| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / သံယုတ္တနိကာယ • Saṃyuttanikāya |
၂. နာလန္ဒသုတ္တံ
2. Nālandasuttaṃ
၃၇၈. ဧကံ သမယံ ဘဂဝာ နာလန္ဒာယံ ဝိဟရတိ ပာဝာရိကမ္ဗဝနေ။ အထ ခော အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခော အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ဧဝံပသန္နော အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ! န စာဟု, န စ ဘဝိသ္သတိ, န စေတရဟိ ဝိဇ္ဇတိ အညော သမဏော ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏော ဝာ ဘဂဝတာ ဘိယ္ယောဘိညတရော, ယဒိဒံ – သမ္ဗောဓိယ’’န္တိ။ ‘‘ဥဠာရာ ခော တ္ယာယံ, သာရိပုတ္တ, အာသဘီ ဝာစာ ဘာသိတာ, ဧကံသော ဂဟိတော, သီဟနာဒော နဒိတော – ‘ဧဝံပသန္နော အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ! န စာဟု, န စ ဘဝိသ္သတိ န စေတရဟိ ဝိဇ္ဇတိ အညော သမဏော ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏော ဝာ ဘဂဝတာ ဘိယ္ယောဘိညတရော, ယဒိဒံ – သမ္ဗောဓိယ’’’န္တိ။
378. Ekaṃ samayaṃ bhagavā nālandāyaṃ viharati pāvārikambavane. Atha kho āyasmā sāriputto yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā sāriputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘evaṃpasanno ahaṃ, bhante, bhagavati! Na cāhu, na ca bhavissati, na cetarahi vijjati añño samaṇo vā brāhmaṇo vā bhagavatā bhiyyobhiññataro, yadidaṃ – sambodhiya’’nti. ‘‘Uḷārā kho tyāyaṃ, sāriputta, āsabhī vācā bhāsitā, ekaṃso gahito, sīhanādo nadito – ‘evaṃpasanno ahaṃ, bhante, bhagavati! Na cāhu, na ca bhavissati na cetarahi vijjati añño samaṇo vā brāhmaṇo vā bhagavatā bhiyyobhiññataro, yadidaṃ – sambodhiya’’’nti.
‘‘ကိံ နု တေ, သာရိပုတ္တ, ယေ တေ အဟေသုံ အတီတမဒ္ဓာနံ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ, သဗ္ဗေ တေ ဘဂဝန္တော စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတာ – ‘ဧဝံသီလာ တေ ဘဂဝန္တော အဟေသုံ’ ဣတိ ဝာ, ‘ဧဝံဓမ္မာ တေ ဘဂဝန္တော အဟေသုံ’ ဣတိ ဝာ, ‘ဧဝံပညာ တေ ဘဂဝန္တော အဟေသုံ’ ဣတိ ဝာ, ‘ဧဝံဝိဟာရိနော တေ ဘဂဝန္တော အဟေသုံ’ ဣတိ ဝာ, ‘ဧဝံဝိမုတ္တာ တေ ဘဂဝန္တော အဟေသုံ’ ဣတိ ဝာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’!
‘‘Kiṃ nu te, sāriputta, ye te ahesuṃ atītamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā, sabbe te bhagavanto cetasā ceto paricca viditā – ‘evaṃsīlā te bhagavanto ahesuṃ’ iti vā, ‘evaṃdhammā te bhagavanto ahesuṃ’ iti vā, ‘evaṃpaññā te bhagavanto ahesuṃ’ iti vā, ‘evaṃvihārino te bhagavanto ahesuṃ’ iti vā, ‘evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ’ iti vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’!
‘‘ကိံ ပန တေ, သာရိပုတ္တ, ယေ တေ ဘဝိသ္သန္တိ အနာဂတမဒ္ဓာနံ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ, သဗ္ဗေ တေ ဘဂဝန္တော စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတာ – ‘ဧဝံသီလာ တေ ဘဂဝန္တော ဘဝိသ္သန္တိ’ ဣတိ ဝာ, ‘ဧဝံဓမ္မာ တေ ဘဂဝန္တော ဘဝိသ္သန္တိ’ ဣတိ ဝာ, ‘ဧဝံပညာ တေ ဘဂဝန္တော ဘဝိသ္သန္တိ’ ဣတိ ဝာ, ‘ဧဝံဝိဟာရိနော တေ ဘဂဝန္တော ဘဝိသ္သန္တိ’ ဣတိ ဝာ, ‘ဧဝံဝိမုတ္တာ တေ ဘဂဝန္တော ဘဝိသ္သန္တိ’ ဣတိ ဝာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။
‘‘Kiṃ pana te, sāriputta, ye te bhavissanti anāgatamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā, sabbe te bhagavanto cetasā ceto paricca viditā – ‘evaṃsīlā te bhagavanto bhavissanti’ iti vā, ‘evaṃdhammā te bhagavanto bhavissanti’ iti vā, ‘evaṃpaññā te bhagavanto bhavissanti’ iti vā, ‘evaṃvihārino te bhagavanto bhavissanti’ iti vā, ‘evaṃvimuttā te bhagavanto bhavissanti’ iti vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘ကိံ ပန တ္ယာဟံ 1, သာရိပုတ္တ, ဧတရဟိ, အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတော – ‘ဧဝံသီလော ဘဂဝာ’ ဣတိ ဝာ, ‘ဧဝံဓမ္မော ဘဂဝာ’ ဣတိ ဝာ, ‘ဧဝံပညော ဘဂဝာ’ ဣတိ ဝာ, ‘ဧဝံဝိဟာရီ ဘဂဝာ’ ဣတိ ဝာ, ‘ဧဝံဝိမုတ္တော ဘဂဝာ’ ဣတိ ဝာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။
‘‘Kiṃ pana tyāhaṃ 2, sāriputta, etarahi, arahaṃ sammāsambuddho cetasā ceto paricca vidito – ‘evaṃsīlo bhagavā’ iti vā, ‘evaṃdhammo bhagavā’ iti vā, ‘evaṃpañño bhagavā’ iti vā, ‘evaṃvihārī bhagavā’ iti vā, ‘evaṃvimutto bhagavā’ iti vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘ဧတ္ထ စ တေ, သာရိပုတ္တ, အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေသု အရဟန္တေသု သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေသု စေတောပရိယဉာဏံ 3 နတ္ထိ။ အထ ကိဉ္စရဟိ တ္ယာယံ, သာရိပုတ္တ, ဥဠာရာ အာသဘီ ဝာစာ ဘာသိတာ, ဧကံသော ဂဟိတော, သီဟနာဒော နဒိတော – ‘ဧဝံပသန္နော အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ! န စာဟု, န စ ဘဝိသ္သတိ, န စေတရဟိ ဝိဇ္ဇတိ အညော သမဏော ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏော ဝာ ဘဂဝတာ’ ဘိယ္ယောဘိညတရော, ယဒိဒံ – သမ္ဗောဓိယ’’န္တိ?
‘‘Ettha ca te, sāriputta, atītānāgatapaccuppannesu arahantesu sammāsambuddhesu cetopariyañāṇaṃ 4 natthi. Atha kiñcarahi tyāyaṃ, sāriputta, uḷārā āsabhī vācā bhāsitā, ekaṃso gahito, sīhanādo nadito – ‘evaṃpasanno ahaṃ, bhante, bhagavati! Na cāhu, na ca bhavissati, na cetarahi vijjati añño samaṇo vā brāhmaṇo vā bhagavatā’ bhiyyobhiññataro, yadidaṃ – sambodhiya’’nti?
‘‘န ခော မေ 5, ဘန္တေ, အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေသု အရဟန္တေသု သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေသု စေတောပရိယဉာဏံ အတ္ထိ, အပိ စ မေ ဓမ္မန္ဝယော ဝိဒိတော။ သေယ္ယထာပိ, ဘန္တေ, ရညော ပစ္စန္တိမံ နဂရံ ဒဠ္ဟုဒ္ဓာပံ 6 ဒဠ္ဟပာကာရတောရဏံ ဧကဒ္ဝာရံ။ တတ္ရသ္သ ဒောဝာရိကော ပဏ္ဍိတော ဗ္ယတ္တော မေဓာဝီ အညာတာနံ နိဝာရေတာ ဉာတာနံ ပဝေသေတာ။ သော တသ္သ နဂရသ္သ သမန္တာ အနုပရိယာယပထံ အနုက္ကမမာနော န ပသ္သေယ္ယ ပာကာရသန္ဓိံ ဝာ ပာကာရဝိဝရံ ဝာ, အန္တမသော ဗိဠာရနိက္ခမနမတ္တမ္ပိ။ တသ္သ ဧဝမသ္သ – ‘ယေ ခော ကေစိ ဩဠာရိကာ ပာဏာ ဣမံ နဂရံ ပဝိသန္တိ ဝာ နိက္ခမန္တိ ဝာ, သဗ္ဗေ တေ ဣမိနာဝ ဒ္ဝာရေန ပဝိသန္တိ ဝာ နိက္ခမန္တိ ဝာ’တိ။ ဧဝမေဝ ခော မေ, ဘန္တေ, ဓမ္မန္ဝယော ဝိဒိတော – ‘ယေပိ တေ, ဘန္တေ, အဟေသုံ အတီတမဒ္ဓာနံ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ, သဗ္ဗေ တေ ဘဂဝန္တော ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယ, စေတသော ဥပက္ကိလေသေ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေ, စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တာ, သတ္တ ဗောဇ္ဈင္ဂေ ယထာဘူတံ ဘာဝေတ္ဝာ, အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိံသု။ ယေပိ တေ, ဘန္တေ, ဘဝိသ္သန္တိ အနာဂတမဒ္ဓာနံ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ, သဗ္ဗေ တေ ဘဂဝန္တော ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယ, စေတသော ဥပက္ကိလေသေ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေ, စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တာ, သတ္တ ဗောဇ္ဈင္ဂေ ယထာဘူတံ ဘာဝေတ္ဝာ, အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိသ္သန္တိ။ ဘဂဝာပိ, ဘန္တေ, ဧတရဟိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယ, စေတသော ဥပက္ကိလေသေ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေ, စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တော, သတ္တ ဗောဇ္ဈင္ဂေ ယထာဘူတံ ဘာဝေတ္ဝာ, အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓော’’’တိ။
‘‘Na kho me 7, bhante, atītānāgatapaccuppannesu arahantesu sammāsambuddhesu cetopariyañāṇaṃ atthi, api ca me dhammanvayo vidito. Seyyathāpi, bhante, rañño paccantimaṃ nagaraṃ daḷhuddhāpaṃ 8 daḷhapākāratoraṇaṃ ekadvāraṃ. Tatrassa dovāriko paṇḍito byatto medhāvī aññātānaṃ nivāretā ñātānaṃ pavesetā. So tassa nagarassa samantā anupariyāyapathaṃ anukkamamāno na passeyya pākārasandhiṃ vā pākāravivaraṃ vā, antamaso biḷāranikkhamanamattampi. Tassa evamassa – ‘ye kho keci oḷārikā pāṇā imaṃ nagaraṃ pavisanti vā nikkhamanti vā, sabbe te imināva dvārena pavisanti vā nikkhamanti vā’ti. Evameva kho me, bhante, dhammanvayo vidito – ‘yepi te, bhante, ahesuṃ atītamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā, sabbe te bhagavanto pañca nīvaraṇe pahāya, cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe, catūsu satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacittā, satta bojjhaṅge yathābhūtaṃ bhāvetvā, anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhiṃsu. Yepi te, bhante, bhavissanti anāgatamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā, sabbe te bhagavanto pañca nīvaraṇe pahāya, cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe, catūsu satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacittā, satta bojjhaṅge yathābhūtaṃ bhāvetvā, anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhissanti. Bhagavāpi, bhante, etarahi arahaṃ sammāsambuddho pañca nīvaraṇe pahāya, cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe, catūsu satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacitto, satta bojjhaṅge yathābhūtaṃ bhāvetvā, anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho’’’ti.
‘‘သာဓု သာဓု, သာရိပုတ္တ! တသ္မာတိဟ တ္ဝံ, သာရိပုတ္တ, ဣမံ ဓမ္မပရိယာယံ အဘိက္ခဏံ ဘာသေယ္ယာသိ ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီနံ ဥပာသကာနံ ဥပာသိကာနံ။ ယေသမ္ပိ ဟိ, သာရိပုတ္တ, မောဃပုရိသာနံ ဘဝိသ္သတိ တထာဂတေ ကင္ခာ ဝာ ဝိမတိ ဝာ, တေသမ္ပိမံ ဓမ္မပရိယာယံ သုတ္ဝာ ယာ တထာဂတေ ကင္ခာ ဝာ ဝိမတိ ဝာ သာ ပဟီယိသ္သတီ’’တိ။ ဒုတိယံ။
‘‘Sādhu sādhu, sāriputta! Tasmātiha tvaṃ, sāriputta, imaṃ dhammapariyāyaṃ abhikkhaṇaṃ bhāseyyāsi bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānaṃ. Yesampi hi, sāriputta, moghapurisānaṃ bhavissati tathāgate kaṅkhā vā vimati vā, tesampimaṃ dhammapariyāyaṃ sutvā yā tathāgate kaṅkhā vā vimati vā sā pahīyissatī’’ti. Dutiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / သံယုတ္တနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ၂. နာလန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 2. Nālandasuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / သံယုတ္တနိကာယ (ဋီကာ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ၂. နာလန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 2. Nālandasuttavaṇṇanā
