| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya |
2. නාලන්‌දසුත්‌තං
2. Nālandasuttaṃ
378. එකං සමයං භගවා නාලන්‌දායං විහරති පාවාරිකම්‌බවනෙ. අථ ඛො ආයස්‌මා සාරිපුත්‌තො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො ආයස්‌මා සාරිපුත්‌තො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘එවංපසන්‌නො අහං, භන්‌තෙ, භගවති! න චාහු, න ච භවිස්‌සති, න චෙතරහි විජ්‌ජති අඤ්‌ඤො සමණො වා බ්‍රාහ්‌මණො වා භගවතා භිය්‍යොභිඤ්‌ඤතරො, යදිදං – සම්‌බොධිය’’න්‌ති. ‘‘උළාරා ඛො ත්‍යායං, සාරිපුත්‌ත, ආසභී වාචා භාසිතා, එකංසො ගහිතො, සීහනාදො නදිතො – ‘එවංපසන්‌නො අහං, භන්‌තෙ, භගවති! න චාහු, න ච භවිස්‌සති න චෙතරහි විජ්‌ජති අඤ්‌ඤො සමණො වා බ්‍රාහ්‌මණො වා භගවතා භිය්‍යොභිඤ්‌ඤතරො, යදිදං – සම්‌බොධිය’’’න්‌ති.
378. Ekaṃ samayaṃ bhagavā nālandāyaṃ viharati pāvārikambavane. Atha kho āyasmā sāriputto yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā sāriputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘evaṃpasanno ahaṃ, bhante, bhagavati! Na cāhu, na ca bhavissati, na cetarahi vijjati añño samaṇo vā brāhmaṇo vā bhagavatā bhiyyobhiññataro, yadidaṃ – sambodhiya’’nti. ‘‘Uḷārā kho tyāyaṃ, sāriputta, āsabhī vācā bhāsitā, ekaṃso gahito, sīhanādo nadito – ‘evaṃpasanno ahaṃ, bhante, bhagavati! Na cāhu, na ca bhavissati na cetarahi vijjati añño samaṇo vā brāhmaṇo vā bhagavatā bhiyyobhiññataro, yadidaṃ – sambodhiya’’’nti.
‘‘කිං නු තෙ, සාරිපුත්‌ත, යෙ තෙ අහෙසුං අතීතමද්‌ධානං අරහන්‌තො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධා, සබ්‌බෙ තෙ භගවන්‌තො චෙතසා චෙතො පරිච්‌ච විදිතා – ‘එවංසීලා තෙ භගවන්‌තො අහෙසුං’ ඉති වා, ‘එවංධම්‌මා තෙ භගවන්‌තො අහෙසුං’ ඉති වා, ‘එවංපඤ්‌ඤා තෙ භගවන්‌තො අහෙසුං’ ඉති වා, ‘එවංවිහාරිනො තෙ භගවන්‌තො අහෙසුං’ ඉති වා, ‘එවංවිමුත්‌තා තෙ භගවන්‌තො අහෙසුං’ ඉති වා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’!
‘‘Kiṃ nu te, sāriputta, ye te ahesuṃ atītamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā, sabbe te bhagavanto cetasā ceto paricca viditā – ‘evaṃsīlā te bhagavanto ahesuṃ’ iti vā, ‘evaṃdhammā te bhagavanto ahesuṃ’ iti vā, ‘evaṃpaññā te bhagavanto ahesuṃ’ iti vā, ‘evaṃvihārino te bhagavanto ahesuṃ’ iti vā, ‘evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ’ iti vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’!
‘‘කිං පන තෙ, සාරිපුත්‌ත, යෙ තෙ භවිස්‌සන්‌ති අනාගතමද්‌ධානං අරහන්‌තො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධා, සබ්‌බෙ තෙ භගවන්‌තො චෙතසා චෙතො පරිච්‌ච විදිතා – ‘එවංසීලා තෙ භගවන්‌තො භවිස්‌සන්‌ති’ ඉති වා, ‘එවංධම්‌මා තෙ භගවන්‌තො භවිස්‌සන්‌ති’ ඉති වා, ‘එවංපඤ්‌ඤා තෙ භගවන්‌තො භවිස්‌සන්‌ති’ ඉති වා, ‘එවංවිහාරිනො තෙ භගවන්‌තො භවිස්‌සන්‌ති’ ඉති වා, ‘එවංවිමුත්‌තා තෙ භගවන්‌තො භවිස්‌සන්‌ති’ ඉති වා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’.
‘‘Kiṃ pana te, sāriputta, ye te bhavissanti anāgatamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā, sabbe te bhagavanto cetasā ceto paricca viditā – ‘evaṃsīlā te bhagavanto bhavissanti’ iti vā, ‘evaṃdhammā te bhagavanto bhavissanti’ iti vā, ‘evaṃpaññā te bhagavanto bhavissanti’ iti vā, ‘evaṃvihārino te bhagavanto bhavissanti’ iti vā, ‘evaṃvimuttā te bhagavanto bhavissanti’ iti vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘කිං පන ත්‍යාහං 1, සාරිපුත්‌ත, එතරහි, අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො චෙතසා චෙතො පරිච්‌ච විදිතො – ‘එවංසීලො භගවා’ ඉති වා, ‘එවංධම්‌මො භගවා’ ඉති වා, ‘එවංපඤ්‌ඤො භගවා’ ඉති වා, ‘එවංවිහාරී භගවා’ ඉති වා, ‘එවංවිමුත්‌තො භගවා’ ඉති වා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’.
‘‘Kiṃ pana tyāhaṃ 2, sāriputta, etarahi, arahaṃ sammāsambuddho cetasā ceto paricca vidito – ‘evaṃsīlo bhagavā’ iti vā, ‘evaṃdhammo bhagavā’ iti vā, ‘evaṃpañño bhagavā’ iti vā, ‘evaṃvihārī bhagavā’ iti vā, ‘evaṃvimutto bhagavā’ iti vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘එත්‌ථ ච තෙ, සාරිපුත්‌ත, අතීතානාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නෙසු අරහන්‌තෙසු සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙසු චෙතොපරියඤාණං 3 නත්‌ථි. අථ කිඤ්‌චරහි ත්‍යායං, සාරිපුත්‌ත, උළාරා ආසභී වාචා භාසිතා, එකංසො ගහිතො, සීහනාදො නදිතො – ‘එවංපසන්‌නො අහං, භන්‌තෙ, භගවති! න චාහු, න ච භවිස්‌සති, න චෙතරහි විජ්‌ජති අඤ්‌ඤො සමණො වා බ්‍රාහ්‌මණො වා භගවතා’ භිය්‍යොභිඤ්‌ඤතරො, යදිදං – සම්‌බොධිය’’න්‌ති?
‘‘Ettha ca te, sāriputta, atītānāgatapaccuppannesu arahantesu sammāsambuddhesu cetopariyañāṇaṃ 4 natthi. Atha kiñcarahi tyāyaṃ, sāriputta, uḷārā āsabhī vācā bhāsitā, ekaṃso gahito, sīhanādo nadito – ‘evaṃpasanno ahaṃ, bhante, bhagavati! Na cāhu, na ca bhavissati, na cetarahi vijjati añño samaṇo vā brāhmaṇo vā bhagavatā’ bhiyyobhiññataro, yadidaṃ – sambodhiya’’nti?
‘‘න ඛො මෙ 5, භන්‌තෙ, අතීතානාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නෙසු අරහන්‌තෙසු සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙසු චෙතොපරියඤාණං අත්‌ථි, අපි ච මෙ ධම්‌මන්‌වයො විදිතො. සෙය්‍යථාපි, භන්‌තෙ, රඤ්‌ඤො පච්‌චන්‌තිමං නගරං දළ්‌හුද්‌ධාපං 6 දළ්‌හපාකාරතොරණං එකද්‌වාරං. තත්‍රස්‌ස දොවාරිකො පණ්‌ඩිතො බ්‍යත්‌තො මෙධාවී අඤ්‌ඤාතානං නිවාරෙතා ඤාතානං පවෙසෙතා. සො තස්‌ස නගරස්‌ස සමන්‌තා අනුපරියායපථං අනුක්‌කමමානො න පස්‌සෙය්‍ය පාකාරසන්‌ධිං වා පාකාරවිවරං වා, අන්‌තමසො බිළාරනික්‌ඛමනමත්‌තම්‌පි. තස්‌ස එවමස්‌ස – ‘යෙ ඛො කෙචි ඔළාරිකා පාණා ඉමං නගරං පවිසන්‌ති වා නික්‌ඛමන්‌ති වා, සබ්‌බෙ තෙ ඉමිනාව ද්‌වාරෙන පවිසන්‌ති වා නික්‌ඛමන්‌ති වා’ති. එවමෙව ඛො මෙ, භන්‌තෙ, ධම්‌මන්‌වයො විදිතො – ‘යෙපි තෙ, භන්‌තෙ, අහෙසුං අතීතමද්‌ධානං අරහන්‌තො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධා, සබ්‌බෙ තෙ භගවන්‌තො පඤ්‌ච නීවරණෙ පහාය, චෙතසො උපක්‌කිලෙසෙ පඤ්‌ඤාය දුබ්‌බලීකරණෙ, චතූසු සතිපට්‌ඨානෙසු සුප්‌පතිට්‌ඨිතචිත්‌තා, සත්‌ත බොජ්‌ඣඞ්‌ගෙ යථාභූතං භාවෙත්‌වා, අනුත්‌තරං සම්‌මාසම්‌බොධිං අභිසම්‌බුජ්‌ඣිංසු. යෙපි තෙ, භන්‌තෙ, භවිස්‌සන්‌ති අනාගතමද්‌ධානං අරහන්‌තො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධා, සබ්‌බෙ තෙ භගවන්‌තො පඤ්‌ච නීවරණෙ පහාය, චෙතසො උපක්‌කිලෙසෙ පඤ්‌ඤාය දුබ්‌බලීකරණෙ, චතූසු සතිපට්‌ඨානෙසු සුප්‌පතිට්‌ඨිතචිත්‌තා, සත්‌ත බොජ්‌ඣඞ්‌ගෙ යථාභූතං භාවෙත්‌වා, අනුත්‌තරං සම්‌මාසම්‌බොධිං අභිසම්‌බුජ්‌ඣිස්‌සන්‌ති. භගවාපි, භන්‌තෙ, එතරහි අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො පඤ්‌ච නීවරණෙ පහාය, චෙතසො උපක්‌කිලෙසෙ පඤ්‌ඤාය දුබ්‌බලීකරණෙ, චතූසු සතිපට්‌ඨානෙසු සුප්‌පතිට්‌ඨිතචිත්‌තො, සත්‌ත බොජ්‌ඣඞ්‌ගෙ යථාභූතං භාවෙත්‌වා, අනුත්‌තරං සම්‌මාසම්‌බොධිං අභිසම්‌බුද්‌ධො’’’ති.
‘‘Na kho me 7, bhante, atītānāgatapaccuppannesu arahantesu sammāsambuddhesu cetopariyañāṇaṃ atthi, api ca me dhammanvayo vidito. Seyyathāpi, bhante, rañño paccantimaṃ nagaraṃ daḷhuddhāpaṃ 8 daḷhapākāratoraṇaṃ ekadvāraṃ. Tatrassa dovāriko paṇḍito byatto medhāvī aññātānaṃ nivāretā ñātānaṃ pavesetā. So tassa nagarassa samantā anupariyāyapathaṃ anukkamamāno na passeyya pākārasandhiṃ vā pākāravivaraṃ vā, antamaso biḷāranikkhamanamattampi. Tassa evamassa – ‘ye kho keci oḷārikā pāṇā imaṃ nagaraṃ pavisanti vā nikkhamanti vā, sabbe te imināva dvārena pavisanti vā nikkhamanti vā’ti. Evameva kho me, bhante, dhammanvayo vidito – ‘yepi te, bhante, ahesuṃ atītamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā, sabbe te bhagavanto pañca nīvaraṇe pahāya, cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe, catūsu satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacittā, satta bojjhaṅge yathābhūtaṃ bhāvetvā, anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhiṃsu. Yepi te, bhante, bhavissanti anāgatamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā, sabbe te bhagavanto pañca nīvaraṇe pahāya, cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe, catūsu satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacittā, satta bojjhaṅge yathābhūtaṃ bhāvetvā, anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhissanti. Bhagavāpi, bhante, etarahi arahaṃ sammāsambuddho pañca nīvaraṇe pahāya, cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe, catūsu satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacitto, satta bojjhaṅge yathābhūtaṃ bhāvetvā, anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho’’’ti.
‘‘සාධු සාධු, සාරිපුත්‌ත! තස්‌මාතිහ ත්‌වං, සාරිපුත්‌ත, ඉමං ධම්‌මපරියායං අභික්‌ඛණං භාසෙය්‍යාසි භික්‌ඛූනං භික්‌ඛුනීනං උපාසකානං උපාසිකානං. යෙසම්‌පි හි, සාරිපුත්‌ත, මොඝපුරිසානං භවිස්‌සති තථාගතෙ කඞ්‌ඛා වා විමති වා, තෙසම්‌පිමං ධම්‌මපරියායං සුත්‌වා යා තථාගතෙ කඞ්‌ඛා වා විමති වා සා පහීයිස්‌සතී’’ති. දුතියං.
‘‘Sādhu sādhu, sāriputta! Tasmātiha tvaṃ, sāriputta, imaṃ dhammapariyāyaṃ abhikkhaṇaṃ bhāseyyāsi bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānaṃ. Yesampi hi, sāriputta, moghapurisānaṃ bhavissati tathāgate kaṅkhā vā vimati vā, tesampimaṃ dhammapariyāyaṃ sutvā yā tathāgate kaṅkhā vā vimati vā sā pahīyissatī’’ti. Dutiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 2. නාලන්‌දසුත්‌තවණ්‌ණනා • 2. Nālandasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 2. නාලන්‌දසුත්‌තවණ්‌ණනා • 2. Nālandasuttavaṇṇanā
