| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
២. នាលន្ទវគ្គោ
2. Nālandavaggo
២. នាលន្ទសុត្តវណ្ណនា
2. Nālandasuttavaṇṇanā
៣៧៨. ទុតិយវគ្គស្ស ទុតិយេ នាលន្ទាយន្តិ នាលន្ទាតិ ឯវំនាមកេ នគរេ, តំ នគរំ គោចរគាមំ កត្វា។ បាវារិកម្ពវនេតិ ទុស្សបាវារិកសេដ្ឋិនោ អម្ពវនេ។ តំ កិរ តស្ស ឧយ្យានំ អហោសិ។ សោ ភគវតោ ធម្មទេសនំ សុត្វា ភគវតិ បសន្នោ តស្មិំ ឧយ្យានេ កុដិលេណមណ្ឌបាទិបដិមណ្ឌិតំ ភគវតោ វិហារំ កត្វា និយ្យាតេសិ។ សោ វិហារោ ជីវកម្ពវនំ វិយ បាវារិកម្ពវនន្ត្វេវ សង្ខំ គតោ។ តស្មិំ បាវារិកម្ពវនេ វិហរតីតិ អត្ថោ។
378. Dutiyavaggassa dutiye nālandāyanti nālandāti evaṃnāmake nagare, taṃ nagaraṃ gocaragāmaṃ katvā. Pāvārikambavaneti dussapāvārikaseṭṭhino ambavane. Taṃ kira tassa uyyānaṃ ahosi. So bhagavato dhammadesanaṃ sutvā bhagavati pasanno tasmiṃ uyyāne kuṭileṇamaṇḍapādipaṭimaṇḍitaṃ bhagavato vihāraṃ katvā niyyātesi. So vihāro jīvakambavanaṃ viya pāvārikambavanantveva saṅkhaṃ gato. Tasmiṃ pāvārikambavane viharatīti attho.
ឯវំបសន្នោតិ ឯវំ ឧប្បន្នសទ្ធោ, ឯវំ សទ្ទហាមីតិ អត្ថោ។ ភិយ្យោភិញ្ញតរោតិ ភិយ្យតរោ អភិញ្ញាតោ ភិយ្យតរាភិយ្យោ វា, ឧត្តរិតរញាណោតិ អត្ថោ។ សម្ពោធិយន្តិ សព្ពញ្ញុតញ្ញាណេ អរហត្តមគ្គញាណេ វា អរហត្តមគ្គេនេវ ហិ ពុទ្ធគុណា និប្បទេសា គហិតា ហោន្តិ, ទ្វេបិ អគ្គសាវកា អរហត្តមគ្គេនេវ សាវកបារមីញាណំ បដិលភន្តិ, បច្ចេកពុទ្ធា បច្ចេកពោធិញាណំ, ពុទ្ធា សព្ពញ្ញុតញ្ញាណញ្ចេវ សកលេ ច ពុទ្ធគុណេ។ សព្ពម្បិ នេសំ អរហត្តមគ្គេនេវ ឥជ្ឈតិ។ តស្មា អរហត្តមគ្គញាណំ សម្ពោធិ នាម ហោតិ។ តេន ឧត្តរិតរោ ច ភគវតា នត្ថិ។ តេនាហ ‘‘ភគវតា ភិយ្យោភិញ្ញតរោ, យទិទំ សម្ពោធិយ’’ន្តិ។
Evaṃpasannoti evaṃ uppannasaddho, evaṃ saddahāmīti attho. Bhiyyobhiññataroti bhiyyataro abhiññāto bhiyyatarābhiyyo vā, uttaritarañāṇoti attho. Sambodhiyanti sabbaññutaññāṇe arahattamaggañāṇe vā arahattamaggeneva hi buddhaguṇā nippadesā gahitā honti, dvepi aggasāvakā arahattamaggeneva sāvakapāramīñāṇaṃ paṭilabhanti, paccekabuddhā paccekabodhiñāṇaṃ, buddhā sabbaññutaññāṇañceva sakale ca buddhaguṇe. Sabbampi nesaṃ arahattamaggeneva ijjhati. Tasmā arahattamaggañāṇaṃ sambodhi nāma hoti. Tena uttaritaro ca bhagavatā natthi. Tenāha ‘‘bhagavatā bhiyyobhiññataro, yadidaṃ sambodhiya’’nti.
ឧឡារាតិ សេដ្ឋា។ អយញ្ហិ ឧឡារសទ្ទោ ‘‘ឧឡារានិ ខាទនីយានិ ខាទន្តី’’តិអាទីសុ (ម. និ. ១.៣៦៦) មធុរេ អាគច្ឆតិ។ ‘‘ឧឡារាយ ខលុ ភវំ វច្ឆាយនោ សមណំ គោតមំ បសំសាយ បសំសតី’’តិអាទីសុ (ម. និ. ១.២៨៨) សេដ្ឋេ។ ‘‘អប្បមាណោ ឧឡារោ ឱភាសោ’’តិអាទីសុ (ទី. និ. ២.៣២; ម. និ. ៣.២០១) វិបុលេ។ ស្វាយមិធ សេដ្ឋេ អាគតោ។ តេន វុត្តំ ‘‘ឧឡារាតិ សេដ្ឋា’’តិ។ អាសភីតិ ឧសភស្ស វាចាសទិសី អចលា អសម្បវេធី។ ឯកំសោ គហិតោតិ អនុស្សវេន វា អាចរិយបរម្បរាយ វា ឥតិកិរាយ វា បិដកសម្បទានេន វា អាការបរិវិតក្កេន វា ទិដ្ឋិនិជ្ឈានក្ខន្តិយា វា តក្កហេតុ វា នយហេតុ វា អកថេត្វា បច្ចក្ខតោ ញាណេន បដិវិជ្ឈិត្វា វិយ ឯកំសោ គហិតោ, សន្និដ្ឋានកថាវ កថិតាតិ អត្ថោ។ សីហនាទោតិ សេដ្ឋនាទោ, វនេ ឧន្នាទយន្តេន សីហេន វិយ ឧត្តមនាទោ នទិតោតិ អត្ថោ។
Uḷārāti seṭṭhā. Ayañhi uḷārasaddo ‘‘uḷārāni khādanīyāni khādantī’’tiādīsu (ma. ni. 1.366) madhure āgacchati. ‘‘Uḷārāya khalu bhavaṃ vacchāyano samaṇaṃ gotamaṃ pasaṃsāya pasaṃsatī’’tiādīsu (ma. ni. 1.288) seṭṭhe. ‘‘Appamāṇo uḷāro obhāso’’tiādīsu (dī. ni. 2.32; ma. ni. 3.201) vipule. Svāyamidha seṭṭhe āgato. Tena vuttaṃ ‘‘uḷārāti seṭṭhā’’ti. Āsabhīti usabhassa vācāsadisī acalā asampavedhī. Ekaṃso gahitoti anussavena vā ācariyaparamparāya vā itikirāya vā piṭakasampadānena vā ākāraparivitakkena vā diṭṭhinijjhānakkhantiyā vā takkahetu vā nayahetu vā akathetvā paccakkhato ñāṇena paṭivijjhitvā viya ekaṃso gahito, sanniṭṭhānakathāva kathitāti attho. Sīhanādoti seṭṭhanādo, vane unnādayantena sīhena viya uttamanādo naditoti attho.
កិំ នុ តេ សារិបុត្តាតិ ឥមំ ទេសនំ កស្មា អារភិ? អនុយោគទាបនត្ថំ។ ឯកច្ចោ ហិ សីហនាទំ នទិត្វា អត្តនោ សីហនាទេ អនុយោគំ ទាតុំ ន សក្កោតិ, និឃំសនំ ន ខមតិ, សិលេសេ បតិតមក្កដោ វិយ ហោតិ។ យថា ធមមានំ អបរិសុទ្ធំ លោហំ ឈាយិត្វា អង្គារោ ហោតិ, ឯវំ ឈាមង្គារោ វិយ ហោតិ។ ឯកោ សីហនាទេ អនុយោគំ ទាបិយមានោ ទាតុំ សក្កោតិ, និឃំសនំ ខមតិ , ធមមានំ និទ្ទោសជាតរូបំ វិយ អធិកតរំ សោភតិ, តាទិសោ ថេរោ។ តេន នំ ភគវា ‘‘អនុយោគក្ខមោ អយ’’ន្តិ ញត្វា សីហនាទេ អនុយោគទាបនត្ថំ ឥមំ ទេសនំ អារភិ។
Kiṃnu te sāriputtāti imaṃ desanaṃ kasmā ārabhi? Anuyogadāpanatthaṃ. Ekacco hi sīhanādaṃ naditvā attano sīhanāde anuyogaṃ dātuṃ na sakkoti, nighaṃsanaṃ na khamati, silese patitamakkaṭo viya hoti. Yathā dhamamānaṃ aparisuddhaṃ lohaṃ jhāyitvā aṅgāro hoti, evaṃ jhāmaṅgāro viya hoti. Eko sīhanāde anuyogaṃ dāpiyamāno dātuṃ sakkoti, nighaṃsanaṃ khamati , dhamamānaṃ niddosajātarūpaṃ viya adhikataraṃ sobhati, tādiso thero. Tena naṃ bhagavā ‘‘anuyogakkhamo aya’’nti ñatvā sīhanāde anuyogadāpanatthaṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.
តត្ថ សព្ពេ តេតិ សព្ពេ តេ តយា។ ឯវំសីលាតិ មគ្គសីលេន ផលសីលេន លោកិយលោកុត្តរសីលេន ឯវំសីលា។ ឯវំធម្មាតិ ឯត្ថ សមាធិបក្ខា ធម្មា អធិប្បេតា, មគ្គសមាធិនា ផលសមាធិនា លោកិយលោកុត្តរេន សមាធិនា ឯវំសមាធីតិ អត្ថោ។ ឯវំបញ្ញាតិ មគ្គបញ្ញាទិវសេនេវ ឯវំបញ្ញា។ ឯវំវិហារិនោតិ ឯត្ថ បន ហេដ្ឋា សមាធិបក្ខានំ ធម្មានំ គហិតត្តា វិហារោ គហិតោបិ បុន កស្មា គហិតមេវ គណ្ហតីតិ ចេ។ ថេរេន ឥទំ គហិតមេវ។ ឥទញ្ហិ និរោធសមាបត្តិទីបនត្ថំ វុត្តំ។ តស្មា ឯវំ និរោធសមាបត្តិវិហារិនោ តេ ភគវន្តោ អហេសុន្តិ ឯវមេត្ថ អត្ថោ ទដ្ឋព្ពោ។
Tattha sabbe teti sabbe te tayā. Evaṃsīlāti maggasīlena phalasīlena lokiyalokuttarasīlena evaṃsīlā. Evaṃdhammāti ettha samādhipakkhā dhammā adhippetā, maggasamādhinā phalasamādhinā lokiyalokuttarena samādhinā evaṃsamādhīti attho. Evaṃpaññāti maggapaññādivaseneva evaṃpaññā. Evaṃvihārinoti ettha pana heṭṭhā samādhipakkhānaṃ dhammānaṃ gahitattā vihāro gahitopi puna kasmā gahitameva gaṇhatīti ce. Therena idaṃ gahitameva. Idañhi nirodhasamāpattidīpanatthaṃ vuttaṃ. Tasmā evaṃ nirodhasamāpattivihārino te bhagavanto ahesunti evamettha attho daṭṭhabbo.
ឯវំវិមុត្តាតិ ឯត្ថ វិក្ខម្ភនវិមុត្តិ, តទង្គវិមុត្តិ, សមុច្ឆេទវិមុត្តិ, បដិបស្សទ្ធិវិមុត្តិ, និស្សរណវិមុត្តីតិ បញ្ចវិធា វិមុត្តិ។ តត្ថ អដ្ឋ សមាបត្តិយោ សយំ វិក្ខម្ភិតេហិ នីវរណាទីហិ វិមុត្តត្តា វិក្ខម្ភនវិមុត្តីតិ សង្ខំ គច្ឆន្តិ។ អនិច្ចានុបស្សនាទិកា សត្ត អនុបស្សនា សយំ តស្ស តស្ស បច្ចនីកវសេន បរិច្ចត្តាហិ និច្ចសញ្ញាទីហិ វិមុត្តត្តា តទង្គវិមុត្តីតិ សង្ខំ គច្ឆន្តិ។ ចត្តារោ អរិយមគ្គា សយំ សមុច្ឆិន្នេហិ កិលេសេហិ វិមុត្តត្តា សមុច្ឆេទវិមុត្តីតិ សង្ខំ គច្ឆន្តិ។ ចត្តារិ សាមញ្ញផលានិ មគ្គានុភាវេន កិលេសានំ បដិបស្សទ្ធន្តេ ឧប្បន្នត្តា បដិបស្សទ្ធិវិមុត្តីតិ សង្ខំ គច្ឆន្តិ។ និព្ពានំ សព្ពកិលេសេហិ និស្សដត្តា អបគតត្តា ទូរេ ឋិតត្តា និស្សរណវិមុត្តីតិ សង្ខំ គតំ។ ឥតិ ឥមាសំ បញ្ចន្នំ វិមុត្តីនំ វសេន ឯវំ វិមុត្តាតិ ឯត្ថ អត្ថោ ទដ្ឋព្ពោ។
Evaṃvimuttāti ettha vikkhambhanavimutti, tadaṅgavimutti, samucchedavimutti, paṭipassaddhivimutti, nissaraṇavimuttīti pañcavidhā vimutti. Tattha aṭṭha samāpattiyo sayaṃ vikkhambhitehi nīvaraṇādīhi vimuttattā vikkhambhanavimuttīti saṅkhaṃ gacchanti. Aniccānupassanādikā satta anupassanā sayaṃ tassa tassa paccanīkavasena pariccattāhi niccasaññādīhi vimuttattā tadaṅgavimuttīti saṅkhaṃ gacchanti. Cattāro ariyamaggā sayaṃ samucchinnehi kilesehi vimuttattā samucchedavimuttīti saṅkhaṃ gacchanti. Cattāri sāmaññaphalāni maggānubhāvena kilesānaṃ paṭipassaddhante uppannattā paṭipassaddhivimuttīti saṅkhaṃ gacchanti. Nibbānaṃ sabbakilesehi nissaṭattā apagatattā dūre ṭhitattā nissaraṇavimuttīti saṅkhaṃ gataṃ. Iti imāsaṃ pañcannaṃ vimuttīnaṃ vasena evaṃ vimuttāti ettha attho daṭṭhabbo.
កិំ បន តេ សារិបុត្ត យេ តេ ភវិស្សន្តីតិ អតីតា តាវ និរុទ្ធា អបណ្ណត្តិកភាវំ គតា ទីបសិខា វិយ និព្ពុតា, ឯវំ និរុទ្ធេ អបណ្ណត្តិកភាវំ គតេ ត្វំ កថំ ជានិស្សសិ, អនាគតពុទ្ធានំ បន គុណា កិំ តយា អត្តនោ ចិត្តេន បរិច្ឆិន្ទិត្វា វិទិតាតិ បុច្ឆន្តោ ឯវមាហ។
Kiṃpana te sāriputta ye te bhavissantīti atītā tāva niruddhā apaṇṇattikabhāvaṃ gatā dīpasikhā viya nibbutā, evaṃ niruddhe apaṇṇattikabhāvaṃ gate tvaṃ kathaṃ jānissasi, anāgatabuddhānaṃ pana guṇā kiṃ tayā attano cittena paricchinditvā viditāti pucchanto evamāha.
កិំ បន ត្យាហំ សារិបុត្ត ឯតរហីតិ អនាគតាបិ ពុទ្ធា អជាតា អនិព្ពត្តា អនុប្បន្នា, តេ កថំ ជានិស្សសិ។ តេសញ្ហិ ជាននំ អបទេ អាកាសេ បទទស្សនំ វិយ ហោតិ។ ឥទានិ មយា សទ្ធិំ ឯកវិហារេ វសសិ, ឯកតោ ភិក្ខាយ ចរសិ, ធម្មទេសនាកាលេ ទក្ខិណបស្សេ និសីទសិ, កិំ បន មយ្ហំ គុណា អត្តនោ ចេតសា បរិច្ឆិន្ទិត្វា វិទិតា តយាតិ អនុយុញ្ជន្តោ ឯវមាហ។ ថេរោ បន បុច្ឆិតបុច្ឆិតេ ‘‘នោ ហេតំ ភន្តេ’’តិ បដិក្ខិបតិ។
Kiṃ pana tyāhaṃ sāriputta etarahīti anāgatāpi buddhā ajātā anibbattā anuppannā, te kathaṃ jānissasi. Tesañhi jānanaṃ apade ākāse padadassanaṃ viya hoti. Idāni mayā saddhiṃ ekavihāre vasasi, ekato bhikkhāya carasi, dhammadesanākāle dakkhiṇapasse nisīdasi, kiṃ pana mayhaṃ guṇā attano cetasā paricchinditvā viditā tayāti anuyuñjanto evamāha. Thero pana pucchitapucchite ‘‘no hetaṃ bhante’’ti paṭikkhipati.
ថេរស្ស ច វិទិតម្បិ អត្ថិ, អវិទិតម្បិ។ កិំ សោ អត្តនោ វិទិតដ្ឋានេ បដិក្ខេបំ ករោតិ, អវិទិតដ្ឋានេតិ? វិទិតដ្ឋានេ ន ករោតិ, អវិទិតដ្ឋានេយេវ ករោតិ។ ថេរោ កិរ អនុយោគេ អារទ្ធេ ឯវំ អញ្ញាសិ ‘‘នាយំ អនុយោគោ សាវកបារមីញាណេ, សព្ពញ្ញុតញ្ញាណេ បន អយំ អនុយោគោ’’តិ អត្តនោ សាវកបារមីញាណេ បដិក្ខេបំ អកត្វាវ អវិទិតដ្ឋានេ សព្ពញ្ញុតញ្ញាណេ បដិក្ខេបំ ករោតិ។ តេន ឥទម្បិ ទីបេតិ – ភគវា មយ្ហំ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នានំ ពុទ្ធានំ សីលសមាធិបញ្ញាវិមុត្តិការណជាននសមត្ថំ សព្ពញ្ញុតញ្ញាណំ នត្ថីតិ។
Therassa ca viditampi atthi, aviditampi. Kiṃ so attano viditaṭṭhāne paṭikkhepaṃ karoti, aviditaṭṭhāneti? Viditaṭṭhāne na karoti, aviditaṭṭhāneyeva karoti. Thero kira anuyoge āraddhe evaṃ aññāsi ‘‘nāyaṃ anuyogo sāvakapāramīñāṇe, sabbaññutaññāṇe pana ayaṃ anuyogo’’ti attano sāvakapāramīñāṇe paṭikkhepaṃ akatvāva aviditaṭṭhāne sabbaññutaññāṇe paṭikkhepaṃ karoti. Tena idampi dīpeti – bhagavā mayhaṃ atītānāgatapaccuppannānaṃ buddhānaṃ sīlasamādhipaññāvimuttikāraṇajānanasamatthaṃ sabbaññutaññāṇaṃ natthīti.
ឯត្ថាតិ ឯតេសុ អតីតាទិភេទេសុ ពុទ្ធេសុ។ អថ កិញ្ចរហីតិ អថ កស្មា ឯវំ ញាណេ អសតិ តយា ឯវំ កថិតន្តិ វទតិ។ ធម្មន្វយោតិ ធម្មស្ស បច្ចក្ខតោ ញាណស្ស អនុយោគំ អនុគន្ត្វា ឧប្បន្នំ អនុមានញាណំ នយគ្គាហោ វិទិតោ, សាវកបារមីញាណេ ឋត្វាវ ឥមិនា អាការេន ជានាមិ ភគវាតិ វទតិ។ ថេរស្ស ហិ នយគ្គាហោ អប្បមាណោ អបរិយន្តោ។ យថា ច សព្ពញ្ញុតញ្ញាណស្ស បមាណំ វា បរិយន្តោ វា នត្ថិ, ឯវំ ធម្មសេនាបតិនោ នយគ្គាហស្ស។ តេន សោ – ‘‘ឥមិនា ឯវំវិធោ ឥមិនា ឯវំវិធោ, ឥមិនា អនុត្តរោ ឥមិនា អនុត្តរោ សត្ថា’’តិ ជានាតិ។ ថេរស្ស ហិ នយគ្គាហោ សព្ពញ្ញុតញ្ញាណគតិកោ ឯវ។
Etthāti etesu atītādibhedesu buddhesu. Atha kiñcarahīti atha kasmā evaṃ ñāṇe asati tayā evaṃ kathitanti vadati. Dhammanvayoti dhammassa paccakkhato ñāṇassa anuyogaṃ anugantvā uppannaṃ anumānañāṇaṃ nayaggāho vidito, sāvakapāramīñāṇe ṭhatvāva iminā ākārena jānāmi bhagavāti vadati. Therassa hi nayaggāho appamāṇo apariyanto. Yathā ca sabbaññutaññāṇassa pamāṇaṃ vā pariyanto vā natthi, evaṃ dhammasenāpatino nayaggāhassa. Tena so – ‘‘iminā evaṃvidho iminā evaṃvidho, iminā anuttaro iminā anuttaro satthā’’ti jānāti. Therassa hi nayaggāho sabbaññutaññāṇagatiko eva.
ឥទានិ តំ នយគ្គាហំ បាកដំ កាតុំ ឧបមំ ទស្សេន្តោ សេយ្យថាបិ ភន្តេតិអាទិមាហ។ តត្ថ យស្មា មជ្ឈិមទេសេ នគរស្ស ឧទ្ធាបបាការាទីនិ ថិរានិ វា ហោន្តុ ទុព្ពលានិ វា, សព្ពសោ វា បន មា ហោន្តុ, ចោរានំ អាសង្កា ន ហោតិ។ តស្មា តំ អគ្គហេត្វា បច្ចន្តិមំ នគរន្តិ អាហ។ ទឡ្ហុទ្ធាបន្តិ ថិរមូលបាការំ។ ទឡ្ហបាការតោរណន្តិ ថិរបាការញ្ចេវ ថិរបិដ្ឋសង្ឃាដញ្ច។ ឯកទ្វារន្តិ កស្មា អាហ? ពហុទ្វារេ ហិ នគរេ ពហូហិ បណ្ឌិតទោវារិកេហិ ភវិតព្ពំ, ឯកទ្វារេវ ឯកោ វដ្ដតិ។ ថេរស្ស ច បញ្ញាយ សទិសោ អញ្ញោ នត្ថិ, តស្មា អត្តនោ បណ្ឌិតភាវស្ស ឱបម្មត្ថំ ឯកំយេវ ទោវារិកំ ទស្សេតុំ ‘‘ឯកទ្វារ’’ន្តិ អាហ។
Idāni taṃ nayaggāhaṃ pākaṭaṃ kātuṃ upamaṃ dassento seyyathāpi bhantetiādimāha. Tattha yasmā majjhimadese nagarassa uddhāpapākārādīni thirāni vā hontu dubbalāni vā, sabbaso vā pana mā hontu, corānaṃ āsaṅkā na hoti. Tasmā taṃ aggahetvā paccantimaṃ nagaranti āha. Daḷhuddhāpanti thiramūlapākāraṃ. Daḷhapākāratoraṇanti thirapākārañceva thirapiṭṭhasaṅghāṭañca. Ekadvāranti kasmā āha? Bahudvāre hi nagare bahūhi paṇḍitadovārikehi bhavitabbaṃ, ekadvāreva eko vaṭṭati. Therassa ca paññāya sadiso añño natthi, tasmā attano paṇḍitabhāvassa opammatthaṃ ekaṃyeva dovārikaṃ dassetuṃ ‘‘ekadvāra’’nti āha.
បណ្ឌិតោតិ បណ្ឌិច្ចេន សមន្នាគតោ។ ព្យត្តោតិ វេយ្យត្តិយេន សមន្នាគតោ វិសទញាណោ។ មេធាវីតិ ឋានុប្បត្តិកបញ្ញាសង្ខាតាយ មេធាយ សមន្នាគតោ។ អនុបរិយាយបថន្តិ អនុបរិយាយនាមកំ បាការមគ្គំ។ បាការសន្ធិន្តិ ទ្វិន្នំ ឥដ្ឋកានំ អបគតដ្ឋានំ។ បាការវិវរន្តិ បាការស្ស ឆិន្នដ្ឋានំ។ ចេតសោ ឧបក្កិលេសេតិ បញ្ចនីវរណា ចិត្តំ ឧបក្កិលិស្សន្តិ កិលិដ្ឋំ ករោន្តិ ឧបតាបេន្តិ វិហេឋេន្តិ, តស្មា ‘‘ចេតសោ ឧបក្កិលេសា’’តិ វុច្ចន្តិ។ បញ្ញាយ ទុព្ពលីករណេតិ នីវរណា ឧប្បជ្ជមានា អនុប្បន្នាយ បញ្ញាយ ឧប្បជ្ជិតុំ ន ទេន្តិ, តស្មា ‘‘បញ្ញាយ ទុព្ពលីករណា’’តិ វុច្ចន្តិ។ សុបតិដ្ឋិតចិត្តាតិ ចតូសុ សតិបដ្ឋានេសុ សុដ្ឋុ ឋបិតចិត្តា ហុត្វា។ សត្ត ពោជ្ឈង្គេ យថាភូតន្តិ សត្ត ពោជ្ឈង្គេ យថាសភាវេន ភាវេត្វា។ អនុត្តរំ សម្មាសម្ពោធិន្តិ អរហត្តំ សព្ពញ្ញុតញ្ញាណំ បដិវិជ្ឈិំសូតិ ទស្សេតិ។
Paṇḍitoti paṇḍiccena samannāgato. Byattoti veyyattiyena samannāgato visadañāṇo. Medhāvīti ṭhānuppattikapaññāsaṅkhātāya medhāya samannāgato. Anupariyāyapathanti anupariyāyanāmakaṃ pākāramaggaṃ. Pākārasandhinti dvinnaṃ iṭṭhakānaṃ apagataṭṭhānaṃ. Pākāravivaranti pākārassa chinnaṭṭhānaṃ. Cetaso upakkileseti pañcanīvaraṇā cittaṃ upakkilissanti kiliṭṭhaṃ karonti upatāpenti viheṭhenti, tasmā ‘‘cetaso upakkilesā’’ti vuccanti. Paññāya dubbalīkaraṇeti nīvaraṇā uppajjamānā anuppannāya paññāya uppajjituṃ na denti, tasmā ‘‘paññāya dubbalīkaraṇā’’ti vuccanti. Supatiṭṭhitacittāti catūsu satipaṭṭhānesu suṭṭhu ṭhapitacittā hutvā. Satta bojjhaṅge yathābhūtanti satta bojjhaṅge yathāsabhāvena bhāvetvā. Anuttaraṃ sammāsambodhinti arahattaṃ sabbaññutaññāṇaṃ paṭivijjhiṃsūti dasseti.
អបិចេត្ថ សតិបដ្ឋានាតិ វិបស្សនា, ពោជ្ឈង្គា មគ្គោ, អនុត្តរសម្មាសម្ពោធិ អរហត្តំ។ សតិបដ្ឋានាតិ វា វិបស្សនា, ពោជ្ឈង្គាមិស្សកា, សម្មាសម្ពោធិ អរហត្តមេវ។ ទីឃភាណកមហាសីវត្ថេរោ បនាហ ‘‘សតិបដ្ឋានេ វិបស្សនំ គហេត្វា ពោជ្ឈង្គេ មគ្គោ ច សព្ពញ្ញុតញ្ញាណញ្ចាតិ គហិតេ សុន្ទរោ បញ្ហោ ភវេយ្យ, ន បនេវំ គហិត’’ន្តិ។ ឥតិ ថេរោ សព្ពពុទ្ធានំ នីវរណប្បហានេ សតិបដ្ឋានភាវនាយ សម្ពោធិយញ្ច មជ្ឈេ ភិន្នសុវណ្ណរជតានំ វិយ នានត្តាភាវំ ទស្សេតិ។
Apicettha satipaṭṭhānāti vipassanā, bojjhaṅgā maggo, anuttarasammāsambodhi arahattaṃ. Satipaṭṭhānāti vā vipassanā, bojjhaṅgāmissakā, sammāsambodhi arahattameva. Dīghabhāṇakamahāsīvatthero panāha ‘‘satipaṭṭhāne vipassanaṃ gahetvā bojjhaṅge maggo ca sabbaññutaññāṇañcāti gahite sundaro pañho bhaveyya, na panevaṃ gahita’’nti. Iti thero sabbabuddhānaṃ nīvaraṇappahāne satipaṭṭhānabhāvanāya sambodhiyañca majjhe bhinnasuvaṇṇarajatānaṃ viya nānattābhāvaṃ dasseti.
ឥធ ឋត្វា ឧបមា សំសន្ទេតព្ពា – អាយស្មា ហិ សារិបុត្តោ បច្ចន្តនគរំ ទស្សេសិ, បាការំ ទស្សេសិ, អនុបរិយាយបថំ ទស្សេសិ, ទ្វារំ ទស្សេសិ, បណ្ឌិតទោវារិកំ ទស្សេសិ, នគរំ បវិសនកនិក្ខមនកេ ឱឡារិកេ បាណេ ទស្សេសិ, ទោវារិកស្ស តេសំ បាណានំ បាកដភាវំ ទស្សេសិ។ តត្ថ កិំ កេន សទិសន្តិ ចេ? នគរំ វិយ ហិ និព្ពានំ, បាការោ វិយ សីលំ, អនុបរិយាយបថោ វិយ ហិរី, ទ្វារំ វិយ អរិយមគ្គោ, បណ្ឌិតទោវារិកោ វិយ ធម្មសេនាបតិ, នគរំ បវិសនកនិក្ខមនកា ឱឡារិកបាណា វិយ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នា ពុទ្ធា, ទោវារិកស្ស តេសំ បាណានំ បាកដភាវោ វិយ អាយស្មតោ សារិបុត្តស្ស អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នានំ ពុទ្ធានំ សីលសមថាទីហិ បាកដភាវោ។ ឯត្តាវតា ថេរេន ភគវតោ – ‘‘ឯវមហំ សាវកបារមីញាណេ ឋត្វា ធម្មន្វយេន នយគ្គាហេន ជានាមី’’តិ អត្តនោ សីហនាទស្ស អនុយោគោ ទិន្នោ ហោតិ។
Idha ṭhatvā upamā saṃsandetabbā – āyasmā hi sāriputto paccantanagaraṃ dassesi, pākāraṃ dassesi, anupariyāyapathaṃ dassesi, dvāraṃ dassesi, paṇḍitadovārikaṃ dassesi, nagaraṃ pavisanakanikkhamanake oḷārike pāṇe dassesi, dovārikassa tesaṃ pāṇānaṃ pākaṭabhāvaṃ dassesi. Tattha kiṃ kena sadisanti ce? Nagaraṃ viya hi nibbānaṃ, pākāro viya sīlaṃ, anupariyāyapatho viya hirī, dvāraṃ viya ariyamaggo, paṇḍitadovāriko viya dhammasenāpati, nagaraṃ pavisanakanikkhamanakā oḷārikapāṇā viya atītānāgatapaccuppannā buddhā, dovārikassa tesaṃ pāṇānaṃ pākaṭabhāvo viya āyasmato sāriputtassa atītānāgatapaccuppannānaṃ buddhānaṃ sīlasamathādīhi pākaṭabhāvo. Ettāvatā therena bhagavato – ‘‘evamahaṃ sāvakapāramīñāṇe ṭhatvā dhammanvayena nayaggāhena jānāmī’’ti attano sīhanādassa anuyogo dinno hoti.
តស្មាតិ យស្មា ‘‘ន ខោ មេតំ, ភន្តេ, អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នេសុ អរហន្តេសុ សម្មាសម្ពុទ្ធេសុ ចេតោបរិយញាណំ អត្ថិ, អបិច ធម្មន្វយោ វិទិតោ’’តិ វទតិ, តស្មា។ អភិក្ខណំ ភាសេយ្យាសីតិ បុនប្បុនំ ភាសេយ្យាសិ, ‘‘បុព្ពណ្ហេ មេ កថិត’’ន្តិ មា មជ្ឈន្ហិកាទីសុ ន កថយិត្ថ, ‘‘អជ្ជ វា មេ កថិត’’ន្តិ មា បរទិវសាទីសុ ន កថយិត្ថាតិ អត្ថោ។ សា បហីយិស្សតីតិ ‘‘សារិបុត្តសទិសោបិ នាម ញាណជវនសម្បន្នោ សាវកោ ពុទ្ធានំ ចិត្តាចារំ ជានិតុំ ន សក្កោតិ, ឯវំ អប្បមេយ្យា តថាគតា’’តិ ចិន្តេន្តានំ យា តថាគតេ កង្ខា វា វិមតិ វា, សា បហីយិស្សតីតិ។
Tasmāti yasmā ‘‘na kho metaṃ, bhante, atītānāgatapaccuppannesu arahantesu sammāsambuddhesu cetopariyañāṇaṃ atthi, apica dhammanvayo vidito’’ti vadati, tasmā. Abhikkhaṇaṃ bhāseyyāsīti punappunaṃ bhāseyyāsi, ‘‘pubbaṇhe me kathita’’nti mā majjhanhikādīsu na kathayittha, ‘‘ajja vā me kathita’’nti mā paradivasādīsu na kathayitthāti attho. Sā pahīyissatīti ‘‘sāriputtasadisopi nāma ñāṇajavanasampanno sāvako buddhānaṃ cittācāraṃ jānituṃ na sakkoti, evaṃ appameyyā tathāgatā’’ti cintentānaṃ yā tathāgate kaṅkhā vā vimati vā, sā pahīyissatīti.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ២. នាលន្ទសុត្តំ • 2. Nālandasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ២. នាលន្ទសុត្តវណ្ណនា • 2. Nālandasuttavaṇṇanā
