| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
២. នាលន្ទវគ្គោ
2. Nālandavaggo
២. នាលន្ទសុត្តវណ្ណនា
2. Nālandasuttavaṇṇanā
៣៧៨. ទុតិយវគ្គេ បឋមសុត្តំ ហេដ្ឋា វុត្តនយត្តា សុវិញ្ញេយ្យន្តិ តំ លង្ឃិត្វា ‘‘ទុតិយេ’’តិ វុត្តំ។
378. Dutiyavagge paṭhamasuttaṃ heṭṭhā vuttanayattā suviññeyyanti taṃ laṅghitvā ‘‘dutiye’’ti vuttaṃ.
ភិយ្យតរោ អភិញ្ញាតោតិ សម្ពោធិយា សេដ្ឋតរោតិ អភិលក្ខិតោ។ ភិយ្យតរាភិញ្ញោតិ សព្ពសត្តេសុ អធិកតរបញ្ញោ។ តេនាហ ‘‘ឧត្តរិតរញាណោ’’តិ។ សម្មា អនវសេសតោ ពុជ្ឈតិ ឯតេនាតិ សម្ពោធីតិ អាហ – ‘‘សម្ពោធិយន្តិ សព្ពញ្ញុតញ្ញាណេ’’តិ។ និប្បទេសា គហិតាតិ អនវសេសា ពុទ្ធគុណា គហិតា អគ្គមគ្គសិទ្ធិយាវ ភគវតោ សព្ពគុណានំ សិទ្ធត្តា។ ន កេវលញ្ច ពុទ្ធានំ, អថ ខោ អគ្គសាវកបច្ចេកពុទ្ធានម្បិ តំតំគុណសមិជ្ឈនំ អគ្គមគ្គាធិគមេនេវាតិ ទស្សេន្តោ ‘‘ទ្វេបិ អគ្គសាវកា’’តិអាទិមាហ។
Bhiyyataro abhiññātoti sambodhiyā seṭṭhataroti abhilakkhito. Bhiyyatarābhiññoti sabbasattesu adhikatarapañño. Tenāha ‘‘uttaritarañāṇo’’ti. Sammā anavasesato bujjhati etenāti sambodhīti āha – ‘‘sambodhiyanti sabbaññutaññāṇe’’ti. Nippadesā gahitāti anavasesā buddhaguṇā gahitā aggamaggasiddhiyāva bhagavato sabbaguṇānaṃ siddhattā. Na kevalañca buddhānaṃ, atha kho aggasāvakapaccekabuddhānampi taṃtaṃguṇasamijjhanaṃ aggamaggādhigamenevāti dassento ‘‘dvepi aggasāvakā’’tiādimāha.
អបរោ នយោ – បសន្នោតិ ឥមិនា បសាទស្ស វត្តមានតា ទីបិតាតិ ឧប្បន្នសទ្ធោតិ ឥមិនាបិ សទ្ធាយ បច្ចុប្បន្នតា បកាសិតាតិ អាហ – ‘‘ឯវំ សទ្ទហាមីតិ អត្ថោ’’តិ។ អភិជានាតិ អភិមុខភាវេន សព្ពញ្ញេយ្យំ ជានាតីតិ អភិញ្ញោ, ភិយ្យោ អធិកោ អភិញ្ញោតិ ភិយ្យោភិញ្ញោ។ សោ ឯវ អតិសយវចនិច្ឆាវសេន ភិយ្យោភិញ្ញតរោតិ វុត្តោតិ អាហ – ‘‘ភិយ្យតរោ អភិញ្ញាតោ’’តិ។ ទុតិយវិកប្បេ បន អភិជានាតីតិ អភិញ្ញា, អភិវិសិដ្ឋា បញ្ញា។ ភិយ្យោ អភិញ្ញា ឯតស្សាតិ ភិយ្យោភិញ្ញោ, សោ ឯវ អតិសយវចនិច្ឆាវសេន ភិយ្យោភិញ្ញតរោ។ ស្វាយំ អស្ស អតិសយោ អភិញ្ញាយ ភិយ្យោភាវកតោតិ អាហ – ‘‘ភិយ្យតរាភិញ្ញោ វា’’តិ។ សម្ពុជ្ឈតិ ឯតាយាតិ សម្ពោធិ, សព្ពញ្ញុតញ្ញាណំ អគ្គមគ្គញាណញ្ច។ សព្ពញ្ញុតញ្ញាណបទដ្ឋានញ្ហិ អគ្គមគ្គញាណំ, អគ្គមគ្គញាណបទដ្ឋានញ្ច សព្ពញ្ញុតញ្ញាណំ សម្ពោធិ នាម។ តត្ថ បធានវសេន តទត្ថទស្សនេ បឋមវិកប្បោ, បទដ្ឋានវសេន ទុតិយវិកប្បោ។ កស្មា បនេត្ថ អរហត្តមគ្គញាណស្សេវ គហណំ, ននុ ហេដ្ឋិមានិបិ ភគវតោ មគ្គញាណានិ សវាសនមេវ យថាសកំ បដិបក្ខវិធមនវសេន បវត្តានិ។ សវាសនប្បហានញ្ហិ ញេយ្យាវរណប្បហានន្តិ? សច្ចមេតំ, តំ បន អបរិបុណ្ណំ បដិបក្ខវិធមនស្ស វិប្បកតភាវតោតិ អាហ ‘‘អរហត្តមគ្គញាណេ វា’’តិ។ សព្ពន្តិ សម្មាសម្ពុទ្ធេន អធិគន្តព្ពំ សព្ពំ។
Aparo nayo – pasannoti iminā pasādassa vattamānatā dīpitāti uppannasaddhoti imināpi saddhāya paccuppannatā pakāsitāti āha – ‘‘evaṃ saddahāmīti attho’’ti. Abhijānāti abhimukhabhāvena sabbaññeyyaṃ jānātīti abhiñño, bhiyyo adhiko abhiññoti bhiyyobhiñño. So eva atisayavacanicchāvasena bhiyyobhiññataroti vuttoti āha – ‘‘bhiyyataro abhiññāto’’ti. Dutiyavikappe pana abhijānātīti abhiññā, abhivisiṭṭhā paññā. Bhiyyo abhiññā etassāti bhiyyobhiñño, so eva atisayavacanicchāvasena bhiyyobhiññataro. Svāyaṃ assa atisayo abhiññāya bhiyyobhāvakatoti āha – ‘‘bhiyyatarābhiñño vā’’ti. Sambujjhati etāyāti sambodhi, sabbaññutaññāṇaṃ aggamaggañāṇañca. Sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānañhi aggamaggañāṇaṃ, aggamaggañāṇapadaṭṭhānañca sabbaññutaññāṇaṃ sambodhi nāma. Tattha padhānavasena tadatthadassane paṭhamavikappo, padaṭṭhānavasena dutiyavikappo. Kasmā panettha arahattamaggañāṇasseva gahaṇaṃ, nanu heṭṭhimānipi bhagavato maggañāṇāni savāsanameva yathāsakaṃ paṭipakkhavidhamanavasena pavattāni. Savāsanappahānañhi ñeyyāvaraṇappahānanti? Saccametaṃ, taṃ pana aparipuṇṇaṃ paṭipakkhavidhamanassa vippakatabhāvatoti āha ‘‘arahattamaggañāṇe vā’’ti. Sabbanti sammāsambuddhena adhigantabbaṃ sabbaṃ.
ខាទនីយានំ ឧឡារតា សាតរសានុភាវេនាតិ អាហ ‘‘មធុរេ អាគច្ឆតី’’តិ។ បសំសាយ ឧឡារតា វិសិដ្ឋភាវេនាតិ អាហ – ‘‘សេដ្ឋេ’’តិ។ ឱភាសស្ស ឧឡារតា មហន្តភាវេនាតិ វុត្តំ – ‘‘វិបុលេ’’តិ។ ឧសភស្ស អយន្តិ អាសភី, ឥធ បន អាសភី វិយាតិ អាសភី។ តេនាហ – ‘‘ឧសភស្ស វាចាសទិសី’’តិ។ យេន គុណេន សា តំសទិសា, តំ ទស្សេតុំ ‘‘អចលា អសម្បវេធី’’តិ វុត្តំ។ យតោ កុតោចិ អនុស្សវនំ អនុស្សវោ។ វិជ្ជាដ្ឋានាទីសុ កតបរិចយានំ អាចរិយានំ តំ តំ អត្ថំ ញាបេន្តី បវេណី អាចរិយបរម្បរា។ កេវលំ អត្តនោ មតិយា ‘‘ឥតិ កិរ ឯវំ កិរា’’តិ បរិកប្បនា ឥតិកិរា។ បិដកស្ស គន្ថស្ស សម្បទានតោ ភូតតោ តស្ស គហណំ បិដកសម្បទានំ។ យថាសុតានំ អត្តានំ អាការស្ស បរិវិតក្កនំ អាការបរិវិតក្កោ។ តថេវស្ស ‘‘ឯវមេត’’ន្តិ ទិដ្ឋិយា និជ្ឈានក្ខមនំ ទិដ្ឋិនិជ្ឈានក្ខន្តិ។ អាគមាធិគមេហិ វិនា កេវលំ អនុស្សុតតោ តក្កមគ្គំ និស្សាយ តក្កនំ តក្កោ។ អនុមានវិធិំ និស្សាយ គហណំ នយគ្គាហោ។ យស្មា ពុទ្ធវិសយេ ឋត្វា ភគវតោ អយំ ថេរស្ស ចោទនា ថេរស្ស ច សោ អវិសយោ, តស្មា ‘‘បច្ចក្ខតោ ញាណេន បដិវិជ្ឈិត្វា វិយា’’តិ វុត្តំ។ សីហនាទោ វិយាតិ សីហនាទោ។ តំសទិសតា ចស្ស សេដ្ឋភាវេន, សោ ចេត្ថ ឯវំ វេទិតព្ពោតិ ទស្សេន្តោ ‘‘សីហនាទោ’’តិអាទិមាហ។ ឧន្នាទយន្តេនាតិ អសនិសទិសំ ករោន្តេន។
Khādanīyānaṃ uḷāratā sātarasānubhāvenāti āha ‘‘madhure āgacchatī’’ti. Pasaṃsāya uḷāratā visiṭṭhabhāvenāti āha – ‘‘seṭṭhe’’ti. Obhāsassa uḷāratā mahantabhāvenāti vuttaṃ – ‘‘vipule’’ti. Usabhassa ayanti āsabhī, idha pana āsabhī viyāti āsabhī. Tenāha – ‘‘usabhassa vācāsadisī’’ti. Yena guṇena sā taṃsadisā, taṃ dassetuṃ ‘‘acalā asampavedhī’’ti vuttaṃ. Yato kutoci anussavanaṃ anussavo. Vijjāṭṭhānādīsu kataparicayānaṃ ācariyānaṃ taṃ taṃ atthaṃ ñāpentī paveṇī ācariyaparamparā. Kevalaṃ attano matiyā ‘‘iti kira evaṃ kirā’’ti parikappanā itikirā. Piṭakassa ganthassa sampadānato bhūtato tassa gahaṇaṃ piṭakasampadānaṃ. Yathāsutānaṃ attānaṃ ākārassa parivitakkanaṃ ākāraparivitakko. Tathevassa ‘‘evameta’’nti diṭṭhiyā nijjhānakkhamanaṃ diṭṭhinijjhānakkhanti. Āgamādhigamehi vinā kevalaṃ anussutato takkamaggaṃ nissāya takkanaṃ takko. Anumānavidhiṃ nissāya gahaṇaṃ nayaggāho. Yasmā buddhavisaye ṭhatvā bhagavato ayaṃ therassa codanā therassa ca so avisayo, tasmā ‘‘paccakkhato ñāṇena paṭivijjhitvā viyā’’ti vuttaṃ. Sīhanādo viyāti sīhanādo. Taṃsadisatā cassa seṭṭhabhāvena, so cettha evaṃ veditabboti dassento ‘‘sīhanādo’’tiādimāha. Unnādayantenāti asanisadisaṃ karontena.
អនុយោគទាបនត្ថន្តិ អនុយោគំ សោធាបេតុំ។ វិមទ្ទក្ខមញ្ហិ សីហនាទំ នទន្តោ អត្ថតោ អនុយោគំ សោធេតិ នាម, អនុយុជ្ឈន្តោ ច នំ សោធាបេតិ នាម។ ទាតុន្តិ សោធេតុំ។ កេចិ ‘‘ទានត្ថ’’ន្តិ អត្ថំ វទន្តិ, តំ ន យុត្តំ។ ន ហិ យោ សីហទានំ នទតិ, សោ ឯវ តត្ថ អនុយោគំ ទេតីតិ យុជ្ជតិ។ និឃំសនន្តិ វិមទ្ទនំ។ ធមមានន្តិ តាបយមានំ។ តាបនញ្ចេត្ថ គគ្គរិយា ធម្មាបនសីសេន វទតិ។
Anuyogadāpanatthanti anuyogaṃ sodhāpetuṃ. Vimaddakkhamañhi sīhanādaṃ nadanto atthato anuyogaṃ sodheti nāma, anuyujjhanto ca naṃ sodhāpeti nāma. Dātunti sodhetuṃ. Keci ‘‘dānattha’’nti atthaṃ vadanti, taṃ na yuttaṃ. Na hi yo sīhadānaṃ nadati, so eva tattha anuyogaṃ detīti yujjati. Nighaṃsananti vimaddanaṃ. Dhamamānanti tāpayamānaṃ. Tāpanañcettha gaggariyā dhammāpanasīsena vadati.
សព្ពេ តេតិ សព្ពេ តេ អតីតេ និរុទ្ធេ សម្មាសម្ពុទ្ធេ។ តេនេតំ ទស្សេតិ – យេ តេ អហេសុំ អតីតមទ្ធានំ តវ អភិនីហារតោ ឱរំ សម្មាសម្ពុទ្ធា, តេសំ តាវ សាវកញាណគោចរេ ធម្មេ បរិច្ឆិន្ទន្តោ មារាទយោ វិយ ច ពុទ្ធានំ លោកិយចិត្តាចារំ ត្វំ ជានេយ្យាសិ។ យេ បន តេ អព្ភតីតា, តតោ បរតោ ឆិន្នវដុមា ឆិន្នបបញ្ចា បរិយាទិន្នវដ្ដា សព្ពទុក្ខវីតិវត្តា សម្មាសម្ពុទ្ធា, តេសំ សព្ពេសម្បិ តវ សាវកញាណស្ស អវិសយភូតេ ធម្មេ កថំ ជានិស្សសីតិ។ តេនាតិ សម្ពោធិសង្ខាតេន សព្ពញ្ញុតញ្ញាណបទដ្ឋានេន អរហត្តមគ្គញាណេន។ ឯវំសីលាតិ តាទិសសីលា។ សមាធិបក្ខាតិ សមាធិ ច សមាធិបក្ខា ច សមាធិបក្ខា ឯកទេសសរូបេកសេសនយេន។ តត្ថ សមាធិបក្ខាតិ វីរិយសតិយោ តទនុគុណា ច ធម្មា វេទិតព្ពា ។ ឈានសមាបត្តីសុ យេភុយ្យេន វិហារវោហារោ, ឈានសមាបត្តិយោ សមាធិប្បធានាតិ វុត្តំ ‘‘សមាធិបក្ខានំ ធម្មានំ គហិតត្តា វិហារោ គហិតោ’’តិ។
Sabbe teti sabbe te atīte niruddhe sammāsambuddhe. Tenetaṃ dasseti – ye te ahesuṃ atītamaddhānaṃ tava abhinīhārato oraṃ sammāsambuddhā, tesaṃ tāva sāvakañāṇagocare dhamme paricchindanto mārādayo viya ca buddhānaṃ lokiyacittācāraṃ tvaṃ jāneyyāsi. Ye pana te abbhatītā, tato parato chinnavaṭumā chinnapapañcā pariyādinnavaṭṭā sabbadukkhavītivattā sammāsambuddhā, tesaṃ sabbesampi tava sāvakañāṇassa avisayabhūte dhamme kathaṃ jānissasīti. Tenāti sambodhisaṅkhātena sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānena arahattamaggañāṇena. Evaṃsīlāti tādisasīlā. Samādhipakkhāti samādhi ca samādhipakkhā ca samādhipakkhā ekadesasarūpekasesanayena. Tattha samādhipakkhāti vīriyasatiyo tadanuguṇā ca dhammā veditabbā . Jhānasamāpattīsu yebhuyyena vihāravohāro, jhānasamāpattiyo samādhippadhānāti vuttaṃ ‘‘samādhipakkhānaṃ dhammānaṃ gahitattā vihāro gahito’’ti.
យថា បន ហេដ្ឋា គហិតាបិ សមាធិបញ្ញា បដិបក្ខតោ វិមុត្តត្តា វិមុច្ចន-សង្ខាត-កិច្ចវិសេស-ទស្សនវសេន វិមុត្តិបរិយាយេន បុន គហិតា ‘‘ឯវំវិមុត្តា’’តិ, ឯវំ ទិព្ពវិហារោ ទិព្ពវិហារវិសេសទស្សនវសេន បុន គហិតោ ‘‘ឯវំវិហារី’’តិ, តស្មា សព្ពេសំ សមាបត្តិវិហារានំ វសេនេត្ថ អត្ថោ យុជ្ជតីតិ ទដ្ឋព្ពំ។ វិមុត្តីតិ សង្ខំ គច្ឆន្តិ វិមុច្ចិត្ថាតិ កត្វា។ ឯស នយោ សេសេសុបិ។ បដិប្បស្សទ្ធន្តេតិ បដិប្បស្សម្ភនោសាបនេន។ សព្ពកិលេសេហិ និស្សដត្តា អសំសដ្ឋត្តា វិមុត្តត្តា ច និស្សរណវិមុត្តិ និព្ពានំ។
Yathā pana heṭṭhā gahitāpi samādhipaññā paṭipakkhato vimuttattā vimuccana-saṅkhāta-kiccavisesa-dassanavasena vimuttipariyāyena puna gahitā ‘‘evaṃvimuttā’’ti, evaṃ dibbavihāro dibbavihāravisesadassanavasena puna gahito ‘‘evaṃvihārī’’ti, tasmā sabbesaṃ samāpattivihārānaṃ vasenettha attho yujjatīti daṭṭhabbaṃ. Vimuttīti saṅkhaṃ gacchanti vimuccitthāti katvā. Esa nayo sesesupi. Paṭippassaddhanteti paṭippassambhanosāpanena. Sabbakilesehi nissaṭattā asaṃsaṭṭhattā vimuttattā ca nissaraṇavimutti nibbānaṃ.
អនាគតពុទ្ធានំ បនាតិ បន-សទ្ទោ វិសេសត្ថជោតនោ។ តេន អតីតេសុ តាវ ខន្ធានំ ភូតបុព្ពត្តា តត្ថ សិយា ញាណស្ស សវិសយេ គតិ, អនាគតេសុ បន សព្ពសោ អសញ្ជាតេសុ កថន្តិ ឥមមត្ថំ ជោតេតិ។ តេនាហ ‘‘អនាគតាបី’’តិអាទិ។ ‘‘អត្តនោ ចេតសា បរិច្ឆិន្ទិត្វា វិទិតា’’តិ កស្មា វុត្តំ? ននុ អតីតានាគតេ សត្តាហេ ឯវ បវត្តំ ចិត្តំ ចេតោបរិយញាណស្ស វិសយោ, ន តតោ បរន្តិ? នយិទំ ចេតោបរិយញាណកិច្ចវសេន វុត្តំ, អថ ខោ បុព្ពេនិវាសអនាគតំសញាណានំ វសេន វុត្តំ, តស្មា នាយំ ទោសោ។ វិទិតដ្ឋានេ ន ករោតិ សិក្ខាបទេនេវ តាទិសស្ស បដិក្ខេបស្ស បដិក្ខិត្តត្តា សេតុឃាតតោ ច។ កថំ បន ថេរោ ទ្វយសម្ភវេ បដិក្ខេបមេវ អកាសិ, ន វិភជ្ជ ព្យាកាសីតិ អាហ ‘‘ថេរោ កិរា’’តិអាទិ។ បារំ បរិយន្តំ មិនោតីតិ បារមី, សា ឯវ ញាណន្តិ បារមិញាណំ, សាវកានំ បារមិញាណំ សាវកបារមិញាណំ។ តស្មិំ សាវកានំ ឧក្កំសបរិយន្តគតេ ជាននេ នាយមនុយោគោ, អថ ខោ សព្ពញ្ញុតញ្ញាណេ សព្ពញ្ញុតាយ ជាននេ។ កេចិ បន ‘‘សាវកបារមិញាណេតិ សាវកបារមិញាណវិសយេ’’តិ អត្ថំ វទន្តិ, តថា សេសបទេសុបិ។ សីល…បេ.… សមត្ថន្តិ សីលសមាធិបញ្ញាវិមុត្តិញាណសង្ខាតានំ ការណានំ ជាននសមត្ថំ។ ពុទ្ធសីលាទយោ ហិ ពុទ្ធានំ ពុទ្ធកិច្ចស្ស បរេហិ ឯតេ ពុទ្ធាតិ ជាននស្ស ច ការណំ។
Anāgatabuddhānaṃ panāti pana-saddo visesatthajotano. Tena atītesu tāva khandhānaṃ bhūtapubbattā tattha siyā ñāṇassa savisaye gati, anāgatesu pana sabbaso asañjātesu kathanti imamatthaṃ joteti. Tenāha ‘‘anāgatāpī’’tiādi. ‘‘Attano cetasā paricchinditvā viditā’’ti kasmā vuttaṃ? Nanu atītānāgate sattāhe eva pavattaṃ cittaṃ cetopariyañāṇassa visayo, na tato paranti? Nayidaṃ cetopariyañāṇakiccavasena vuttaṃ, atha kho pubbenivāsaanāgataṃsañāṇānaṃ vasena vuttaṃ, tasmā nāyaṃ doso. Viditaṭṭhāne na karoti sikkhāpadeneva tādisassa paṭikkhepassa paṭikkhittattā setughātato ca. Kathaṃ pana thero dvayasambhave paṭikkhepameva akāsi, na vibhajja byākāsīti āha ‘‘thero kirā’’tiādi. Pāraṃ pariyantaṃ minotīti pāramī, sā eva ñāṇanti pāramiñāṇaṃ, sāvakānaṃ pāramiñāṇaṃ sāvakapāramiñāṇaṃ. Tasmiṃ sāvakānaṃ ukkaṃsapariyantagate jānane nāyamanuyogo, atha kho sabbaññutaññāṇe sabbaññutāya jānane. Keci pana ‘‘sāvakapāramiñāṇeti sāvakapāramiñāṇavisaye’’ti atthaṃ vadanti, tathā sesapadesupi. Sīla…pe… samatthanti sīlasamādhipaññāvimuttiñāṇasaṅkhātānaṃ kāraṇānaṃ jānanasamatthaṃ. Buddhasīlādayo hi buddhānaṃ buddhakiccassa parehi ete buddhāti jānanassa ca kāraṇaṃ.
អនុមានញាណំ វិយ សំសយដ្ឋិតំ អហុត្វា ឥទមិទន្តិ យថាសភាវតោ ញេយ្យំ ធារេតិ និច្ឆិនោតីតិ ធម្មោ, បច្ចក្ខញាណន្តិ អាហ ‘‘ធម្មស្ស បច្ចក្ខតោ ញាណស្សា’’តិ។ អនុឯតីតិ អន្វយោតិ អាហ ‘‘អនុយោគំ អនុគន្ត្វា’’តិ។ បច្ចក្ខសិទ្ធញ្ហិ អត្ថំ អនុគន្ត្វា អនុមានញាណស្ស បវត្តិ ‘‘ទិដ្ឋេន អទិដ្ឋស្ស អនុមាន’’ន្តិ វេទិតព្ពា។ វិទិតេ វេទកម្បិ ញាណំ អត្ថតោ វិទិតមេវ ហោតីតិ ‘‘អនុមានញាណំ នយគ្គាហោ វិទិតោ’’តិ វុត្តំ។ វិទិតោតិ វិទ្ធោ បដិលទ្ធោ, អធិគតោតិ អត្ថោ។ អប្បមាណោតិ អបរិមាណោ មហាវិសយត្តា។ តេនាហ ‘‘អបរិយន្តោ’’តិ។ តេនាតិ អបរិយន្តត្តា។ តេន វា អបរិយន្តេន ញាណេន។ ឯតេន ថេរោ យំ យំ អនុមេយ្យមត្ថំ ញាតុកាមោ ហោតិ, តត្ថ តត្ថ តស្ស អសង្គមប្បដិហតំ អនុមានញាណំ បវត្តេតីតិ ទស្សេតិ។ តេនាហ ‘‘សោ ឥមិនា’’តិអាទិ។ តត្ថ ឥមិនាតិ ឥមិនា ការណេន។
Anumānañāṇaṃ viya saṃsayaṭṭhitaṃ ahutvā idamidanti yathāsabhāvato ñeyyaṃ dhāreti nicchinotīti dhammo, paccakkhañāṇanti āha ‘‘dhammassa paccakkhato ñāṇassā’’ti. Anuetīti anvayoti āha ‘‘anuyogaṃ anugantvā’’ti. Paccakkhasiddhañhi atthaṃ anugantvā anumānañāṇassa pavatti ‘‘diṭṭhena adiṭṭhassa anumāna’’nti veditabbā. Vidite vedakampi ñāṇaṃ atthato viditameva hotīti ‘‘anumānañāṇaṃ nayaggāho vidito’’ti vuttaṃ. Viditoti viddho paṭiladdho, adhigatoti attho. Appamāṇoti aparimāṇo mahāvisayattā. Tenāha ‘‘apariyanto’’ti. Tenāti apariyantattā. Tena vā apariyantena ñāṇena. Etena thero yaṃ yaṃ anumeyyamatthaṃ ñātukāmo hoti, tattha tattha tassa asaṅgamappaṭihataṃ anumānañāṇaṃ pavattetīti dasseti. Tenāha ‘‘so iminā’’tiādi. Tattha imināti iminā kāraṇena.
បាការស្ស ថិរភាវំ ឧទ្ធមុទ្ធំ អាបេតីតិ ឧទ្ធាបំ, បាការមូលំ។ អាទិ-សទ្ទេន បាការទ្វារពន្ធបរិខាទីនំ សង្គហោ វេទិតព្ពោ។ បច្ចន្តេ ភវំ បច្ចន្តិមំ។ បណ្ឌិតទោវារិកដ្ឋានិយំ កត្វា ថេរោ អត្តានំ ទស្សេតីតិ ទស្សេន្តោ ‘‘ឯកទ្វារន្តិ កស្មា អាហា’’តិ ចោទនំ សមុដ្ឋាបេសិ។
Pākārassa thirabhāvaṃ uddhamuddhaṃ āpetīti uddhāpaṃ, pākāramūlaṃ. Ādi-saddena pākāradvārabandhaparikhādīnaṃ saṅgaho veditabbo. Paccante bhavaṃ paccantimaṃ. Paṇḍitadovārikaṭṭhāniyaṃ katvā thero attānaṃ dassetīti dassento ‘‘ekadvāranti kasmā āhā’’ti codanaṃ samuṭṭhāpesi.
យស្សា បញ្ញាយ វសេន បុរិសោ បណ្ឌិតោតិ វុច្ចតិ, តំ បណ្ឌិច្ចន្តិ អាហ – ‘‘បណ្ឌិច្ចេន សមន្នាគតោ’’តិ។ តំតំឥតិកត្តព្ពតាសុ ឆេកភាវោ ព្យត្តភាវោ វេយ្យត្តិយំ។ មេធតិ អញ្ញាណំ ហិំសតិ វិធមតីតិ មេធា, សា ឯតស្ស អត្ថីតិ មេធាវី។ ឋានេ ឋានេ ឧប្បត្តិ ឯតិស្សា អត្ថីតិ ឋានុប្បត្តិកា, ឋានសោ ឧប្បជ្ជនបញ្ញា។ អនុបរិយាយន្តិ ឯតេនាតិ អនុបរិយាយោ, សោ ឯវ បថោតិ អនុបរិយាយបថោ, បរិតោ បាការស្ស អនុយាយនមគ្គោ។ បាការភាគា សម្ពន្ធិតព្ពា ឯត្ថាតិ បាការសន្ធិ, បាការស្ស ផុល្លិតបទេសោ។ សោ បន ហេដ្ឋិមន្តេន ទ្វិន្នម្បិ ឥដ្ឋកានំ វិគមេន ឯវំ វុច្ចតីតិ អាហ – ‘‘ទ្វិន្នំ ឥដ្ឋកានំ អបគតដ្ឋាន’’ន្តិ។ ឆិន្នដ្ឋានន្តិ ឆិន្នភិន្នបទេសំ, ឆិន្នដ្ឋានំ វា។ តញ្ហិ ‘‘វិវរ’’ន្តិ វុច្ចតិ។ កីលិដ្ឋន្តិ មលីនំ។ ឧបតាបេន្តីតិ កិលេសបរិឡាហេន សន្តាបេន្តិ។ វិពាធេន្តីតិ បីឡេន្តិ។ ឧប្បន្នាយ បញ្ញាយ នីវរណេហិ ន កិញ្ចិ កាតុំ សក្កាតិ អាហ ‘‘អនុប្បន្នាយ បញ្ញាយ ឧប្បជ្ជិតុំ ន ទេន្តី’’តិ។ តស្មាតិ បច្ចយូបឃាតេន ឧប្បជ្ជិតុំ អប្បទានតោ។ ចតូសុ សតិបដ្ឋានេសុ សុដ្ឋុ ឋបិតចិត្តាតិ ចតុព្ពិធាយបិ សតិបដ្ឋានភាវនាយ សម្មទេវ ឋបិតចិត្តា អប្បិតចិត្តា។ យថាសភាវេន ភាវេត្វាតិ យាថាវតោ សម្មទេវ យថា បដិបក្ខា សមុច្ឆិជ្ជន្តិ, ឯវំ ភាវេត្វា។
Yassā paññāya vasena puriso paṇḍitoti vuccati, taṃ paṇḍiccanti āha – ‘‘paṇḍiccena samannāgato’’ti. Taṃtaṃitikattabbatāsu chekabhāvo byattabhāvo veyyattiyaṃ. Medhati aññāṇaṃ hiṃsati vidhamatīti medhā, sā etassa atthīti medhāvī. Ṭhāne ṭhāne uppatti etissā atthīti ṭhānuppattikā, ṭhānaso uppajjanapaññā. Anupariyāyanti etenāti anupariyāyo, so eva pathoti anupariyāyapatho, parito pākārassa anuyāyanamaggo. Pākārabhāgā sambandhitabbā etthāti pākārasandhi, pākārassa phullitapadeso. So pana heṭṭhimantena dvinnampi iṭṭhakānaṃ vigamena evaṃ vuccatīti āha – ‘‘dvinnaṃ iṭṭhakānaṃ apagataṭṭhāna’’nti. Chinnaṭṭhānanti chinnabhinnapadesaṃ, chinnaṭṭhānaṃ vā. Tañhi ‘‘vivara’’nti vuccati. Kīliṭṭhanti malīnaṃ. Upatāpentīti kilesapariḷāhena santāpenti. Vibādhentīti pīḷenti. Uppannāya paññāya nīvaraṇehi na kiñci kātuṃ sakkāti āha ‘‘anuppannāya paññāya uppajjituṃ na dentī’’ti. Tasmāti paccayūpaghātena uppajjituṃ appadānato. Catūsu satipaṭṭhānesu suṭṭhu ṭhapitacittāti catubbidhāyapi satipaṭṭhānabhāvanāya sammadeva ṭhapitacittā appitacittā. Yathāsabhāvena bhāvetvāti yāthāvato sammadeva yathā paṭipakkhā samucchijjanti, evaṃ bhāvetvā.
បុរិមនយេ សតិបដ្ឋានានិ ពោជ្ឈង្គា ច មិស្សកា អធិប្បេតាតិ តតោ អញ្ញថា វត្តុំ ‘‘អបិចេត្ថា’’តិអាទិ វុត្តំ។ មិស្សកាតិ សមថវិបស្សនាមគ្គវសេន មិស្សកា។ ‘‘ចតូសុ សតិបដ្ឋានេសុ សុប្បតិដ្ឋិតចិត្តាតិ បឋមំ វុត្តត្តា សតិបដ្ឋានេសុ វិបស្សនំ គហេត្វា សត្ត ពោជ្ឈង្គេ យថាភូតំ ភាវេត្វាតិ វុត្តត្តា មគ្គបរិយាបន្នានំយេវ ច នេសំ និប្បរិយាយពោជ្ឈង្គភាវតោ តេសុ ច អធិគតមេវ ហោតីតិ ពោជ្ឈង្គេ មគ្គោ ច សព្ពញ្ញុតញ្ញាណញ្ចាតិ គហិតេ សុន្ទរោ បញ្ហោ ភវេយ្យា’’តិ មហាសិវត្ថេរោ អាហ។ ន បនេវំ គហិតំ បោរាណេហីតិ អធិប្បាយោ។ ឥតីតិ វុត្តប្បការបរាមសនំ។ ថេរោតិ សារិបុត្តត្ថេរោ។
Purimanaye satipaṭṭhānāni bojjhaṅgā ca missakā adhippetāti tato aññathā vattuṃ ‘‘apicetthā’’tiādi vuttaṃ. Missakāti samathavipassanāmaggavasena missakā. ‘‘Catūsu satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacittāti paṭhamaṃ vuttattā satipaṭṭhānesu vipassanaṃ gahetvā satta bojjhaṅge yathābhūtaṃ bhāvetvāti vuttattā maggapariyāpannānaṃyeva ca nesaṃ nippariyāyabojjhaṅgabhāvato tesu ca adhigatameva hotīti bojjhaṅge maggo ca sabbaññutaññāṇañcāti gahite sundaro pañho bhaveyyā’’ti mahāsivatthero āha. Na panevaṃ gahitaṃ porāṇehīti adhippāyo. Itīti vuttappakāraparāmasanaṃ. Theroti sāriputtatthero.
តត្ថាតិ តេសុ បច្ចន្តនគរាទីសុ។ នគរំ វិយ និព្ពានំ តទត្ថិកេហិ ឧបគន្តព្ពតោ ឧបគតានញ្ច បរិស្សយរហិតសុខាធិគមដ្ឋានតោ។ បាការោ វិយ សីលំ តទុបគតានំ បរិតោ អារក្ខភាវតោ។ អនុបរិយាយបថោ វិយ ហិរី សីលបាការស្ស អធិដ្ឋានភាវតោ។ វុត្តញ្ហេតំ – ‘‘បរិយាយបថោតិ ខោ ភិក្ខុ ហិរិយា ឯតំ អធិវចន’’ន្តិ។ ទ្វារំ វិយ អរិយមគ្គោ និព្ពាននគរប្បវេសនេ អញ្ជសភាវតោ។ បណ្ឌិតទោវារិកោ វិយ ធម្មសេនាបតិ និព្ពាននគរំ បវិដ្ឋបវិសនកានំ សត្តានំ សល្លក្ខណតោ។ ទិន្នោតិ ទាបិតោ, សោធិតោតិ អត្ថោ។ សេសំ សុវិញ្ញេយ្យមេវ។
Tatthāti tesu paccantanagarādīsu. Nagaraṃ viya nibbānaṃ tadatthikehi upagantabbato upagatānañca parissayarahitasukhādhigamaṭṭhānato. Pākāro viya sīlaṃ tadupagatānaṃ parito ārakkhabhāvato. Anupariyāyapatho viya hirī sīlapākārassa adhiṭṭhānabhāvato. Vuttañhetaṃ – ‘‘pariyāyapathoti kho bhikkhu hiriyā etaṃ adhivacana’’nti. Dvāraṃ viya ariyamaggo nibbānanagarappavesane añjasabhāvato. Paṇḍitadovāriko viya dhammasenāpati nibbānanagaraṃ paviṭṭhapavisanakānaṃ sattānaṃ sallakkhaṇato. Dinnoti dāpito, sodhitoti attho. Sesaṃ suviññeyyameva.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ២. នាលន្ទសុត្តំ • 2. Nālandasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ២. នាលន្ទសុត្តវណ្ណនា • 2. Nālandasuttavaṇṇanā
