| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
೨. ನಾಲನ್ದವಗ್ಗೋ
2. Nālandavaggo
೨. ನಾಲನ್ದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
2. Nālandasuttavaṇṇanā
೩೭೮. ದುತಿಯವಗ್ಗಸ್ಸ ದುತಿಯೇ ನಾಲನ್ದಾಯನ್ತಿ ನಾಲನ್ದಾತಿ ಏವಂನಾಮಕೇ ನಗರೇ, ತಂ ನಗರಂ ಗೋಚರಗಾಮಂ ಕತ್ವಾ। ಪಾವಾರಿಕಮ್ಬವನೇತಿ ದುಸ್ಸಪಾವಾರಿಕಸೇಟ್ಠಿನೋ ಅಮ್ಬವನೇ। ತಂ ಕಿರ ತಸ್ಸ ಉಯ್ಯಾನಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಭಗವತಿ ಪಸನ್ನೋ ತಸ್ಮಿಂ ಉಯ್ಯಾನೇ ಕುಟಿಲೇಣಮಣ್ಡಪಾದಿಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಭಗವತೋ ವಿಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ನಿಯ್ಯಾತೇಸಿ। ಸೋ ವಿಹಾರೋ ಜೀವಕಮ್ಬವನಂ ವಿಯ ಪಾವಾರಿಕಮ್ಬವನನ್ತ್ವೇವ ಸಙ್ಖಂ ಗತೋ। ತಸ್ಮಿಂ ಪಾವಾರಿಕಮ್ಬವನೇ ವಿಹರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
378. Dutiyavaggassa dutiye nālandāyanti nālandāti evaṃnāmake nagare, taṃ nagaraṃ gocaragāmaṃ katvā. Pāvārikambavaneti dussapāvārikaseṭṭhino ambavane. Taṃ kira tassa uyyānaṃ ahosi. So bhagavato dhammadesanaṃ sutvā bhagavati pasanno tasmiṃ uyyāne kuṭileṇamaṇḍapādipaṭimaṇḍitaṃ bhagavato vihāraṃ katvā niyyātesi. So vihāro jīvakambavanaṃ viya pāvārikambavanantveva saṅkhaṃ gato. Tasmiṃ pāvārikambavane viharatīti attho.
ಏವಂಪಸನ್ನೋತಿ ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನಸದ್ಧೋ, ಏವಂ ಸದ್ದಹಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭಿಯ್ಯೋಭಿಞ್ಞತರೋತಿ ಭಿಯ್ಯತರೋ ಅಭಿಞ್ಞಾತೋ ಭಿಯ್ಯತರಾಭಿಯ್ಯೋ ವಾ, ಉತ್ತರಿತರಞಾಣೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮ್ಬೋಧಿಯನ್ತಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣೇ ವಾ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನೇವ ಹಿ ಬುದ್ಧಗುಣಾ ನಿಪ್ಪದೇಸಾ ಗಹಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ದ್ವೇಪಿ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನೇವ ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣಂ ಪಟಿಲಭನ್ತಿ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಞಾಣಂ, ಬುದ್ಧಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಞ್ಚೇವ ಸಕಲೇ ಚ ಬುದ್ಧಗುಣೇ। ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ನೇಸಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನೇವ ಇಜ್ಝತಿ। ತಸ್ಮಾ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣಂ ಸಮ್ಬೋಧಿ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತೇನ ಉತ್ತರಿತರೋ ಚ ಭಗವತಾ ನತ್ಥಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಭಗವತಾ ಭಿಯ್ಯೋಭಿಞ್ಞತರೋ, ಯದಿದಂ ಸಮ್ಬೋಧಿಯ’’ನ್ತಿ।
Evaṃpasannoti evaṃ uppannasaddho, evaṃ saddahāmīti attho. Bhiyyobhiññataroti bhiyyataro abhiññāto bhiyyatarābhiyyo vā, uttaritarañāṇoti attho. Sambodhiyanti sabbaññutaññāṇe arahattamaggañāṇe vā arahattamaggeneva hi buddhaguṇā nippadesā gahitā honti, dvepi aggasāvakā arahattamaggeneva sāvakapāramīñāṇaṃ paṭilabhanti, paccekabuddhā paccekabodhiñāṇaṃ, buddhā sabbaññutaññāṇañceva sakale ca buddhaguṇe. Sabbampi nesaṃ arahattamaggeneva ijjhati. Tasmā arahattamaggañāṇaṃ sambodhi nāma hoti. Tena uttaritaro ca bhagavatā natthi. Tenāha ‘‘bhagavatā bhiyyobhiññataro, yadidaṃ sambodhiya’’nti.
ಉಳಾರಾತಿ ಸೇಟ್ಠಾ। ಅಯಞ್ಹಿ ಉಳಾರಸದ್ದೋ ‘‘ಉಳಾರಾನಿ ಖಾದನೀಯಾನಿ ಖಾದನ್ತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೬೬) ಮಧುರೇ ಆಗಚ್ಛತಿ। ‘‘ಉಳಾರಾಯ ಖಲು ಭವಂ ವಚ್ಛಾಯನೋ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಪಸಂಸಾಯ ಪಸಂಸತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೮೮) ಸೇಟ್ಠೇ। ‘‘ಅಪ್ಪಮಾಣೋ ಉಳಾರೋ ಓಭಾಸೋ’’ತಿಆದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೨; ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೨೦೧) ವಿಪುಲೇ। ಸ್ವಾಯಮಿಧ ಸೇಟ್ಠೇ ಆಗತೋ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಉಳಾರಾತಿ ಸೇಟ್ಠಾ’’ತಿ। ಆಸಭೀತಿ ಉಸಭಸ್ಸ ವಾಚಾಸದಿಸೀ ಅಚಲಾ ಅಸಮ್ಪವೇಧೀ। ಏಕಂಸೋ ಗಹಿತೋತಿ ಅನುಸ್ಸವೇನ ವಾ ಆಚರಿಯಪರಮ್ಪರಾಯ ವಾ ಇತಿಕಿರಾಯ ವಾ ಪಿಟಕಸಮ್ಪದಾನೇನ ವಾ ಆಕಾರಪರಿವಿತಕ್ಕೇನ ವಾ ದಿಟ್ಠಿನಿಜ್ಝಾನಕ್ಖನ್ತಿಯಾ ವಾ ತಕ್ಕಹೇತು ವಾ ನಯಹೇತು ವಾ ಅಕಥೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ಞಾಣೇನ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ವಿಯ ಏಕಂಸೋ ಗಹಿತೋ, ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಕಥಾವ ಕಥಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೀಹನಾದೋತಿ ಸೇಟ್ಠನಾದೋ, ವನೇ ಉನ್ನಾದಯನ್ತೇನ ಸೀಹೇನ ವಿಯ ಉತ್ತಮನಾದೋ ನದಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
Uḷārāti seṭṭhā. Ayañhi uḷārasaddo ‘‘uḷārāni khādanīyāni khādantī’’tiādīsu (ma. ni. 1.366) madhure āgacchati. ‘‘Uḷārāya khalu bhavaṃ vacchāyano samaṇaṃ gotamaṃ pasaṃsāya pasaṃsatī’’tiādīsu (ma. ni. 1.288) seṭṭhe. ‘‘Appamāṇo uḷāro obhāso’’tiādīsu (dī. ni. 2.32; ma. ni. 3.201) vipule. Svāyamidha seṭṭhe āgato. Tena vuttaṃ ‘‘uḷārāti seṭṭhā’’ti. Āsabhīti usabhassa vācāsadisī acalā asampavedhī. Ekaṃso gahitoti anussavena vā ācariyaparamparāya vā itikirāya vā piṭakasampadānena vā ākāraparivitakkena vā diṭṭhinijjhānakkhantiyā vā takkahetu vā nayahetu vā akathetvā paccakkhato ñāṇena paṭivijjhitvā viya ekaṃso gahito, sanniṭṭhānakathāva kathitāti attho. Sīhanādoti seṭṭhanādo, vane unnādayantena sīhena viya uttamanādo naditoti attho.
ಕಿಂ ನು ತೇ ಸಾರಿಪುತ್ತಾತಿ ಇಮಂ ದೇಸನಂ ಕಸ್ಮಾ ಆರಭಿ? ಅನುಯೋಗದಾಪನತ್ಥಂ। ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ಸೀಹನಾದಂ ನದಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸೀಹನಾದೇ ಅನುಯೋಗಂ ದಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ನಿಘಂಸನಂ ನ ಖಮತಿ, ಸಿಲೇಸೇ ಪತಿತಮಕ್ಕಟೋ ವಿಯ ಹೋತಿ। ಯಥಾ ಧಮಮಾನಂ ಅಪರಿಸುದ್ಧಂ ಲೋಹಂ ಝಾಯಿತ್ವಾ ಅಙ್ಗಾರೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಝಾಮಙ್ಗಾರೋ ವಿಯ ಹೋತಿ। ಏಕೋ ಸೀಹನಾದೇ ಅನುಯೋಗಂ ದಾಪಿಯಮಾನೋ ದಾತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ನಿಘಂಸನಂ ಖಮತಿ , ಧಮಮಾನಂ ನಿದ್ದೋಸಜಾತರೂಪಂ ವಿಯ ಅಧಿಕತರಂ ಸೋಭತಿ, ತಾದಿಸೋ ಥೇರೋ। ತೇನ ನಂ ಭಗವಾ ‘‘ಅನುಯೋಗಕ್ಖಮೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ಸೀಹನಾದೇ ಅನುಯೋಗದಾಪನತ್ಥಂ ಇಮಂ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ।
Kiṃnu te sāriputtāti imaṃ desanaṃ kasmā ārabhi? Anuyogadāpanatthaṃ. Ekacco hi sīhanādaṃ naditvā attano sīhanāde anuyogaṃ dātuṃ na sakkoti, nighaṃsanaṃ na khamati, silese patitamakkaṭo viya hoti. Yathā dhamamānaṃ aparisuddhaṃ lohaṃ jhāyitvā aṅgāro hoti, evaṃ jhāmaṅgāro viya hoti. Eko sīhanāde anuyogaṃ dāpiyamāno dātuṃ sakkoti, nighaṃsanaṃ khamati , dhamamānaṃ niddosajātarūpaṃ viya adhikataraṃ sobhati, tādiso thero. Tena naṃ bhagavā ‘‘anuyogakkhamo aya’’nti ñatvā sīhanāde anuyogadāpanatthaṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.
ತತ್ಥ ಸಬ್ಬೇ ತೇತಿ ಸಬ್ಬೇ ತೇ ತಯಾ। ಏವಂಸೀಲಾತಿ ಮಗ್ಗಸೀಲೇನ ಫಲಸೀಲೇನ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಸೀಲೇನ ಏವಂಸೀಲಾ। ಏವಂಧಮ್ಮಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಮಾಧಿಪಕ್ಖಾ ಧಮ್ಮಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ, ಮಗ್ಗಸಮಾಧಿನಾ ಫಲಸಮಾಧಿನಾ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರೇನ ಸಮಾಧಿನಾ ಏವಂಸಮಾಧೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಂಪಞ್ಞಾತಿ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾದಿವಸೇನೇವ ಏವಂಪಞ್ಞಾ। ಏವಂವಿಹಾರಿನೋತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಹೇಟ್ಠಾ ಸಮಾಧಿಪಕ್ಖಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಗಹಿತತ್ತಾ ವಿಹಾರೋ ಗಹಿತೋಪಿ ಪುನ ಕಸ್ಮಾ ಗಹಿತಮೇವ ಗಣ್ಹತೀತಿ ಚೇ। ಥೇರೇನ ಇದಂ ಗಹಿತಮೇವ। ಇದಞ್ಹಿ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿದೀಪನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿವಿಹಾರಿನೋ ತೇ ಭಗವನ್ತೋ ಅಹೇಸುನ್ತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।
Tattha sabbe teti sabbe te tayā. Evaṃsīlāti maggasīlena phalasīlena lokiyalokuttarasīlena evaṃsīlā. Evaṃdhammāti ettha samādhipakkhā dhammā adhippetā, maggasamādhinā phalasamādhinā lokiyalokuttarena samādhinā evaṃsamādhīti attho. Evaṃpaññāti maggapaññādivaseneva evaṃpaññā. Evaṃvihārinoti ettha pana heṭṭhā samādhipakkhānaṃ dhammānaṃ gahitattā vihāro gahitopi puna kasmā gahitameva gaṇhatīti ce. Therena idaṃ gahitameva. Idañhi nirodhasamāpattidīpanatthaṃ vuttaṃ. Tasmā evaṃ nirodhasamāpattivihārino te bhagavanto ahesunti evamettha attho daṭṭhabbo.
ಏವಂವಿಮುತ್ತಾತಿ ಏತ್ಥ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಿಮುತ್ತಿ, ತದಙ್ಗವಿಮುತ್ತಿ, ಸಮುಚ್ಛೇದವಿಮುತ್ತಿ, ಪಟಿಪಸ್ಸದ್ಧಿವಿಮುತ್ತಿ, ನಿಸ್ಸರಣವಿಮುತ್ತೀತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಾ ವಿಮುತ್ತಿ। ತತ್ಥ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಸಯಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತೇಹಿ ನೀವರಣಾದೀಹಿ ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಿಮುತ್ತೀತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾದಿಕಾ ಸತ್ತ ಅನುಪಸ್ಸನಾ ಸಯಂ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚನೀಕವಸೇನ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಾಹಿ ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾದೀಹಿ ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ತದಙ್ಗವಿಮುತ್ತೀತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಚತ್ತಾರೋ ಅರಿಯಮಗ್ಗಾ ಸಯಂ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನೇಹಿ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ಸಮುಚ್ಛೇದವಿಮುತ್ತೀತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಚತ್ತಾರಿ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಾನಿ ಮಗ್ಗಾನುಭಾವೇನ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಪಟಿಪಸ್ಸದ್ಧನ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಪಟಿಪಸ್ಸದ್ಧಿವಿಮುತ್ತೀತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇಹಿ ನಿಸ್ಸಟತ್ತಾ ಅಪಗತತ್ತಾ ದೂರೇ ಠಿತತ್ತಾ ನಿಸ್ಸರಣವಿಮುತ್ತೀತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗತಂ। ಇತಿ ಇಮಾಸಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ವಿಮುತ್ತೀನಂ ವಸೇನ ಏವಂ ವಿಮುತ್ತಾತಿ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।
Evaṃvimuttāti ettha vikkhambhanavimutti, tadaṅgavimutti, samucchedavimutti, paṭipassaddhivimutti, nissaraṇavimuttīti pañcavidhā vimutti. Tattha aṭṭha samāpattiyo sayaṃ vikkhambhitehi nīvaraṇādīhi vimuttattā vikkhambhanavimuttīti saṅkhaṃ gacchanti. Aniccānupassanādikā satta anupassanā sayaṃ tassa tassa paccanīkavasena pariccattāhi niccasaññādīhi vimuttattā tadaṅgavimuttīti saṅkhaṃ gacchanti. Cattāro ariyamaggā sayaṃ samucchinnehi kilesehi vimuttattā samucchedavimuttīti saṅkhaṃ gacchanti. Cattāri sāmaññaphalāni maggānubhāvena kilesānaṃ paṭipassaddhante uppannattā paṭipassaddhivimuttīti saṅkhaṃ gacchanti. Nibbānaṃ sabbakilesehi nissaṭattā apagatattā dūre ṭhitattā nissaraṇavimuttīti saṅkhaṃ gataṃ. Iti imāsaṃ pañcannaṃ vimuttīnaṃ vasena evaṃ vimuttāti ettha attho daṭṭhabbo.
ಕಿಂ ಪನ ತೇ ಸಾರಿಪುತ್ತ ಯೇ ತೇ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅತೀತಾ ತಾವ ನಿರುದ್ಧಾ ಅಪಣ್ಣತ್ತಿಕಭಾವಂ ಗತಾ ದೀಪಸಿಖಾ ವಿಯ ನಿಬ್ಬುತಾ, ಏವಂ ನಿರುದ್ಧೇ ಅಪಣ್ಣತ್ತಿಕಭಾವಂ ಗತೇ ತ್ವಂ ಕಥಂ ಜಾನಿಸ್ಸಸಿ, ಅನಾಗತಬುದ್ಧಾನಂ ಪನ ಗುಣಾ ಕಿಂ ತಯಾ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಿದಿತಾತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಏವಮಾಹ।
Kiṃpana te sāriputta ye te bhavissantīti atītā tāva niruddhā apaṇṇattikabhāvaṃ gatā dīpasikhā viya nibbutā, evaṃ niruddhe apaṇṇattikabhāvaṃ gate tvaṃ kathaṃ jānissasi, anāgatabuddhānaṃ pana guṇā kiṃ tayā attano cittena paricchinditvā viditāti pucchanto evamāha.
ಕಿಂ ಪನ ತ್ಯಾಹಂ ಸಾರಿಪುತ್ತ ಏತರಹೀತಿ ಅನಾಗತಾಪಿ ಬುದ್ಧಾ ಅಜಾತಾ ಅನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ, ತೇ ಕಥಂ ಜಾನಿಸ್ಸಸಿ। ತೇಸಞ್ಹಿ ಜಾನನಂ ಅಪದೇ ಆಕಾಸೇ ಪದದಸ್ಸನಂ ವಿಯ ಹೋತಿ। ಇದಾನಿ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕವಿಹಾರೇ ವಸಸಿ, ಏಕತೋ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರಸಿ, ಧಮ್ಮದೇಸನಾಕಾಲೇ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇ ನಿಸೀದಸಿ, ಕಿಂ ಪನ ಮಯ್ಹಂ ಗುಣಾ ಅತ್ತನೋ ಚೇತಸಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಿದಿತಾ ತಯಾತಿ ಅನುಯುಞ್ಜನ್ತೋ ಏವಮಾಹ। ಥೇರೋ ಪನ ಪುಚ್ಛಿತಪುಚ್ಛಿತೇ ‘‘ನೋ ಹೇತಂ ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ।
Kiṃ pana tyāhaṃ sāriputta etarahīti anāgatāpi buddhā ajātā anibbattā anuppannā, te kathaṃ jānissasi. Tesañhi jānanaṃ apade ākāse padadassanaṃ viya hoti. Idāni mayā saddhiṃ ekavihāre vasasi, ekato bhikkhāya carasi, dhammadesanākāle dakkhiṇapasse nisīdasi, kiṃ pana mayhaṃ guṇā attano cetasā paricchinditvā viditā tayāti anuyuñjanto evamāha. Thero pana pucchitapucchite ‘‘no hetaṃ bhante’’ti paṭikkhipati.
ಥೇರಸ್ಸ ಚ ವಿದಿತಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಿ, ಅವಿದಿತಮ್ಪಿ। ಕಿಂ ಸೋ ಅತ್ತನೋ ವಿದಿತಟ್ಠಾನೇ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಂ ಕರೋತಿ, ಅವಿದಿತಟ್ಠಾನೇತಿ? ವಿದಿತಟ್ಠಾನೇ ನ ಕರೋತಿ, ಅವಿದಿತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಕರೋತಿ। ಥೇರೋ ಕಿರ ಅನುಯೋಗೇ ಆರದ್ಧೇ ಏವಂ ಅಞ್ಞಾಸಿ ‘‘ನಾಯಂ ಅನುಯೋಗೋ ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣೇ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇ ಪನ ಅಯಂ ಅನುಯೋಗೋ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣೇ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಂ ಅಕತ್ವಾವ ಅವಿದಿತಟ್ಠಾನೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಂ ಕರೋತಿ। ತೇನ ಇದಮ್ಪಿ ದೀಪೇತಿ – ಭಗವಾ ಮಯ್ಹಂ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸೀಲಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿಕಾರಣಜಾನನಸಮತ್ಥಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ನತ್ಥೀತಿ।
Therassa ca viditampi atthi, aviditampi. Kiṃ so attano viditaṭṭhāne paṭikkhepaṃ karoti, aviditaṭṭhāneti? Viditaṭṭhāne na karoti, aviditaṭṭhāneyeva karoti. Thero kira anuyoge āraddhe evaṃ aññāsi ‘‘nāyaṃ anuyogo sāvakapāramīñāṇe, sabbaññutaññāṇe pana ayaṃ anuyogo’’ti attano sāvakapāramīñāṇe paṭikkhepaṃ akatvāva aviditaṭṭhāne sabbaññutaññāṇe paṭikkhepaṃ karoti. Tena idampi dīpeti – bhagavā mayhaṃ atītānāgatapaccuppannānaṃ buddhānaṃ sīlasamādhipaññāvimuttikāraṇajānanasamatthaṃ sabbaññutaññāṇaṃ natthīti.
ಏತ್ಥಾತಿ ಏತೇಸು ಅತೀತಾದಿಭೇದೇಸು ಬುದ್ಧೇಸು। ಅಥ ಕಿಞ್ಚರಹೀತಿ ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಏವಂ ಞಾಣೇ ಅಸತಿ ತಯಾ ಏವಂ ಕಥಿತನ್ತಿ ವದತಿ। ಧಮ್ಮನ್ವಯೋತಿ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ಞಾಣಸ್ಸ ಅನುಯೋಗಂ ಅನುಗನ್ತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಅನುಮಾನಞಾಣಂ ನಯಗ್ಗಾಹೋ ವಿದಿತೋ, ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣೇ ಠತ್ವಾವ ಇಮಿನಾ ಆಕಾರೇನ ಜಾನಾಮಿ ಭಗವಾತಿ ವದತಿ। ಥೇರಸ್ಸ ಹಿ ನಯಗ್ಗಾಹೋ ಅಪ್ಪಮಾಣೋ ಅಪರಿಯನ್ತೋ। ಯಥಾ ಚ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಪಮಾಣಂ ವಾ ಪರಿಯನ್ತೋ ವಾ ನತ್ಥಿ, ಏವಂ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನೋ ನಯಗ್ಗಾಹಸ್ಸ। ತೇನ ಸೋ – ‘‘ಇಮಿನಾ ಏವಂವಿಧೋ ಇಮಿನಾ ಏವಂವಿಧೋ, ಇಮಿನಾ ಅನುತ್ತರೋ ಇಮಿನಾ ಅನುತ್ತರೋ ಸತ್ಥಾ’’ತಿ ಜಾನಾತಿ। ಥೇರಸ್ಸ ಹಿ ನಯಗ್ಗಾಹೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಗತಿಕೋ ಏವ।
Etthāti etesu atītādibhedesu buddhesu. Atha kiñcarahīti atha kasmā evaṃ ñāṇe asati tayā evaṃ kathitanti vadati. Dhammanvayoti dhammassa paccakkhato ñāṇassa anuyogaṃ anugantvā uppannaṃ anumānañāṇaṃ nayaggāho vidito, sāvakapāramīñāṇe ṭhatvāva iminā ākārena jānāmi bhagavāti vadati. Therassa hi nayaggāho appamāṇo apariyanto. Yathā ca sabbaññutaññāṇassa pamāṇaṃ vā pariyanto vā natthi, evaṃ dhammasenāpatino nayaggāhassa. Tena so – ‘‘iminā evaṃvidho iminā evaṃvidho, iminā anuttaro iminā anuttaro satthā’’ti jānāti. Therassa hi nayaggāho sabbaññutaññāṇagatiko eva.
ಇದಾನಿ ತಂ ನಯಗ್ಗಾಹಂ ಪಾಕಟಂ ಕಾತುಂ ಉಪಮಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಭನ್ತೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸೇ ನಗರಸ್ಸ ಉದ್ಧಾಪಪಾಕಾರಾದೀನಿ ಥಿರಾನಿ ವಾ ಹೋನ್ತು ದುಬ್ಬಲಾನಿ ವಾ, ಸಬ್ಬಸೋ ವಾ ಪನ ಮಾ ಹೋನ್ತು, ಚೋರಾನಂ ಆಸಙ್ಕಾ ನ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ತಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಂ ನಗರನ್ತಿ ಆಹ। ದಳ್ಹುದ್ಧಾಪನ್ತಿ ಥಿರಮೂಲಪಾಕಾರಂ। ದಳ್ಹಪಾಕಾರತೋರಣನ್ತಿ ಥಿರಪಾಕಾರಞ್ಚೇವ ಥಿರಪಿಟ್ಠಸಙ್ಘಾಟಞ್ಚ। ಏಕದ್ವಾರನ್ತಿ ಕಸ್ಮಾ ಆಹ? ಬಹುದ್ವಾರೇ ಹಿ ನಗರೇ ಬಹೂಹಿ ಪಣ್ಡಿತದೋವಾರಿಕೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಏಕದ್ವಾರೇವ ಏಕೋ ವಟ್ಟತಿ। ಥೇರಸ್ಸ ಚ ಪಞ್ಞಾಯ ಸದಿಸೋ ಅಞ್ಞೋ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಅತ್ತನೋ ಪಣ್ಡಿತಭಾವಸ್ಸ ಓಪಮ್ಮತ್ಥಂ ಏಕಂಯೇವ ದೋವಾರಿಕಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಏಕದ್ವಾರ’’ನ್ತಿ ಆಹ।
Idāni taṃ nayaggāhaṃ pākaṭaṃ kātuṃ upamaṃ dassento seyyathāpi bhantetiādimāha. Tattha yasmā majjhimadese nagarassa uddhāpapākārādīni thirāni vā hontu dubbalāni vā, sabbaso vā pana mā hontu, corānaṃ āsaṅkā na hoti. Tasmā taṃ aggahetvā paccantimaṃ nagaranti āha. Daḷhuddhāpanti thiramūlapākāraṃ. Daḷhapākāratoraṇanti thirapākārañceva thirapiṭṭhasaṅghāṭañca. Ekadvāranti kasmā āha? Bahudvāre hi nagare bahūhi paṇḍitadovārikehi bhavitabbaṃ, ekadvāreva eko vaṭṭati. Therassa ca paññāya sadiso añño natthi, tasmā attano paṇḍitabhāvassa opammatthaṃ ekaṃyeva dovārikaṃ dassetuṃ ‘‘ekadvāra’’nti āha.
ಪಣ್ಡಿತೋತಿ ಪಣ್ಡಿಚ್ಚೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಬ್ಯತ್ತೋತಿ ವೇಯ್ಯತ್ತಿಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ವಿಸದಞಾಣೋ। ಮೇಧಾವೀತಿ ಠಾನುಪ್ಪತ್ತಿಕಪಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾತಾಯ ಮೇಧಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಅನುಪರಿಯಾಯಪಥನ್ತಿ ಅನುಪರಿಯಾಯನಾಮಕಂ ಪಾಕಾರಮಗ್ಗಂ। ಪಾಕಾರಸನ್ಧಿನ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಇಟ್ಠಕಾನಂ ಅಪಗತಟ್ಠಾನಂ। ಪಾಕಾರವಿವರನ್ತಿ ಪಾಕಾರಸ್ಸ ಛಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ। ಚೇತಸೋ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೇತಿ ಪಞ್ಚನೀವರಣಾ ಚಿತ್ತಂ ಉಪಕ್ಕಿಲಿಸ್ಸನ್ತಿ ಕಿಲಿಟ್ಠಂ ಕರೋನ್ತಿ ಉಪತಾಪೇನ್ತಿ ವಿಹೇಠೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಚೇತಸೋ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಪಞ್ಞಾಯ ದುಬ್ಬಲೀಕರಣೇತಿ ನೀವರಣಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತುಂ ನ ದೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಞ್ಞಾಯ ದುಬ್ಬಲೀಕರಣಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಸುಪತಿಟ್ಠಿತಚಿತ್ತಾತಿ ಚತೂಸು ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇಸು ಸುಟ್ಠು ಠಪಿತಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ। ಸತ್ತ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೇ ಯಥಾಭೂತನ್ತಿ ಸತ್ತ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೇ ಯಥಾಸಭಾವೇನ ಭಾವೇತ್ವಾ। ಅನುತ್ತರಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿನ್ತಿ ಅರಹತ್ತಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿಂಸೂತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
Paṇḍitoti paṇḍiccena samannāgato. Byattoti veyyattiyena samannāgato visadañāṇo. Medhāvīti ṭhānuppattikapaññāsaṅkhātāya medhāya samannāgato. Anupariyāyapathanti anupariyāyanāmakaṃ pākāramaggaṃ. Pākārasandhinti dvinnaṃ iṭṭhakānaṃ apagataṭṭhānaṃ. Pākāravivaranti pākārassa chinnaṭṭhānaṃ. Cetaso upakkileseti pañcanīvaraṇā cittaṃ upakkilissanti kiliṭṭhaṃ karonti upatāpenti viheṭhenti, tasmā ‘‘cetaso upakkilesā’’ti vuccanti. Paññāya dubbalīkaraṇeti nīvaraṇā uppajjamānā anuppannāya paññāya uppajjituṃ na denti, tasmā ‘‘paññāya dubbalīkaraṇā’’ti vuccanti. Supatiṭṭhitacittāti catūsu satipaṭṭhānesu suṭṭhu ṭhapitacittā hutvā. Satta bojjhaṅge yathābhūtanti satta bojjhaṅge yathāsabhāvena bhāvetvā. Anuttaraṃ sammāsambodhinti arahattaṃ sabbaññutaññāṇaṃ paṭivijjhiṃsūti dasseti.
ಅಪಿಚೇತ್ಥ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾ, ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ ಮಗ್ಗೋ, ಅನುತ್ತರಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿ ಅರಹತ್ತಂ। ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾತಿ ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ, ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾಮಿಸ್ಸಕಾ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿ ಅರಹತ್ತಮೇವ। ದೀಘಭಾಣಕಮಹಾಸೀವತ್ಥೇರೋ ಪನಾಹ ‘‘ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೇ ಮಗ್ಗೋ ಚ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾತಿ ಗಹಿತೇ ಸುನ್ದರೋ ಪಞ್ಹೋ ಭವೇಯ್ಯ, ನ ಪನೇವಂ ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ। ಇತಿ ಥೇರೋ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ನೀವರಣಪ್ಪಹಾನೇ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಭಾವನಾಯ ಸಮ್ಬೋಧಿಯಞ್ಚ ಮಜ್ಝೇ ಭಿನ್ನಸುವಣ್ಣರಜತಾನಂ ವಿಯ ನಾನತ್ತಾಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ।
Apicettha satipaṭṭhānāti vipassanā, bojjhaṅgā maggo, anuttarasammāsambodhi arahattaṃ. Satipaṭṭhānāti vā vipassanā, bojjhaṅgāmissakā, sammāsambodhi arahattameva. Dīghabhāṇakamahāsīvatthero panāha ‘‘satipaṭṭhāne vipassanaṃ gahetvā bojjhaṅge maggo ca sabbaññutaññāṇañcāti gahite sundaro pañho bhaveyya, na panevaṃ gahita’’nti. Iti thero sabbabuddhānaṃ nīvaraṇappahāne satipaṭṭhānabhāvanāya sambodhiyañca majjhe bhinnasuvaṇṇarajatānaṃ viya nānattābhāvaṃ dasseti.
ಇಧ ಠತ್ವಾ ಉಪಮಾ ಸಂಸನ್ದೇತಬ್ಬಾ – ಆಯಸ್ಮಾ ಹಿ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಪಚ್ಚನ್ತನಗರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ, ಪಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ, ಅನುಪರಿಯಾಯಪಥಂ ದಸ್ಸೇಸಿ, ದ್ವಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ, ಪಣ್ಡಿತದೋವಾರಿಕಂ ದಸ್ಸೇಸಿ, ನಗರಂ ಪವಿಸನಕನಿಕ್ಖಮನಕೇ ಓಳಾರಿಕೇ ಪಾಣೇ ದಸ್ಸೇಸಿ, ದೋವಾರಿಕಸ್ಸ ತೇಸಂ ಪಾಣಾನಂ ಪಾಕಟಭಾವಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ತತ್ಥ ಕಿಂ ಕೇನ ಸದಿಸನ್ತಿ ಚೇ? ನಗರಂ ವಿಯ ಹಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಪಾಕಾರೋ ವಿಯ ಸೀಲಂ, ಅನುಪರಿಯಾಯಪಥೋ ವಿಯ ಹಿರೀ, ದ್ವಾರಂ ವಿಯ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ, ಪಣ್ಡಿತದೋವಾರಿಕೋ ವಿಯ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ, ನಗರಂ ಪವಿಸನಕನಿಕ್ಖಮನಕಾ ಓಳಾರಿಕಪಾಣಾ ವಿಯ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾ ಬುದ್ಧಾ, ದೋವಾರಿಕಸ್ಸ ತೇಸಂ ಪಾಣಾನಂ ಪಾಕಟಭಾವೋ ವಿಯ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸೀಲಸಮಥಾದೀಹಿ ಪಾಕಟಭಾವೋ। ಏತ್ತಾವತಾ ಥೇರೇನ ಭಗವತೋ – ‘‘ಏವಮಹಂ ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣೇ ಠತ್ವಾ ಧಮ್ಮನ್ವಯೇನ ನಯಗ್ಗಾಹೇನ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಸೀಹನಾದಸ್ಸ ಅನುಯೋಗೋ ದಿನ್ನೋ ಹೋತಿ।
Idha ṭhatvā upamā saṃsandetabbā – āyasmā hi sāriputto paccantanagaraṃ dassesi, pākāraṃ dassesi, anupariyāyapathaṃ dassesi, dvāraṃ dassesi, paṇḍitadovārikaṃ dassesi, nagaraṃ pavisanakanikkhamanake oḷārike pāṇe dassesi, dovārikassa tesaṃ pāṇānaṃ pākaṭabhāvaṃ dassesi. Tattha kiṃ kena sadisanti ce? Nagaraṃ viya hi nibbānaṃ, pākāro viya sīlaṃ, anupariyāyapatho viya hirī, dvāraṃ viya ariyamaggo, paṇḍitadovāriko viya dhammasenāpati, nagaraṃ pavisanakanikkhamanakā oḷārikapāṇā viya atītānāgatapaccuppannā buddhā, dovārikassa tesaṃ pāṇānaṃ pākaṭabhāvo viya āyasmato sāriputtassa atītānāgatapaccuppannānaṃ buddhānaṃ sīlasamathādīhi pākaṭabhāvo. Ettāvatā therena bhagavato – ‘‘evamahaṃ sāvakapāramīñāṇe ṭhatvā dhammanvayena nayaggāhena jānāmī’’ti attano sīhanādassa anuyogo dinno hoti.
ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ‘‘ನ ಖೋ ಮೇತಂ, ಭನ್ತೇ, ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇಸು ಅರಹನ್ತೇಸು ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇಸು ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಂ ಅತ್ಥಿ, ಅಪಿಚ ಧಮ್ಮನ್ವಯೋ ವಿದಿತೋ’’ತಿ ವದತಿ, ತಸ್ಮಾ। ಅಭಿಕ್ಖಣಂ ಭಾಸೇಯ್ಯಾಸೀತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಭಾಸೇಯ್ಯಾಸಿ, ‘‘ಪುಬ್ಬಣ್ಹೇ ಮೇ ಕಥಿತ’’ನ್ತಿ ಮಾ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಾದೀಸು ನ ಕಥಯಿತ್ಥ, ‘‘ಅಜ್ಜ ವಾ ಮೇ ಕಥಿತ’’ನ್ತಿ ಮಾ ಪರದಿವಸಾದೀಸು ನ ಕಥಯಿತ್ಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಾ ಪಹೀಯಿಸ್ಸತೀತಿ ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತಸದಿಸೋಪಿ ನಾಮ ಞಾಣಜವನಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸಾವಕೋ ಬುದ್ಧಾನಂ ಚಿತ್ತಾಚಾರಂ ಜಾನಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಏವಂ ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯಾ ತಥಾಗತಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತಾನಂ ಯಾ ತಥಾಗತೇ ಕಙ್ಖಾ ವಾ ವಿಮತಿ ವಾ, ಸಾ ಪಹೀಯಿಸ್ಸತೀತಿ।
Tasmāti yasmā ‘‘na kho metaṃ, bhante, atītānāgatapaccuppannesu arahantesu sammāsambuddhesu cetopariyañāṇaṃ atthi, apica dhammanvayo vidito’’ti vadati, tasmā. Abhikkhaṇaṃ bhāseyyāsīti punappunaṃ bhāseyyāsi, ‘‘pubbaṇhe me kathita’’nti mā majjhanhikādīsu na kathayittha, ‘‘ajja vā me kathita’’nti mā paradivasādīsu na kathayitthāti attho. Sā pahīyissatīti ‘‘sāriputtasadisopi nāma ñāṇajavanasampanno sāvako buddhānaṃ cittācāraṃ jānituṃ na sakkoti, evaṃ appameyyā tathāgatā’’ti cintentānaṃ yā tathāgate kaṅkhā vā vimati vā, sā pahīyissatīti.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ • Saṃyuttanikāya / ೨. ನಾಲನ್ದಸುತ್ತಂ • 2. Nālandasuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ೨. ನಾಲನ್ದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 2. Nālandasuttavaṇṇanā
