| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မိလိန္ဒပဉ္ဟပာဠိ • Milindapañhapāḷi |
၆. နာမရူပဧကတ္တနာနတ္တပဉ္ဟော
6. Nāmarūpaekattanānattapañho
၆. ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန, ကော ပဋိသန္ဒဟတီ’’တိ? ထေရော အာဟ ‘‘နာမရူပံ ခော, မဟာရာဇ, ပဋိသန္ဒဟတီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ဣမံ ယေဝ နာမရူပံ ပဋိသန္ဒဟတီ’’တိ? ‘‘န ခော, မဟာရာဇ, ဣမံ ယေဝ နာမရူပံ ပဋိသန္ဒဟတိ, ဣမိနာ ပန, မဟာရာဇ, နာမရူပေန ကမ္မံ ကရောတိ သောဘနံ ဝာ ပာပကံ ဝာ, တေန ကမ္မေန အညံ နာမရူပံ ပဋိသန္ဒဟတီ’’တိ။ ‘‘ယဒိ, ဘန္တေ, န ဣမံ ယေဝ နာမရူပံ ပဋိသန္ဒဟတိ, နနု သော မုတ္တော ဘဝိသ္သတိ ပာပကေဟိ ကမ္မေဟီ’’တိ? ထေရော အာဟ ‘‘ယဒိ န ပဋိသန္ဒဟေယ္ယ, မုတ္တော ဘဝေယ္ယ ပာပကေဟိ ကမ္မေဟိ။ ယသ္မာ စ ခော, မဟာရာဇ, ပဋိသန္ဒဟတိ, တသ္မာ န မုတ္တော ပာပကေဟိ ကမ္မေဟီ’’တိ။
6. Rājā āha ‘‘bhante nāgasena, ko paṭisandahatī’’ti? Thero āha ‘‘nāmarūpaṃ kho, mahārāja, paṭisandahatī’’ti. ‘‘Kiṃ imaṃ yeva nāmarūpaṃ paṭisandahatī’’ti? ‘‘Na kho, mahārāja, imaṃ yeva nāmarūpaṃ paṭisandahati, iminā pana, mahārāja, nāmarūpena kammaṃ karoti sobhanaṃ vā pāpakaṃ vā, tena kammena aññaṃ nāmarūpaṃ paṭisandahatī’’ti. ‘‘Yadi, bhante, na imaṃ yeva nāmarūpaṃ paṭisandahati, nanu so mutto bhavissati pāpakehi kammehī’’ti? Thero āha ‘‘yadi na paṭisandaheyya, mutto bhaveyya pāpakehi kammehi. Yasmā ca kho, mahārāja, paṭisandahati, tasmā na mutto pāpakehi kammehī’’ti.
‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ, မဟာရာဇ, ကောစိဒေဝ ပုရိသော အညတရသ္သ ပုရိသသ္သ အမ္ဗံ အဝဟရေယ္ယ, တမေနံ အမ္ဗသာမိကော ဂဟေတ္ဝာ ရညော ဒသ္သေယ္ယ ‘ဣမိနာ ဒေဝ ပုရိသေန မယ္ဟံ အမ္ဗာ အဝဟဋာ’တိ, သော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ ‘နာဟံ, ဒေဝ, ဣမသ္သ အမ္ဗေ အဝဟရာမိ, အညေ တေ အမ္ဗာ, ယေ ဣမိနာ ရောပိတာ, အညေ တေ အမ္ဗာ, ယေ မယာ အဝဟဋာ, နာဟံ ဒဏ္ဍပ္ပတ္တော’တိ။ ကိံ နု ခော သော, မဟာရာဇ, ပုရိသော ဒဏ္ဍပ္ပတ္တော ဘဝေယ္ယာ’’တိ? ‘‘အာမ, ဘန္တေ, ဒဏ္ဍပ္ပတ္တော ဘဝေယ္ယာ’’တိ။ ‘‘ကေန ကာရဏေနာ’’တိ? ‘‘ကိဉ္စာပိ သော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ, ပုရိမံ, ဘန္တေ, အမ္ဗံ အပ္ပစ္စက္ခာယ ပစ္ဆိမေန အမ္ဗေန သော ပုရိသော ဒဏ္ဍပ္ပတ္တော ဘဝေယ္ယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, ဣမိနာ နာမရူပေန ကမ္မံ ကရောတိ သောဘနံ ဝာ ပာပကံ ဝာ, တေန ကမ္မေန အညံ နာမရူပံ ပဋိသန္ဒဟတိ, တသ္မာ န မုတ္တော ပာပကေဟိ ကမ္မေဟီ’’တိ။
‘‘Opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, kocideva puriso aññatarassa purisassa ambaṃ avahareyya, tamenaṃ ambasāmiko gahetvā rañño dasseyya ‘iminā deva purisena mayhaṃ ambā avahaṭā’ti, so evaṃ vadeyya ‘nāhaṃ, deva, imassa ambe avaharāmi, aññe te ambā, ye iminā ropitā, aññe te ambā, ye mayā avahaṭā, nāhaṃ daṇḍappatto’ti. Kiṃ nu kho so, mahārāja, puriso daṇḍappatto bhaveyyā’’ti? ‘‘Āma, bhante, daṇḍappatto bhaveyyā’’ti. ‘‘Kena kāraṇenā’’ti? ‘‘Kiñcāpi so evaṃ vadeyya, purimaṃ, bhante, ambaṃ appaccakkhāya pacchimena ambena so puriso daṇḍappatto bhaveyyā’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, iminā nāmarūpena kammaṃ karoti sobhanaṃ vā pāpakaṃ vā, tena kammena aññaṃ nāmarūpaṃ paṭisandahati, tasmā na mutto pāpakehi kammehī’’ti.
‘‘ဘိယ္ယော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ, မဟာရာဇ, ကောစိဒေဝ ပုရိသော အညတရသ္သ ပုရိသသ္သ သာလိံ အဝဟရေယ္ယ။ပေ.။ ဥစ္ဆုံ အဝဟရေယ္ယ။ပေ.။ ယထာ မဟာရာဇ ကောစိ ပုရိသော ဟေမန္တကာလေ အဂ္ဂိံ ဇာလေတ္ဝာ ဝိသိဗ္ဗေတ္ဝာ 1 အဝိဇ္ဈာပေတ္ဝာ ပက္ကမေယ္ယ, အထ ခော သော အဂ္ဂိ အညတရသ္သ ပုရိသသ္သ ခေတ္တံ ဍဟေယ္ယ 2, တမေနံ ခေတ္တသာမိကော ဂဟေတ္ဝာ ရညော ဒသ္သေယ္ယ ‘ဣမိနာ, ဒေဝ, ပုရိသေန မယ္ဟံ ခေတ္တံ ဒဍ္ဎ’န္တိ။ သော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ ‘နာဟံ, ဒေဝ, ဣမသ္သ ခေတ္တံ ဈာပေမိ, အညော သော အဂ္ဂိ, ယော မယာ အဝိဇ္ဈာပိတော, အညော သော အဂ္ဂိ, ယေနိမသ္သ ခေတ္တံ ဒဍ္ဎံ, နာဟံ ဒဏ္ဍပ္ပတ္တော’တိ။ ကိံ နု ခော သော, မဟာရာဇ, ပုရိသော ဒဏ္ဍပ္ပတ္တော ဘဝေယ္ယာ’’တိ? ‘‘အာမ, ဘန္တေ, ဒဏ္ဍပ္ပတ္တော ဘဝေယ္ယာ’’တိ။ ‘‘ကေန ကာရဏေနာ’’တိ? ‘‘ကိဉ္စာပိ သော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ, ပုရိမံ, ဘန္တေ, အဂ္ဂိံ အပ္ပစ္စက္ခာယ ပစ္ဆိမေန အဂ္ဂိနာ သော ပုရိသော ဒဏ္ဍပ္ပတ္တော ဘဝေယ္ယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, ဣမိနာ နာမရူပေန ကမ္မံ ကရောတိ သောဘနံ ဝာ ပာပကံ ဝာ, တေန ကမ္မေန အညံ နာမရူပံ ပဋိသန္ဒဟတိ, တသ္မာ န မုတ္တော ပာပကေဟိ ကမ္မေဟီ’’တိ။
‘‘Bhiyyo opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, kocideva puriso aññatarassa purisassa sāliṃ avahareyya…pe… ucchuṃ avahareyya…pe… yathā mahārāja koci puriso hemantakāle aggiṃ jāletvā visibbetvā 3 avijjhāpetvā pakkameyya, atha kho so aggi aññatarassa purisassa khettaṃ ḍaheyya 4, tamenaṃ khettasāmiko gahetvā rañño dasseyya ‘iminā, deva, purisena mayhaṃ khettaṃ daḍḍha’nti. So evaṃ vadeyya ‘nāhaṃ, deva, imassa khettaṃ jhāpemi, añño so aggi, yo mayā avijjhāpito, añño so aggi, yenimassa khettaṃ daḍḍhaṃ, nāhaṃ daṇḍappatto’ti. Kiṃ nu kho so, mahārāja, puriso daṇḍappatto bhaveyyā’’ti? ‘‘Āma, bhante, daṇḍappatto bhaveyyā’’ti. ‘‘Kena kāraṇenā’’ti? ‘‘Kiñcāpi so evaṃ vadeyya, purimaṃ, bhante, aggiṃ appaccakkhāya pacchimena agginā so puriso daṇḍappatto bhaveyyā’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, iminā nāmarūpena kammaṃ karoti sobhanaṃ vā pāpakaṃ vā, tena kammena aññaṃ nāmarūpaṃ paṭisandahati, tasmā na mutto pāpakehi kammehī’’ti.
‘‘ဘိယ္ယော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ, မဟာရာဇ, ကောစိဒေဝ ပုရိသော ပဒီပံ အာဒာယ ပာသာဒံ အဘိရူဟိတ္ဝာ ဘုဉ္ဇေယ္ယ, ပဒီပော ဈာယမာနော တိဏံ ဈာပေယ္ယ, တိဏံ ဈာယမာနံ ဃရံ ဈာပေယ္ယ, ဃရံ ဈာယမာနံ ဂာမံ ဈာပေယ္ယ, ဂာမဇနော တံ ပုရိသံ ဂဟေတ္ဝာ ဧဝံ ဝဒေယ္ယ ‘ကိသ္သ တ္ဝံ, ဘော ပုရိသ, ဂာမံ ဈာပေသီ’တိ, သော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ ‘နာဟံ, ဘော, ဂာမံ ဈာပေမိ, အညော သော ပဒီပဂ္ဂိ, ယသ္သာဟံ အာလောကေန ဘုဉ္ဇိံ, အညော သော အဂ္ဂိ, ယေန ဂာမော ဈာပိတော’တိ, တေ ဝိဝဒမာနာ တဝ သန္တိကေ အာဂစ္ဆေယ္ယုံ, ကသ္သ တ္ဝံ, မဟာရာဇ, အဋ္ဋံ 5 ဓာရေယ္ယာသီ’’တိ? ‘‘ဂာမဇနသ္သ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ’’တိ? ‘‘ကိဉ္စာပိ သော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ, အပိ စ တတော ဧဝ သော အဂ္ဂိ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, ကိဉ္စာပိ အညံ မာရဏန္တိကံ နာမရူပံ, အညံ ပဋိသန္ဓိသ္မိံ နာမရူပံ, အပိ စ တတော ယေဝ တံ နိဗ္ဗတ္တံ, တသ္မာ န မုတ္တော ပာပကေဟိ ကမ္မေဟီ’’တိ။
‘‘Bhiyyo opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, kocideva puriso padīpaṃ ādāya pāsādaṃ abhirūhitvā bhuñjeyya, padīpo jhāyamāno tiṇaṃ jhāpeyya, tiṇaṃ jhāyamānaṃ gharaṃ jhāpeyya, gharaṃ jhāyamānaṃ gāmaṃ jhāpeyya, gāmajano taṃ purisaṃ gahetvā evaṃ vadeyya ‘kissa tvaṃ, bho purisa, gāmaṃ jhāpesī’ti, so evaṃ vadeyya ‘nāhaṃ, bho, gāmaṃ jhāpemi, añño so padīpaggi, yassāhaṃ ālokena bhuñjiṃ, añño so aggi, yena gāmo jhāpito’ti, te vivadamānā tava santike āgaccheyyuṃ, kassa tvaṃ, mahārāja, aṭṭaṃ 6 dhāreyyāsī’’ti? ‘‘Gāmajanassa bhante’’ti. ‘‘Kiṃ kāraṇā’’ti? ‘‘Kiñcāpi so evaṃ vadeyya, api ca tato eva so aggi nibbatto’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, kiñcāpi aññaṃ māraṇantikaṃ nāmarūpaṃ, aññaṃ paṭisandhismiṃ nāmarūpaṃ, api ca tato yeva taṃ nibbattaṃ, tasmā na mutto pāpakehi kammehī’’ti.
‘‘ဘိယ္ယော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ, မဟာရာဇ, ကောစိဒေဝ ပုရိသော ဒဟရိံ ဒာရိကံ ဝာရေတ္ဝာ သုင္ကံ ဒတ္ဝာ ပက္ကမေယ္ယ။ သာ အပရေန သမယေန မဟတီ အသ္သ ဝယပ္ပတ္တာ, တတော အညော ပုရိသော သုင္ကံ ဒတ္ဝာ ဝိဝာဟံ ကရေယ္ယ, ဣတရော အာဂန္တ္ဝာ ဧဝံ ဝဒေယ္ယ ‘ကိသ္သ ပန မေ တ္ဝံ, အမ္ဘော ပုရိသ, ဘရိယံ နေသီ’တိ? သော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ ‘နာဟံ တဝ ဘရိယံ နေမိ, အညာ သာ ဒာရိကာ ဒဟရီ တရုဏီ, ယာ တယာ ဝာရိတာ စ ဒိန္နသုင္ကာ စ, အညာယံ ဒာရိကာ မဟတီ ဝယပ္ပတ္တာ မယာ ဝာရိတာ စ ဒိန္နသုင္ကာ စာ’တိ, တေ ဝိဝဒမာနာ တဝ သန္တိကေ အာဂစ္ဆေယ္ယုံ။ ကသ္သ တ္ဝံ, မဟာရာဇ, အဋ္ဋံ ဓာရေယ္ယာသီ’’တိ? ‘‘ပုရိမသ္သ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ’’တိ? ‘‘ကိဉ္စာပိ သော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ, အပိ စ တတော ယေဝ သာ မဟတီ နိဗ္ဗတ္တာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, ကိဉ္စာပိ အညံ မာရဏန္တိကံ နာမရူပံ, အညံ ပဋိသန္ဓိသ္မိံ နာမရူပံ, အပိ စ တတော ယေဝ တံ နိဗ္ဗတ္တံ, တသ္မာ နပရိမုတ္တော ပာပကေဟိ ကမ္မေဟီ’’တိ။
‘‘Bhiyyo opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, kocideva puriso dahariṃ dārikaṃ vāretvā suṅkaṃ datvā pakkameyya. Sā aparena samayena mahatī assa vayappattā, tato añño puriso suṅkaṃ datvā vivāhaṃ kareyya, itaro āgantvā evaṃ vadeyya ‘kissa pana me tvaṃ, ambho purisa, bhariyaṃ nesī’ti? So evaṃ vadeyya ‘nāhaṃ tava bhariyaṃ nemi, aññā sā dārikā daharī taruṇī, yā tayā vāritā ca dinnasuṅkā ca, aññāyaṃ dārikā mahatī vayappattā mayā vāritā ca dinnasuṅkā cā’ti, te vivadamānā tava santike āgaccheyyuṃ. Kassa tvaṃ, mahārāja, aṭṭaṃ dhāreyyāsī’’ti? ‘‘Purimassa bhante’’ti. ‘‘Kiṃ kāraṇā’’ti? ‘‘Kiñcāpi so evaṃ vadeyya, api ca tato yeva sā mahatī nibbattā’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, kiñcāpi aññaṃ māraṇantikaṃ nāmarūpaṃ, aññaṃ paṭisandhismiṃ nāmarūpaṃ, api ca tato yeva taṃ nibbattaṃ, tasmā naparimutto pāpakehi kammehī’’ti.
‘‘ဘိယ္ယော ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ, မဟာရာဇ, ကောစိဒေဝ ပုရိသော ဂောပာလကသ္သ ဟတ္ထတော ခီရဃဋံ ကိဏိတ္ဝာ တသ္သေဝ ဟတ္ထေ နိက္ခိပိတ္ဝာ ပက္ကမေယ္ယ ‘သ္ဝေ ဂဟေတ္ဝာ ဂမိသ္သာမီ’တိ, တံ အပရဇ္ဇု ဒဓိ သမ္ပဇ္ဇေယ္ယ။ သော အာဂန္တ္ဝာ ဧဝံ ဝဒေယ္ယ ‘ဒေဟိ မေ ခီရဃဋ’န္တိ။ သော ဒဓိံ ဒသ္သေယ္ယ။ ဣတရော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ ‘နာဟံ တဝ ဟတ္ထတော ဒဓိံ ကိဏာမိ, ဒေဟိ မေ ခီရဃဋ’န္တိ။ သော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ ‘အဇာနတော တေ ခီရံ ဒဓိဘူတ’န္တိ တေ ဝိဝဒမာနာ တဝ သန္တိကေ အာဂစ္ဆေယ္ယုံ, ကသ္သ တ္ဝံ မဟာရာဇ, အဋ္ဋံ ဓာရေယ္ယာသီ’’တိ? ‘‘ဂောပာလကသ္သ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ’’တိ? ‘‘ကိဉ္စာပိ သော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ, အပိ စ တတော ယေဝ တံ နိဗ္ဗတ္တ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, ကိဉ္စာပိ အညံ မာရဏန္တိကံ နာမရူပံ, အညံ ပဋိသန္ဓိသ္မိံ နာမရူပံ, အပိ စ တတော ယေဝ တံ နိဗ္ဗတ္တံ, တသ္မာ န ပရိမုတ္တော ပာပကေဟိ ကမ္မေဟီ’’တိ။
‘‘Bhiyyo opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, kocideva puriso gopālakassa hatthato khīraghaṭaṃ kiṇitvā tasseva hatthe nikkhipitvā pakkameyya ‘sve gahetvā gamissāmī’ti, taṃ aparajju dadhi sampajjeyya. So āgantvā evaṃ vadeyya ‘dehi me khīraghaṭa’nti. So dadhiṃ dasseyya. Itaro evaṃ vadeyya ‘nāhaṃ tava hatthato dadhiṃ kiṇāmi, dehi me khīraghaṭa’nti. So evaṃ vadeyya ‘ajānato te khīraṃ dadhibhūta’nti te vivadamānā tava santike āgaccheyyuṃ, kassa tvaṃ mahārāja, aṭṭaṃ dhāreyyāsī’’ti? ‘‘Gopālakassa bhante’’ti. ‘‘Kiṃ kāraṇā’’ti? ‘‘Kiñcāpi so evaṃ vadeyya, api ca tato yeva taṃ nibbatta’’nti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, kiñcāpi aññaṃ māraṇantikaṃ nāmarūpaṃ, aññaṃ paṭisandhismiṃ nāmarūpaṃ, api ca tato yeva taṃ nibbattaṃ, tasmā na parimutto pāpakehi kammehī’’ti.
‘‘ကလ္လောသိ, ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။
‘‘Kallosi, bhante nāgasenā’’ti.
နာမရူပဧကတ္တနာနတ္တပဉ္ဟော ဆဋ္ဌော။
Nāmarūpaekattanānattapañho chaṭṭho.
Footnotes:
