| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මිලින්‌දපඤ්‌හපාළි • Milindapañhapāḷi |
6. නාමරූපඑකත්‌තනානත්‌තපඤ්‌හො
6. Nāmarūpaekattanānattapañho
6. රාජා ආහ ‘‘භන්‌තෙ නාගසෙන, කො පටිසන්‌දහතී’’ති? ථෙරො ආහ ‘‘නාමරූපං ඛො, මහාරාජ, පටිසන්‌දහතී’’ති. ‘‘කිං ඉමං යෙව නාමරූපං පටිසන්‌දහතී’’ති? ‘‘න ඛො, මහාරාජ, ඉමං යෙව නාමරූපං පටිසන්‌දහති, ඉමිනා පන, මහාරාජ, නාමරූපෙන කම්‌මං කරොති සොභනං වා පාපකං වා, තෙන කම්‌මෙන අඤ්‌ඤං නාමරූපං පටිසන්‌දහතී’’ති. ‘‘යදි, භන්‌තෙ, න ඉමං යෙව නාමරූපං පටිසන්‌දහති, නනු සො මුත්‌තො භවිස්‌සති පාපකෙහි කම්‌මෙහී’’ති? ථෙරො ආහ ‘‘යදි න පටිසන්‌දහෙය්‍ය, මුත්‌තො භවෙය්‍ය පාපකෙහි කම්‌මෙහි. යස්‌මා ච ඛො, මහාරාජ, පටිසන්‌දහති, තස්‌මා න මුත්‌තො පාපකෙහි කම්‌මෙහී’’ති.
6. Rājā āha ‘‘bhante nāgasena, ko paṭisandahatī’’ti? Thero āha ‘‘nāmarūpaṃ kho, mahārāja, paṭisandahatī’’ti. ‘‘Kiṃ imaṃ yeva nāmarūpaṃ paṭisandahatī’’ti? ‘‘Na kho, mahārāja, imaṃ yeva nāmarūpaṃ paṭisandahati, iminā pana, mahārāja, nāmarūpena kammaṃ karoti sobhanaṃ vā pāpakaṃ vā, tena kammena aññaṃ nāmarūpaṃ paṭisandahatī’’ti. ‘‘Yadi, bhante, na imaṃ yeva nāmarūpaṃ paṭisandahati, nanu so mutto bhavissati pāpakehi kammehī’’ti? Thero āha ‘‘yadi na paṭisandaheyya, mutto bhaveyya pāpakehi kammehi. Yasmā ca kho, mahārāja, paṭisandahati, tasmā na mutto pāpakehi kammehī’’ti.
‘‘ඔපම්‌මං කරොහී’’ති. ‘‘යථා, මහාරාජ, කොචිදෙව පුරිසො අඤ්‌ඤතරස්‌ස පුරිසස්‌ස අම්‌බං අවහරෙය්‍ය, තමෙනං අම්‌බසාමිකො ගහෙත්‌වා රඤ්‌ඤො දස්‌සෙය්‍ය ‘ඉමිනා දෙව පුරිසෙන මය්‌හං අම්‌බා අවහටා’ති, සො එවං වදෙය්‍ය ‘නාහං, දෙව, ඉමස්‌ස අම්‌බෙ අවහරාමි, අඤ්‌ඤෙ තෙ අම්‌බා, යෙ ඉමිනා රොපිතා, අඤ්‌ඤෙ තෙ අම්‌බා, යෙ මයා අවහටා, නාහං දණ්‌ඩප්‌පත්‌තො’ති. කිං නු ඛො සො, මහාරාජ, පුරිසො දණ්‌ඩප්‌පත්‌තො භවෙය්‍යා’’ති? ‘‘ආම, භන්‌තෙ, දණ්‌ඩප්‌පත්‌තො භවෙය්‍යා’’ති. ‘‘කෙන කාරණෙනා’’ති? ‘‘කිඤ්‌චාපි සො එවං වදෙය්‍ය, පුරිමං, භන්‌තෙ, අම්‌බං අප්‌පච්‌චක්‌ඛාය පච්‌ඡිමෙන අම්‌බෙන සො පුරිසො දණ්‌ඩප්‌පත්‌තො භවෙය්‍යා’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, මහාරාජ, ඉමිනා නාමරූපෙන කම්‌මං කරොති සොභනං වා පාපකං වා, තෙන කම්‌මෙන අඤ්‌ඤං නාමරූපං පටිසන්‌දහති, තස්‌මා න මුත්‌තො පාපකෙහි කම්‌මෙහී’’ති.
‘‘Opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, kocideva puriso aññatarassa purisassa ambaṃ avahareyya, tamenaṃ ambasāmiko gahetvā rañño dasseyya ‘iminā deva purisena mayhaṃ ambā avahaṭā’ti, so evaṃ vadeyya ‘nāhaṃ, deva, imassa ambe avaharāmi, aññe te ambā, ye iminā ropitā, aññe te ambā, ye mayā avahaṭā, nāhaṃ daṇḍappatto’ti. Kiṃ nu kho so, mahārāja, puriso daṇḍappatto bhaveyyā’’ti? ‘‘Āma, bhante, daṇḍappatto bhaveyyā’’ti. ‘‘Kena kāraṇenā’’ti? ‘‘Kiñcāpi so evaṃ vadeyya, purimaṃ, bhante, ambaṃ appaccakkhāya pacchimena ambena so puriso daṇḍappatto bhaveyyā’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, iminā nāmarūpena kammaṃ karoti sobhanaṃ vā pāpakaṃ vā, tena kammena aññaṃ nāmarūpaṃ paṭisandahati, tasmā na mutto pāpakehi kammehī’’ti.
‘‘භිය්‍යො ඔපම්‌මං කරොහී’’ති. ‘‘යථා, මහාරාජ, කොචිදෙව පුරිසො අඤ්‌ඤතරස්‌ස පුරිසස්‌ස සාලිං අවහරෙය්‍ය…පෙ.… උච්‌ඡුං අවහරෙය්‍ය…පෙ.… යථා මහාරාජ කොචි පුරිසො හෙමන්‌තකාලෙ අග්‌ගිං ජාලෙත්‌වා විසිබ්‌බෙත්‌වා 1 අවිජ්‌ඣාපෙත්‌වා පක්‌කමෙය්‍ය, අථ ඛො සො අග්‌ගි අඤ්‌ඤතරස්‌ස පුරිසස්‌ස ඛෙත්‌තං ඩහෙය්‍ය 2, තමෙනං ඛෙත්‌තසාමිකො ගහෙත්‌වා රඤ්‌ඤො දස්‌සෙය්‍ය ‘ඉමිනා, දෙව, පුරිසෙන මය්‌හං ඛෙත්‌තං දඩ්‌ඪ’න්‌ති. සො එවං වදෙය්‍ය ‘නාහං, දෙව, ඉමස්‌ස ඛෙත්‌තං ඣාපෙමි, අඤ්‌ඤො සො අග්‌ගි, යො මයා අවිජ්‌ඣාපිතො, අඤ්‌ඤො සො අග්‌ගි, යෙනිමස්‌ස ඛෙත්‌තං දඩ්‌ඪං, නාහං දණ්‌ඩප්‌පත්‌තො’ති. කිං නු ඛො සො, මහාරාජ, පුරිසො දණ්‌ඩප්‌පත්‌තො භවෙය්‍යා’’ති? ‘‘ආම, භන්‌තෙ, දණ්‌ඩප්‌පත්‌තො භවෙය්‍යා’’ති. ‘‘කෙන කාරණෙනා’’ති? ‘‘කිඤ්‌චාපි සො එවං වදෙය්‍ය, පුරිමං, භන්‌තෙ, අග්‌ගිං අප්‌පච්‌චක්‌ඛාය පච්‌ඡිමෙන අග්‌ගිනා සො පුරිසො දණ්‌ඩප්‌පත්‌තො භවෙය්‍යා’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, මහාරාජ, ඉමිනා නාමරූපෙන කම්‌මං කරොති සොභනං වා පාපකං වා, තෙන කම්‌මෙන අඤ්‌ඤං නාමරූපං පටිසන්‌දහති, තස්‌මා න මුත්‌තො පාපකෙහි කම්‌මෙහී’’ති.
‘‘Bhiyyo opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, kocideva puriso aññatarassa purisassa sāliṃ avahareyya…pe… ucchuṃ avahareyya…pe… yathā mahārāja koci puriso hemantakāle aggiṃ jāletvā visibbetvā 3 avijjhāpetvā pakkameyya, atha kho so aggi aññatarassa purisassa khettaṃ ḍaheyya 4, tamenaṃ khettasāmiko gahetvā rañño dasseyya ‘iminā, deva, purisena mayhaṃ khettaṃ daḍḍha’nti. So evaṃ vadeyya ‘nāhaṃ, deva, imassa khettaṃ jhāpemi, añño so aggi, yo mayā avijjhāpito, añño so aggi, yenimassa khettaṃ daḍḍhaṃ, nāhaṃ daṇḍappatto’ti. Kiṃ nu kho so, mahārāja, puriso daṇḍappatto bhaveyyā’’ti? ‘‘Āma, bhante, daṇḍappatto bhaveyyā’’ti. ‘‘Kena kāraṇenā’’ti? ‘‘Kiñcāpi so evaṃ vadeyya, purimaṃ, bhante, aggiṃ appaccakkhāya pacchimena agginā so puriso daṇḍappatto bhaveyyā’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, iminā nāmarūpena kammaṃ karoti sobhanaṃ vā pāpakaṃ vā, tena kammena aññaṃ nāmarūpaṃ paṭisandahati, tasmā na mutto pāpakehi kammehī’’ti.
‘‘භිය්‍යො ඔපම්‌මං කරොහී’’ති. ‘‘යථා, මහාරාජ, කොචිදෙව පුරිසො පදීපං ආදාය පාසාදං අභිරූහිත්‌වා භුඤ්‌ජෙය්‍ය, පදීපො ඣායමානො තිණං ඣාපෙය්‍ය, තිණං ඣායමානං ඝරං ඣාපෙය්‍ය, ඝරං ඣායමානං ගාමං ඣාපෙය්‍ය, ගාමජනො තං පුරිසං ගහෙත්‌වා එවං වදෙය්‍ය ‘කිස්‌ස ත්‌වං, භො පුරිස, ගාමං ඣාපෙසී’ති, සො එවං වදෙය්‍ය ‘නාහං, භො, ගාමං ඣාපෙමි, අඤ්‌ඤො සො පදීපග්‌ගි, යස්‌සාහං ආලොකෙන භුඤ්‌ජිං, අඤ්‌ඤො සො අග්‌ගි, යෙන ගාමො ඣාපිතො’ති, තෙ විවදමානා තව සන්‌තිකෙ ආගච්‌ඡෙය්‍යුං, කස්‌ස ත්‌වං, මහාරාජ, අට්‌ටං 5 ධාරෙය්‍යාසී’’ති? ‘‘ගාමජනස්‌ස භන්‌තෙ’’ති. ‘‘කිං කාරණා’’ති? ‘‘කිඤ්‌චාපි සො එවං වදෙය්‍ය, අපි ච තතො එව සො අග්‌ගි නිබ්‌බත්‌තො’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, මහාරාජ, කිඤ්‌චාපි අඤ්‌ඤං මාරණන්‌තිකං නාමරූපං, අඤ්‌ඤං පටිසන්‌ධිස්‌මිං නාමරූපං, අපි ච තතො යෙව තං නිබ්‌බත්‌තං, තස්‌මා න මුත්‌තො පාපකෙහි කම්‌මෙහී’’ති.
‘‘Bhiyyo opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, kocideva puriso padīpaṃ ādāya pāsādaṃ abhirūhitvā bhuñjeyya, padīpo jhāyamāno tiṇaṃ jhāpeyya, tiṇaṃ jhāyamānaṃ gharaṃ jhāpeyya, gharaṃ jhāyamānaṃ gāmaṃ jhāpeyya, gāmajano taṃ purisaṃ gahetvā evaṃ vadeyya ‘kissa tvaṃ, bho purisa, gāmaṃ jhāpesī’ti, so evaṃ vadeyya ‘nāhaṃ, bho, gāmaṃ jhāpemi, añño so padīpaggi, yassāhaṃ ālokena bhuñjiṃ, añño so aggi, yena gāmo jhāpito’ti, te vivadamānā tava santike āgaccheyyuṃ, kassa tvaṃ, mahārāja, aṭṭaṃ 6 dhāreyyāsī’’ti? ‘‘Gāmajanassa bhante’’ti. ‘‘Kiṃ kāraṇā’’ti? ‘‘Kiñcāpi so evaṃ vadeyya, api ca tato eva so aggi nibbatto’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, kiñcāpi aññaṃ māraṇantikaṃ nāmarūpaṃ, aññaṃ paṭisandhismiṃ nāmarūpaṃ, api ca tato yeva taṃ nibbattaṃ, tasmā na mutto pāpakehi kammehī’’ti.
‘‘භිය්‍යො ඔපම්‌මං කරොහී’’ති. ‘‘යථා, මහාරාජ, කොචිදෙව පුරිසො දහරිං දාරිකං වාරෙත්‌වා සුඞ්‌කං දත්‌වා පක්‌කමෙය්‍ය. සා අපරෙන සමයෙන මහතී අස්‌ස වයප්‌පත්‌තා, තතො අඤ්‌ඤො පුරිසො සුඞ්‌කං දත්‌වා විවාහං කරෙය්‍ය, ඉතරො ආගන්‌ත්‌වා එවං වදෙය්‍ය ‘කිස්‌ස පන මෙ ත්‌වං, අම්‌භො පුරිස, භරියං නෙසී’ති? සො එවං වදෙය්‍ය ‘නාහං තව භරියං නෙමි, අඤ්‌ඤා සා දාරිකා දහරී තරුණී, යා තයා වාරිතා ච දින්‌නසුඞ්‌කා ච, අඤ්‌ඤායං දාරිකා මහතී වයප්‌පත්‌තා මයා වාරිතා ච දින්‌නසුඞ්‌කා චා’ති, තෙ විවදමානා තව සන්‌තිකෙ ආගච්‌ඡෙය්‍යුං. කස්‌ස ත්‌වං, මහාරාජ, අට්‌ටං ධාරෙය්‍යාසී’’ති? ‘‘පුරිමස්‌ස භන්‌තෙ’’ති. ‘‘කිං කාරණා’’ති? ‘‘කිඤ්‌චාපි සො එවං වදෙය්‍ය, අපි ච තතො යෙව සා මහතී නිබ්‌බත්‌තා’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, මහාරාජ, කිඤ්‌චාපි අඤ්‌ඤං මාරණන්‌තිකං නාමරූපං, අඤ්‌ඤං පටිසන්‌ධිස්‌මිං නාමරූපං, අපි ච තතො යෙව තං නිබ්‌බත්‌තං, තස්‌මා නපරිමුත්‌තො පාපකෙහි කම්‌මෙහී’’ති.
‘‘Bhiyyo opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, kocideva puriso dahariṃ dārikaṃ vāretvā suṅkaṃ datvā pakkameyya. Sā aparena samayena mahatī assa vayappattā, tato añño puriso suṅkaṃ datvā vivāhaṃ kareyya, itaro āgantvā evaṃ vadeyya ‘kissa pana me tvaṃ, ambho purisa, bhariyaṃ nesī’ti? So evaṃ vadeyya ‘nāhaṃ tava bhariyaṃ nemi, aññā sā dārikā daharī taruṇī, yā tayā vāritā ca dinnasuṅkā ca, aññāyaṃ dārikā mahatī vayappattā mayā vāritā ca dinnasuṅkā cā’ti, te vivadamānā tava santike āgaccheyyuṃ. Kassa tvaṃ, mahārāja, aṭṭaṃ dhāreyyāsī’’ti? ‘‘Purimassa bhante’’ti. ‘‘Kiṃ kāraṇā’’ti? ‘‘Kiñcāpi so evaṃ vadeyya, api ca tato yeva sā mahatī nibbattā’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, kiñcāpi aññaṃ māraṇantikaṃ nāmarūpaṃ, aññaṃ paṭisandhismiṃ nāmarūpaṃ, api ca tato yeva taṃ nibbattaṃ, tasmā naparimutto pāpakehi kammehī’’ti.
‘‘භිය්‍යො ඔපම්‌මං කරොහී’’ති. ‘‘යථා, මහාරාජ, කොචිදෙව පුරිසො ගොපාලකස්‌ස හත්‌ථතො ඛීරඝටං කිණිත්‌වා තස්‌සෙව හත්‌ථෙ නික්‌ඛිපිත්‌වා පක්‌කමෙය්‍ය ‘ස්‌වෙ ගහෙත්‌වා ගමිස්‌සාමී’ති, තං අපරජ්‌ජු දධි සම්‌පජ්‌ජෙය්‍ය. සො ආගන්‌ත්‌වා එවං වදෙය්‍ය ‘දෙහි මෙ ඛීරඝට’න්‌ති. සො දධිං දස්‌සෙය්‍ය. ඉතරො එවං වදෙය්‍ය ‘නාහං තව හත්‌ථතො දධිං කිණාමි, දෙහි මෙ ඛීරඝට’න්‌ති. සො එවං වදෙය්‍ය ‘අජානතො තෙ ඛීරං දධිභූත’න්‌ති තෙ විවදමානා තව සන්‌තිකෙ ආගච්‌ඡෙය්‍යුං, කස්‌ස ත්‌වං මහාරාජ, අට්‌ටං ධාරෙය්‍යාසී’’ති? ‘‘ගොපාලකස්‌ස භන්‌තෙ’’ති. ‘‘කිං කාරණා’’ති? ‘‘කිඤ්‌චාපි සො එවං වදෙය්‍ය, අපි ච තතො යෙව තං නිබ්‌බත්‌ත’’න්‌ති. ‘‘එවමෙව ඛො, මහාරාජ, කිඤ්‌චාපි අඤ්‌ඤං මාරණන්‌තිකං නාමරූපං, අඤ්‌ඤං පටිසන්‌ධිස්‌මිං නාමරූපං, අපි ච තතො යෙව තං නිබ්‌බත්‌තං, තස්‌මා න පරිමුත්‌තො පාපකෙහි කම්‌මෙහී’’ති.
‘‘Bhiyyo opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, kocideva puriso gopālakassa hatthato khīraghaṭaṃ kiṇitvā tasseva hatthe nikkhipitvā pakkameyya ‘sve gahetvā gamissāmī’ti, taṃ aparajju dadhi sampajjeyya. So āgantvā evaṃ vadeyya ‘dehi me khīraghaṭa’nti. So dadhiṃ dasseyya. Itaro evaṃ vadeyya ‘nāhaṃ tava hatthato dadhiṃ kiṇāmi, dehi me khīraghaṭa’nti. So evaṃ vadeyya ‘ajānato te khīraṃ dadhibhūta’nti te vivadamānā tava santike āgaccheyyuṃ, kassa tvaṃ mahārāja, aṭṭaṃ dhāreyyāsī’’ti? ‘‘Gopālakassa bhante’’ti. ‘‘Kiṃ kāraṇā’’ti? ‘‘Kiñcāpi so evaṃ vadeyya, api ca tato yeva taṃ nibbatta’’nti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, kiñcāpi aññaṃ māraṇantikaṃ nāmarūpaṃ, aññaṃ paṭisandhismiṃ nāmarūpaṃ, api ca tato yeva taṃ nibbattaṃ, tasmā na parimutto pāpakehi kammehī’’ti.
‘‘කල්‌ලොසි, භන්‌තෙ නාගසෙනා’’ති.
‘‘Kallosi, bhante nāgasenā’’ti.
නාමරූපඑකත්‌තනානත්‌තපඤ්‌හො ඡට්‌ඨො.
Nāmarūpaekattanānattapañho chaṭṭho.
Footnotes:
