| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
१०. नानातित्थियसावकसुत्तवण्णना
10. Nānātitthiyasāvakasuttavaṇṇanā
१११. दसमे नानातित्थियसावकाति ते किर कम्मवादिनो अहेसुं, तस्मा दानादीनि पुञ्ञानि कत्वा सग्गे निब्बत्ता, ते ‘‘अत्तनो अत्तनो सत्थरि पसादेन निब्बत्तम्हा’’ति सञ्ञिनो हुत्वा ‘‘गच्छाम दसबलस्स सन्तिके ठत्वा अम्हाकं सत्थारानं वण्णं कथेस्सामा’’ति आगन्त्वा पच्चेकगाथाहि कथयिंसु। तत्थ छिन्दितमारितेति छिन्दिते च मारिते च। हतजानीसूति पोथने च धनजानीसु च। पुञ्ञं वा पनाति अत्तनो पुञ्ञम्पि न समनुपस्सति, सङ्खेपतो पुञ्ञापुञ्ञानं विपाको नत्थीति वदति। स वे विस्सासमाचिक्खीति सो – ‘‘एवं कतपापानम्पि कतपुञ्ञानम्पि विपाको नत्थी’’ति वदन्तो सत्तानं विस्सासं अवस्सयं पतिट्ठं आचिक्खति, तस्मा माननं वन्दनं पूजनं अरहतीति वदति।
111. Dasame nānātitthiyasāvakāti te kira kammavādino ahesuṃ, tasmā dānādīni puññāni katvā sagge nibbattā, te ‘‘attano attano satthari pasādena nibbattamhā’’ti saññino hutvā ‘‘gacchāma dasabalassa santike ṭhatvā amhākaṃ satthārānaṃ vaṇṇaṃ kathessāmā’’ti āgantvā paccekagāthāhi kathayiṃsu. Tattha chinditamāriteti chindite ca mārite ca. Hatajānīsūti pothane ca dhanajānīsu ca. Puññaṃ vā panāti attano puññampi na samanupassati, saṅkhepato puññāpuññānaṃ vipāko natthīti vadati. Sa ve vissāsamācikkhīti so – ‘‘evaṃ katapāpānampi katapuññānampi vipāko natthī’’ti vadanto sattānaṃ vissāsaṃ avassayaṃ patiṭṭhaṃ ācikkhati, tasmā mānanaṃ vandanaṃ pūjanaṃ arahatīti vadati.
तपोजिगुच्छायाति कायकिलमथतपेन पापजिगुच्छनेन। सुसंवुतत्तोति समन्नागतो पिहितो वा। जेगुच्छीति तपेन पापजिगुच्छको। निपकोति पण्डितो। चातुयामसुसंवुतोति चातुयामेन सुसंवुतो। चातुयामो नाम सब्बवारिवारितो च होति सब्बवारियुत्तो च सब्बवारिधुतो च सब्बवारिफुटो चाति इमे चत्तारो कोट्ठासा। तत्थ सब्बवारिवारितोति वारितसब्बउदको, पटिक्खित्तसब्बसीतोदकोति अत्थो। सो किर सीतोदके सत्तसञ्ञी होति , तस्मा तं न वलञ्जेति। सब्बवारियुत्तोति सब्बेन पापवारणेन युतो। सब्बवारिधुतोति सब्बेन पापवारणेन धुतपापो । सब्बवारिफुटोति सब्बेन पापवारणेन फुट्ठो। दिट्ठं सुतञ्च आचिक्खन्ति दिट्ठं ‘‘दिट्ठं मे’’ति सुतं ‘‘सुतं मे’’ति आचिक्खन्तो, न निगुहन्तो। न हि नून किब्बिसीति एवरूपो सत्था किब्बिसकारको नाम न होति।
Tapojigucchāyāti kāyakilamathatapena pāpajigucchanena. Susaṃvutattoti samannāgato pihito vā. Jegucchīti tapena pāpajigucchako. Nipakoti paṇḍito. Cātuyāmasusaṃvutoti cātuyāmena susaṃvuto. Cātuyāmo nāma sabbavārivārito ca hoti sabbavāriyutto ca sabbavāridhuto ca sabbavāriphuṭo cāti ime cattāro koṭṭhāsā. Tattha sabbavārivāritoti vāritasabbaudako, paṭikkhittasabbasītodakoti attho. So kira sītodake sattasaññī hoti , tasmā taṃ na valañjeti. Sabbavāriyuttoti sabbena pāpavāraṇena yuto. Sabbavāridhutoti sabbena pāpavāraṇena dhutapāpo . Sabbavāriphuṭoti sabbena pāpavāraṇena phuṭṭho. Diṭṭhaṃ sutañca ācikkhanti diṭṭhaṃ ‘‘diṭṭhaṃ me’’ti sutaṃ ‘‘sutaṃ me’’ti ācikkhanto, na niguhanto. Na hi nūna kibbisīti evarūpo satthā kibbisakārako nāma na hoti.
नानातित्थियेति सो किर नानातित्थियानंयेव उपट्ठाको, तस्मा ते आरब्भ वदति। पकुधको कातियानोति पकुधो कच्चायनो। निगण्ठोति नाटपुत्तो। मक्खलिपूरणासेति मक्खलि च पूरणो च। सामञ्ञप्पत्ताति समणधम्मे कोटिप्पत्ता। न हि नून तेति सप्पुरिसेहि न दूरे, तेयेव लोके सप्पुरिसाति वदति। पच्चभासीति ‘‘अयं आकोटको इमेसं नग्गनिस्सिरिकानं दसबलस्स सन्तिके ठत्वा वण्णं कथेतीति तेसं अवण्णं कथेस्सामी’’ति पतिअभासीति।
Nānātitthiyeti so kira nānātitthiyānaṃyeva upaṭṭhāko, tasmā te ārabbha vadati. Pakudhako kātiyānoti pakudho kaccāyano. Nigaṇṭhoti nāṭaputto. Makkhalipūraṇāseti makkhali ca pūraṇo ca. Sāmaññappattāti samaṇadhamme koṭippattā. Na hi nūna teti sappurisehi na dūre, teyeva loke sappurisāti vadati. Paccabhāsīti ‘‘ayaṃ ākoṭako imesaṃ nagganissirikānaṃ dasabalassa santike ṭhatvā vaṇṇaṃ kathetīti tesaṃ avaṇṇaṃ kathessāmī’’ti patiabhāsīti.
तत्थ सहाचरितेनाति सह चरितमत्तेन। छवो सिगालोति लामको कालसिगालो। कोत्थुकोति तस्सेव वेवचनं। सङ्कस्सराचारोति आसङ्कितसमाचारो। न सतं सरिक्खोति पण्डितानं सप्पुरिसानं सदिसो न होति, किं त्वं कालसिगालसदिसे तित्थिये सीहे करोसीति?
Tattha sahācaritenāti saha caritamattena. Chavo sigāloti lāmako kālasigālo. Kotthukoti tasseva vevacanaṃ. Saṅkassarācāroti āsaṅkitasamācāro. Na sataṃ sarikkhoti paṇḍitānaṃ sappurisānaṃ sadiso na hoti, kiṃ tvaṃ kālasigālasadise titthiye sīhe karosīti?
अन्वाविसित्वाति ‘‘अयं एवरूपानं सत्थारानं अवण्णं कथेति, तेनेव नं मुखेन वण्णं कथापेस्सामी’’ति चिन्तेत्वा तस्स सरीरे अनुआविसि अधिमुच्चि, एवं अन्वाविसित्वा। आयुत्ताति तपोजिगुच्छने युत्तपयुत्ता। पालयं पविवेकियन्ति पविवेकं पालयन्ता। ते किर ‘‘न्हापितपविवेकं पालेस्सामा’’ति सयं केसे लुञ्चन्ति। ‘‘चीवरपविवेकं पातेस्सामा’’ति नग्गा विचरन्ति। ‘‘पिण्डपातपविवेकं पालेस्सामा’’ति सुनखा विय भूमियं वा भुञ्जन्ति हत्थेसु वा। ‘‘सेनासनपविवेकं पालेस्सामा’’ति कण्टकसेय्यादीनि कप्पेन्ति। रूपे निविट्ठाति तण्हादिट्ठीहि रूपे पतिट्ठिता। देवलोकाभिनन्दिनोति देवलोकपत्थनकामा। मातियाति मच्चा, ते वे मच्चा परलोकत्थाय सम्मा अनुसासन्तीति वदति।
Anvāvisitvāti ‘‘ayaṃ evarūpānaṃ satthārānaṃ avaṇṇaṃ katheti, teneva naṃ mukhena vaṇṇaṃ kathāpessāmī’’ti cintetvā tassa sarīre anuāvisi adhimucci, evaṃ anvāvisitvā. Āyuttāti tapojigucchane yuttapayuttā. Pālayaṃ pavivekiyanti pavivekaṃ pālayantā. Te kira ‘‘nhāpitapavivekaṃ pālessāmā’’ti sayaṃ kese luñcanti. ‘‘Cīvarapavivekaṃ pātessāmā’’ti naggā vicaranti. ‘‘Piṇḍapātapavivekaṃ pālessāmā’’ti sunakhā viya bhūmiyaṃ vā bhuñjanti hatthesu vā. ‘‘Senāsanapavivekaṃ pālessāmā’’ti kaṇṭakaseyyādīni kappenti. Rūpe niviṭṭhāti taṇhādiṭṭhīhi rūpe patiṭṭhitā. Devalokābhinandinoti devalokapatthanakāmā. Mātiyāti maccā, te ve maccā paralokatthāya sammā anusāsantīti vadati.
इति विदित्वाति ‘‘अयं पठमं एतेसं अवण्णं कथेत्वा इदानि वण्णं कथेति, को नु खो एसो’’ति आवज्जेन्तो जानित्वाव। ये चन्तलिक्खस्मिं पभासवण्णाति ये अन्तलिक्खे चन्दोभाससूरियोभाससञ्झारागइन्दधनुतारकरूपानं पभासवण्णा। सब्बेव ते तेति सब्बेव ते तया। नमुचीति मारं आलपति। आमिसंव मच्छानं वधाय खित्ताति यथा मच्छानं वधत्थाय बळिसलग्गं आमिसं खिपति, एवं तया पसंसमानेन एते रूपा सत्तानं वधाय खित्ताति वदति।
Itividitvāti ‘‘ayaṃ paṭhamaṃ etesaṃ avaṇṇaṃ kathetvā idāni vaṇṇaṃ katheti, ko nu kho eso’’ti āvajjento jānitvāva. Ye cantalikkhasmiṃ pabhāsavaṇṇāti ye antalikkhe candobhāsasūriyobhāsasañjhārāgaindadhanutārakarūpānaṃ pabhāsavaṇṇā. Sabbeva te teti sabbeva te tayā. Namucīti māraṃ ālapati. Āmisaṃva macchānaṃ vadhāya khittāti yathā macchānaṃ vadhatthāya baḷisalaggaṃ āmisaṃ khipati, evaṃ tayā pasaṃsamānena ete rūpā sattānaṃ vadhāya khittāti vadati.
माणवगामियोति अयं किर देवपुत्तो बुद्धुपट्ठाको। राजगहीयानन्ति राजगहपब्बतानं। सेतोति केलासो। अघगामिनन्ति आकासगामीनं। उदधिनन्ति उदकनिधानानं। इदं वुत्तं होति – यथा राजगहीयानं पब्बतानं विपुलो सेट्ठो, हिमवन्तपब्बतानं केलासो, आकासगामीनं आदिच्चो, उदकनिधानानं समुद्दो, नक्खत्तानं चन्दो, एवं सदेवकस्स लोकस्स बुद्धो सेट्ठोति। दसमं।
Māṇavagāmiyoti ayaṃ kira devaputto buddhupaṭṭhāko. Rājagahīyānanti rājagahapabbatānaṃ. Setoti kelāso. Aghagāminanti ākāsagāmīnaṃ. Udadhinanti udakanidhānānaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā rājagahīyānaṃ pabbatānaṃ vipulo seṭṭho, himavantapabbatānaṃ kelāso, ākāsagāmīnaṃ ādicco, udakanidhānānaṃ samuddo, nakkhattānaṃ cando, evaṃ sadevakassa lokassa buddho seṭṭhoti. Dasamaṃ.
नानातित्थियवग्गो ततियो।
Nānātitthiyavaggo tatiyo.
इति सारत्थप्पकासिनिया
Iti sāratthappakāsiniyā
संयुत्तनिकाय-अट्ठकथाय
Saṃyuttanikāya-aṭṭhakathāya
देवपुत्तसंयुत्तवण्णना निट्ठिता।
Devaputtasaṃyuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / १०. नानातित्थियसावकसुत्तं • 10. Nānātitthiyasāvakasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / १०. नानातित्थियसावकसुत्तवण्णना • 10. Nānātitthiyasāvakasuttavaṇṇanā
