| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปฎิสมฺภิทามคฺค-อฎฺฐกถา • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
๒๙-๓๑. ญาณตฺตยนิเทฺทสวณฺณนา
29-31. Ñāṇattayaniddesavaṇṇanā
๗๘. ญาณตฺตยนิเทฺทเส นิมิตฺตนฺติ สงฺขารนิมิตฺตํฯ อนิมิเตฺตติ สงฺขารนิมิตฺตปฎิปเกฺข นิพฺพาเนฯ อธิมุตฺตตฺตาติ ตนฺนินฺนภาเวน จิตฺตสฺส วิสฺสฎฺฐตฺตาฯ ผุสฺส ผุสฺส วยํ ปสฺสตีติ สงฺขารนิมิตฺตํ ญาเณน ผุสิตฺวา ผุสิตฺวา ตสฺส ภงฺคํ วิปสฺสนาญาเณเนว ปสฺสติฯ เอเตน ภงฺคานุปสฺสนา สิทฺธาฯ สา อนิจฺจานุปสฺสนํ สาเธติ, อนิจฺจสฺส ทุกฺขตฺตา สา ทุกฺขานุปสฺสนํ, ทุกฺขสฺส อนตฺตตฺตา สา อนตฺตานุปสฺสนนฺติ เอวเมตฺถ ติโสฺส อนุปสฺสนา วุตฺตา โหนฺติฯ อนิมิโตฺต วิหาโรติ นิมิตฺตํ ภยโต ทิฎฺฐตฺตา โส วิปสฺสนตฺตยวิหาโร อนิมิตฺตวิหาโร นาม โหติฯ ปณิธินฺติ ตณฺหํฯ อปฺปณิหิเตติ ตณฺหาปฎิปเกฺข นิพฺพาเนฯ อภินิเวสนฺติ อตฺตาภินิเวสํฯ สุญฺญเตติ อตฺตวิรหิเต นิพฺพาเนฯ สุญฺญโตติ สุญฺญํเยว สุญฺญโตฯ ปวตฺตํ อชฺฌุเปกฺขิตฺวาติ วิปากปฺปวตฺตํ สงฺขารุเปกฺขาย อชฺฌุเปกฺขิตฺวาฯ สุคติสงฺขาตวิปากปฺปวตฺตาภินนฺทิโน หิ สตฺตาฯ อยํ ปน ผลสมาปตฺติํ สมาปชฺชิตุกาโม ตํ ปวตฺตํ, สพฺพญฺจ สงฺขารคตํ อนิจฺจาทิโต ปสฺสิตฺวา อชฺฌุเปกฺขติเยวฯ เอวญฺหิ ทิเฎฺฐ ผลสมาปตฺติํ สมาปชฺชิตุํ สโกฺกติ, น อญฺญถาฯ อาวชฺชิตฺวาติ อาวชฺชเนน อาวชฺชิตฺวาฯ สมาปชฺชตีติ ผลสมาปตฺติํ ปฎิปชฺชติฯ อนิมิตฺตา สมาปตฺตีติ นิมิตฺตํ ภยโต ทิสฺวา สมาปนฺนตฺตา อนิมิตฺตา สมาปตฺติ นามฯ อนิมิตฺตวิหารสมาปตฺตีติ วิปสฺสนาวิหารวเสน จ ผลสมาปตฺติวเสน จ ตทุภยํ นาม โหติฯ
78. Ñāṇattayaniddese nimittanti saṅkhāranimittaṃ. Animitteti saṅkhāranimittapaṭipakkhe nibbāne. Adhimuttattāti tanninnabhāvena cittassa vissaṭṭhattā. Phussa phussa vayaṃ passatīti saṅkhāranimittaṃ ñāṇena phusitvā phusitvā tassa bhaṅgaṃ vipassanāñāṇeneva passati. Etena bhaṅgānupassanā siddhā. Sā aniccānupassanaṃ sādheti, aniccassa dukkhattā sā dukkhānupassanaṃ, dukkhassa anattattā sā anattānupassananti evamettha tisso anupassanā vuttā honti. Animitto vihāroti nimittaṃ bhayato diṭṭhattā so vipassanattayavihāro animittavihāro nāma hoti. Paṇidhinti taṇhaṃ. Appaṇihiteti taṇhāpaṭipakkhe nibbāne. Abhinivesanti attābhinivesaṃ. Suññateti attavirahite nibbāne. Suññatoti suññaṃyeva suññato. Pavattaṃ ajjhupekkhitvāti vipākappavattaṃ saṅkhārupekkhāya ajjhupekkhitvā. Sugatisaṅkhātavipākappavattābhinandino hi sattā. Ayaṃ pana phalasamāpattiṃ samāpajjitukāmo taṃ pavattaṃ, sabbañca saṅkhāragataṃ aniccādito passitvā ajjhupekkhatiyeva. Evañhi diṭṭhe phalasamāpattiṃ samāpajjituṃ sakkoti, na aññathā. Āvajjitvāti āvajjanena āvajjitvā. Samāpajjatīti phalasamāpattiṃ paṭipajjati. Animittā samāpattīti nimittaṃ bhayato disvā samāpannattā animittā samāpatti nāma. Animittavihārasamāpattīti vipassanāvihāravasena ca phalasamāpattivasena ca tadubhayaṃ nāma hoti.
๗๙. อิทานิ สงฺขารนิมิตฺตเมว วิภชิตฺวา ทเสฺสโนฺต รูปนิมิตฺตนฺติอาทิมาหฯ ชรามรณคฺคหเณ วตฺตพฺพํ ปุเพฺพ วุตฺตเมวฯ ‘‘อโญฺญ อนิมิตฺตวิหาโร’’ติอาทีหิ วุเตฺตเยว นิคเมตฺวา ทเสฺสติฯ สเงฺขเปน วิหารเฎฺฐ ญาณํ นาม ผลสมาปตฺติยา ปุพฺพภาเค สงฺขารุเปกฺขาญาเณ ฐิตสฺส วิปสฺสนาวิหารนานเตฺต ญาณํ สมาปตฺตเฎฺฐ ญาณํ นาม ผลสมาปตฺตินานเตฺต ญาณํฯ วิหารสมาปตฺตเฎฺฐ ญาณํ นาม ตทุภยนานเตฺต ญาณํฯ วิปสฺสนาวิหาเรเนว วีตินาเมตุกาโม วิปสฺสนาวิหารเมว ปวเตฺตติ, ผลสมาปตฺติวิหาเรเนว วีตินาเมตุกาโม วิปสฺสนาปฎิปาฎิยา อุสฺสกฺกิตฺวา ผลสมาปตฺติวิหารเมว ปวเตฺตติ, ตทุภเยน วีตินาเมตุกาโม ตทุภยํ ปวเตฺตติฯ เอวํ ปุคฺคลาธิปฺปายวเสน ติวิธํ ชาตํฯ เสสเมตฺถ วตฺตพฺพํ สงฺขารุเปกฺขาญาณวณฺณนายํ วุตฺตเมวฯ
79. Idāni saṅkhāranimittameva vibhajitvā dassento rūpanimittantiādimāha. Jarāmaraṇaggahaṇe vattabbaṃ pubbe vuttameva. ‘‘Añño animittavihāro’’tiādīhi vutteyeva nigametvā dasseti. Saṅkhepena vihāraṭṭhe ñāṇaṃ nāma phalasamāpattiyā pubbabhāge saṅkhārupekkhāñāṇe ṭhitassa vipassanāvihāranānatte ñāṇaṃ samāpattaṭṭhe ñāṇaṃ nāma phalasamāpattinānatte ñāṇaṃ. Vihārasamāpattaṭṭhe ñāṇaṃ nāma tadubhayanānatte ñāṇaṃ. Vipassanāvihāreneva vītināmetukāmo vipassanāvihārameva pavatteti, phalasamāpattivihāreneva vītināmetukāmo vipassanāpaṭipāṭiyā ussakkitvā phalasamāpattivihārameva pavatteti, tadubhayena vītināmetukāmo tadubhayaṃ pavatteti. Evaṃ puggalādhippāyavasena tividhaṃ jātaṃ. Sesamettha vattabbaṃ saṅkhārupekkhāñāṇavaṇṇanāyaṃ vuttameva.
ญาณตฺตยนิเทฺทสวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Ñāṇattayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / ปฎิสมฺภิทามคฺคปาฬิ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ๒๙-๓๑. ญาณตฺตยนิเทฺทโส • 29-31. Ñāṇattayaniddeso
