| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
੩. ਞਾਣવਤ੍ਥੁਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
3. Ñāṇavatthusuttavaṇṇanā
੩੩. ਞਾਣਮੇવ ਞਾਣવਤ੍ਥੁ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੀਨਂ ਕਾਰਣਭਾવਤੋ। ਚਤੂਸੂਤਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚਸ੍ਸ ਬੋਧਨવਸੇਨ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਞਾਣੇਸੁ। ਪਠਮਨ੍ਤਿ ‘‘ਜਰਾਮਰਣੇ ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਂ ਞਾਣਂ, ਯੇਨ ਧਾਰਣਪਰਿਚਯਮਨਸਿਕਾਰવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਗਣ੍ਹਿ। ਸਨ੍ਨਿਚਯਞਾਣਮਯਂ ਸવਨਮਯਂ ਨਾਮਤ੍વੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਸਭਾવਤੋ ਪਚ੍ਚਯਤੋ ਚਸ੍ਸ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨਞਾਣਂ ਸਮ੍ਮਸਨਞਾਣਂਤ੍વੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਜਰਾਮਰਣਸੀਸੇਨ ਚੇਤ੍ਥ ਜਰਾਮਰਣવਨ੍ਤੋવ ਧਮ੍ਮਾ ਗਹਿਤਾ। ਪਟਿવੇਧਞਾਣਨ੍ਤਿ ਅਸਮ੍ਮੋਹਤੋ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨਞਾਣਂ। ਇਮਿਨਾ ਧਮ੍ਮੇਨਾਤਿ ਹੇਤੁਮ੍ਹਿ ਕਰਣવਚਨਂ। ਇਮਸ੍ਸ ਹਿ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਧਿਗਮਹੇਤੁ ਅਯਂ ਅਰਿਯੋ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤੇ ਨਯੇਨਪਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮੇ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਜ੍ਝਤਿ। ਮਗ੍ਗਞਾਣਮੇવ ਪਨ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤੇ ਨਯਨਸਦਿਸਂ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਮਗ੍ਗਞਾਣਧਮ੍ਮੇਨ વਾ’’ਤਿ ਦੁਤਿਯવਿਕਪ੍ਪੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਏવਞ੍ਹਿ ‘‘ਅਕਾਲਿਕ’’ਨ੍ਤਿ ਸਮਤ੍ਥਿਤਂ ਹੋਤਿ।
33.Ñāṇameva ñāṇavatthu sampattīnaṃ kāraṇabhāvato. Catūsūti catusaccassa bodhanavasena vuttesu catūsu ñāṇesu. Paṭhamanti ‘‘jarāmaraṇe ñāṇa’’nti evaṃ vuttaṃ ñāṇaṃ, yena dhāraṇaparicayamanasikāravasena pavattaṃ sabbaṃ gaṇhi. Sannicayañāṇamayaṃ savanamayaṃ nāmatveva veditabbaṃ. Sabhāvato paccayato cassa pariggaṇhanañāṇaṃ sammasanañāṇaṃtveva veditabbaṃ. Jarāmaraṇasīsena cettha jarāmaraṇavantova dhammā gahitā. Paṭivedhañāṇanti asammohato paṭivijjhanañāṇaṃ. Iminā dhammenāti hetumhi karaṇavacanaṃ. Imassa hi dhammassa adhigamahetu ayaṃ ariyo atītānāgate nayenapi catusaccadhamme abhisambujjhati. Maggañāṇameva pana atītānāgate nayanasadisaṃ katvā dassetuṃ ‘‘maggañāṇadhammena vā’’ti dutiyavikappo vutto. Evañhi ‘‘akālika’’nti samatthitaṃ hoti.
ਞਾਣਚਕ੍ਖੁਨਾ ਦਿਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਖੁਭੂਤੇਨ ਞਾਣਚਕ੍ਖੁਨਾ ਅਸਮ੍ਮੋਹਪਟਿવੇਧવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਤੋ ਦਿਟ੍ਠੇਨ। ਪਞ੍ਞਾਯ વਿਦਿਤੇਨਾਤਿ ਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞਾਯ ਤਥੇવ વਿਦਿਤੇਨ। ਯਸ੍ਮਾ ਤਥਾ ਦਿਟ੍ਠਂ વਿਦਿਤਂ ਸਬ੍ਬਸੋ ਪਤ੍ਤਂ ਮਹਾਉਪਾਯੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਰਿਯੋਗਾਲ਼੍ਹੇਨਾ’’ਤਿ। ਦਿਟ੍ਠੇਨਾਤਿ વਾ ਦਸ੍ਸਨੇਨ, ਧਮ੍ਮਂ ਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਠਿਤੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਦਿਤੇਨਾਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ વਿਦਿਤ੍વਾ ਪਾਕਟਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਠਿਤੇਨ। ਅਕਾਲਿਕੇਨਾਤਿ ਨ ਕਾਲਨ੍ਤਰવਿਪਾਕਦਾਯਿਨਾ। ਪਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਪਤ੍વਾ ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਂ ਪਤ੍ਤੇਨ। ਪਰਿਯੋਗਾਲ਼੍ਹੇਨਾਤਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮੇ ਪਰਿਯੋਗਾਹਿਤ੍વਾ ਠਿਤੇਨ। ਅਤੀਤਾਨਾਗਤੇ ਨਯਂ ਨੇਤੀਤਿ ਅਤੀਤੇ ਚ ਅਨਾਗਤੇ ਚ ਨਯਂ ਨੇਤਿ ਹਰਤਿ ਪੇਸੇਤਿ। ਇਦਂ ਪਨ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਞਾਣਸ੍ਸ ਕਿਚ੍ਚਂ, ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਪਨ ਮਗ੍ਗਞਾਣਂ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤੇ ਨਯਨਸਦਿਸਂ ਕਤਂ ਤਂਮੂਲਕਤ੍ਤਾ। ਅਤੀਤਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਹਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਮਗ੍ਗਞਾਣਂ ਨਯਨਸਦਿਸਂ ਕਤਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਞਾਣੇਨ ਪਨ ਨਯਂ ਨੇਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਏਤ੍ਥ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਯਥਾ ਪਨ ਤੇਨ ਨਯਂ ਨੇਤਿ। ਤਂ ਆਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯੇ ਖੋ ਕੇਚੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਨਯਨੁਪ੍ਪਾਦਨਂ ਨਯਞਾਣਸ੍ਸੇવ ਪવਤ੍ਤਿવਿਸੇਸੋ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਞਾਣਸ੍ਸ ਕਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ‘‘ਇਮਿਨਾਤਿ ਮਗ੍ਗਞਾਣਧਮ੍ਮੇਨ વਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਦੁવਿਧਂ ਪਨ ਮਗ੍ਗਫਲਞਾਣਂ ਸਮ੍ਮਸਨਞਾਣਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾਯ ਮੂਲਕਾਰਣਂ, ਨ ਨਯਨਸ੍ਸਾਤਿ ਦੁવਿਧੇਨ ਞਾਣਧਮ੍ਮੇਨਾਤਿ ਨ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ। ਤਥਾ ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਞਾਤਤ੍ਤਾ ਮਗ੍ਗਫਲਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ વਾ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਸਚ੍ਚਪਟਿવੇਧਸਮ੍ਪਯੋਗਂ ਗਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਨਯਨਂ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਤੇਨ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਧਮ੍ਮੇਨਾ’’ਤਿ ਞਾਣਸ੍ਸ વਿਸਯਭਾવੇਨ ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੋਗੇਨ ਤਦਞਾਤੇਨਾਤਿ ਚ ਅਤ੍ਥੋ ਨ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ। ਅਨੁਅਯੇਤਿ ਧਮ੍ਮਞਾਣਸ੍ਸ ਅਨੁਰੂਪવਸੇਨ ਅਯੇ ਬੁਜ੍ਝਨਞਾਣੇ ਦਿਟ੍ਠਾਨਂ ਅਦਿਟ੍ਠਾਨਯਨਤੋ ਅਦਿਟ੍ਠਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਤਾਯ ਞਾਪਨਤੋ ਚ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਧਮ੍ਮਞਾਣਸ੍ਸ ਅਨੁਗਮਨੇ ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ। ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਸੇਕ੍ਖਭੂਮਿ ਨਾਮ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੋ । ਕਸ੍ਮਾ ਪਨੇਤਂ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਚੇ? ‘‘ਏવਂ ਜਰਾਮਰਣਂ ਪਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વਤ੍ਤਮਾਨવਸੇਨ ਦੇਸਨਾਯ ਪવਤ੍ਤਤ੍ਤਾ।
Ñāṇacakkhunā diṭṭhenāti dhammacakkhubhūtena ñāṇacakkhunā asammohapaṭivedhavasena paccakkhato diṭṭhena. Paññāya viditenāti maggapaññāya tatheva viditena. Yasmā tathā diṭṭhaṃ viditaṃ sabbaso pattaṃ mahāupāyo hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘pariyogāḷhenā’’ti. Diṭṭhenāti vā dassanena, dhammaṃ passitvā ṭhitenāti attho. Viditenāti cattāri saccāni viditvā pākaṭāni katvā ṭhitena. Akālikenāti na kālantaravipākadāyinā. Pattenāti cattāri saccāni patvā ṭhitattā dhammaṃ pattena. Pariyogāḷhenāti catusaccadhamme pariyogāhitvā ṭhitena. Atītānāgate nayaṃ netīti atīte ca anāgate ca nayaṃ neti harati peseti. Idaṃ pana paccavekkhaṇañāṇassa kiccaṃ, satthārā pana maggañāṇaṃ atītānāgate nayanasadisaṃ kataṃ taṃmūlakattā. Atītamaggassa hi paccavekkhaṇaṃ nāma hoti, tasmā maggañāṇaṃ nayanasadisaṃ kataṃ nāma hoti, paccavekkhaṇañāṇena pana nayaṃ neti. Tenāha ‘‘ettha cā’’tiādi. Yathā pana tena nayaṃ neti. Taṃ ākāraṃ dassetuṃ ‘‘ye kho kecī’’tiādi vuttaṃ. Ettha ca nayanuppādanaṃ nayañāṇasseva pavattiviseso. Tena vuttaṃ ‘‘paccavekkhaṇañāṇassa kicca’’nti. Kiñcāpi ‘‘imināti maggañāṇadhammena vā’’ti vuttaṃ, duvidhaṃ pana maggaphalañāṇaṃ sammasanañāṇapaccavekkhaṇāya mūlakāraṇaṃ, na nayanassāti duvidhena ñāṇadhammenāti na na yujjati. Tathā catusaccadhammassa ñātattā maggaphalasaṅkhātassa vā dhammassa saccapaṭivedhasampayogaṃ gatattā ‘‘nayanaṃ hotū’’ti tena ‘‘iminā dhammenā’’ti ñāṇassa visayabhāvena ñāṇasampayogena tadañātenāti ca attho na na yujjati. Anuayeti dhammañāṇassa anurūpavasena aye bujjhanañāṇe diṭṭhānaṃ adiṭṭhānayanato adiṭṭhassa diṭṭhatāya ñāpanato ca. Tenāha ‘‘dhammañāṇassa anugamane ñāṇa’’nti. Khīṇāsavassa sekkhabhūmi nāma aggamaggakkhaṇo . Kasmā panetaṃ evaṃ vuttanti ce? ‘‘Evaṃ jarāmaraṇaṃ pajānātī’’tiādinā vattamānavasena desanāya pavattattā.
ਞਾਣવਤ੍ਥੁਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Ñāṇavatthusuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya / ੩. ਞਾਣવਤ੍ਥੁਸੁਤ੍ਤਂ • 3. Ñāṇavatthusuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ੩. ਞਾਣવਤ੍ਥੁਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 3. Ñāṇavatthusuttavaṇṇanā
