Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౩౯] ౯. నన్దజాతకవణ్ణనా
[39] 9. Nandajātakavaṇṇanā
మఞ్ఞే సోవణ్ణయో రాసీతి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో సారిపుత్తత్థేరస్స సద్ధివిహారికం ఆరబ్భ కథేసి. సో కిర భిక్ఖు సుబ్బచో అహోసి వచనక్ఖమో, థేరస్స మహన్తేనుస్సాహేన ఉపకారం కరోతి. అథేకం సమయం థేరో సత్థారం ఆపుచ్ఛిత్వా చారికం చరన్తో దక్ఖిణాగిరిజనపదం అగమాసి. సో భిక్ఖు తత్థ గతకాలే మానత్థద్ధో హుత్వా థేరస్స వచనం న కరోతి ‘‘ఆవుసో, ఇదం నామ కరోహీ’’తి వుత్తే పన థేరస్స పటిపక్ఖో హోతి. థేరో తస్స ఆసయం న జానాతి. సో తత్థ చారికం చరిత్వా పున జేతవనం ఆగతో. సో భిక్ఖు థేరస్స జేతవనవిహారం ఆగతకాలతో పట్ఠాయ పున తాదిసోవ జాతో. థేరో తథాగతస్స ఆరోచేసి ‘‘భన్తే, మయ్హం ఏకో సద్ధివిహారికో ఏకస్మిం ఠానే సతేన కీతదాసో వియ హోతి, ఏకస్మిం ఠానే మానత్థద్ధో హుత్వా ‘ఇదం నామ కరోహీ’తి వుత్తే పటిపక్ఖో హోతీ’’తి. సత్థా ‘‘నాయం, సారిపుత్త, భిక్ఖు ఇదానేవ ఏవంసీలో, పుబ్బేపేస ఏకం ఠానం గతో సతేన కీతదాసో వియ హోతి. ఏకం ఠానం గతో పటిపక్ఖో పటిసత్తు హోతీ’’తి వత్వా థేరేన యాచితో అతీతం ఆహరి.
Maññesovaṇṇayo rāsīti idaṃ satthā jetavane viharanto sāriputtattherassa saddhivihārikaṃ ārabbha kathesi. So kira bhikkhu subbaco ahosi vacanakkhamo, therassa mahantenussāhena upakāraṃ karoti. Athekaṃ samayaṃ thero satthāraṃ āpucchitvā cārikaṃ caranto dakkhiṇāgirijanapadaṃ agamāsi. So bhikkhu tattha gatakāle mānatthaddho hutvā therassa vacanaṃ na karoti ‘‘āvuso, idaṃ nāma karohī’’ti vutte pana therassa paṭipakkho hoti. Thero tassa āsayaṃ na jānāti. So tattha cārikaṃ caritvā puna jetavanaṃ āgato. So bhikkhu therassa jetavanavihāraṃ āgatakālato paṭṭhāya puna tādisova jāto. Thero tathāgatassa ārocesi ‘‘bhante, mayhaṃ eko saddhivihāriko ekasmiṃ ṭhāne satena kītadāso viya hoti, ekasmiṃ ṭhāne mānatthaddho hutvā ‘idaṃ nāma karohī’ti vutte paṭipakkho hotī’’ti. Satthā ‘‘nāyaṃ, sāriputta, bhikkhu idāneva evaṃsīlo, pubbepesa ekaṃ ṭhānaṃ gato satena kītadāso viya hoti. Ekaṃ ṭhānaṃ gato paṭipakkho paṭisattu hotī’’ti vatvā therena yācito atītaṃ āhari.
అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో ఏకస్మిం కుటుమ్బియకులే పటిసన్ధిం గణ్హి. తస్సేకో సహాయకో కుటుమ్బికో సయం మహల్లకో, భరియా పనస్స తరుణీ. సా తం నిస్సాయ పుత్తం పటిలభి. సో చిన్తేసి ‘‘అయం ఇత్థీ తరుణత్తా మమచ్చయేన కఞ్చిదేవ పురిసం గహేత్వా ఇమం ధనం వినాసేయ్య, పుత్తస్స మే న దదేయ్య, యంనూనాహం ఇమం ధనం పథవిగతం కరేయ్య’’న్తి ఘరే నన్దం నామ దాసం గహేత్వా అరఞ్ఞం గన్త్వా ఏకస్మిం ఠానే తం ధనం నిదహిత్వా తస్స ఆచిక్ఖిత్వా ‘‘తాత, నన్ద, ఇమం ధనం మమచ్చయేన మయ్హం పుత్తస్స ఆచిక్ఖేయ్యాసి, మా చ నం పరిచ్చజసీ’’తి ఓవదిత్వా కాలమకాసి.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto ekasmiṃ kuṭumbiyakule paṭisandhiṃ gaṇhi. Tasseko sahāyako kuṭumbiko sayaṃ mahallako, bhariyā panassa taruṇī. Sā taṃ nissāya puttaṃ paṭilabhi. So cintesi ‘‘ayaṃ itthī taruṇattā mamaccayena kañcideva purisaṃ gahetvā imaṃ dhanaṃ vināseyya, puttassa me na dadeyya, yaṃnūnāhaṃ imaṃ dhanaṃ pathavigataṃ kareyya’’nti ghare nandaṃ nāma dāsaṃ gahetvā araññaṃ gantvā ekasmiṃ ṭhāne taṃ dhanaṃ nidahitvā tassa ācikkhitvā ‘‘tāta, nanda, imaṃ dhanaṃ mamaccayena mayhaṃ puttassa ācikkheyyāsi, mā ca naṃ pariccajasī’’ti ovaditvā kālamakāsi.
పుత్తోపిస్స అనుక్కమేన వయప్పత్తో జాతో. అథ నం మాతా ఆహ – ‘‘తాత, తవ పితా నన్దం దాసం గహేత్వా ధనం నిధేసి, తం ఆహరాపేత్వా కుటుమ్బం సణ్ఠపేహీ’’తి. సో ఏకదివసం నన్దం ఆహ – ‘‘మాతుల, అత్థి కిఞ్చి మయ్హం పితరా ధనం నిదహిత’’న్తి. ‘‘ఆమ, సామీ’’తి. ‘‘కుహిం తం నిదహిత’’న్తి. ‘‘అరఞ్ఞే, సామీ’’తి. ‘‘తేన హి గచ్ఛామా’’తి కుద్దాలపిటకం ఆదాయ నిధిట్ఠానం గన్త్వా ‘‘కహం మాతుల, ధన’’న్తి ఆహ. నన్దో ఆరుయ్హ ధనమత్థకే ఠత్వా ధనం నిస్సాయ మానం ఉప్పాదేత్వా ‘‘అరే దాసిపుత్త చేటక, కుతో తే ఇమస్మిం ఠానే ధన’’న్తి కుమారం అక్కోసతి. కుమారో తస్స ఫరుసవచనం సుత్వా అసుణన్తో వియ ‘‘తేన హి గచ్ఛామా’’తి తం గహేత్వా పటినివత్తిత్వా పున ద్వే తయో దివసే అతిక్కమిత్వా అగమాసి, నన్దో తథేవ అక్కోసతి. కుమారో తేన సద్ధిం ఫరుసవచనం అవత్వావ నివత్తిత్వా ‘‘అయం దాసో ఇతో పట్ఠాయ ‘ధనం ఆచిక్ఖిస్సామీ’తి గచ్ఛతి, గన్త్వా పన మం అక్కోసతి, తత్థ కారణం న జానామి, అత్థి ఖో పన మే పితు సహాయో కుటుమ్బికో, తం పటిపుచ్ఛిత్వా జానిస్సామీ’’తి బోధిసత్తస్స సన్తికం గన్త్వా సబ్బం తం పవత్తిం ఆరోచేత్వా ‘‘కిం ను ఖో, తాత, కారణ’’న్తి పుచ్ఛి.
Puttopissa anukkamena vayappatto jāto. Atha naṃ mātā āha – ‘‘tāta, tava pitā nandaṃ dāsaṃ gahetvā dhanaṃ nidhesi, taṃ āharāpetvā kuṭumbaṃ saṇṭhapehī’’ti. So ekadivasaṃ nandaṃ āha – ‘‘mātula, atthi kiñci mayhaṃ pitarā dhanaṃ nidahita’’nti. ‘‘Āma, sāmī’’ti. ‘‘Kuhiṃ taṃ nidahita’’nti. ‘‘Araññe, sāmī’’ti. ‘‘Tena hi gacchāmā’’ti kuddālapiṭakaṃ ādāya nidhiṭṭhānaṃ gantvā ‘‘kahaṃ mātula, dhana’’nti āha. Nando āruyha dhanamatthake ṭhatvā dhanaṃ nissāya mānaṃ uppādetvā ‘‘are dāsiputta ceṭaka, kuto te imasmiṃ ṭhāne dhana’’nti kumāraṃ akkosati. Kumāro tassa pharusavacanaṃ sutvā asuṇanto viya ‘‘tena hi gacchāmā’’ti taṃ gahetvā paṭinivattitvā puna dve tayo divase atikkamitvā agamāsi, nando tatheva akkosati. Kumāro tena saddhiṃ pharusavacanaṃ avatvāva nivattitvā ‘‘ayaṃ dāso ito paṭṭhāya ‘dhanaṃ ācikkhissāmī’ti gacchati, gantvā pana maṃ akkosati, tattha kāraṇaṃ na jānāmi, atthi kho pana me pitu sahāyo kuṭumbiko, taṃ paṭipucchitvā jānissāmī’’ti bodhisattassa santikaṃ gantvā sabbaṃ taṃ pavattiṃ ārocetvā ‘‘kiṃ nu kho, tāta, kāraṇa’’nti pucchi.
బోధిసత్తో ‘‘యస్మిం తే, తాత, ఠానే ఠితో నన్దో అక్కోసతి, తత్థేవ తే పితు సన్తకం ధనం, తస్మా యదా తే నన్దో అక్కోసతి, తదా నం ‘ఏహి రే దాస, కిం అక్కోససీ’తి ఆకడ్ఢిత్వా తం ఠానం భిన్దిత్వా కులసన్తకం ధనం నీహరిత్వా దాసం ఉక్ఖిపాపేత్వా ధనం ఆహరా’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –
Bodhisatto ‘‘yasmiṃ te, tāta, ṭhāne ṭhito nando akkosati, tattheva te pitu santakaṃ dhanaṃ, tasmā yadā te nando akkosati, tadā naṃ ‘ehi re dāsa, kiṃ akkosasī’ti ākaḍḍhitvā taṃ ṭhānaṃ bhinditvā kulasantakaṃ dhanaṃ nīharitvā dāsaṃ ukkhipāpetvā dhanaṃ āharā’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
౩౯.
39.
‘‘మఞ్ఞే సోవణ్ణయో రాసి, సోవణ్ణమాలా చ నన్దకో;
‘‘Maññe sovaṇṇayo rāsi, sovaṇṇamālā ca nandako;
యత్థ దాసో ఆమజాతో, ఠితో థుల్లాని గజ్జతీ’’తి.
Yattha dāso āmajāto, ṭhito thullāni gajjatī’’ti.
తత్థ మఞ్ఞేతి ఏవం అహం జానామి. సోవణ్ణయోతి సున్దరో వణ్ణో ఏతేసన్తి సోవణ్ణాని. కాని తాని? రజతమణికఞ్చనపవాళాదీని రతనాని. ఇమస్మిఞ్హి ఠానే సబ్బానేతాని ‘‘సువణ్ణానీ’’తి అధిప్పేతాని, తేసం రాసి సోవణ్ణయో రాసి. సోవణ్ణమాలా చాతి తుయ్హం పితుసన్తకా సువణ్ణమాలా చ ఏత్థేవాతి మఞ్ఞామి. నన్దకో యత్థ దాసోతి యస్మిం ఠానే ఠితో నన్దకో దాసో. ఆమజాతోతి ‘‘ఆమ, అహం వో దాసీ’’తి ఏవం దాసబ్యం ఉపగతాయ ఆమదాసిసఙ్ఖాతాయ దాసియా పుత్తో. ఠితో థుల్లాని గజ్జతీతి ‘‘సో యస్మిం ఠానే ఠితో థుల్లాని ఫరుసవచనాని వదతి, తత్థేవ తే కులసన్తకం ధనం, ఏవం అహం తం మఞ్ఞామీ’’తి బోధిసత్తో కుమారస్స ధనగ్గహణూపాయం ఆచిక్ఖి.
Tattha maññeti evaṃ ahaṃ jānāmi. Sovaṇṇayoti sundaro vaṇṇo etesanti sovaṇṇāni. Kāni tāni? Rajatamaṇikañcanapavāḷādīni ratanāni. Imasmiñhi ṭhāne sabbānetāni ‘‘suvaṇṇānī’’ti adhippetāni, tesaṃ rāsi sovaṇṇayo rāsi. Sovaṇṇamālā cāti tuyhaṃ pitusantakā suvaṇṇamālā ca etthevāti maññāmi. Nandako yattha dāsoti yasmiṃ ṭhāne ṭhito nandako dāso. Āmajātoti ‘‘āma, ahaṃ vo dāsī’’ti evaṃ dāsabyaṃ upagatāya āmadāsisaṅkhātāya dāsiyā putto. Ṭhito thullāni gajjatīti ‘‘so yasmiṃ ṭhāne ṭhito thullāni pharusavacanāni vadati, tattheva te kulasantakaṃ dhanaṃ, evaṃ ahaṃ taṃ maññāmī’’ti bodhisatto kumārassa dhanaggahaṇūpāyaṃ ācikkhi.
కుమారో బోధిసత్తం వన్దిత్వా ఘరం గన్త్వా నన్దం ఆదాయ నిధిట్ఠానం గన్త్వా యథానుసిట్ఠం పటిపజ్జిత్వా తం ధనం ఆహరిత్వా కుటుమ్బం సణ్ఠపేత్వా బోధిసత్తస్స ఓవాదే ఠితో దానాదీని పుఞ్ఞాని కత్వా జీవితపరియోసానే యథాకమ్మం గతో.
Kumāro bodhisattaṃ vanditvā gharaṃ gantvā nandaṃ ādāya nidhiṭṭhānaṃ gantvā yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjitvā taṃ dhanaṃ āharitvā kuṭumbaṃ saṇṭhapetvā bodhisattassa ovāde ṭhito dānādīni puññāni katvā jīvitapariyosāne yathākammaṃ gato.
సత్థా ‘‘పుబ్బేపేస ఏవంసీలోయేవా’’తి వత్వా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా అనుసన్ధిం ఘటేత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా నన్దో సారిపుత్తస్స సద్ధివిహారికో అహోసి, పణ్డితకుటుమ్బికో పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Satthā ‘‘pubbepesa evaṃsīloyevā’’ti vatvā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā nando sāriputtassa saddhivihāriko ahosi, paṇḍitakuṭumbiko pana ahameva ahosi’’nti.
నన్దజాతకవణ్ణనా నవమా.
Nandajātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౩౯. నన్దజాతకం • 39. Nandajātakaṃ