| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
๔. นนฺทกสุตฺตวณฺณนา
4. Nandakasuttavaṇṇanā
๔. จตุเตฺถ อุปฎฺฐานสาลายนฺติ โภชนสาลายํฯ เยนุปฎฺฐานสาลาติ สตฺถา นนฺทกเตฺถเรน มธุรสฺสเรน อารทฺธาย ธมฺมเทสนาย สทฺทํ สุตฺวา, ‘‘อานนฺท, โก เอโส อุปฎฺฐานสาลาย มธุรสฺสเรน ธมฺมํ เทเสตี’’ติ ปุจฺฉิตฺวา ‘‘ธมฺมกถิกนนฺทกเตฺถรสฺส อชฺช, ภเนฺต, วาโร’’ติ สุตฺวา ‘‘อติมธุรํ กตฺวา, อานนฺท, เอโส ภิกฺขุ ธมฺมํ กเถติ, มยมฺปิ คนฺตฺวา สุณิสฺสามา’’ติ วตฺวา เยนุปฎฺฐานสาลา เตนุปสงฺกมิฯ พหิทฺวารโกฎฺฐเก อฎฺฐาสีติ ฉพฺพณฺณรสฺมิโย จีวรคเพฺภ ปฎิจฺฉาเทตฺวา อญฺญาตกเวเสน อฎฺฐาสิฯ กถาปริโยสานํ อาคมยมาโนติ ‘‘อิทมโวจา’’ติ อิทํ กถาวสานํ อุทิกฺขมาโน ธมฺมกถํ สุณโนฺต อฎฺฐาสิเยวฯ อถายสฺมา อานโนฺท นิกฺขเนฺต ปฐเม ยาเม สตฺถุ สญฺญํ อทาสิ – ‘‘ปฐมยาโม อติกฺกโนฺต, ภเนฺต, โถกํ วิสฺสมถา’’ติฯ สตฺถา ตเตฺถว อฎฺฐาสิฯ อถายสฺมา อานโนฺท มชฺฌิมยาเมปิ นิกฺขเนฺต, ‘‘ภเนฺต, ตุเมฺห ปกติยา ขตฺติยสุขุมาลา, ปุน พุทฺธสุขุมาลาติ ปรมสุขุมาลา, มชฺฌิมยาโมปิ อติกฺกโนฺต, มุหุตฺตํ วิสฺสมถา’’ติ อาหฯ สตฺถา ตเตฺถว อฎฺฐาสิฯ ตตฺถ ฐิตกเสฺสวสฺส อรุณคฺคํ ปญฺญายิตฺถฯ อรุณุคฺคมนญฺจ เถรสฺส ‘‘อิทมโวจา’’ติ ปาเปตฺวา กถาปริโยสานญฺจ ทสพลสฺส ฉพฺพณฺณสรีรสฺมิวิสฺสชฺชนญฺจ เอกปฺปหาเรเนว อโหสิฯ อคฺคฬํ อาโกเฎสีติ อคฺคนเขน ทฺวารกวาฎํ อาโกเฎสิฯ
4. Catutthe upaṭṭhānasālāyanti bhojanasālāyaṃ. Yenupaṭṭhānasālāti satthā nandakattherena madhurassarena āraddhāya dhammadesanāya saddaṃ sutvā, ‘‘ānanda, ko eso upaṭṭhānasālāya madhurassarena dhammaṃ desetī’’ti pucchitvā ‘‘dhammakathikanandakattherassa ajja, bhante, vāro’’ti sutvā ‘‘atimadhuraṃ katvā, ānanda, eso bhikkhu dhammaṃ katheti, mayampi gantvā suṇissāmā’’ti vatvā yenupaṭṭhānasālā tenupasaṅkami. Bahidvārakoṭṭhake aṭṭhāsīti chabbaṇṇarasmiyo cīvaragabbhe paṭicchādetvā aññātakavesena aṭṭhāsi. Kathāpariyosānaṃ āgamayamānoti ‘‘idamavocā’’ti idaṃ kathāvasānaṃ udikkhamāno dhammakathaṃ suṇanto aṭṭhāsiyeva. Athāyasmā ānando nikkhante paṭhame yāme satthu saññaṃ adāsi – ‘‘paṭhamayāmo atikkanto, bhante, thokaṃ vissamathā’’ti. Satthā tattheva aṭṭhāsi. Athāyasmā ānando majjhimayāmepi nikkhante, ‘‘bhante, tumhe pakatiyā khattiyasukhumālā, puna buddhasukhumālāti paramasukhumālā, majjhimayāmopi atikkanto, muhuttaṃ vissamathā’’ti āha. Satthā tattheva aṭṭhāsi. Tattha ṭhitakassevassa aruṇaggaṃ paññāyittha. Aruṇuggamanañca therassa ‘‘idamavocā’’ti pāpetvā kathāpariyosānañca dasabalassa chabbaṇṇasarīrasmivissajjanañca ekappahāreneva ahosi. Aggaḷaṃ ākoṭesīti agganakhena dvārakavāṭaṃ ākoṭesi.
สารชฺชมานรูโปติ หรายมาโน โอตฺตปฺปมาโนฯ โทมนสฺสสารชฺชํ ปนสฺส นตฺถิฯ เอตฺตกมฺปิ โน นปฺปฎิภาเสยฺยาติ ปฎิสมฺภิทาปฺปตฺตสฺส อปฺปฎิภานํ นาม นตฺถิฯ เอตฺตกมฺปิ น กเถยฺยนฺติ ทเสฺสติฯ สาธุ สาธูติ เถรสฺส ธมฺมเทสนํ สมฺปหํสโนฺต อาหฯ อยเญฺหตฺถ อโตฺถ ‘‘สุคหิตา จ เต ธมฺมเทสนา สุกถิตา จา’’ติฯ กุลปุตฺตานนฺติ อาจารกุลปุตฺตานเญฺจว ชาติกุลปุตฺตานญฺจฯ อริโย จ ตุณฺหิภาโวติ ทุติยชฺฌานสมาปตฺติํ สนฺธาเยวมาหฯ อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนายาติ สงฺขารปริคฺคหวิปสฺสนาญาณสฺส ฯ จตุปฺปาทโกติ อสฺสโคณคทฺรภาทิโกฯ อิทํ วตฺวาติ อิมํ จตูหเงฺคหิ สมนฺนาคตํ ธมฺมํ กถยิตฺวาฯ วิหารํ ปาวิสีติ คนฺธกุฎิํ ปวิโฎฺฐฯ
Sārajjamānarūpoti harāyamāno ottappamāno. Domanassasārajjaṃ panassa natthi. Ettakampi no nappaṭibhāseyyāti paṭisambhidāppattassa appaṭibhānaṃ nāma natthi. Ettakampi na katheyyanti dasseti. Sādhu sādhūti therassa dhammadesanaṃ sampahaṃsanto āha. Ayañhettha attho ‘‘sugahitā ca te dhammadesanā sukathitā cā’’ti. Kulaputtānanti ācārakulaputtānañceva jātikulaputtānañca. Ariyo ca tuṇhibhāvoti dutiyajjhānasamāpattiṃ sandhāyevamāha. Adhipaññādhammavipassanāyāti saṅkhārapariggahavipassanāñāṇassa . Catuppādakoti assagoṇagadrabhādiko. Idaṃ vatvāti imaṃ catūhaṅgehi samannāgataṃ dhammaṃ kathayitvā. Vihāraṃ pāvisīti gandhakuṭiṃ paviṭṭho.
กาเลน ธมฺมสฺสวเนติ กาเล กาเล ธมฺมสฺสวนสฺมิํฯ ธมฺมสากจฺฉายาติ ปญฺหกถายฯ คมฺภีรํ อตฺถปทนฺติ คมฺภีรํ คุฬฺหํ รหสฺสํ อตฺถํฯ ปญฺญายาติ สหวิปสฺสนาย มคฺคปญฺญายฯ สมฺมสนปฎิเวธปญฺญาปิ อุคฺคหปริปุจฺฉาปญฺญาปิ วฎฺฎติเยวฯ ปโตฺต วา ปชฺชติ วาติ อรหตฺตํ ปโตฺต วา ปาปุณิสฺสติ วาติ เอวํ คุณสมฺภาวนาย สมฺภาเวติฯ อปฺปตฺตมานสาติ อปฺปตฺตอรหตฺตา, อรหตฺตํ วา อปฺปตฺตํ มานสํ เอเตสนฺติปิ อปฺปตฺตมานสาฯ ทิฎฺฐธมฺมสุขวิหารนฺติ เอตฺถ ทิฎฺฐธมฺมสุขวิหาโร โลกิโยปิ วฎฺฎติ โลกุตฺตโรปิฯ
Kālena dhammassavaneti kāle kāle dhammassavanasmiṃ. Dhammasākacchāyāti pañhakathāya. Gambhīraṃ atthapadanti gambhīraṃ guḷhaṃ rahassaṃ atthaṃ. Paññāyāti sahavipassanāya maggapaññāya. Sammasanapaṭivedhapaññāpi uggahaparipucchāpaññāpi vaṭṭatiyeva. Patto vā pajjati vāti arahattaṃ patto vā pāpuṇissati vāti evaṃ guṇasambhāvanāya sambhāveti. Appattamānasāti appattaarahattā, arahattaṃ vā appattaṃ mānasaṃ etesantipi appattamānasā. Diṭṭhadhammasukhavihāranti ettha diṭṭhadhammasukhavihāro lokiyopi vaṭṭati lokuttaropi.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๔. นนฺทกสุตฺตํ • 4. Nandakasuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ๔-๕. นนฺทกสุตฺตาทิวณฺณนา • 4-5. Nandakasuttādivaṇṇanā
