| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya |
10. නන්‌දමාතාසුත්‌තං
10. Nandamātāsuttaṃ
තෙන ඛො පන සමයෙන වෙස්‌සවණො මහාරාජා උත්‌තරාය දිසාය දක්‌ඛිණං දිසං ගච්‌ඡති කෙනචිදෙව කරණීයෙන. අස්‌සොසි ඛො වෙස්‌සවණො මහාරාජා නන්‌දමාතාය උපාසිකාය පාරායනං සරෙන භාසන්‌තියා, සුත්‌වා කථාපරියොසානං ආගමයමානො අට්‌ඨාසි.
Tena kho pana samayena vessavaṇo mahārājā uttarāya disāya dakkhiṇaṃ disaṃ gacchati kenacideva karaṇīyena. Assosi kho vessavaṇo mahārājā nandamātāya upāsikāya pārāyanaṃ sarena bhāsantiyā, sutvā kathāpariyosānaṃ āgamayamāno aṭṭhāsi.
අථ ඛො නන්‌දමාතා උපාසිකා පාරායනං සරෙන භාසිත්‌වා තුණ්‌හී අහොසි. අථ ඛො වෙස්‌සවණො මහාරාජා නන්‌දමාතාය උපාසිකාය කථාපරියොසානං විදිත්‌වා අබ්‌භානුමොදි – ‘‘සාධු භගිනි, සාධු භගිනී’’ති! ‘‘කො පනෙසො, භද්‍රමුඛා’’ති? ‘‘අහං තෙ, භගිනි, භාතා වෙස්‌සවණො, මහාරාජා’’ති. ‘‘සාධු, භද්‍රමුඛ, තෙන හි යො මෙ අයං ධම්‌මපරියායො භණිතො ඉදං තෙ හොතු ආතිථෙය්‍ය’’න්‌ති. ‘‘සාධු, භගිනි, එතඤ්‌චෙව මෙ හොතු ආතිථෙය්‍යං. ස්‌වෙව 5 සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානප්‌පමුඛො භික්‌ඛුසඞ්‌ඝො අකතපාතරාසො වෙළුකණ්‌ඩකං ආගමිස්‌සති, තඤ්‌ච භික්‌ඛුසඞ්‌ඝං පරිවිසිත්‌වා මම දක්‌ඛිණං ආදිසෙය්‍යාසි. එතඤ්‌චෙව 6 මෙ භවිස්‌සති ආතිථෙය්‍ය’’න්‌ති.
Atha kho nandamātā upāsikā pārāyanaṃ sarena bhāsitvā tuṇhī ahosi. Atha kho vessavaṇo mahārājā nandamātāya upāsikāya kathāpariyosānaṃ viditvā abbhānumodi – ‘‘sādhu bhagini, sādhu bhaginī’’ti! ‘‘Ko paneso, bhadramukhā’’ti? ‘‘Ahaṃ te, bhagini, bhātā vessavaṇo, mahārājā’’ti. ‘‘Sādhu, bhadramukha, tena hi yo me ayaṃ dhammapariyāyo bhaṇito idaṃ te hotu ātitheyya’’nti. ‘‘Sādhu, bhagini, etañceva me hotu ātitheyyaṃ. Sveva 7 sāriputtamoggallānappamukho bhikkhusaṅgho akatapātarāso veḷukaṇḍakaṃ āgamissati, tañca bhikkhusaṅghaṃ parivisitvā mama dakkhiṇaṃ ādiseyyāsi. Etañceva 8 me bhavissati ātitheyya’’nti.
අථ ඛො නන්‌දමාතා උපාසිකා තස්‌සා රත්‌තියා අච්‌චයෙන සකෙ නිවෙසනෙ පණීතං ඛාදනීයං භොජනීයං පටියාදාපෙසි. අථ ඛො සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානප්‌පමුඛො භික්‌ඛුසඞ්‌ඝො අකතපාතරාසො යෙන වෙළුකණ්‌ඩකො තදවසරි. අථ ඛො නන්‌දමාතා උපාසිකා අඤ්‌ඤතරං පුරිසං ආමන්‌තෙසි – ‘‘එහි ත්‌වං, අම්‌භො පුරිස, ආරාමං ගන්‌ත්‌වා භික්‌ඛුසඞ්‌ඝස්‌ස කාලං ආරොචෙහි – ‘කාලො, භන්‌තෙ, අය්‍යාය නන්‌දමාතුයා නිවෙසනෙ නිට්‌ඨිතං භත්‌ත’’’න්‌ති. ‘‘එවං, අය්‍යෙ’’ති ඛො සො පුරිසො නන්‌දමාතාය උපාසිකාය පටිස්‌සුත්‌වා ආරාමං ගන්‌ත්‌වා භික්‌ඛුසඞ්‌ඝස්‌ස කාලං ආරොචෙසි – ‘‘කාලො, භන්‌තෙ, අය්‍යාය නන්‌දමාතුයා නිවෙසනෙ නිට්‌ඨිතං භත්‌ත’’න්‌ති. අථ ඛො සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානප්‌පමුඛො භික්‌ඛුසඞ්‌ඝො පුබ්‌බණ්‌හසමයං නිවාසෙත්‌වා පත්‌තචීවරමාදාය යෙන නන්‌දමාතාය උපාසිකාය නිවෙසනං තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා පඤ්‌ඤත්‌තෙ ආසනෙ නිසීදි. අථ ඛො නන්‌දමාතා උපාසිකා සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානප්‌පමුඛං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝං පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන සහත්‌ථා සන්‌තප්‌පෙසි සම්‌පවාරෙසි.
Atha kho nandamātā upāsikā tassā rattiyā accayena sake nivesane paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpesi. Atha kho sāriputtamoggallānappamukho bhikkhusaṅgho akatapātarāso yena veḷukaṇḍako tadavasari. Atha kho nandamātā upāsikā aññataraṃ purisaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, ambho purisa, ārāmaṃ gantvā bhikkhusaṅghassa kālaṃ ārocehi – ‘kālo, bhante, ayyāya nandamātuyā nivesane niṭṭhitaṃ bhatta’’’nti. ‘‘Evaṃ, ayye’’ti kho so puriso nandamātāya upāsikāya paṭissutvā ārāmaṃ gantvā bhikkhusaṅghassa kālaṃ ārocesi – ‘‘kālo, bhante, ayyāya nandamātuyā nivesane niṭṭhitaṃ bhatta’’nti. Atha kho sāriputtamoggallānappamukho bhikkhusaṅgho pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena nandamātāya upāsikāya nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Atha kho nandamātā upāsikā sāriputtamoggallānappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi.
අථ ඛො නන්‌දමාතා උපාසිකා ආයස්‌මන්‌තං සාරිපුත්‌තං භුත්‌තාවිං ඔනීතපත්‌තපාණිං එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නං ඛො නන්‌දමාතරං උපාසිකං ආයස්‌මා සාරිපුත්‌තො එතදවොච – ‘‘කො පන තෙ, නන්‌දමාතෙ, භික්‌ඛුසඞ්‌ඝස්‌ස අබ්‌භාගමනං ආරොචෙසී’’ති?
Atha kho nandamātā upāsikā āyasmantaṃ sāriputtaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho nandamātaraṃ upāsikaṃ āyasmā sāriputto etadavoca – ‘‘ko pana te, nandamāte, bhikkhusaṅghassa abbhāgamanaṃ ārocesī’’ti?
‘‘ඉධාහං, භන්‌තෙ , රත්‌තියා පච්‌චූසසමයං පච්‌චුට්‌ඨාය පාරායනං සරෙන භාසිත්‌වා තුණ්‌හී අහොසිං. අථ ඛො, භන්‌තෙ, වෙස්‌සවණො මහාරාජා මම කථාපරියොසානං විදිත්‌වා අබ්‌භානුමොදි – ‘සාධු, භගිනි, සාධු, භගිනී’ති! ‘කො පනෙසො, භද්‍රමුඛා’ති? ‘අහං තෙ, භගිනි, භාතා වෙස්‌සවණො, මහාරාජා’ති. ‘සාධු, භද්‍රමුඛ, තෙන හි යො මෙ අයං ධම්‌මපරියායො භණිතො ඉදං තෙ හොතු ආතිථෙය්‍ය’න්‌ති. ‘සාධු, භගිනි, එතඤ්‌චෙව මෙ හොතු ආතිථෙය්‍යං. ස්‌වෙව සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානප්‌පමුඛො භික්‌ඛුසඞ්‌ඝො අකතපාතරාසො වෙළුකණ්‌ඩකං ආගමිස්‌සති, තඤ්‌ච භික්‌ඛුසඞ්‌ඝං පරිවිසිත්‌වා මම දක්‌ඛිණං ආදිසෙය්‍යාසි. එතඤ්‌චෙව 9 මෙ භවිස්‌සති ආතිථෙය්‍ය’න්‌ති. යදිදං 10, භන්‌තෙ, දානෙ 11 පුඤ්‌ඤඤ්‌ච පුඤ්‌ඤමහී ච තං 12 වෙස්‌සවණස්‌ස මහාරාජස්‌ස සුඛාය හොතූ’’ති.
‘‘Idhāhaṃ, bhante , rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya pārāyanaṃ sarena bhāsitvā tuṇhī ahosiṃ. Atha kho, bhante, vessavaṇo mahārājā mama kathāpariyosānaṃ viditvā abbhānumodi – ‘sādhu, bhagini, sādhu, bhaginī’ti! ‘Ko paneso, bhadramukhā’ti? ‘Ahaṃ te, bhagini, bhātā vessavaṇo, mahārājā’ti. ‘Sādhu, bhadramukha, tena hi yo me ayaṃ dhammapariyāyo bhaṇito idaṃ te hotu ātitheyya’nti. ‘Sādhu, bhagini, etañceva me hotu ātitheyyaṃ. Sveva sāriputtamoggallānappamukho bhikkhusaṅgho akatapātarāso veḷukaṇḍakaṃ āgamissati, tañca bhikkhusaṅghaṃ parivisitvā mama dakkhiṇaṃ ādiseyyāsi. Etañceva 13 me bhavissati ātitheyya’nti. Yadidaṃ 14, bhante, dāne 15 puññañca puññamahī ca taṃ 16 vessavaṇassa mahārājassa sukhāya hotū’’ti.
‘‘අච්‌ඡරියං, නන්‌දමාතෙ, අබ්‌භුතං, නන්‌දමාතෙ! යත්‍ර හි නාම වෙස්‌සවණෙන මහාරාජෙන එවංමහිද්‌ධිකෙන එවංමහෙසක්‌ඛෙන දෙවපුත්‌තෙන සම්‌මුඛා සල්‌ලපිස්‌සසී’’ති.
‘‘Acchariyaṃ, nandamāte, abbhutaṃ, nandamāte! Yatra hi nāma vessavaṇena mahārājena evaṃmahiddhikena evaṃmahesakkhena devaputtena sammukhā sallapissasī’’ti.
‘‘න ඛො මෙ, භන්‌තෙ, එසෙව අච්‌ඡරියො අබ්‌භුතො ධම්‌මො. අත්‌ථි මෙ අඤ්‌ඤොපි අච්‌ඡරියො අබ්‌භුතො ධම්‌මො. ඉධ මෙ, භන්‌තෙ, නන්‌දො නාම එකපුත්‌තකො පියො මනාපො. තං රාජානො කිස්‌මිඤ්‌චිදෙව පකරණෙ ඔකස්‌ස පසය්‌හ ජීවිතා වොරොපෙසුං. තස්‌මිං ඛො පනාහං, භන්‌තෙ, දාරකෙ ගහිතෙ වා ගය්‌හමානෙ වා වධෙ වා වජ්‌ඣමානෙ වා හතෙ වා හඤ්‌ඤමානෙ වා නාභිජානාමි චිත්‌තස්‌ස අඤ්‌ඤථත්‌ත’’න්‌ති. ‘‘අච්‌ඡරියං, නන්‌දමාතෙ, අබ්‌භුතං නන්‌දමාතෙ! යත්‍ර හි නාම චිත්‌තුප්‌පාදම්‌පි 17 පරිසොධෙස්‌සසී’’ති.
‘‘Na kho me, bhante, eseva acchariyo abbhuto dhammo. Atthi me aññopi acchariyo abbhuto dhammo. Idha me, bhante, nando nāma ekaputtako piyo manāpo. Taṃ rājāno kismiñcideva pakaraṇe okassa pasayha jīvitā voropesuṃ. Tasmiṃ kho panāhaṃ, bhante, dārake gahite vā gayhamāne vā vadhe vā vajjhamāne vā hate vā haññamāne vā nābhijānāmi cittassa aññathatta’’nti. ‘‘Acchariyaṃ, nandamāte, abbhutaṃ nandamāte! Yatra hi nāma cittuppādampi 18 parisodhessasī’’ti.
‘‘න ඛො මෙ, භන්‌තෙ , එසෙව අච්‌ඡරියො අබ්‌භුතො ධම්‌මො. අත්‌ථි මෙ අඤ්‌ඤොපි අච්‌ඡරියො අබ්‌භුතො ධම්‌මො. ඉධ මෙ, භන්‌තෙ, සාමිකො කාලඞ්‌කතො අඤ්‌ඤතරං යක්‌ඛයොනිං උපපන්‌නො. සො මෙ තෙනෙව පුරිමෙන අත්‌තභාවෙන උද්‌දස්‌සෙසි. න ඛො පනාහං, භන්‌තෙ, අභිජානාමි තතොනිදානං චිත්‌තස්‌ස අඤ්‌ඤථත්‌ත’’න්‌ති. ‘‘අච්‌ඡරියං, නන්‌දමාතෙ, අබ්‌භුතං, නන්‌දමාතෙ! යත්‍ර හි නාම චිත්‌තුප්‌පාදම්‌පි පරිසොධෙස්‌සසී’’ති.
‘‘Na kho me, bhante , eseva acchariyo abbhuto dhammo. Atthi me aññopi acchariyo abbhuto dhammo. Idha me, bhante, sāmiko kālaṅkato aññataraṃ yakkhayoniṃ upapanno. So me teneva purimena attabhāvena uddassesi. Na kho panāhaṃ, bhante, abhijānāmi tatonidānaṃ cittassa aññathatta’’nti. ‘‘Acchariyaṃ, nandamāte, abbhutaṃ, nandamāte! Yatra hi nāma cittuppādampi parisodhessasī’’ti.
‘‘න ඛො මෙ, භන්‌තෙ, එසෙව අච්‌ඡරියො අබ්‌භුතො ධම්‌මො. අත්‌ථි මෙ අඤ්‌ඤොපි අච්‌ඡරියො අබ්‌භුතො ධම්‌මො. යතොහං, භන්‌තෙ, සාමිකස්‌ස දහරස්‌සෙව දහරා ආනීතා නාභිජානාමි සාමිකං මනසාපි අතිචරිතා 19, කුතො පන කායෙනා’’ති! ‘‘අච්‌ඡරියං, නන්‌දමාතෙ, අබ්‌භුතං, නන්‌දමාතෙ! යත්‍ර හි නාම චිත්‌තුප්‌පාදම්‌පි පරිසොධෙස්‌සසී’’ති.
‘‘Na kho me, bhante, eseva acchariyo abbhuto dhammo. Atthi me aññopi acchariyo abbhuto dhammo. Yatohaṃ, bhante, sāmikassa daharasseva daharā ānītā nābhijānāmi sāmikaṃ manasāpi aticaritā 20, kuto pana kāyenā’’ti! ‘‘Acchariyaṃ, nandamāte, abbhutaṃ, nandamāte! Yatra hi nāma cittuppādampi parisodhessasī’’ti.
‘‘න ඛො මෙ, භන්‌තෙ, එසෙව අච්‌ඡරියො අබ්‌භුතො ධම්‌මො. අත්‌ථි මෙ අඤ්‌ඤොපි අච්‌ඡරියො අබ්‌භුතො ධම්‌මො. යදාහං, භන්‌තෙ, උපාසිකා පටිදෙසිතා නාභිජානාමි කිඤ්‌චි සික්‌ඛාපදං සඤ්‌චිච්‌ච වීතික්‌කමිතා’’ති. ‘‘අච්‌ඡරියං, නන්‌දමාතෙ, අබ්‌භුතං, නන්‌දමාතෙ’’ති!
‘‘Na kho me, bhante, eseva acchariyo abbhuto dhammo. Atthi me aññopi acchariyo abbhuto dhammo. Yadāhaṃ, bhante, upāsikā paṭidesitā nābhijānāmi kiñci sikkhāpadaṃ sañcicca vītikkamitā’’ti. ‘‘Acchariyaṃ, nandamāte, abbhutaṃ, nandamāte’’ti!
‘‘න ඛො මෙ, භන්‌තෙ, එසෙව අච්‌ඡරියො අබ්‌භුතො ධම්‌මො. අත්‌ථි මෙ අඤ්‌ඤොපි අච්‌ඡරියො අබ්‌භුතො ධම්‌මො. ඉධාහං, භන්‌තෙ, යාවදෙව 21 ආකඞ්‌ඛාමි විවිච්‌චෙව කාමෙහි විවිච්‌ච අකුසලෙහි ධම්‌මෙහි සවිතක්‌කං සවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරාමි. විතක්‌කවිචාරානං වූපසමා අජ්‌ඣත්‌තං සම්‌පසාදනං චෙතසො එකොදිභාවං අවිතක්‌කං අවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං දුතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරාමි. පීතියා ච විරාගා උපෙක්‌ඛිකා ච විහරාමි සතා ච සම්‌පජානා සුඛඤ්‌ච කායෙ පටිසංවෙදෙමි, යං තං අරියා ආචික්‌ඛන්‌ති – ‘උපෙක්‌ඛකො සතිමා සුඛවිහාරී’ති තතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරාමි. සුඛස්‌ස ච පහානා දුක්‌ඛස්‌ස ච පහානා පුබ්‌බෙව සොමනස්‌සදොමනස්‌සානං අත්‌ථඞ්‌ගමා අදුක්‌ඛමසුඛං උපෙක්‌ඛාසතිපාරිසුද්‌ධිං චතුත්‌ථං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරාමී’’ති. ‘‘අච්‌ඡරියං, නන්‌දමාතෙ, අබ්‌භුතං, නන්‌දමාතෙ’’ති!
‘‘Na kho me, bhante, eseva acchariyo abbhuto dhammo. Atthi me aññopi acchariyo abbhuto dhammo. Idhāhaṃ, bhante, yāvadeva 22 ākaṅkhāmi vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharāmi. Vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharāmi. Pītiyā ca virāgā upekkhikā ca viharāmi satā ca sampajānā sukhañca kāye paṭisaṃvedemi, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti – ‘upekkhako satimā sukhavihārī’ti tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharāmi. Sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharāmī’’ti. ‘‘Acchariyaṃ, nandamāte, abbhutaṃ, nandamāte’’ti!
‘‘න ඛො මෙ, භන්‌තෙ, එසෙව අච්‌ඡරියො අබ්‌භුතො ධම්‌මො. අත්‌ථි මෙ අඤ්‌ඤොපි අච්‌ඡරියො අබ්‌භුතො ධම්‌මො. යානිමානි, භන්‌තෙ, භගවතා දෙසිතානි පඤ්‌චොරම්‌භාගියානි සංයොජනානි නාහං තෙසං කිඤ්‌චි අත්‌තනි අප්‌පහීනං සමනුපස්‌සාමී’’ති. ‘‘අච්‌ඡරියං, නන්‌දමාතෙ, අබ්‌භුතං, නන්‌දමාතෙ’’ති!
‘‘Na kho me, bhante, eseva acchariyo abbhuto dhammo. Atthi me aññopi acchariyo abbhuto dhammo. Yānimāni, bhante, bhagavatā desitāni pañcorambhāgiyāni saṃyojanāni nāhaṃ tesaṃ kiñci attani appahīnaṃ samanupassāmī’’ti. ‘‘Acchariyaṃ, nandamāte, abbhutaṃ, nandamāte’’ti!
අථ ඛො ආයස්‌මා සාරිපුත්‌තො නන්‌දමාතරං උපාසිකං ධම්‌මියා කථාය සන්‌දස්‌සෙත්‌වා සමාදපෙත්‌වා සමුත්‌තෙජෙත්‌වා සම්‌පහංසෙත්‌වා උට්‌ඨායාසනා පක්‌කාමීති. දසමං.
Atha kho āyasmā sāriputto nandamātaraṃ upāsikaṃ dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmīti. Dasamaṃ.
මහායඤ්‌ඤවග්‌ගො පඤ්‌චමො.
Mahāyaññavaggo pañcamo.
තස්‌සුද්‌දානං –
Tassuddānaṃ –
ඨිති ච පරික්‌ඛාරං ද්‌වෙ, අග්‌ගී සඤ්‌ඤා ච ද්‌වෙ පරා;
Ṭhiti ca parikkhāraṃ dve, aggī saññā ca dve parā;
මෙථුනා සංයොගො දානං, නන්‌දමාතෙන තෙ දසාති.
Methunā saṃyogo dānaṃ, nandamātena te dasāti.
පඨමපණ්‌ණාසකං සමත්‌තං.
Paṭhamapaṇṇāsakaṃ samattaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / 10. නන්‌දමාතාසුත්‌තවණ්‌ණනා • 10. Nandamātāsuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / 10. නන්‌දමාතාසුත්‌තවණ්‌ණනා • 10. Nandamātāsuttavaṇṇanā
