Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पेतवत्थु-अट्ठकथा • Petavatthu-aṭṭhakathā |
४. नन्दापेतिवत्थुवण्णना
4. Nandāpetivatthuvaṇṇanā
काळी दुब्बण्णरूपासीति इदं सत्थरि जेतवने विहरन्ते नन्दं नाम पेतिं आरब्भ वुत्तं। सावत्थिया किर अविदूरे अञ्ञतरस्मिं गामके नन्दिसेनो नाम उपासको अहोसि सद्धो पसन्नो। भरिया पनस्स नन्दा नाम अस्सद्धा अप्पसन्ना मच्छरिनी चण्डी फरुसवचना सामिके अगारवा अग्गतिस्सा सस्सुं चोरिवादेन अक्कोसति परिभासति। सा अपरेन समयेन कालं कत्वा पेतयोनियं निब्बत्तित्वा तस्सेव गामस्स अविदूरे विचरन्ती एकदिवसं नन्दिसेनस्स उपासकस्स गामतो निक्खमन्तस्स अविदूरे अत्तानं दस्सेसि। सो तं दिस्वा –
Kāḷī dubbaṇṇarūpāsīti idaṃ satthari jetavane viharante nandaṃ nāma petiṃ ārabbha vuttaṃ. Sāvatthiyā kira avidūre aññatarasmiṃ gāmake nandiseno nāma upāsako ahosi saddho pasanno. Bhariyā panassa nandā nāma assaddhā appasannā maccharinī caṇḍī pharusavacanā sāmike agāravā aggatissā sassuṃ corivādena akkosati paribhāsati. Sā aparena samayena kālaṃ katvā petayoniyaṃ nibbattitvā tasseva gāmassa avidūre vicarantī ekadivasaṃ nandisenassa upāsakassa gāmato nikkhamantassa avidūre attānaṃ dassesi. So taṃ disvā –
१६८.
168.
‘‘काळी दुब्बण्णरूपासि, फरुसा भीरुदस्सना।
‘‘Kāḷī dubbaṇṇarūpāsi, pharusā bhīrudassanā;
पिङ्गलासि कळारासि, न तं मञ्ञामि मानुसि’’न्ति॥ –
Piṅgalāsi kaḷārāsi, na taṃ maññāmi mānusi’’nti. –
गाथाय अज्झभासि। तत्थ काळीति काळवण्णा, झामङ्गारसदिसो हिस्सा वण्णो अहोसि। फरुसाति खरगत्ता। भीरुदस्सनाति भयानकदस्सना सप्पटिभयाकारा। ‘‘भारुदस्सना’’ति वा पाठो, भारियदस्सना, दुब्बण्णतादिना दुद्दसिकाति अत्थो। पिङ्गलाति पिङ्गललोचना। कळाराति कळारदन्ता। न तं मञ्ञामि मानुसिन्ति अहं तं मानुसिन्ति न मञ्ञामि, पेतिमेव च तं मञ्ञामीति अधिप्पायो। तं सुत्वा पेती अत्तानं पकासेन्ती –
Gāthāya ajjhabhāsi. Tattha kāḷīti kāḷavaṇṇā, jhāmaṅgārasadiso hissā vaṇṇo ahosi. Pharusāti kharagattā. Bhīrudassanāti bhayānakadassanā sappaṭibhayākārā. ‘‘Bhārudassanā’’ti vā pāṭho, bhāriyadassanā, dubbaṇṇatādinā duddasikāti attho. Piṅgalāti piṅgalalocanā. Kaḷārāti kaḷāradantā. Na taṃ maññāmi mānusinti ahaṃ taṃ mānusinti na maññāmi, petimeva ca taṃ maññāmīti adhippāyo. Taṃ sutvā petī attānaṃ pakāsentī –
१६९.
169.
‘‘अहं नन्दा नन्दिसेन, भरिया ते पुरे अहुं।
‘‘Ahaṃ nandā nandisena, bhariyā te pure ahuṃ;
पापकम्मं करित्वान, पेतलोकं इतो गता’’ति॥ –
Pāpakammaṃ karitvāna, petalokaṃ ito gatā’’ti. –
गाथमाह । तत्थ अहं नन्दा नन्दिसेनाति सामि नन्दिसेन अहं नन्दा नाम। भरिया ते पुरे अहुन्ति पुरिमजातियं तुय्हं भरिया अहोसिं। इतो परं –
Gāthamāha . Tattha ahaṃ nandā nandisenāti sāmi nandisena ahaṃ nandā nāma. Bhariyā te pure ahunti purimajātiyaṃ tuyhaṃ bhariyā ahosiṃ. Ito paraṃ –
१७०.
170.
‘‘किं नु कायेन वाचाय, मनसा दुक्कटं कतं।
‘‘Kiṃ nu kāyena vācāya, manasā dukkaṭaṃ kataṃ;
किस्स कम्मविपाकेन, पेतलोकं इतो गता’’ति॥ –
Kissa kammavipākena, petalokaṃ ito gatā’’ti. –
तस्स उपासकस्स पुच्छा। अथस्स सा –
Tassa upāsakassa pucchā. Athassa sā –
१७१.
171.
‘‘चण्डी च फरुसा चासिं, तयि चापि अगारवा।
‘‘Caṇḍī ca pharusā cāsiṃ, tayi cāpi agāravā;
ताहं दुरुत्तं वत्वान, पेतलोकं इतो गता’’ति॥ –
Tāhaṃ duruttaṃ vatvāna, petalokaṃ ito gatā’’ti. –
विस्सज्जेसि। पुन सो –
Vissajjesi. Puna so –
१७२.
172.
‘‘हन्दुत्तरीयं ददामि ते, इमं दुस्सं निवासय।
‘‘Handuttarīyaṃ dadāmi te, imaṃ dussaṃ nivāsaya;
इमं दुस्सं निवासेत्वा, एहि नेस्सामि तं घरं॥
Imaṃ dussaṃ nivāsetvā, ehi nessāmi taṃ gharaṃ.
१७३.
173.
‘‘वत्थञ्च अन्नपानञ्च, लच्छसि त्वं घरं गता।
‘‘Vatthañca annapānañca, lacchasi tvaṃ gharaṃ gatā;
पुत्ते च ते पस्सिस्ससि, सुणिसायो च दक्खसी’’ति॥ – अथस्स सा –
Putte ca te passissasi, suṇisāyo ca dakkhasī’’ti. – athassa sā –
१७४.
174.
‘‘हत्थेन हत्थे ते दिन्नं, न मय्हं उपकप्पति।
‘‘Hatthena hatthe te dinnaṃ, na mayhaṃ upakappati;
भिक्खू च सीलसम्पन्ने, वीतरागे बहुस्सुते॥
Bhikkhū ca sīlasampanne, vītarāge bahussute.
१७५.
175.
‘‘तप्पेहि अन्नपानेन, मम दक्खिणमादिस।
‘‘Tappehi annapānena, mama dakkhiṇamādisa;
तदाहं सुखिता हेस्सं, सब्बकामसमिद्धिनी’’ति॥ –
Tadāhaṃ sukhitā hessaṃ, sabbakāmasamiddhinī’’ti. –
द्वे गाथा अभासि। ततो –
Dve gāthā abhāsi. Tato –
१७६.
176.
‘‘साधूति सो पटिस्सुत्वा, दानं विपुलमाकिरि।
‘‘Sādhūti so paṭissutvā, dānaṃ vipulamākiri;
अन्नं पानं खादनीयं, वत्थसेनासनानि च।
Annaṃ pānaṃ khādanīyaṃ, vatthasenāsanāni ca;
छत्तं गन्धञ्च मालञ्च, विविधा च उपाहना॥
Chattaṃ gandhañca mālañca, vividhā ca upāhanā.
१७७.
177.
‘‘भिक्खू च सीलसम्पन्ने, वीतरागे बहुस्सुते।
‘‘Bhikkhū ca sīlasampanne, vītarāge bahussute;
तप्पेत्वा अन्नपानेन, तस्सा दक्खिणमादिसी॥
Tappetvā annapānena, tassā dakkhiṇamādisī.
१७८.
178.
‘‘समनन्तरानुद्दिट्ठे , विपाको उदपज्जथ।
‘‘Samanantarānuddiṭṭhe , vipāko udapajjatha;
भोजनच्छादनपानीयं, दक्खिणाय इदं फलं॥
Bhojanacchādanapānīyaṃ, dakkhiṇāya idaṃ phalaṃ.
१७९.
179.
‘‘ततो सुद्धा सुचिवसना, कासिकुत्तमधारिनी।
‘‘Tato suddhā sucivasanā, kāsikuttamadhārinī;
विचित्तवत्थाभरणा, सामिकं उपसङ्कमी’’ति॥ –
Vicittavatthābharaṇā, sāmikaṃ upasaṅkamī’’ti. –
चतस्सो गाथा सङ्गीतिकारेहि वुत्ता। ततो परं –
Catasso gāthā saṅgītikārehi vuttā. Tato paraṃ –
१८०.
180.
‘‘अभिक्कन्तेन वण्णेन, या त्वं तिट्ठसि देवते।
‘‘Abhikkantena vaṇṇena, yā tvaṃ tiṭṭhasi devate;
ओभासेन्ती दिसा सब्बा, ओसधी विय तारका॥
Obhāsentī disā sabbā, osadhī viya tārakā.
१८१.
181.
‘‘केन तेतादिसो वण्णो, केन ते इध मिज्झति।
‘‘Kena tetādiso vaṇṇo, kena te idha mijjhati;
उप्पज्जन्ति च ते भोगा, ये केचि मनसो पिया॥
Uppajjanti ca te bhogā, ye keci manaso piyā.
१८२.
182.
‘‘पुच्छामि तं देवि महानुभावे, मनुस्सभूता किमकासि पुञ्ञं।
‘‘Pucchāmi taṃ devi mahānubhāve, manussabhūtā kimakāsi puññaṃ;
केनासि एवं जलितानुभावा, वण्णो च ते सब्बदिसा पभासती’’ति॥
Kenāsi evaṃ jalitānubhāvā, vaṇṇo ca te sabbadisā pabhāsatī’’ti.
१८३.
183.
‘‘अहं नन्दा नन्दिसेन, भरिया ते पुरे अहुं।
‘‘Ahaṃ nandā nandisena, bhariyā te pure ahuṃ;
पापकम्मं करित्वान, पेतलोकं इतो गता॥
Pāpakammaṃ karitvāna, petalokaṃ ito gatā.
१८४.
184.
‘‘तव दिन्नेन दानेन, मोदामि अकुतोभया।
‘‘Tava dinnena dānena, modāmi akutobhayā;
चिरं जीव गहपति, सह सब्बेहि ञातिभि।
Ciraṃ jīva gahapati, saha sabbehi ñātibhi;
असोकं विरजं खेमं, आवासं वसवत्तिनं॥
Asokaṃ virajaṃ khemaṃ, āvāsaṃ vasavattinaṃ.
१८५.
185.
‘‘इध धम्मं चरित्वान, दानं दत्वा गहपति।
‘‘Idha dhammaṃ caritvāna, dānaṃ datvā gahapati;
विनेय्य मच्छेरमलं समूलं, अनिन्दितो सग्गमुपेहि ठान’’न्ति॥ –
Vineyya maccheramalaṃ samūlaṃ, anindito saggamupehi ṭhāna’’nti. –
उपासकस्स च पेतिया च वचनपटिवचनगाथा।
Upāsakassa ca petiyā ca vacanapaṭivacanagāthā.
१७६. तत्थ दानं विपुलमाकिरीति उक्खिणेय्यखेत्ते देय्यधम्मबीजं विप्पकिरन्तो विय महादानं पवत्तेसि। सेसं अनन्तरवत्थुसदिसमेव।
176. Tattha dānaṃ vipulamākirīti ukkhiṇeyyakhette deyyadhammabījaṃ vippakiranto viya mahādānaṃ pavattesi. Sesaṃ anantaravatthusadisameva.
एवं सा अत्तनो दिब्बसम्पत्तिं तस्सा च कारणं नन्दिसेनस्स विभावेत्वा अत्तनो वसनट्ठानमेव गता। उपासको तं पवत्तिं भिक्खूनं आरोचेसि , भिक्खू भगवतो आरोचेसुं। भगवा तमत्थं अट्ठुप्पत्तिं कत्वा सम्पत्तपरिसाय धम्मं देसेसि। सा देसना महाजनस्स सात्थिका अहोसीति।
Evaṃ sā attano dibbasampattiṃ tassā ca kāraṇaṃ nandisenassa vibhāvetvā attano vasanaṭṭhānameva gatā. Upāsako taṃ pavattiṃ bhikkhūnaṃ ārocesi , bhikkhū bhagavato ārocesuṃ. Bhagavā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya dhammaṃ desesi. Sā desanā mahājanassa sātthikā ahosīti.
नन्दापेतिवत्थुवण्णना निट्ठिता।
Nandāpetivatthuvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / पेतवत्थुपाळि • Petavatthupāḷi / ४. नन्दापेतिवत्थु • 4. Nandāpetivatthu