| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
२. नन्दतिसुत्तवण्णना
2. Nandatisuttavaṇṇanā
१२. नन्दतीति एत्थ नन्दनं सप्पीतिककामतण्हाकिच्चन्ति आह – ‘‘तुस्सती’’ति, तस्मा कामपरितोसेन हट्ठतुट्ठो होतीति अत्थो। पुत्तिमाति पुत्तवा। पहूते चायं मा-सद्दोति आह ‘‘बहुपुत्तो’’ति। बहुपुत्ततागहणेन इदं पयोजनन्ति दस्सेन्तो ‘‘तस्स ही’’तिआदिमाह। पूरेन्तीति पदं अपेक्खित्वा धञ्ञस्साति सामिवचनं। इति आहाति इममत्थं सन्धायाह, एवंअधिप्पायो हुत्वाति अत्थो। गोसामिकोति गोमा। इधापि पहूते मा-सद्दो। गोरससम्पत्तिन्ति गोरसेहि निप्फज्जनसम्पत्तिं। उपधीति पच्चत्तबहुवचनं। हीति हेतुअत्थे निपातो। नन्दयन्ति पीतिसोमनस्सं जनयन्तीति नन्दना। कामं दुक्खस्स अधिट्ठानभावतो निप्परियायतो कामा ‘‘उपधी’’ति वत्तब्बतं अरहन्ति, तस्सा पन देवताय अधिप्पायवसेनाह ‘‘सुखस्स अधिट्ठानभावतो’’ति। किलेसवत्थुहेतुकत्ता सेसपदद्वयस्स किञ्चापि सब्बं संसारदुक्खं किलेसहेतुकं, विसेसतो पन पापधम्मा अपायूपपत्तिं निब्बत्तेन्तीति आह – ‘‘किलेसापि अपायदुक्खस्स अधिट्ठानभावतो’’ति। उपसंहरमानाति उपनेन्ता उप्पादेन्ता। मनुस्सजातिकोपि दुल्लभघासच्छादनताय दुक्खबहुलो पेतो वियाति मनुस्सपेतो। मनुस्सजातिकोपि वुत्तरूपो अनत्थपातितो परेहि हिंसितो समानो नेरयिको वियाति मनुस्सनेरयिको।
12.Nandatīti ettha nandanaṃ sappītikakāmataṇhākiccanti āha – ‘‘tussatī’’ti, tasmā kāmaparitosena haṭṭhatuṭṭho hotīti attho. Puttimāti puttavā. Pahūte cāyaṃ mā-saddoti āha ‘‘bahuputto’’ti. Bahuputtatāgahaṇena idaṃ payojananti dassento ‘‘tassa hī’’tiādimāha. Pūrentīti padaṃ apekkhitvā dhaññassāti sāmivacanaṃ. Iti āhāti imamatthaṃ sandhāyāha, evaṃadhippāyo hutvāti attho. Gosāmikoti gomā. Idhāpi pahūte mā-saddo. Gorasasampattinti gorasehi nipphajjanasampattiṃ. Upadhīti paccattabahuvacanaṃ. Hīti hetuatthe nipāto. Nandayanti pītisomanassaṃ janayantīti nandanā. Kāmaṃ dukkhassa adhiṭṭhānabhāvato nippariyāyato kāmā ‘‘upadhī’’ti vattabbataṃ arahanti, tassā pana devatāya adhippāyavasenāha ‘‘sukhassa adhiṭṭhānabhāvato’’ti. Kilesavatthuhetukattā sesapadadvayassa kiñcāpi sabbaṃ saṃsāradukkhaṃ kilesahetukaṃ, visesato pana pāpadhammā apāyūpapattiṃ nibbattentīti āha – ‘‘kilesāpi apāyadukkhassa adhiṭṭhānabhāvato’’ti. Upasaṃharamānāti upanentā uppādentā. Manussajātikopi dullabhaghāsacchādanatāya dukkhabahulo peto viyāti manussapeto. Manussajātikopi vuttarūpo anatthapātito parehi hiṃsito samāno nerayiko viyāti manussanerayiko.
फलेन रुक्खतो फलं पातेन्तो विय। तथेव नवहाकारेहीति यथा तीसु कालेसु नासमरणभेदनवसेन पुत्तिमा पुत्तनिमित्तं, तथेव गोमा गोनिमित्तं सोचति नवप्पकारेहि। पञ्च कामगुणोपधीपि नरं सोचेन्तीति योजना। तस्साति यो उत्तरि अनुगिज्झति तस्स। कामयानस्साति जातकामच्छन्दस्स। जन्तुनोति सत्तस्स। परिहायन्ति चे विनस्सन्ति चे। सल्लविद्धोवाति सल्लेन विद्धो विय। रुप्पतीति विकारं आपज्जति, सोचतीति अत्थो। नरस्स सोचना सोकघट्टनपच्चयो। उपधयो नत्थीति कामं किलेसाभिसङ्खारूपधयो ताव खीणासवस्स नत्थेव मग्गाधिगमेन निरोधितत्ता, खन्धूपधयो पन कथन्ति? तेपि तस्स सउपादिसेसकालेपि अट्ठुप्पत्तिहेतुभूता न सन्तेव, अयञ्च अनुपादिसेसकाले। तेनाह ‘‘सो निरुपधि महाखीणासवो’’ति।
Phalena rukkhato phalaṃ pātento viya. Tatheva navahākārehīti yathā tīsu kālesu nāsamaraṇabhedanavasena puttimā puttanimittaṃ, tatheva gomā gonimittaṃ socati navappakārehi. Pañca kāmaguṇopadhīpi naraṃ socentīti yojanā. Tassāti yo uttari anugijjhati tassa. Kāmayānassāti jātakāmacchandassa. Jantunoti sattassa. Parihāyanti ce vinassanti ce. Sallaviddhovāti sallena viddho viya. Ruppatīti vikāraṃ āpajjati, socatīti attho. Narassa socanā sokaghaṭṭanapaccayo. Upadhayo natthīti kāmaṃ kilesābhisaṅkhārūpadhayo tāva khīṇāsavassa nattheva maggādhigamena nirodhitattā, khandhūpadhayo pana kathanti? Tepi tassa saupādisesakālepi aṭṭhuppattihetubhūtā na santeva, ayañca anupādisesakāle. Tenāha ‘‘so nirupadhi mahākhīṇāsavo’’ti.
नन्दतिसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Nandatisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / २. नन्दतिसुत्तं • 2. Nandatisuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / २. नन्दतिसुत्तवण्णना • 2. Nandatisuttavaṇṇanā
