| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
២. នន្ទតិសុត្តវណ្ណនា
2. Nandatisuttavaṇṇanā
១២. ទុតិយេ នន្ទតីតិ តុស្សតិ អត្តមនោ ហោតិ។ បុត្តិមាតិ ពហុបុត្តោ។ តស្ស ហិ ឯកច្ចេ បុត្តា កសិកម្មំ កត្វា ធញ្ញស្ស កោដ្ឋេ បូរេន្តិ, ឯកច្ចេ វណិជ្ជំ កត្វា ហិរញ្ញសុវណ្ណំ អាហរន្តិ, ឯកច្ចេ រាជានំ ឧបដ្ឋហិត្វា យានវាហនគាមនិគមាទីនិ លភន្តិ។ អថ តេសំ អានុភាវសង្ខាតំ សិរិំ អនុភវមានា មាតា វា បិតា វា នន្ទតិ។ ឆណទិវសាទីសុ វា មណ្ឌិតបសាធិតេ បុត្តេ សម្បត្តិំ អនុភវមានេ ទិស្វា នន្ទតីតិ, ‘‘នន្ទតិ បុត្តេហិ បុត្តិមា’’តិ អាហ។ គោហិ តថេវាតិ យថា បុត្តិមា បុត្តេហិ, តថា គោសាមិកោបិ សម្បន្នំ គោមណ្ឌលំ ទិស្វា គាវោ និស្សាយ គោរសសម្បត្តិំ អនុភវមានោ គោហិ នន្ទតិ។ ឧបធី ហិ នរស្ស នន្ទនាតិ, ឯត្ថ ឧបធីតិ ចត្តារោ ឧបធី – កាមូបធិ, ខន្ធូបធិ, កិលេសូបធិ, អភិសង្ខារូបធីតិ។ កាមាបិ ហិ ‘‘យំ បញ្ច កាមគុណេ បដិច្ច ឧប្បជ្ជតិ សុខំ សោមនស្សំ, អយំ កាមានំ អស្សាទោ’’តិ (ម. និ. ១.១៦៦) ឯវំ វុត្តស្ស សុខស្ស អធិដ្ឋានភាវតោ ‘‘ឧបធិយតិ ឯត្ថ សុខ’’ន្តិ ឥមិនា វចនត្ថេន ឧបធីតិ វុច្ចតិ។ ខន្ធាបិ ខន្ធមូលកស្ស ទុក្ខស្ស អធិដ្ឋានភាវតោ, កិលេសាបិ អបាយទុក្ខស្ស អធិដ្ឋានភាវតោ, អភិសង្ខារាបិ ភវទុក្ខស្ស អធិដ្ឋានភាវតោតិ។ ឥធ បន កាមូបធិ អធិប្បេតោ។ បញ្ច ហិ កាមគុណា តេភូមិកាទិបាសាទ-ឧឡារសយន-វត្ថាលង្ការ-នាដកបរិវារាទិវសេន បច្ចុបដ្ឋិតា បីតិសោមនស្សំ ឧបសំហរមានា នរំ នន្ទយន្តិ។ តស្មា យថា បុត្តា ច គាវោ ច, ឯវំ ឥមេបិ ឧបធី ហិ នរស្ស នន្ទនាតិ វេទិតព្ពា។ ន ហិ សោ នន្ទតិ យោ និរូបធីតិ យោ កាមគុណសម្បត្តិរហិតោ ទលិទ្ទោ ទុល្លភឃាសច្ឆាទនោ , ន ហិ សោ នន្ទតិ។ ឯវរូបោ មនុស្សបេតោ ច មនុស្សនេរយិកោ ច កិំ នន្ទិស្សតិ ភគវាតិ អាហ។
12. Dutiye nandatīti tussati attamano hoti. Puttimāti bahuputto. Tassa hi ekacce puttā kasikammaṃ katvā dhaññassa koṭṭhe pūrenti, ekacce vaṇijjaṃ katvā hiraññasuvaṇṇaṃ āharanti, ekacce rājānaṃ upaṭṭhahitvā yānavāhanagāmanigamādīni labhanti. Atha tesaṃ ānubhāvasaṅkhātaṃ siriṃ anubhavamānā mātā vā pitā vā nandati. Chaṇadivasādīsu vā maṇḍitapasādhite putte sampattiṃ anubhavamāne disvā nandatīti, ‘‘nandati puttehi puttimā’’ti āha. Gohi tathevāti yathā puttimā puttehi, tathā gosāmikopi sampannaṃ gomaṇḍalaṃ disvā gāvo nissāya gorasasampattiṃ anubhavamāno gohi nandati. Upadhī hi narassa nandanāti, ettha upadhīti cattāro upadhī – kāmūpadhi, khandhūpadhi, kilesūpadhi, abhisaṅkhārūpadhīti. Kāmāpi hi ‘‘yaṃ pañca kāmaguṇe paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ kāmānaṃ assādo’’ti (ma. ni. 1.166) evaṃ vuttassa sukhassa adhiṭṭhānabhāvato ‘‘upadhiyati ettha sukha’’nti iminā vacanatthena upadhīti vuccati. Khandhāpi khandhamūlakassa dukkhassa adhiṭṭhānabhāvato, kilesāpi apāyadukkhassa adhiṭṭhānabhāvato, abhisaṅkhārāpi bhavadukkhassa adhiṭṭhānabhāvatoti. Idha pana kāmūpadhi adhippeto. Pañca hi kāmaguṇā tebhūmikādipāsāda-uḷārasayana-vatthālaṅkāra-nāṭakaparivārādivasena paccupaṭṭhitā pītisomanassaṃ upasaṃharamānā naraṃ nandayanti. Tasmā yathā puttā ca gāvo ca, evaṃ imepi upadhī hi narassa nandanāti veditabbā. Na hi so nandati yo nirūpadhīti yo kāmaguṇasampattirahito daliddo dullabhaghāsacchādano , na hi so nandati. Evarūpo manussapeto ca manussanerayiko ca kiṃ nandissati bhagavāti āha.
ឥទំ សុត្វា សត្ថា ចិន្តេសិ – ‘‘អយំ ទេវតា សោកវត្ថុមេវ នន្ទវត្ថុំ ករោតិ, សោកវត្ថុភាវមស្សា ទីបេស្សាមី’’តិ ផលេន ផលំ បាតេន្តោ វិយ តាយេវ ឧបមាយ តស្សា វាទំ ភិន្ទន្តោ តមេវ គាថំ បរិវត្តេត្វា សោចតីតិ អាហ។ តត្ថ សោចតិ បុត្តេហីតិ វិទេសគមនាទិវសេន បុត្តេសុ នដ្ឋេសុបិ នស្សន្តេសុបិ ឥទានិ នស្សិស្សន្តីតិ នាសសង្កីបិ សោចតិ, តថា មតេសុបិ មរន្តេសុបិ ចោរេហិ រាជបុរិសេហិ គហិតេសុ វា បច្ចត្ថិកានំ ហត្ថំ ឧបគតេសុ វា មរណសង្កីបិ ហុត្វា សោចតិ។ រុក្ខបព្ពតាទីហិ បតិត្វា ហត្ថបាទាទីនំ ភេទវសេន ភិន្នេសុបិ ភិជ្ជន្តេសុបិ ភេទសង្កីបិ ហុត្វា សោចតិ។ យថា ច បុត្តេហិ បុត្តិមា, គោសាមិកោបិ តថេវ នវហាការេហិ គោហិ សោចតិ។ ឧបធី ហិ នរស្ស សោចនាតិ យថា ច បុត្តគាវោ, ឯវំ បញ្ច កាមគុណោបធីបិ –
Idaṃ sutvā satthā cintesi – ‘‘ayaṃ devatā sokavatthumeva nandavatthuṃ karoti, sokavatthubhāvamassā dīpessāmī’’ti phalena phalaṃ pātento viya tāyeva upamāya tassā vādaṃ bhindanto tameva gāthaṃ parivattetvā socatīti āha. Tattha socati puttehīti videsagamanādivasena puttesu naṭṭhesupi nassantesupi idāni nassissantīti nāsasaṅkīpi socati, tathā matesupi marantesupi corehi rājapurisehi gahitesu vā paccatthikānaṃ hatthaṃ upagatesu vā maraṇasaṅkīpi hutvā socati. Rukkhapabbatādīhi patitvā hatthapādādīnaṃ bhedavasena bhinnesupi bhijjantesupi bhedasaṅkīpi hutvā socati. Yathā ca puttehi puttimā, gosāmikopi tatheva navahākārehi gohi socati. Upadhī hi narassa socanāti yathā ca puttagāvo, evaṃ pañca kāmaguṇopadhīpi –
‘‘តស្ស ចេ កាមយានស្ស, ឆន្ទជាតស្ស ជន្តុនោ;
‘‘Tassa ce kāmayānassa, chandajātassa jantuno;
តេ កាមា បរិហាយន្តិ, សល្លវិទ្ធោវ រុប្បតី’’តិ។ (សុ. និ. ៧៧៣) –
Te kāmā parihāyanti, sallaviddhova ruppatī’’ti. (su. ni. 773) –
វុត្តនយេន នរំ សោចន្តិ។ តស្មា នរស្ស សោចនា សោកវត្ថុកមេវាតិ វេទិតព្ពា។ ន ហិ សោ សោចតិ, យោ និរូបធីតិ យស្ស បន ចតុព្ពិធាបេតេ ឧបធិយោ នត្ថិ, សោ និរុបធិ មហាខីណាសវោ កិំ សោចិស្សតិ, ន សោចតិ ទេវតេតិ។
Vuttanayena naraṃ socanti. Tasmā narassa socanā sokavatthukamevāti veditabbā. Na hi so socati, yo nirūpadhīti yassa pana catubbidhāpete upadhiyo natthi, so nirupadhi mahākhīṇāsavo kiṃ socissati, na socati devateti.
នន្ទតិសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Nandatisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ២. នន្ទតិសុត្តំ • 2. Nandatisuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ២. នន្ទតិសុត្តវណ្ណនា • 2. Nandatisuttavaṇṇanā
