| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
೨. ನನ್ದತಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
2. Nandatisuttavaṇṇanā
೧೨. ದುತಿಯೇ ನನ್ದತೀತಿ ತುಸ್ಸತಿ ಅತ್ತಮನೋ ಹೋತಿ। ಪುತ್ತಿಮಾತಿ ಬಹುಪುತ್ತೋ। ತಸ್ಸ ಹಿ ಏಕಚ್ಚೇ ಪುತ್ತಾ ಕಸಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಧಞ್ಞಸ್ಸ ಕೋಟ್ಠೇ ಪೂರೇನ್ತಿ, ಏಕಚ್ಚೇ ವಣಿಜ್ಜಂ ಕತ್ವಾ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಂ ಆಹರನ್ತಿ, ಏಕಚ್ಚೇ ರಾಜಾನಂ ಉಪಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಯಾನವಾಹನಗಾಮನಿಗಮಾದೀನಿ ಲಭನ್ತಿ। ಅಥ ತೇಸಂ ಆನುಭಾವಸಙ್ಖಾತಂ ಸಿರಿಂ ಅನುಭವಮಾನಾ ಮಾತಾ ವಾ ಪಿತಾ ವಾ ನನ್ದತಿ। ಛಣದಿವಸಾದೀಸು ವಾ ಮಣ್ಡಿತಪಸಾಧಿತೇ ಪುತ್ತೇ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಮಾನೇ ದಿಸ್ವಾ ನನ್ದತೀತಿ, ‘‘ನನ್ದತಿ ಪುತ್ತೇಹಿ ಪುತ್ತಿಮಾ’’ತಿ ಆಹ। ಗೋಹಿ ತಥೇವಾತಿ ಯಥಾ ಪುತ್ತಿಮಾ ಪುತ್ತೇಹಿ, ತಥಾ ಗೋಸಾಮಿಕೋಪಿ ಸಮ್ಪನ್ನಂ ಗೋಮಣ್ಡಲಂ ದಿಸ್ವಾ ಗಾವೋ ನಿಸ್ಸಾಯ ಗೋರಸಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಮಾನೋ ಗೋಹಿ ನನ್ದತಿ। ಉಪಧೀ ಹಿ ನರಸ್ಸ ನನ್ದನಾತಿ, ಏತ್ಥ ಉಪಧೀತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಉಪಧೀ – ಕಾಮೂಪಧಿ, ಖನ್ಧೂಪಧಿ, ಕಿಲೇಸೂಪಧಿ, ಅಭಿಸಙ್ಖಾರೂಪಧೀತಿ। ಕಾಮಾಪಿ ಹಿ ‘‘ಯಂ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣೇ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಸುಖಂ ಸೋಮನಸ್ಸಂ, ಅಯಂ ಕಾಮಾನಂ ಅಸ್ಸಾದೋ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೬೬) ಏವಂ ವುತ್ತಸ್ಸ ಸುಖಸ್ಸ ಅಧಿಟ್ಠಾನಭಾವತೋ ‘‘ಉಪಧಿಯತಿ ಏತ್ಥ ಸುಖ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ವಚನತ್ಥೇನ ಉಪಧೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಖನ್ಧಾಪಿ ಖನ್ಧಮೂಲಕಸ್ಸ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅಧಿಟ್ಠಾನಭಾವತೋ, ಕಿಲೇಸಾಪಿ ಅಪಾಯದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅಧಿಟ್ಠಾನಭಾವತೋ, ಅಭಿಸಙ್ಖಾರಾಪಿ ಭವದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅಧಿಟ್ಠಾನಭಾವತೋತಿ। ಇಧ ಪನ ಕಾಮೂಪಧಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಪಞ್ಚ ಹಿ ಕಾಮಗುಣಾ ತೇಭೂಮಿಕಾದಿಪಾಸಾದ-ಉಳಾರಸಯನ-ವತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರ-ನಾಟಕಪರಿವಾರಾದಿವಸೇನ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಾ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪಸಂಹರಮಾನಾ ನರಂ ನನ್ದಯನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಯಥಾ ಪುತ್ತಾ ಚ ಗಾವೋ ಚ, ಏವಂ ಇಮೇಪಿ ಉಪಧೀ ಹಿ ನರಸ್ಸ ನನ್ದನಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ನ ಹಿ ಸೋ ನನ್ದತಿ ಯೋ ನಿರೂಪಧೀತಿ ಯೋ ಕಾಮಗುಣಸಮ್ಪತ್ತಿರಹಿತೋ ದಲಿದ್ದೋ ದುಲ್ಲಭಘಾಸಚ್ಛಾದನೋ , ನ ಹಿ ಸೋ ನನ್ದತಿ। ಏವರೂಪೋ ಮನುಸ್ಸಪೇತೋ ಚ ಮನುಸ್ಸನೇರಯಿಕೋ ಚ ಕಿಂ ನನ್ದಿಸ್ಸತಿ ಭಗವಾತಿ ಆಹ।
12. Dutiye nandatīti tussati attamano hoti. Puttimāti bahuputto. Tassa hi ekacce puttā kasikammaṃ katvā dhaññassa koṭṭhe pūrenti, ekacce vaṇijjaṃ katvā hiraññasuvaṇṇaṃ āharanti, ekacce rājānaṃ upaṭṭhahitvā yānavāhanagāmanigamādīni labhanti. Atha tesaṃ ānubhāvasaṅkhātaṃ siriṃ anubhavamānā mātā vā pitā vā nandati. Chaṇadivasādīsu vā maṇḍitapasādhite putte sampattiṃ anubhavamāne disvā nandatīti, ‘‘nandati puttehi puttimā’’ti āha. Gohi tathevāti yathā puttimā puttehi, tathā gosāmikopi sampannaṃ gomaṇḍalaṃ disvā gāvo nissāya gorasasampattiṃ anubhavamāno gohi nandati. Upadhī hi narassa nandanāti, ettha upadhīti cattāro upadhī – kāmūpadhi, khandhūpadhi, kilesūpadhi, abhisaṅkhārūpadhīti. Kāmāpi hi ‘‘yaṃ pañca kāmaguṇe paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ kāmānaṃ assādo’’ti (ma. ni. 1.166) evaṃ vuttassa sukhassa adhiṭṭhānabhāvato ‘‘upadhiyati ettha sukha’’nti iminā vacanatthena upadhīti vuccati. Khandhāpi khandhamūlakassa dukkhassa adhiṭṭhānabhāvato, kilesāpi apāyadukkhassa adhiṭṭhānabhāvato, abhisaṅkhārāpi bhavadukkhassa adhiṭṭhānabhāvatoti. Idha pana kāmūpadhi adhippeto. Pañca hi kāmaguṇā tebhūmikādipāsāda-uḷārasayana-vatthālaṅkāra-nāṭakaparivārādivasena paccupaṭṭhitā pītisomanassaṃ upasaṃharamānā naraṃ nandayanti. Tasmā yathā puttā ca gāvo ca, evaṃ imepi upadhī hi narassa nandanāti veditabbā. Na hi so nandati yo nirūpadhīti yo kāmaguṇasampattirahito daliddo dullabhaghāsacchādano , na hi so nandati. Evarūpo manussapeto ca manussanerayiko ca kiṃ nandissati bhagavāti āha.
ಇದಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ದೇವತಾ ಸೋಕವತ್ಥುಮೇವ ನನ್ದವತ್ಥುಂ ಕರೋತಿ, ಸೋಕವತ್ಥುಭಾವಮಸ್ಸಾ ದೀಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಫಲೇನ ಫಲಂ ಪಾತೇನ್ತೋ ವಿಯ ತಾಯೇವ ಉಪಮಾಯ ತಸ್ಸಾ ವಾದಂ ಭಿನ್ದನ್ತೋ ತಮೇವ ಗಾಥಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಸೋಚತೀತಿ ಆಹ। ತತ್ಥ ಸೋಚತಿ ಪುತ್ತೇಹೀತಿ ವಿದೇಸಗಮನಾದಿವಸೇನ ಪುತ್ತೇಸು ನಟ್ಠೇಸುಪಿ ನಸ್ಸನ್ತೇಸುಪಿ ಇದಾನಿ ನಸ್ಸಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ನಾಸಸಙ್ಕೀಪಿ ಸೋಚತಿ, ತಥಾ ಮತೇಸುಪಿ ಮರನ್ತೇಸುಪಿ ಚೋರೇಹಿ ರಾಜಪುರಿಸೇಹಿ ಗಹಿತೇಸು ವಾ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾನಂ ಹತ್ಥಂ ಉಪಗತೇಸು ವಾ ಮರಣಸಙ್ಕೀಪಿ ಹುತ್ವಾ ಸೋಚತಿ। ರುಕ್ಖಪಬ್ಬತಾದೀಹಿ ಪತಿತ್ವಾ ಹತ್ಥಪಾದಾದೀನಂ ಭೇದವಸೇನ ಭಿನ್ನೇಸುಪಿ ಭಿಜ್ಜನ್ತೇಸುಪಿ ಭೇದಸಙ್ಕೀಪಿ ಹುತ್ವಾ ಸೋಚತಿ। ಯಥಾ ಚ ಪುತ್ತೇಹಿ ಪುತ್ತಿಮಾ, ಗೋಸಾಮಿಕೋಪಿ ತಥೇವ ನವಹಾಕಾರೇಹಿ ಗೋಹಿ ಸೋಚತಿ। ಉಪಧೀ ಹಿ ನರಸ್ಸ ಸೋಚನಾತಿ ಯಥಾ ಚ ಪುತ್ತಗಾವೋ, ಏವಂ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣೋಪಧೀಪಿ –
Idaṃ sutvā satthā cintesi – ‘‘ayaṃ devatā sokavatthumeva nandavatthuṃ karoti, sokavatthubhāvamassā dīpessāmī’’ti phalena phalaṃ pātento viya tāyeva upamāya tassā vādaṃ bhindanto tameva gāthaṃ parivattetvā socatīti āha. Tattha socati puttehīti videsagamanādivasena puttesu naṭṭhesupi nassantesupi idāni nassissantīti nāsasaṅkīpi socati, tathā matesupi marantesupi corehi rājapurisehi gahitesu vā paccatthikānaṃ hatthaṃ upagatesu vā maraṇasaṅkīpi hutvā socati. Rukkhapabbatādīhi patitvā hatthapādādīnaṃ bhedavasena bhinnesupi bhijjantesupi bhedasaṅkīpi hutvā socati. Yathā ca puttehi puttimā, gosāmikopi tatheva navahākārehi gohi socati. Upadhī hi narassa socanāti yathā ca puttagāvo, evaṃ pañca kāmaguṇopadhīpi –
‘‘ತಸ್ಸ ಚೇ ಕಾಮಯಾನಸ್ಸ, ಛನ್ದಜಾತಸ್ಸ ಜನ್ತುನೋ।
‘‘Tassa ce kāmayānassa, chandajātassa jantuno;
ತೇ ಕಾಮಾ ಪರಿಹಾಯನ್ತಿ, ಸಲ್ಲವಿದ್ಧೋವ ರುಪ್ಪತೀ’’ತಿ॥ (ಸು॰ ನಿ॰ ೭೭೩) –
Te kāmā parihāyanti, sallaviddhova ruppatī’’ti. (su. ni. 773) –
ವುತ್ತನಯೇನ ನರಂ ಸೋಚನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ನರಸ್ಸ ಸೋಚನಾ ಸೋಕವತ್ಥುಕಮೇವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ನ ಹಿ ಸೋ ಸೋಚತಿ, ಯೋ ನಿರೂಪಧೀತಿ ಯಸ್ಸ ಪನ ಚತುಬ್ಬಿಧಾಪೇತೇ ಉಪಧಿಯೋ ನತ್ಥಿ, ಸೋ ನಿರುಪಧಿ ಮಹಾಖೀಣಾಸವೋ ಕಿಂ ಸೋಚಿಸ್ಸತಿ, ನ ಸೋಚತಿ ದೇವತೇತಿ।
Vuttanayena naraṃ socanti. Tasmā narassa socanā sokavatthukamevāti veditabbā. Na hi so socati, yo nirūpadhīti yassa pana catubbidhāpete upadhiyo natthi, so nirupadhi mahākhīṇāsavo kiṃ socissati, na socati devateti.
ನನ್ದತಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Nandatisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ • Saṃyuttanikāya / ೨. ನನ್ದತಿಸುತ್ತಂ • 2. Nandatisuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ೨. ನನ್ದತಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 2. Nandatisuttavaṇṇanā
