| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
2. නන්‌දතිසුත්‌තවණ්‌ණනා
2. Nandatisuttavaṇṇanā
12. දුතියෙ නන්‌දතීති තුස්‌සති අත්‌තමනො හොති. පුත්‌තිමාති බහුපුත්‌තො. තස්‌ස හි එකච්‌චෙ පුත්‌තා කසිකම්‌මං කත්‌වා ධඤ්‌ඤස්‌ස කොට්‌ඨෙ පූරෙන්‌ති, එකච්‌චෙ වණිජ්‌ජං කත්‌වා හිරඤ්‌ඤසුවණ්‌ණං ආහරන්‌ති, එකච්‌චෙ රාජානං උපට්‌ඨහිත්‌වා යානවාහනගාමනිගමාදීනි ලභන්‌ති. අථ තෙසං ආනුභාවසඞ්‌ඛාතං සිරිං අනුභවමානා මාතා වා පිතා වා නන්‌දති. ඡණදිවසාදීසු වා මණ්‌ඩිතපසාධිතෙ පුත්‌තෙ සම්‌පත්‌තිං අනුභවමානෙ දිස්‌වා නන්‌දතීති, ‘‘නන්‌දති පුත්‌තෙහි පුත්‌තිමා’’ති ආහ. ගොහි තථෙවාති යථා පුත්‌තිමා පුත්‌තෙහි, තථා ගොසාමිකොපි සම්‌පන්‌නං ගොමණ්‌ඩලං දිස්‌වා ගාවො නිස්‌සාය ගොරසසම්‌පත්‌තිං අනුභවමානො ගොහි නන්‌දති. උපධී හි නරස්‌ස නන්‌දනාති, එත්‌ථ උපධීති චත්‌තාරො උපධී – කාමූපධි, ඛන්‌ධූපධි, කිලෙසූපධි, අභිසඞ්‌ඛාරූපධීති. කාමාපි හි ‘‘යං පඤ්‌ච කාමගුණෙ පටිච්‌ච උප්‌පජ්‌ජති සුඛං සොමනස්‌සං, අයං කාමානං අස්‌සාදො’’ති (ම. නි. 1.166) එවං වුත්‌තස්‌ස සුඛස්‌ස අධිට්‌ඨානභාවතො ‘‘උපධියති එත්‌ථ සුඛ’’න්‌ති ඉමිනා වචනත්‌ථෙන උපධීති වුච්‌චති. ඛන්‌ධාපි ඛන්‌ධමූලකස්‌ස දුක්‌ඛස්‌ස අධිට්‌ඨානභාවතො, කිලෙසාපි අපායදුක්‌ඛස්‌ස අධිට්‌ඨානභාවතො, අභිසඞ්‌ඛාරාපි භවදුක්‌ඛස්‌ස අධිට්‌ඨානභාවතොති. ඉධ පන කාමූපධි අධිප්‌පෙතො. පඤ්‌ච හි කාමගුණා තෙභූමිකාදිපාසාද-උළාරසයන-වත්‌ථාලඞ්‌කාර-නාටකපරිවාරාදිවසෙන පච්‌චුපට්‌ඨිතා පීතිසොමනස්‌සං උපසංහරමානා නරං නන්‌දයන්‌ති. තස්‌මා යථා පුත්‌තා ච ගාවො ච, එවං ඉමෙපි උපධී හි නරස්‌ස නන්‌දනාති වෙදිතබ්‌බා. න හි සො නන්‌දති යො නිරූපධීති යො කාමගුණසම්‌පත්‌තිරහිතො දලිද්‌දො දුල්‌ලභඝාසච්‌ඡාදනො , න හි සො නන්‌දති. එවරූපො මනුස්‌සපෙතො ච මනුස්‌සනෙරයිකො ච කිං නන්‌දිස්‌සති භගවාති ආහ.
12. Dutiye nandatīti tussati attamano hoti. Puttimāti bahuputto. Tassa hi ekacce puttā kasikammaṃ katvā dhaññassa koṭṭhe pūrenti, ekacce vaṇijjaṃ katvā hiraññasuvaṇṇaṃ āharanti, ekacce rājānaṃ upaṭṭhahitvā yānavāhanagāmanigamādīni labhanti. Atha tesaṃ ānubhāvasaṅkhātaṃ siriṃ anubhavamānā mātā vā pitā vā nandati. Chaṇadivasādīsu vā maṇḍitapasādhite putte sampattiṃ anubhavamāne disvā nandatīti, ‘‘nandati puttehi puttimā’’ti āha. Gohi tathevāti yathā puttimā puttehi, tathā gosāmikopi sampannaṃ gomaṇḍalaṃ disvā gāvo nissāya gorasasampattiṃ anubhavamāno gohi nandati. Upadhī hi narassa nandanāti, ettha upadhīti cattāro upadhī – kāmūpadhi, khandhūpadhi, kilesūpadhi, abhisaṅkhārūpadhīti. Kāmāpi hi ‘‘yaṃ pañca kāmaguṇe paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ kāmānaṃ assādo’’ti (ma. ni. 1.166) evaṃ vuttassa sukhassa adhiṭṭhānabhāvato ‘‘upadhiyati ettha sukha’’nti iminā vacanatthena upadhīti vuccati. Khandhāpi khandhamūlakassa dukkhassa adhiṭṭhānabhāvato, kilesāpi apāyadukkhassa adhiṭṭhānabhāvato, abhisaṅkhārāpi bhavadukkhassa adhiṭṭhānabhāvatoti. Idha pana kāmūpadhi adhippeto. Pañca hi kāmaguṇā tebhūmikādipāsāda-uḷārasayana-vatthālaṅkāra-nāṭakaparivārādivasena paccupaṭṭhitā pītisomanassaṃ upasaṃharamānā naraṃ nandayanti. Tasmā yathā puttā ca gāvo ca, evaṃ imepi upadhī hi narassa nandanāti veditabbā. Na hi so nandati yo nirūpadhīti yo kāmaguṇasampattirahito daliddo dullabhaghāsacchādano , na hi so nandati. Evarūpo manussapeto ca manussanerayiko ca kiṃ nandissati bhagavāti āha.
ඉදං සුත්‌වා සත්‌ථා චින්‌තෙසි – ‘‘අයං දෙවතා සොකවත්‌ථුමෙව නන්‌දවත්‌ථුං කරොති, සොකවත්‌ථුභාවමස්‌සා දීපෙස්‌සාමී’’ති ඵලෙන ඵලං පාතෙන්‌තො විය තායෙව උපමාය තස්‌සා වාදං භින්‌දන්‌තො තමෙව ගාථං පරිවත්‌තෙත්‌වා සොචතීති ආහ. තත්‌ථ සොචති පුත්‌තෙහීති විදෙසගමනාදිවසෙන පුත්‌තෙසු නට්‌ඨෙසුපි නස්‌සන්‌තෙසුපි ඉදානි නස්‌සිස්‌සන්‌තීති නාසසඞ්‌කීපි සොචති, තථා මතෙසුපි මරන්‌තෙසුපි චොරෙහි රාජපුරිසෙහි ගහිතෙසු වා පච්‌චත්‌ථිකානං හත්‌ථං උපගතෙසු වා මරණසඞ්‌කීපි හුත්‌වා සොචති. රුක්‌ඛපබ්‌බතාදීහි පතිත්‌වා හත්‌ථපාදාදීනං භෙදවසෙන භින්‌නෙසුපි භිජ්‌ජන්‌තෙසුපි භෙදසඞ්‌කීපි හුත්‌වා සොචති. යථා ච පුත්‌තෙහි පුත්‌තිමා, ගොසාමිකොපි තථෙව නවහාකාරෙහි ගොහි සොචති. උපධී හි නරස්‌ස සොචනාති යථා ච පුත්‌තගාවො, එවං පඤ්‌ච කාමගුණොපධීපි –
Idaṃ sutvā satthā cintesi – ‘‘ayaṃ devatā sokavatthumeva nandavatthuṃ karoti, sokavatthubhāvamassā dīpessāmī’’ti phalena phalaṃ pātento viya tāyeva upamāya tassā vādaṃ bhindanto tameva gāthaṃ parivattetvā socatīti āha. Tattha socati puttehīti videsagamanādivasena puttesu naṭṭhesupi nassantesupi idāni nassissantīti nāsasaṅkīpi socati, tathā matesupi marantesupi corehi rājapurisehi gahitesu vā paccatthikānaṃ hatthaṃ upagatesu vā maraṇasaṅkīpi hutvā socati. Rukkhapabbatādīhi patitvā hatthapādādīnaṃ bhedavasena bhinnesupi bhijjantesupi bhedasaṅkīpi hutvā socati. Yathā ca puttehi puttimā, gosāmikopi tatheva navahākārehi gohi socati. Upadhī hi narassa socanāti yathā ca puttagāvo, evaṃ pañca kāmaguṇopadhīpi –
‘‘තස්‌ස චෙ කාමයානස්‌ස, ඡන්‌දජාතස්‌ස ජන්‌තුනො;
‘‘Tassa ce kāmayānassa, chandajātassa jantuno;
තෙ කාමා පරිහායන්‌ති, සල්‌ලවිද්‌ධොව රුප්‌පතී’’ති. (සු. නි. 773) –
Te kāmā parihāyanti, sallaviddhova ruppatī’’ti. (su. ni. 773) –
වුත්‌තනයෙන නරං සොචන්‌ති. තස්‌මා නරස්‌ස සොචනා සොකවත්‌ථුකමෙවාති වෙදිතබ්‌බා. න හි සො සොචති, යො නිරූපධීති යස්‌ස පන චතුබ්‌බිධාපෙතෙ උපධියො නත්‌ථි, සො නිරුපධි මහාඛීණාසවො කිං සොචිස්‌සති, න සොචති දෙවතෙති.
Vuttanayena naraṃ socanti. Tasmā narassa socanā sokavatthukamevāti veditabbā. Na hi so socati, yo nirūpadhīti yassa pana catubbidhāpete upadhiyo natthi, so nirupadhi mahākhīṇāsavo kiṃ socissati, na socati devateti.
නන්‌දතිසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Nandatisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 2. නන්‌දතිසුත්‌තං • 2. Nandatisuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 2. නන්‌දතිසුත්‌තවණ්‌ණනා • 2. Nandatisuttavaṇṇanā
