Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೯. ನನ್ದತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
9. Nandattheragāthāvaṇṇanā
ಅಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರಾತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ನನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಂ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಗುತ್ತದ್ವಾರಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಯಮ್ಪಿ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಪತ್ಥೇನ್ತೋ ಭಗವತೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಪೂಜಾಸಕ್ಕಾರಬಹುಲಂ ಮಹಾದಾನಂ ಪವತ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಅನಾಗತೇ ತುಮ್ಹಾದಿಸಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಏವರೂಪೋ ಸಾವಕೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪಣಿಧಾನಂ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಅತ್ಥದಸ್ಸಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ವಿನತಾಯ ನಾಮ ನದಿಯಾ ಮಹನ್ತೋ ಕಚ್ಛಪೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾರಂ ನದಿಯಾ ಪಾರಂ ಗನ್ತುಂ ತೀರೇ ಠಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಯಂ ಭಗವನ್ತಂ ತಾರೇತುಕಾಮೋ ಸತ್ಥು ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿ । ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಅಭಿರುಹಿ। ಸೋ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠೋ ವೇಗೇನ ಸೋತಂ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ಸೀಘತರಂ ಪರತೀರಮೇವ ಪಾಪೇಸಿ। ಭಗವಾ ತಸ್ಸ ಅನುಮೋದನಂ ವದನ್ತೋ ಭಾವಿನಿಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ।
Ayoniso manasikārāti āyasmato nandattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto bhagavato santike dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ indriyesu guttadvārānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā sayampi taṃ ṭhānantaraṃ patthento bhagavato bhikkhusaṅghassa ca pūjāsakkārabahulaṃ mahādānaṃ pavattetvā, ‘‘ahampi anāgate tumhādisassa buddhassa evarūpo sāvako bhaveyya’’nti paṇidhānaṃ katvā tato paṭṭhāya devamanussesu saṃsaranto atthadassissa bhagavato kāle vinatāya nāma nadiyā mahanto kacchapo hutvā nibbatto ekadivasaṃ satthāraṃ nadiyā pāraṃ gantuṃ tīre ṭhitaṃ disvā sayaṃ bhagavantaṃ tāretukāmo satthu pādamūle nipajji . Satthā tassa ajjhāsayaṃ oloketvā piṭṭhiṃ abhiruhi. So haṭṭhatuṭṭho vegena sotaṃ chindanto sīghataraṃ paratīrameva pāpesi. Bhagavā tassa anumodanaṃ vadanto bhāviniṃ sampattiṃ kathetvā pakkāmi.
ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ಸುಗತೀಸುಯೇವ ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಕಪಿಲವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಮಹಾಪಜಾಪತಿಯಾ ಗೋತಮಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತಸ್ಸ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಞಾತಿಸಙ್ಘಂ ನನ್ದೇನ್ತೋ ಜಾತೋತಿ ನನ್ದೋತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ತಸ್ಸ ವಯಪ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ಸತ್ಥಾ ಪವತ್ತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೋ ಲೋಕಾನುಗ್ಗಹಂ ಕರೋನ್ತೋ ಕಪಿಲವತ್ಥುಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಞಾತಿಸಮಾಗಮೇ ಪೋಕ್ಖರವಸ್ಸಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ವೇಸ್ಸನ್ತರಜಾತಕಂ (ಜಾ॰ ೨.೨೨.೧೬೫೫ ಆದಯೋ) ಕಥೇತ್ವಾ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠೋ ‘‘ಉತ್ತಿಟ್ಠೇ ನಪ್ಪಮಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಪ॰ ೧೬೮) ಗಾಥಾಯ ಪಿತರಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ನಿವೇಸನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಧಮ್ಮಂ ಚರೇ ಸುಚರಿತ’’ನ್ತಿ (ಧ॰ ಪ॰ ೧೬೯) ಗಾಥಾಯ ಮಹಾಪಜಾಪತಿಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ರಾಜಾನಂ ಸಕದಾಗಾಮಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತತಿಯೇ ದಿವಸೇ ನನ್ದಕುಮಾರಸ್ಸ ಅಭಿಸೇಕನಿವೇಸನಪ್ಪವೇಸನವಿವಾಹಮಙ್ಗಲೇಸು ವತ್ತಮಾನೇಸು ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನನ್ದಕುಮಾರಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಪತ್ತಂ ದತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಂ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಪತ್ತಂ ಅಗಹೇತ್ವಾವ ವಿಹಾರಂ ಗತೋ ತಂ ಪತ್ತಹತ್ಥಂ ವಿಹಾರಂ ಆಗತಂ ಅನಿಚ್ಛಮಾನಂಯೇವ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ತಥಾ ಪಬ್ಬಜಿತತ್ತಾಯೇವ ಅನಭಿರತಿಯಾ ಪೀಳಿತಂ ಞತ್ವಾ ಉಪಾಯೇನ ತಸ್ಸ ತಂ ಅನಭಿರತಿಂ ವಿನೋದೇಸಿ। ಸೋ ಯೋನಿಸೋ ಪಟಿಸಙ್ಖಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೪೯.೧೪೮-೧೬೩) –
So tena puññakammena sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ suddhodanamahārājassa putto hutvā mahāpajāpatiyā gotamiyā kucchimhi nibbatti. Tassa nāmaggahaṇadivase ñātisaṅghaṃ nandento jātoti nandotveva nāmaṃ akaṃsu. Tassa vayappattakāle satthā pavattavaradhammacakko lokānuggahaṃ karonto kapilavatthuṃ gantvā ñātisamāgame pokkharavassaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā vessantarajātakaṃ (jā. 2.22.1655 ādayo) kathetvā dutiyadivase piṇḍāya paviṭṭho ‘‘uttiṭṭhe nappamajjeyyā’’ti (dha. pa. 168) gāthāya pitaraṃ sotāpattiphale patiṭṭhāpetvā nivesanaṃ gantvā ‘‘dhammaṃ care sucarita’’nti (dha. pa. 169) gāthāya mahāpajāpatiṃ sotāpattiphale rājānaṃ sakadāgāmiphale patiṭṭhāpetvā tatiye divase nandakumārassa abhisekanivesanappavesanavivāhamaṅgalesu vattamānesu piṇḍāya pavisitvā nandakumārassa hatthe pattaṃ datvā maṅgalaṃ vatvā tassa hatthato pattaṃ agahetvāva vihāraṃ gato taṃ pattahatthaṃ vihāraṃ āgataṃ anicchamānaṃyeva pabbājetvā tathā pabbajitattāyeva anabhiratiyā pīḷitaṃ ñatvā upāyena tassa taṃ anabhiratiṃ vinodesi. So yoniso paṭisaṅkhāya vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.49.148-163) –
‘‘ಅತ್ಥದಸ್ಸೀ ತು ಭಗವಾ, ಸಯಮ್ಭೂ ಲೋಕನಾಯಕೋ।
‘‘Atthadassī tu bhagavā, sayambhū lokanāyako;
ವಿನತಾನದಿಯಾ ತೀರಂ, ಉಪಾಗಚ್ಛಿ ತಥಾಗತೋ॥
Vinatānadiyā tīraṃ, upāgacchi tathāgato.
‘‘ಉದಕಾ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮ್ಮ, ಕಚ್ಛಪೋ ವಾರಿಗೋಚರೋ।
‘‘Udakā abhinikkhamma, kacchapo vārigocaro;
ಬುದ್ಧಂ ತಾರೇತುಕಾಮೋಹಂ, ಉಪೇಸಿಂ ಲೋಕನಾಯಕಂ॥
Buddhaṃ tāretukāmohaṃ, upesiṃ lokanāyakaṃ.
‘‘ಅಭಿರೂಹತು ಮಂ ಬುದ್ಧೋ, ಅತ್ಥದಸ್ಸೀ ಮಹಾಮುನಿ।
‘‘Abhirūhatu maṃ buddho, atthadassī mahāmuni;
ಅಹಂ ತಂ ತಾರಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಕರೋ ತುವಂ॥
Ahaṃ taṃ tārayissāmi, dukkhassantakaro tuvaṃ.
‘‘ಮಮ ಸಙ್ಕಪ್ಪಮಞ್ಞಾಯ, ಅತ್ಥದಸ್ಸೀ ಮಹಾಯಸೋ।
‘‘Mama saṅkappamaññāya, atthadassī mahāyaso;
ಅಭಿರೂಹಿತ್ವಾ ಮೇ ಪಿಟ್ಠಿಂ, ಅಟ್ಠಾಸಿ ಲೋಕನಾಯಕೋ॥
Abhirūhitvā me piṭṭhiṃ, aṭṭhāsi lokanāyako.
‘‘ಯತೋ ಸರಾಮಿ ಅತ್ತಾನಂ, ಯತೋ ಪತ್ತೋಸ್ಮಿ ವಿಞ್ಞುತಂ।
‘‘Yato sarāmi attānaṃ, yato pattosmi viññutaṃ;
ಸುಖಂ ಮೇ ತಾದಿಸಂ ನತ್ಥಿ, ಫುಟ್ಠೇ ಪಾದತಲೇ ಯಥಾ॥
Sukhaṃ me tādisaṃ natthi, phuṭṭhe pādatale yathā.
‘‘ಉತ್ತರಿತ್ವಾನ ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಅತ್ಥದಸ್ಸೀ ಮಹಾಯಸೋ।
‘‘Uttaritvāna sambuddho, atthadassī mahāyaso;
ನದಿತೀರಮ್ಹಿ ಠತ್ವಾನ, ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಥ॥
Naditīramhi ṭhatvāna, imā gāthā abhāsatha.
‘‘ಯಾವತಾ ವತ್ತತೇ ಚಿತ್ತಂ, ಗಙ್ಗಾಸೋತಂ ತರಾಮಹಂ।
‘‘Yāvatā vattate cittaṃ, gaṅgāsotaṃ tarāmahaṃ;
ಅಯಞ್ಚ ಕಚ್ಛಪೋ ರಾಜಾ, ತಾರೇಸಿ ಮಮ ಪಞ್ಞವಾ॥
Ayañca kacchapo rājā, tāresi mama paññavā.
‘‘ಇಮಿನಾ ಬುದ್ಧತರಣೇನ, ಮೇತ್ತಚಿತ್ತವತಾಯ ಚ।
‘‘Iminā buddhataraṇena, mettacittavatāya ca;
ಅಟ್ಠಾರಸೇ ಕಪ್ಪಸತೇ, ದೇವಲೋಕೇ ರಮಿಸ್ಸತಿ॥
Aṭṭhārase kappasate, devaloke ramissati.
‘‘ದೇವಲೋಕಾ ಇಧಾಗನ್ತ್ವಾ, ಸುಕ್ಕಮೂಲೇನ ಚೋದಿತೋ।
‘‘Devalokā idhāgantvā, sukkamūlena codito;
ಏಕಾಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ, ಕಙ್ಖಾಸೋತಂ ತರಿಸ್ಸತಿ॥
Ekāsane nisīditvā, kaṅkhāsotaṃ tarissati.
‘‘ಯಥಾಪಿ ಭದ್ದಕೇ ಖೇತ್ತೇ, ಬೀಜಂ ಅಪ್ಪಮ್ಪಿ ರೋಪಿತಂ।
‘‘Yathāpi bhaddake khette, bījaṃ appampi ropitaṃ;
ಸಮ್ಮಾಧಾರಂ ಪವೇಚ್ಛನ್ತೇ, ಫಲಂ ತೋಸೇತಿ ಕಸ್ಸಕಂ॥
Sammādhāraṃ pavecchante, phalaṃ toseti kassakaṃ.
‘‘ತಥೇವಿದಂ ಬುದ್ಧಖೇತ್ತಂ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧದೇಸಿತಂ।
‘‘Tathevidaṃ buddhakhettaṃ, sammāsambuddhadesitaṃ;
ಸಮ್ಮಾಧಾರಂ ಪವೇಚ್ಛನ್ತೇ, ಫಲಂ ಮಂ ತೋಸಯಿಸ್ಸತಿ॥
Sammādhāraṃ pavecchante, phalaṃ maṃ tosayissati.
‘‘ಪಧಾನಪಹಿತತ್ತೋಮ್ಹಿ, ಉಪಸನ್ತೋ ನಿರೂಪಧಿ।
‘‘Padhānapahitattomhi, upasanto nirūpadhi;
ಸಬ್ಬಾಸವೇ ಪರಿಞ್ಞಾಯ, ವಿಹರಾಮಿ ಅನಾಸವೋ॥
Sabbāsave pariññāya, viharāmi anāsavo.
‘‘ಅಟ್ಠಾರಸೇ ಕಪ್ಪಸತೇ, ಯಂ ಕಮ್ಮಮಕರಿಂ ತದಾ।
‘‘Aṭṭhārase kappasate, yaṃ kammamakariṃ tadā;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ತರಣಾಯ ಇದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, taraṇāya idaṃ phalaṃ.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ‘‘ಅಹೋ ಸತ್ಥು ಉಪಾಯಕೋಸಲ್ಲಂ, ಯೇನಾಹಂ ಭವಪಙ್ಕತೋ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಥಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪಿತೋ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಹೀನಸಂಕಿಲೇಸಂ ಪಟಿಲದ್ಧಞ್ಚ ಸುಖಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಸಞ್ಜಾತಸೋಮನಸ್ಸೋ ಉದಾನವಸೇನ –
Arahattaṃ pana patvā vimuttisukhaṃ anubhavanto ‘‘aho satthu upāyakosallaṃ, yenāhaṃ bhavapaṅkato uddharitvā nibbānathale patiṭṭhāpito’’ti attano pahīnasaṃkilesaṃ paṭiladdhañca sukhaṃ paccavekkhitvā sañjātasomanasso udānavasena –
೧೫೭.
157.
‘‘ಅಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರಾ, ಮಣ್ಡನಂ ಅನುಯುಞ್ಜಿಸಂ।
‘‘Ayoniso manasikārā, maṇḍanaṃ anuyuñjisaṃ;
ಉದ್ಧತೋ ಚಪಲೋ ಚಾಸಿಂ, ಕಾಮರಾಗೇನ ಅಟ್ಟಿತೋ॥
Uddhato capalo cāsiṃ, kāmarāgena aṭṭito.
೧೫೮.
158.
‘‘ಉಪಾಯಕುಸಲೇನಾಹಂ, ಬುದ್ಧೇನಾದಿಚ್ಚಬನ್ಧುನಾ।
‘‘Upāyakusalenāhaṃ, buddhenādiccabandhunā;
ಯೋನಿಸೋ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ, ಭವೇ ಚಿತ್ತಂ ಉದಬ್ಬಹಿ’’ನ್ತಿ॥ – ಗಾಥಾದ್ವಯಂ ಅಭಾಸಿ।
Yoniso paṭipajjitvā, bhave cittaṃ udabbahi’’nti. – gāthādvayaṃ abhāsi;
ತತ್ಥ ಅಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರಾತಿ ಅನುಪಾಯಮನಸಿಕಾರತೋ ಅಸುಭಂ ಕಾಯಂ ಸುಭತೋ ಮನಸಿ ಕರಿತ್ವಾ ಸುಭತೋ ಮನಸಿಕಾರಹೇತು, ಅಸುಭಂ ಕಾಯಂ ಸುಭಸಞ್ಞಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಣ್ಡನನ್ತಿ ಹತ್ಥೂಪಗಾದಿಆಭರಣೇಹಿ ಚೇವ ಮಾಲಾಗನ್ಧಾದೀಹಿ ಚ ಅತ್ತಭಾವಸ್ಸ ಅಲಙ್ಕರಣಂ। ಅನುಯುಞ್ಜಿಸನ್ತಿ ಅನುಯುಞ್ಜಿಂ, ಸರೀರಸ್ಸ ವಿಭೂಸನಪ್ಪಸುತೋ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉದ್ಧತೋತಿ ಜಾತಿಗೋತ್ತರೂಪಯೋಬ್ಬನಮದಾದೀಹಿ ಉದ್ಧತೋ ಅವೂಪಸನ್ತಚಿತ್ತೋ। ಚಪಲೋತಿ ವನಮಕ್ಕಟೋ ವಿಯ ಅನವಟ್ಠಿತಚಿತ್ತತಾಯ ಲೋಲೋ, ಕಾಯಮಣ್ಡನವತ್ಥಮಣ್ಡನಾದಿಚಾಪಲ್ಯೇ ಯುತ್ತತಾಯ ವಾ ಚಪಲೋ ಚ। ಆಸಿನ್ತಿ ಅಹೋಸಿಂ। ಕಾಮರಾಗೇನಾತಿ ವತ್ಥುಕಾಮೇಸು ಛನ್ದರಾಗೇನ ಅಟ್ಟಿತೋ ಪೀಳಿತೋ ವಿಬಾಧಿತೋ ಆಸಿನ್ತಿ ಯೋಜನಾ।
Tattha ayoniso manasikārāti anupāyamanasikārato asubhaṃ kāyaṃ subhato manasi karitvā subhato manasikārahetu, asubhaṃ kāyaṃ subhasaññāyāti attho. Maṇḍananti hatthūpagādiābharaṇehi ceva mālāgandhādīhi ca attabhāvassa alaṅkaraṇaṃ. Anuyuñjisanti anuyuñjiṃ, sarīrassa vibhūsanappasuto ahosinti attho. Uddhatoti jātigottarūpayobbanamadādīhi uddhato avūpasantacitto. Capaloti vanamakkaṭo viya anavaṭṭhitacittatāya lolo, kāyamaṇḍanavatthamaṇḍanādicāpalye yuttatāya vā capalo ca. Āsinti ahosiṃ. Kāmarāgenāti vatthukāmesu chandarāgena aṭṭito pīḷito vibādhito āsinti yojanā.
ಉಪಾಯಕುಸಲೇನಾತಿ ವಿನೇಯ್ಯಾನಂ ದಮನೂಪಾಯಚ್ಛೇಕೇನ ಕೋವಿದೇನ ಬುದ್ಧೇನ ಭಗವತಾ ಹೇತುಭೂತೇನ। ಹೇತುಅತ್ಥೇ ಹಿ ಏತಂ ಕರಣವಚನಂ। ಪಲುಟ್ಠಮಕ್ಕಟೀದೇವಚ್ಛರಾದಸ್ಸನೇನ ಹಿ ಉಪಕ್ಕಿತವಾದಚೋದನಾಯ ಅತ್ತನೋ ಕಾಮರಾಗಾಪನಯನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ಭಗವಾ ಹಿ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಪಠಮಂ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣಿಂ ಉಪಾದಾಯ ‘‘ಯಥಾಯಂ ಮಕ್ಕಟೀ, ಏವಂ ಕಕುಟಪಾದಿನಿಯೋ ಉಪಾದಾಯ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀ’’ತಿ ಮಹತಿಯಾ ಆಣಿಯಾ ಖುದ್ದಕಂ ಆಣಿಂ ನೀಹರನ್ತೋ ಛಡ್ಡಕೋ ವಿಯ, ಸಿನೇಹಪಾನೇನ ಸರೀರಂ ಕಿಲೇದೇತ್ವಾ ವಮನವಿರೇಚನೇಹಿ ದೋಸಂ ನೀಹರನ್ತೋ ಭಿಸಕ್ಕೋ ವಿಯ ಚ ಕಕುಟಪಾದಿನಿದಸ್ಸನೇನ ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣಿಯಂ ವಿರತ್ತಚಿತ್ತಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಪುನ ಉಪಕ್ಕಿತವಾದೇನ ಕಕುಟಪಾದಿನೀಸುಪಿ ಚಿತ್ತಂ ವಿರಾಜೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾನುಯೋಗೇನ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಯೋನಿಸೋ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ, ಭವೇ ಚಿತ್ತಂ ಉದಬ್ಬಹಿ’’ನ್ತಿ। ಉಪಾಯೇನ ಞಾಯೇನ ಸಮ್ಮದೇವ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಯ ವಿಸುದ್ಧಿಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಭವೇ ಸಂಸಾರಪಙ್ಕೇ ನಿಮುಗ್ಗಞ್ಚ ಮೇ ಚಿತ್ತಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ಹತ್ಥೇನ ಉತ್ತಾರಿಂ, ನಿಬ್ಬಾನಥಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
Upāyakusalenāti vineyyānaṃ damanūpāyacchekena kovidena buddhena bhagavatā hetubhūtena. Hetuatthe hi etaṃ karaṇavacanaṃ. Paluṭṭhamakkaṭīdevaccharādassanena hi upakkitavādacodanāya attano kāmarāgāpanayanaṃ sandhāya vadati. Bhagavā hi āyasmantaṃ nandattheraṃ paṭhamaṃ janapadakalyāṇiṃ upādāya ‘‘yathāyaṃ makkaṭī, evaṃ kakuṭapādiniyo upādāya janapadakalyāṇī’’ti mahatiyā āṇiyā khuddakaṃ āṇiṃ nīharanto chaḍḍako viya, sinehapānena sarīraṃ kiledetvā vamanavirecanehi dosaṃ nīharanto bhisakko viya ca kakuṭapādinidassanena janapadakalyāṇiyaṃ virattacittaṃ kāretvā puna upakkitavādena kakuṭapādinīsupi cittaṃ virājetvā sammadeva samathavipassanānuyogena ariyamagge patiṭṭhāpesi. Tena vuttaṃ ‘‘yoniso paṭipajjitvā, bhave cittaṃ udabbahi’’nti. Upāyena ñāyena sammadeva samathavipassanāya visuddhipaṭipadaṃ paṭipajjitvā bhave saṃsārapaṅke nimuggañca me cittaṃ ariyamaggena hatthena uttāriṃ, nibbānathale patiṭṭhāpesinti attho.
ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇತ್ವಾ ಥೇರೋ ಪುನದಿವಸೇ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಯಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಪಾಟಿಭೋಗೋ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅಚ್ಛರಾಸತಾನಂ ಪಟಿಲಾಭಾಯ ಕಕುಟಪಾದಾನಂ, ಮುಞ್ಚಾಮಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವನ್ತಂ ಏತಸ್ಮಾ ಪಟಿಸ್ಸವಾ’’ತಿ (ಉದಾ॰ ೨೨)। ಭಗವಾಪಿ, ‘‘ಯದೇವ ಖೋ ತೇ, ನನ್ದ, ಅನುಪಾದಾಯ ಆಸವೇಹಿ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮುತ್ತಂ, ಅಥಾಹಂ ಮುತ್ತೋ ಏತಸ್ಮಾ ಪಟಿಸ್ಸವಾ’’ತಿ (ಉದಾ॰ ೨೨) ಆಹ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ಸವಿಸೇಸಂ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಗುತ್ತದ್ವಾರತಂ ಞತ್ವಾ ತಂ ಗುಣಂ ವಿಭಾವೇನ್ತೋ, ‘‘ಏತದಗ್ಗಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಸಾವಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಗುತ್ತದ್ವಾರಾನಂ ಯದಿದಂ ನನ್ದೋ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧.೨೧೯, ೨೩೦) ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಗುತ್ತದ್ವಾರಭಾವೇನ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ। ಥೇರೋ ಹಿ ‘‘ಯಮೇವಾಹಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಅಸಂವರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಇಮಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ಪತ್ತೋ, ತಮೇವಾಹಂ ಸುಟ್ಠು ನಿಗ್ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಸ್ಸಾಹಜಾತೋ ಬಲವಹಿರೋತ್ತಪ್ಪೋ ತತ್ಥ ಚ ಕತಾಧಿಕಾರತ್ತಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೇ ಉಕ್ಕಂಸಪಾರಮಿಂ ಅಗಮಾಸೀತಿ।
Imaṃ udānaṃ udānetvā thero punadivase bhagavantaṃ upasaṅkamitvā evamāha – ‘‘yaṃ me, bhante, bhagavā pāṭibhogo pañcannaṃ accharāsatānaṃ paṭilābhāya kakuṭapādānaṃ, muñcāmahaṃ, bhante, bhagavantaṃ etasmā paṭissavā’’ti (udā. 22). Bhagavāpi, ‘‘yadeva kho te, nanda, anupādāya āsavehi cittaṃ vimuttaṃ, athāhaṃ mutto etasmā paṭissavā’’ti (udā. 22) āha. Athassa bhagavā savisesaṃ indriyesu guttadvārataṃ ñatvā taṃ guṇaṃ vibhāvento, ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ indriyesu guttadvārānaṃ yadidaṃ nando’’ti (a. ni. 1.219, 230) indriyesu guttadvārabhāvena aggaṭṭhāne ṭhapesi. Thero hi ‘‘yamevāhaṃ indriyānaṃ asaṃvaraṃ nissāya imaṃ vippakāraṃ patto, tamevāhaṃ suṭṭhu niggahessāmī’’ti ussāhajāto balavahirottappo tattha ca katādhikārattā indriyasaṃvare ukkaṃsapāramiṃ agamāsīti.
ನನ್ದತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Nandattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೯. ನನ್ದತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 9. Nandattheragāthā