Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[੩੮੫] ੧੦. ਨਨ੍ਦਿਯਮਿਗਰਾਜਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ
[385] 10. Nandiyamigarājajātakavaṇṇanā
ਸਚੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ ਗਚ੍ਛੇਸੀਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਏਕਂ ਮਾਤੁਪੋਸਕਭਿਕ੍ਖੁਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਤਞ੍ਹਿ ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਸਚ੍ਚਂ ਕਿਰ ਤ੍વਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਗਿਹੀ ਪੋਸੇਸੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਸਚ੍ਚਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਕਿਂ ਤੇ ਹੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਸਾਧੁ ਸਾਧੁ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪੋਰਾਣਕਪਣ੍ਡਿਤਾਨਂ વਂਸਂ ਪਾਲੇਸਿ, ਪੋਰਾਣਕਪਣ੍ਡਿਤਾ ਹਿ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾਪਿ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਜੀવਿਤਂ ਅਦਂਸੂ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।
Sacebrāhmaṇa gacchesīti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ mātuposakabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Tañhi satthā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ bhikkhu gihī posesī’’ti pucchitvā ‘‘saccaṃ, bhante’’ti vutte ‘‘kiṃ te hontī’’ti vutte ‘‘mātāpitaro me, bhante’’ti vutte ‘‘sādhu sādhu bhikkhu porāṇakapaṇḍitānaṃ vaṃsaṃ pālesi, porāṇakapaṇḍitā hi tiracchānayoniyaṃ nibbattitvāpi mātāpitūnaṃ jīvitaṃ adaṃsū’’ti vatvā atītaṃ āhari.
ਅਤੀਤੇ ਕੋਸਲਰਟ੍ਠੇ ਸਾਕੇਤੇ ਕੋਸਲਰਾਜੇ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਮਿਗਯੋਨਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਨਨ੍ਦਿਯਮਿਗੋ ਨਾਮ ਹੁਤ੍વਾ ਸੀਲਾਚਾਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਪੋਸੇਸਿ। ਤਦਾ ਕੋਸਲਰਾਜਾ ਮਿਗવਿਤ੍ਤਕੋવ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਪਨ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਕਸਿਕਮ੍ਮਾਦੀਨਿ ਕਾਤੁਂ ਅਦਤ੍વਾ ਮਹਾਪਰਿવਾਰੋ ਦੇવਸਿਕਂ ਮਿਗવਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਯ੍ਯਾ, ਅਯਂ ਰਾਜਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਕਮ੍ਮਚ੍ਛੇਦਂ ਕਰੋਤਿ, ਘਰਾવਾਸੋਪਿ ਨਸ੍ਸਤਿ, ਯਂਨੂਨ ਮਯਂ ਅਜ੍ਜੁਨવਨਂ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਦ੍વਾਰਂ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਪੋਰਕ੍ਖਣਿਂ ਖਣਿਤ੍વਾ ਤਿਣਾਨਿ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਦਣ੍ਡਮੁਗ੍ਗਰਾਦਿਹਤ੍ਥਾ ਅਰਞ੍ਞਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਗੁਮ੍ਬੇ ਪਹਰਨ੍ਤਾ ਮਿਗੇ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਗੋਰੂਪਾਨਿ વਿਯ વਜਂ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਪવੇਸੇਤ੍વਾ ਦ੍વਾਰਂ ਪਿਦਹਿਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਆਰੋਚੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾਮਾ’’ਤਿ ਮਨ੍ਤਯਿਂਸੁ। ‘‘ਅਤ੍ਥੇਸੋ ਉਪਾਯੋ’’ਤਿ ਸਬ੍ਬੇ ਏਕਚ੍ਛਨ੍ਦਾ ਹੁਤ੍વਾ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਅਰਞ੍ਞਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਯੋਜਨਮਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਿਪਿਂਸੁ।
Atīte kosalaraṭṭhe sākete kosalarāje rajjaṃ kārente bodhisatto migayoniyaṃ nibbattitvā vayappatto nandiyamigo nāma hutvā sīlācārasampanno mātāpitaro posesi. Tadā kosalarājā migavittakova ahosi. So pana manussānaṃ kasikammādīni kātuṃ adatvā mahāparivāro devasikaṃ migavaṃ gacchati. Manussā sannipatitvā ‘‘ayyā, ayaṃ rājā amhākaṃ kammacchedaṃ karoti, gharāvāsopi nassati, yaṃnūna mayaṃ ajjunavanaṃ uyyānaṃ parikkhipitvā dvāraṃ yojetvā porakkhaṇiṃ khaṇitvā tiṇāni āropetvā daṇḍamuggarādihatthā araññaṃ pavisitvā gumbe paharantā mige nīharitvā parivāretvā gorūpāni viya vajaṃ uyyānaṃ pavesetvā dvāraṃ pidahitvā rañño ārocetvā attano kammaṃ kareyyāmā’’ti mantayiṃsu. ‘‘Attheso upāyo’’ti sabbe ekacchandā hutvā uyyānaṃ sajjetvā araññaṃ pavisitvā yojanamattaṭṭhānaṃ parikkhipiṃsu.
ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਨਨ੍ਦਿਯੋ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਖੁਦ੍ਦਕਗੁਮ੍ਬੇ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਗਹੇਤ੍વਾ ਭੂਮਿਯਂ ਨਿਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਨਾਨਾਫਲਕਾવੁਧਹਤ੍ਥਾ ਬਾਹੁਨਾ ਬਾਹੁਂ ਪੀਲ਼ੇਤ੍વਾ ਤਂ ਗੁਮ੍ਬਂ ਪਰਿਕ੍ਖਿਪਿਂਸੁ। ਅਥੇਕਚ੍ਚੇ ਮਿਗੇ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਾ ਤਂ ਗੁਮ੍ਬਂ ਪવਿਸਿਂਸੁ। ਨਨ੍ਦਿਯੋ ਤੇ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਜ੍ਜ ਮਯਾ ਜੀવਿਤਂ ਪਰਿਚ੍ਚਜਿਤ੍વਾ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਜੀવਿਤਂ ਦਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਮ੍ਮਤਾਤ, ਇਮੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਇਮਂ ਗੁਮ੍ਬਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਅਮ੍ਹੇ ਤਯੋਪਿ ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਏਕੇਨ ਉਪਾਯੇਨ ਜੀવੇਯ੍ਯਾਥ, ਜੀવਿਤਂ વੋ ਸੇਯ੍ਯੋ, ਅਹਂ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਜੀવਿਤਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਗੁਮ੍ਬਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਠਤ੍વਾ ਗੁਮ੍ਬੇ ਪਹਟਮਤ੍ਤੇਯੇવ ਨਿਕ੍ਖਮਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਥ ਤੇ ‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਖੁਦ੍ਦਕਗੁਮ੍ਬੇ ਏਕੋਯੇવ ਮਿਗੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨਾ ਗੁਮ੍ਬਂ ਨ ਪવਿਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਾ ਹੋਥਾ’’ਤਿ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਖਮਾਪੇਤ੍વਾ ਗਮਨਸਜ੍ਜੋ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਸੋ ਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਗੁਮ੍ਬਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਠਤ੍વਾ ਉਨ੍ਨਾਦੇਤ੍વਾ ਗੁਮ੍ਬੇ ਪਹਟਮਤ੍ਤੇਯੇવ ਤਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿ। ਤੇ ‘‘ਏਕੋવੇਤ੍ਥ ਮਿਗੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਗੁਮ੍ਬਂ ਨ ਪવਿਸਿਂਸੁ। ਅਥ ਨਨ੍ਦਿਯੋ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਿਗਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰਂ ਪਾવਿਸਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇ ਮਿਗੇ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਪવੇਸੇਤ੍વਾ ਦ੍વਾਰਂ ਥਕੇਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਆਰੋਚੇਤ੍વਾ ਸਕਸਕਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਅਗਮਂਸੁ।
Tasmiṃ khaṇe nandiyo ekasmiṃ khuddakagumbe mātāpitaro gahetvā bhūmiyaṃ nipanno hoti. Manussā nānāphalakāvudhahatthā bāhunā bāhuṃ pīḷetvā taṃ gumbaṃ parikkhipiṃsu. Athekacce mige olokentā taṃ gumbaṃ pavisiṃsu. Nandiyo te disvā ‘‘ajja mayā jīvitaṃ pariccajitvā mātāpitūnaṃ jīvitaṃ dātuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā uṭṭhāya mātāpitaro vanditvā ‘‘ammatāta, ime manussā imaṃ gumbaṃ pavisitvā amhe tayopi passissanti, tumhe ekena upāyena jīveyyātha, jīvitaṃ vo seyyo, ahaṃ tumhākaṃ jīvitadānaṃ datvā manussehi gumbapariyante ṭhatvā gumbe pahaṭamatteyeva nikkhamissāmi, atha te ‘imasmiṃ khuddakagumbe ekoyeva migo bhavissatī’ti maññamānā gumbaṃ na pavisissanti, tumhe appamattā hothā’’ti mātāpitaro khamāpetvā gamanasajjo aṭṭhāsi. So manussehi gumbapariyante ṭhatvā unnādetvā gumbe pahaṭamatteyeva tato nikkhami. Te ‘‘ekovettha migo bhavissatī’’ti gumbaṃ na pavisiṃsu. Atha nandiyo gantvā migānaṃ antaraṃ pāvisi. Manussā parivāretvā sabbe mige uyyānaṃ pavesetvā dvāraṃ thaketvā rañño ārocetvā sakasakaṭṭhānāni agamaṃsu.
ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਰਾਜਾ ਸਯਮੇવ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਏਕਂ ਮਿਗਂ વਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏਹੀਤਿ ਏਕਂ ਪੇਸੇਤ੍વਾ ਆਹਰਾਪੇਸਿ। ਮਿਗਾ વਾਰਂ ਠਪਯਿਂਸੁ, ਪਤ੍ਤવਾਰੋ ਮਿਗੋ ਏਕਮਨ੍ਤੇ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਤਂ વਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ। ਨਨ੍ਦਿਯੋ ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਯਂ ਪਾਨੀਯਂ ਪਿવਤਿ, ਤਿਣਾਨਿ ਖਾਦਤਿ, વਾਰੋ ਪਨਸ੍ਸ ਨ ਤਾવ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਅਥ ਬਹੂਨਂ ਦਿવਸਾਨਂ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਤਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਤਂ ਦਟ੍ਠੁਕਾਮਾ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਪੁਤ੍ਤੋ ਨਨ੍ਦਿਯਮਿਗਰਾਜਾ ਨਾਗਬਲੋ ਥਾਮਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਸਚੇ ਜੀવਤਿ, ਅવਸ੍ਸਂ વਤਿਂ ਲਙ੍ਘਿਤ੍વਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਾਯ ਆਗਮਿਸ੍ਸਤਿ, ਸਾਸਨਮਸ੍ਸ ਪੇਸੇਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਮਗ੍ਗਸਮੀਪੇ ਠਤ੍વਾ ਏਕਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਯ੍ਯ, ਕਹਂ ਗਚ੍ਛਸੀ’’ਤਿ ਮਾਨੁਸਿਕਾਯ વਾਚਾਯ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਸਾਕੇਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਾਸਨਂ ਪਹਿਣਨ੍ਤਾ ਪਠਮਂ ਗਾਥਮਾਹਂਸੁ –
Tato paṭṭhāya rājā sayameva gantvā ekaṃ migaṃ vijjhitvā taṃ gahetvā ehīti ekaṃ pesetvā āharāpesi. Migā vāraṃ ṭhapayiṃsu, pattavāro migo ekamante tiṭṭhati, taṃ vijjhitvā gaṇhanti. Nandiyo pokkharaṇiyaṃ pānīyaṃ pivati, tiṇāni khādati, vāro panassa na tāva pāpuṇāti. Atha bahūnaṃ divasānaṃ accayena tassa mātāpitaro taṃ daṭṭhukāmā hutvā ‘‘amhākaṃ putto nandiyamigarājā nāgabalo thāmasampanno, sace jīvati, avassaṃ vatiṃ laṅghitvā amhākaṃ dassanatthāya āgamissati, sāsanamassa pesessāmā’’ti cintetvā maggasamīpe ṭhatvā ekaṃ brāhmaṇaṃ disvā ‘‘ayya, kahaṃ gacchasī’’ti mānusikāya vācāya pucchitvā ‘‘sāketa’’nti vutte puttassa sāsanaṃ pahiṇantā paṭhamaṃ gāthamāhaṃsu –
੭੧.
71.
‘‘ਸਚੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ ਗਚ੍ਛੇਸਿ, ਸਾਕੇਤੇ ਅਜ੍ਜੁਨਂ વਨਂ।
‘‘Sace brāhmaṇa gacchesi, sākete ajjunaṃ vanaṃ;
વਜ੍ਜਾਸਿ ਨਨ੍ਦਿਯਂ ਨਾਮ, ਪੁਤ੍ਤਂ ਅਸ੍ਮਾਕਮੋਰਸਂ।
Vajjāsi nandiyaṃ nāma, puttaṃ asmākamorasaṃ;
ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਚ ਤੇ વੁਦ੍ਧਾ, ਤੇ ਤਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਪਸ੍ਸਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ॥
Mātā pitā ca te vuddhā, te taṃ icchanti passitu’’nti.
ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਸਚੇ, ਤ੍વਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਸਾਕੇਤਂ ਗਚ੍ਛਸਿ, ਸਾਕੇਤੇ ਅਜ੍ਜੁਨવਨਂ ਨਾਮ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਤ੍ਥ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਪੁਤ੍ਤੋ ਨਨ੍ਦਿਯੋ ਨਾਮ ਮਿਗੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਂ વਦੇਯ੍ਯਾਸਿ ‘‘ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਤੇ વੁਡ੍ਢਾ ਯਾવ ਨ ਮਰਨ੍ਤਿ, ਤਾવ ਤਂ ਪਸ੍ਸਿਤੁਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।
Tassattho – sace, tvaṃ brāhmaṇa, sāketaṃ gacchasi, sākete ajjunavanaṃ nāma uyyānaṃ atthi, tattha amhākaṃ putto nandiyo nāma migo atthi, taṃ vadeyyāsi ‘‘mātāpitaro te vuḍḍhā yāva na maranti, tāva taṃ passituṃ icchantī’’ti.
ਸੋ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਸਾਕੇਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪੁਨਦਿવਸੇ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ‘‘ਨਨ੍ਦਿਯਮਿਗੋ ਨਾਮ ਕਤਰੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਮਿਗੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਸਮੀਪੇ ਠਤ੍વਾ ‘‘ਅਹ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਤਮਤ੍ਥਂ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਨਨ੍ਦਿਯੋ ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਮਹਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, વਤਿਂ ਲਙ੍ਘਿਤ੍વਾ ਨੋ ਨ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਂ, ਮਯਾ ਪਨ ਰਞ੍ਞੋ ਸਨ੍ਤਕਂ ਨਿવਾਪਪਾਨਭੋਜਨਂ ਭੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਮੇ ਇਣਟ੍ਠਾਨੇ ਠਿਤਂ, ਇਮੇਸਞ੍ਚ ਮਿਗਾਨਂ ਮਜ੍ਝੇ ਚਿਰવੁਤ੍ਥੋਸ੍ਮਿ, ਤਸ੍ਸ ਮੇ ਰਞ੍ਞੋ ਚੇવ ਏਤੇਸਞ੍ਚ ਸੋਤ੍ਥਿਭਾવਂ ਅਕਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਬਲਂ ਅਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਗਮਨਂ ਨਾਮ ਨ ਯੁਤ੍ਤਂ, ਅਤ੍ਤਨੋ વਾਰੇ ਪਨ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੇ ਅਹਂ ਏਤੇਸਂ ਸੋਤ੍ਥਿਭਾવਂ ਕਤ੍વਾ ਸੁਖਿਤੋ ਆਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਦ੍વੇ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –
So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā sāketaṃ gantvā punadivase uyyānaṃ pavisitvā ‘‘nandiyamigo nāma kataro’’ti pucchi. Migo āgantvā tassa samīpe ṭhatvā ‘‘aha’’nti āha. Brāhmaṇo tamatthaṃ ārocesi. Nandiyo taṃ sutvā ‘‘gaccheyyāmahaṃ, brāhmaṇa, vatiṃ laṅghitvā no na gaccheyyaṃ, mayā pana rañño santakaṃ nivāpapānabhojanaṃ bhuttaṃ, taṃ me iṇaṭṭhāne ṭhitaṃ, imesañca migānaṃ majjhe ciravutthosmi, tassa me rañño ceva etesañca sotthibhāvaṃ akatvā attano balaṃ adassetvā gamanaṃ nāma na yuttaṃ, attano vāre pana sampatte ahaṃ etesaṃ sotthibhāvaṃ katvā sukhito āgacchissāmī’’ti tamatthaṃ pakāsento dve gāthā abhāsi –
੭੨.
72.
‘‘ਭੁਤ੍ਤਾ ਮਯਾ ਨਿવਾਪਾਨਿ, ਰਾਜਿਨੋ ਪਾਨਭੋਜਨਂ।
‘‘Bhuttā mayā nivāpāni, rājino pānabhojanaṃ;
ਤਂ ਰਾਜਪਿਣ੍ਡਂ ਅવਭੋਤ੍ਤੁਂ, ਨਾਹਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ ਮੁਸ੍ਸਹੇ॥
Taṃ rājapiṇḍaṃ avabhottuṃ, nāhaṃ brāhmaṇa mussahe.
੭੩.
73.
‘‘ਓਦਹਿਸ੍ਸਾਮਹਂ ਪਸ੍ਸਂ, ਖੁਰਪ੍ਪਾਨਿਸ੍ਸ ਰਾਜਿਨੋ।
‘‘Odahissāmahaṃ passaṃ, khurappānissa rājino;
ਤਦਾਹਂ ਸੁਖਿਤੋ ਮੁਤ੍ਤੋ, ਅਪਿ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ ਮਾਤਰ’’ਨ੍ਤਿ॥
Tadāhaṃ sukhito mutto, api passeyya mātara’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਨਿવਾਪਾਨੀਤਿ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਨਿવੁਤਾਨਿ ਨਿવਾਪਾਨਿ। ਪਾਨਭੋਜਨਨ੍ਤਿ ਪਾਨੀਯਞ੍ਚ ਅવਸੇਸਤਿਣਞ੍ਚ। ਤਂ ਰਾਜਪਿਣ੍ਡਨ੍ਤਿ ਤਂ ਰਞ੍ਞੋ ਸਨ੍ਤਕਂ ਸਙ੍ਕਡ੍ਢਿਤ੍વਾ ਸਮੋਧਾਨਕਟ੍ਠੇਨ ਪਿਣ੍ਡਂ। ਅવਭੋਤ੍ਤੁਨ੍ਤਿ ਦੁਬ੍ਭੁਤ੍ਤਂ ਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ । ਰਞ੍ਞੋ ਹਿ ਕਿਚ੍ਚਂ ਅਨਿਪ੍ਫਾਦੇਨ੍ਤੋ ਤਂ ਅવਭੁਤ੍ਤਂ ਭੁਞ੍ਜਤਿ ਨਾਮ, ਸ੍વਾਹਂ ਏવਂ ਅવਭੋਤ੍ਤੁਂ ਨ ਉਸ੍ਸਹਾਮੀਤਿ વਦਤਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ ਮੁਸ੍ਸਹੇਤਿ ਚੇਤ੍ਥ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਤਿ ਆਲਪਨਂ, ਮ-ਕਾਰੋ ਪਦਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ વੁਤ੍ਤੋ।
Tattha nivāpānīti tesu tesu ṭhānesu nivutāni nivāpāni. Pānabhojananti pānīyañca avasesatiṇañca. Taṃ rājapiṇḍanti taṃ rañño santakaṃ saṅkaḍḍhitvā samodhānakaṭṭhena piṇḍaṃ. Avabhottunti dubbhuttaṃ bhuñjituṃ . Rañño hi kiccaṃ anipphādento taṃ avabhuttaṃ bhuñjati nāma, svāhaṃ evaṃ avabhottuṃ na ussahāmīti vadati. Brāhmaṇa mussaheti cettha brāhmaṇāti ālapanaṃ, ma-kāro padasandhivasena vutto.
ਓਦਹਿਸ੍ਸਾਮਹਂ ਪਸ੍ਸਂ, ਖੁਰਪ੍ਪਾਨਿਸ੍ਸ ਰਾਜਿਨੋਤਿ ਅਹਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਅਤ੍ਤਨੋ વਾਰੇ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੇ ਖੁਰਪ੍ਪਂ ਸਨ੍ਨਯ੍ਹਿਤ੍વਾ ਆਗਤਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਮਿਗਯੂਥਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤੇ ਠਤ੍વਾ ‘‘ਮਂ વਿਜ੍ਝ, ਮਹਾਰਾਜਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮਹਾਫਾਸੁਕਪਸ੍ਸਂ ਓਦਹਿਸ੍ਸਾਮਿ ਓਡ੍ਡੇਸ੍ਸਾਮਿ। ਸੁਖਿਤੋ ਮੁਤ੍ਤੋਤਿ ਤਦਾ ਅਹਂ ਮਰਣਭਯਾ ਮੁਤ੍ਤੋ ਸੁਖਿਤੋ ਨਿਦ੍ਦੁਕ੍ਖੋ ਰਞ੍ਞਾ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤੋ ਅਪਿ ਨਾਮ ਮਾਤਰਂ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ।
Odahissāmahaṃ passaṃ, khurappānissa rājinoti ahaṃ, brāhmaṇa, attano vāre sampatte khurappaṃ sannayhitvā āgatassa rañño migayūthato nikkhamitvā ekamante ṭhatvā ‘‘maṃ vijjha, mahārājā’’ti vatvā attano mahāphāsukapassaṃ odahissāmi oḍḍessāmi. Sukhito muttoti tadā ahaṃ maraṇabhayā mutto sukhito niddukkho raññā anuññāto api nāma mātaraṃ passeyyanti.
ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਅਪਰਭਾਗੇ ਤਸ੍ਸ વਾਰਦਿવਸੇ ਰਾਜਾ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਪਰਿવਾਰੇਨ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਆਗਚ੍ਛਿ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਏਕਮਨ੍ਤੇ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਰਾਜਾ ‘‘ਮਿਗਂ વਿਜ੍ਝਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਖੁਰਪ੍ਪਂ ਸਨ੍ਨਯ੍ਹਿ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਯਥਾ ਅਞ੍ਞੇ ਮਰਣਭਯਤਜ੍ਜਿਤਾ ਪਲਾਯਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਅਪਲਾਯਿਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਭਯੋ ਹੁਤ੍વਾ ਮੇਤ੍ਤਂ ਪੁਰੇਚਾਰਿਕਂ ਕਤ੍વਾ ਮਹਾਫਾਸੁਕਪਸ੍ਸਂ ਓਦਹਿਤ੍વਾ ਨਿਚ੍ਚਲੋવ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਰਾਜਾ ਤਸ੍ਸ ਮੇਤ੍ਤਾਨੁਭਾવੇਨ ਸਰਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਕਿਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸਰਂ ਨ ਮੁਚ੍ਚੇਸਿ, ਮੁਞ੍ਚਾਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕੋਮਿ, ਮਿਗਰਾਜਾ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਗੁਣવਨ੍ਤਾਨਂ ਗੁਣਂ ਜਾਨ, ਮਹਾਰਾਜਾ’’ਤਿ। ਤਦਾ ਰਾਜਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੇ ਪਸੀਦਿਤ੍વਾ ਧਨੁਂ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਂ ਅਚਿਤ੍ਤਕਂ ਕਲਿਙ੍ਗਰਕਣ੍ਡਮ੍ਪਿ ਤਾવ ਤવ ਗੁਣਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਅਹਂ ਸਚਿਤ੍ਤਕੋ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤੋਪਿ ਤવ ਗੁਣਂ ਨ ਜਾਨਾਮਿ, ਮਿਗਰਾਜ, ਮਯ੍ਹਂ ਖਮ, ਅਭਯਂ ਤੇ ਦਮ੍ਮੀ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਮਯ੍ਹਂ ਤਾવ ਅਭਯਂ ਦੇਸਿ, ਅਯਂ ਪਨ ਉਯ੍ਯਾਨੇ ਮਿਗਗਣੋ ਕਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਏਤਸ੍ਸਪਿ ਅਭਯਂ ਦਮ੍ਮੀ’’ਤਿ। ਏવਂ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਨਿਗ੍ਰੋਧਜਾਤਕੇ (ਜਾ॰ ੧.੧.੧੨) વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਅਰਞ੍ਞੇ ਮਿਗਾਨਂ ਆਕਾਸਗਤਸਕੁਣਾਨਂ ਜਲਚਰਮਚ੍ਛਾਨਞ੍ਚ ਅਭਯਂ ਦਾਪੇਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨਂ ਪਞ੍ਚਸੁ ਸੀਲੇਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਰਞ੍ਞਾ ਨਾਮ ਅਗਤਿਗਮਨਂ ਪਹਾਯ ਦਸ ਰਾਜਧਮ੍ਮੇ ਅਕੋਪੇਨ੍ਤੇਨ ਧਮ੍ਮੇਨ ਸਮੇਨ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ।
Taṃ sutvā brāhmaṇo pakkāmi. Aparabhāge tassa vāradivase rājā mahantena parivārena uyyānaṃ āgacchi. Mahāsatto ekamante aṭṭhāsi. Rājā ‘‘migaṃ vijjhissāmī’’ti khurappaṃ sannayhi. Mahāsatto yathā aññe maraṇabhayatajjitā palāyanti, evaṃ apalāyitvā nibbhayo hutvā mettaṃ purecārikaṃ katvā mahāphāsukapassaṃ odahitvā niccalova aṭṭhāsi. Rājā tassa mettānubhāvena saraṃ vissajjetuṃ nāsakkhi. Mahāsatto ‘‘kiṃ, mahārāja, saraṃ na muccesi, muñcāhī’’ti āha. ‘‘Na sakkomi, migarājā’’ti. ‘‘Tena hi guṇavantānaṃ guṇaṃ jāna, mahārājā’’ti. Tadā rājā bodhisatte pasīditvā dhanuṃ chaḍḍetvā ‘‘imaṃ acittakaṃ kaliṅgarakaṇḍampi tāva tava guṇaṃ jānāti, ahaṃ sacittako manussabhūtopi tava guṇaṃ na jānāmi, migarāja, mayhaṃ khama, abhayaṃ te dammī’’ti āha. ‘‘Mahārāja, mayhaṃ tāva abhayaṃ desi, ayaṃ pana uyyāne migagaṇo kiṃ karissatī’’ti? ‘‘Etassapi abhayaṃ dammī’’ti. Evaṃ mahāsatto nigrodhajātake (jā. 1.1.12) vuttanayeneva sabbesaṃ araññe migānaṃ ākāsagatasakuṇānaṃ jalacaramacchānañca abhayaṃ dāpetvā rājānaṃ pañcasu sīlesu patiṭṭhāpetvā ‘‘mahārāja, raññā nāma agatigamanaṃ pahāya dasa rājadhamme akopentena dhammena samena rajjaṃ kāretuṃ vaṭṭatī’’ti.
‘‘ਦਾਨਂ ਸੀਲਂ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗਂ, ਅਜ੍ਜવਂ ਮਦ੍ਦવਂ ਤਪਂ।
‘‘Dānaṃ sīlaṃ pariccāgaṃ, ajjavaṃ maddavaṃ tapaṃ;
ਅਕ੍ਕੋਧਂ ਅવਿਹਿਂਸਞ੍ਚ, ਖਨ੍ਤਿਞ੍ਚ ਅવਿਰੋਧਨਂ॥
Akkodhaṃ avihiṃsañca, khantiñca avirodhanaṃ.
‘‘ਇਚ੍ਚੇਤੇ ਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ, ਠਿਤੇ ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਅਤ੍ਤਨਿ।
‘‘Iccete kusale dhamme, ṭhite passāmi attani;
ਤਤੋ ਮੇ ਜਾਯਤੇ ਪੀਤਿ, ਸੋਮਨਸ੍ਸਞ੍ਚਨਪ੍ਪਕ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੨.੨੧.੧੭੬-੧੭੭) –
Tato me jāyate pīti, somanassañcanappaka’’nti. (jā. 2.21.176-177) –
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਰਾਜਧਮ੍ਮੇ ਗਾਥਾਬਨ੍ਧੇਨੇવ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਕਤਿਪਾਹਂ ਰਞ੍ਞੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ વਸਿਤ੍વਾ ਨਗਰੇ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਭਯਦਾਨਪਕਾਸਨਤ੍ਥਂ ਸੁવਣ੍ਣਭੇਰਿਂ ਚਰਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਹੋਹਿ, ਮਹਾਰਾਜਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਾਯ ਗਤੋ।
Evaṃ vutte rājadhamme gāthābandheneva desetvā katipāhaṃ rañño santike vasitvā nagare sabbasattānaṃ abhayadānapakāsanatthaṃ suvaṇṇabheriṃ carāpetvā ‘‘appamatto hohi, mahārājā’’ti vatvā mātāpitūnaṃ dassanatthāya gato.
੭੪.
74.
‘‘ਮਿਗਰਾਜਾ ਪੁਰੇ ਆਸਿਂ, ਕੋਸਲਸ੍ਸ ਨਿਕੇਤਨੇ।
‘‘Migarājā pure āsiṃ, kosalassa niketane;
ਨਨ੍ਦਿਯੋ ਨਾਮ ਨਾਮੇਨ, ਅਭਿਰੂਪੋ ਚਤੁਪ੍ਪਦੋ॥
Nandiyo nāma nāmena, abhirūpo catuppado.
੭੫.
75.
‘‘ਤਂ ਮਂ વਧਿਤੁਮਾਗਚ੍ਛਿ, ਦਾਯਸ੍ਮਿਂ ਅਜ੍ਜੁਨੇ વਨੇ।
‘‘Taṃ maṃ vadhitumāgacchi, dāyasmiṃ ajjune vane;
ਧਨੁਂ ਆਰਜ੍ਜਂ ਕਤ੍વਾਨ, ਉਸੁਂ ਸਨ੍ਨਯ੍ਹ ਕੋਸਲੋ॥
Dhanuṃ ārajjaṃ katvāna, usuṃ sannayha kosalo.
੭੬.
76.
‘‘ਤਸ੍ਸਾਹਂ ਓਦਹਿਂ ਪਸ੍ਸਂ, ਖੁਰਪ੍ਪਾਨਿਸ੍ਸ ਰਾਜਿਨੋ।
‘‘Tassāhaṃ odahiṃ passaṃ, khurappānissa rājino;
ਤਦਾਹਂ ਸੁਖਿਤੋ ਮੁਤ੍ਤੋ, ਮਾਤਰਂ ਦਟ੍ਠੁਮਾਗਤੋ’’ਤਿ॥ –
Tadāhaṃ sukhito mutto, mātaraṃ daṭṭhumāgato’’ti. –
ਇਮਾ ਤਿਸ੍ਸੋ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਗਾਥਾ ਹੋਨ੍ਤਿ।
Imā tisso abhisambuddhagāthā honti.
ਤਤ੍ਥ ਕੋਸਲਸ੍ਸ ਨਿਕੇਤਨੇਤਿ ਕੋਸਲਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਨਿਕੇਤਨੇ વਸਨਟ੍ਠਾਨੇ, ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਅਰਞ੍ਞਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦਾਯਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਮਿਗਾਨਂ વਸਨਤ੍ਥਾਯ ਦਿਨ੍ਨਉਯ੍ਯਾਨੇ। ਆਰਜ੍ਜਂ ਕਤ੍વਾਨਾਤਿ ਜਿਯਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਤੋ ਕਤ੍વਾ , ਆਰੋਪੇਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਨ੍ਨਯ੍ਹਾਤਿ ਸਨ੍ਨਯ੍ਹਿਤ੍વਾ ਯੋਜੇਤ੍વਾ। ਓਦਹਿਨ੍ਤਿ ਓਡ੍ਡੇਸਿਂ। ਮਾਤਰਂ ਦਟ੍ਠੁਮਾਗਤੋਤਿ ਦੇਸਨਾਸੀਸਮੇਤਂ, ਰਞ੍ਞੋ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਭਯਤ੍ਥਾਯ ਸੁવਣ੍ਣਭੇਰਿਂ ਚਰਾਪੇਤ੍વਾ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਦਟ੍ਠੁਂ ਆਗਤੋਸ੍ਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Tattha kosalassa niketaneti kosalassa rañño niketane vasanaṭṭhāne, tassa santike araññasminti attho. Dāyasminti migānaṃ vasanatthāya dinnauyyāne. Ārajjaṃ katvānāti jiyāya saddhiṃ ekato katvā , āropetvāti attho. Sannayhāti sannayhitvā yojetvā. Odahinti oḍḍesiṃ. Mātaraṃ daṭṭhumāgatoti desanāsīsametaṃ, rañño dhammaṃ desetvā sabbasattānaṃ abhayatthāya suvaṇṇabheriṃ carāpetvā mātāpitaro daṭṭhuṃ āgatosmīti attho.
ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਪਕਾਸੇਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ, ਸਚ੍ਚਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਮਾਤੁਪੋਸਕਭਿਕ੍ਖੁ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿ। ਤਦਾ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਮਹਾਰਾਜਕੁਲਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ, ਰਾਜਾ ਆਨਨ੍ਦੋ, ਨਨ੍ਦਿਯਮਿਗਰਾਜਾ ਪਨ ਅਹਮੇવ ਅਹੋਸਿਨ੍ਤਿ।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne mātuposakabhikkhu sotāpattiphale patiṭṭhahi. Tadā mātāpitaro mahārājakulāni ahesuṃ, brāhmaṇo sāriputto, rājā ānando, nandiyamigarājā pana ahameva ahosinti.
ਨਨ੍ਦਿਯਮਿਗਰਾਜਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਦਸਮਾ।
Nandiyamigarājajātakavaṇṇanā dasamā.
ਅવਾਰਿਯવਗ੍ਗੋ ਪਠਮੋ।
Avāriyavaggo paṭhamo.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੩੮੫. ਨਨ੍ਦਿਯਮਿਗਰਾਜਜਾਤਕਂ • 385. Nandiyamigarājajātakaṃ