| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ชาตก-อฎฺฐกถา • Jātaka-aṭṭhakathā |
[๑๔๔] ๔. นงฺคุฎฺฐชาตกวณฺณนา
[144] 4. Naṅguṭṭhajātakavaṇṇanā
พหุเมฺปตํ อสพฺภิ ชาตเวทาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรโนฺต อาชีวกานํ มิจฺฉาตปํ อารพฺภ กเถสิฯ ตทา กิร อาชีวกา เชตวนปิฎฺฐิยํ นานปฺปการํ มิจฺฉาตปํ จรนฺติฯ สมฺพหุลา ภิกฺขู เตสํ อุกฺกุฎิกปฺปธานวคฺคุลิวตกณฺฎกาปสฺสยปญฺจาตปตปนาทิเภทํ มิจฺฉาตปํ ทิสฺวา ภควนฺตํ ปุจฺฉิํสุ ‘‘อตฺถิ นุ โข, ภเนฺต, อิมํ มิจฺฉาตปํ นิสฺสาย กุสลํ วา วุฑฺฒิ วา’’ติฯ สตฺถา ‘‘น, ภิกฺขเว, เอวรูปํ มิจฺฉาตปํ นิสฺสาย กุสลํ วา วุฑฺฒิ วา อตฺถิ, ปุเพฺพ ปณฺฑิตา ‘เอวรูปํ ตปํ นิสฺสาย กุสลํ วา วุฑฺฒิ วา ภวิสฺสตี’ติ สญฺญาย ชาตคฺคิํ คเหตฺวา อรญฺญํ ปวิสิตฺวา อคฺคิชุหนาทิวเสน กิญฺจิ วุฑฺฒิํ อปสฺสนฺตา อคฺคิํ อุทเกน นิพฺพาเปตฺวา กสิณปริกมฺมํ กตฺวา อภิญฺญา จ สมาปตฺติโย จ นิพฺพเตฺตตฺวา พฺรหฺมโลกปรายณา อเหสุ’’นฺติ วตฺวา อตีตํ อาหริฯ
Bahumpetaṃ asabbhi jātavedāti idaṃ satthā jetavane viharanto ājīvakānaṃ micchātapaṃ ārabbha kathesi. Tadā kira ājīvakā jetavanapiṭṭhiyaṃ nānappakāraṃ micchātapaṃ caranti. Sambahulā bhikkhū tesaṃ ukkuṭikappadhānavaggulivatakaṇṭakāpassayapañcātapatapanādibhedaṃ micchātapaṃ disvā bhagavantaṃ pucchiṃsu ‘‘atthi nu kho, bhante, imaṃ micchātapaṃ nissāya kusalaṃ vā vuḍḍhi vā’’ti. Satthā ‘‘na, bhikkhave, evarūpaṃ micchātapaṃ nissāya kusalaṃ vā vuḍḍhi vā atthi, pubbe paṇḍitā ‘evarūpaṃ tapaṃ nissāya kusalaṃ vā vuḍḍhi vā bhavissatī’ti saññāya jātaggiṃ gahetvā araññaṃ pavisitvā aggijuhanādivasena kiñci vuḍḍhiṃ apassantā aggiṃ udakena nibbāpetvā kasiṇaparikammaṃ katvā abhiññā ca samāpattiyo ca nibbattetvā brahmalokaparāyaṇā ahesu’’nti vatvā atītaṃ āhari.
อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทเตฺต รชฺชํ กาเรเนฺต โพธิสโตฺต อุทิจฺจพฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติฯ ตสฺส ชาตทิวเส มาตาปิตโร ชาตคฺคิํ คเหตฺวา ฐเปสุํฯ อถ นํ โสฬสวสฺสกาเล เอตทโวจุํ ‘‘มยํ เต, ปุตฺต, ชาตทิวเส อคฺคิํ คณฺหิมฺหฯ สเจสิ อคารํ อชฺฌาวสิตุกาโม, ตโย เวเท อุคฺคณฺหฯ อถ พฺรหฺมโลกํ คนฺตุกาโม, อคฺคิํ คเหตฺวา อรญฺญํ ปวิสิตฺวา อคฺคิํ ปริจรโนฺต มหาพฺรหฺมานํ อาราเธตฺวา พฺรหฺมโลกปรายโณ โหหี’’ติฯ โส ‘‘น มยฺหํ อคาเรน อโตฺถ’’ติ อคฺคิํ คเหตฺวา อรญฺญํ ปวิสิตฺวา อสฺสมปทํ มาเปตฺวา อคฺคิํ ปริจรโนฺต อรเญฺญ วิหาสิฯ โส เอกทิวสํ ปจฺจนฺตคามเก โคทกฺขิณํ ลภิตฺวา ตํ โคณํ อสฺสมปทํ เนตฺวา จิเนฺตสิ ‘‘อคฺคิภควนฺตํ โคมํสํ ขาทาเปสฺสามี’’ติฯ อถสฺส เอตทโหสิ ‘‘อิธ โลณํ นตฺถิ, อคฺคิภควา อโลณํ ขาทิตุํ น สกฺขิสฺสติ, คามโต โลณํ อาหริตฺวา อคฺคิภควนฺตํ สโลณกํ ขาทาเปสฺสามี’’ติฯ โส ตํ ตเตฺถว พนฺธิตฺวา โลณตฺถาย คามกํ อคมาสิฯ ตสฺมิํ คเต สมฺพหุลา ลุทฺทกา ตํ ฐานํ อาคตาฯ โคณํ ทิสฺวา วธิตฺวา มํสํ ปจิตฺวา ขาทิตฺวา นงฺคุฎฺฐญฺจ ชงฺฆญฺจ จมฺมญฺจ ตเตฺถว ฉเฑฺฑตฺวา อวเสสมํสํ อาทาย อคมํสุฯ
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto udiccabrāhmaṇakule nibbatti. Tassa jātadivase mātāpitaro jātaggiṃ gahetvā ṭhapesuṃ. Atha naṃ soḷasavassakāle etadavocuṃ ‘‘mayaṃ te, putta, jātadivase aggiṃ gaṇhimha. Sacesi agāraṃ ajjhāvasitukāmo, tayo vede uggaṇha. Atha brahmalokaṃ gantukāmo, aggiṃ gahetvā araññaṃ pavisitvā aggiṃ paricaranto mahābrahmānaṃ ārādhetvā brahmalokaparāyaṇo hohī’’ti. So ‘‘na mayhaṃ agārena attho’’ti aggiṃ gahetvā araññaṃ pavisitvā assamapadaṃ māpetvā aggiṃ paricaranto araññe vihāsi. So ekadivasaṃ paccantagāmake godakkhiṇaṃ labhitvā taṃ goṇaṃ assamapadaṃ netvā cintesi ‘‘aggibhagavantaṃ gomaṃsaṃ khādāpessāmī’’ti. Athassa etadahosi ‘‘idha loṇaṃ natthi, aggibhagavā aloṇaṃ khādituṃ na sakkhissati, gāmato loṇaṃ āharitvā aggibhagavantaṃ saloṇakaṃ khādāpessāmī’’ti. So taṃ tattheva bandhitvā loṇatthāya gāmakaṃ agamāsi. Tasmiṃ gate sambahulā luddakā taṃ ṭhānaṃ āgatā. Goṇaṃ disvā vadhitvā maṃsaṃ pacitvā khāditvā naṅguṭṭhañca jaṅghañca cammañca tattheva chaḍḍetvā avasesamaṃsaṃ ādāya agamaṃsu.
พฺราหฺมโณ อาคนฺตฺวา นงฺคุฎฺฐาทิมตฺตเมว ทิสฺวา จิเนฺตสิ ‘‘อยํ อคฺคิภควา อตฺตโน สนฺตกมฺปิ รกฺขิตุํ น สโกฺกติ, มํ ปน กทา รกฺขิสฺสติฯ อิมินา อคฺคิปริจรเณน นิรตฺถเกน ภวิตพฺพํ, นตฺถิ อิโตนิทานํ กุสลํ วา วุฑฺฒิ วา’’ติฯ โส อคฺคิปริจริยาย วิคตจฺฉโนฺท ‘‘หโมฺภ อคฺคิภควา, ตฺวํ อตฺตโนปิ สนฺตกํ รกฺขิตุํ อสโกฺกโนฺต มํ กทา รกฺขิสฺสสิ, มํสํ นตฺถิ, เอตฺตเกนปิ ตุสฺสาหี’’ติ นงฺคุฎฺฐาทีนิ อคฺคิมฺหิ ปกฺขิปโนฺต อิมํ คาถมาห –
Brāhmaṇo āgantvā naṅguṭṭhādimattameva disvā cintesi ‘‘ayaṃ aggibhagavā attano santakampi rakkhituṃ na sakkoti, maṃ pana kadā rakkhissati. Iminā aggiparicaraṇena niratthakena bhavitabbaṃ, natthi itonidānaṃ kusalaṃ vā vuḍḍhi vā’’ti. So aggiparicariyāya vigatacchando ‘‘hambho aggibhagavā, tvaṃ attanopi santakaṃ rakkhituṃ asakkonto maṃ kadā rakkhissasi, maṃsaṃ natthi, ettakenapi tussāhī’’ti naṅguṭṭhādīni aggimhi pakkhipanto imaṃ gāthamāha –
๑๔๔.
144.
‘‘พหุเมฺปตํ อสพฺภิ ชาตเวท, ยํ ตํ วาลธินาภิปูชยาม;
‘‘Bahumpetaṃ asabbhi jātaveda, yaṃ taṃ vāladhinābhipūjayāma;
มํสารหสฺส นตฺถชฺช มํสํ, นงฺคุฎฺฐมฺปิ ภวํ ปฎิคฺคหาตู’’ติฯ
Maṃsārahassa natthajja maṃsaṃ, naṅguṭṭhampi bhavaṃ paṭiggahātū’’ti.
ตตฺถ พหุเมฺปตนฺติ เอตฺตกมฺปิ พหุํฯ อสพฺภีติ อสปฺปุริส อสาธุชาติกฯ ชาตเวทาติ อคฺคิํ อาลปติฯ อคฺคิ หิ ชาตมโตฺตว เวทิยติ ปญฺญายติ ปากโฎ โหติ, ตสฺมา ‘‘ชาตเวโท’’ติ วุจฺจติฯ ยํ ตํ วาลธินาภิปูชยามาติ ยํ อชฺช มยํ อตฺตโนปิ สนฺตกํ รกฺขิตุํ อสมตฺถํ ภควนฺตํ วาลธินา อภิปูชยาม, เอตมฺปิ ตว พหุเมวาติ ทเสฺสติฯ มํสารหสฺสาติ มํสํ อรหสฺส ตุยฺหํ นตฺถิ อชฺช มํสํฯ นงฺคุฎฺฐมฺปิ ภวํ ปฎิคฺคหาตูติ อตฺตโน สนฺตกํ รกฺขิตุํ อสโกฺกโนฺต ภวํ อิมํ สชงฺฆจมฺมํ นงฺคุฎฺฐมฺปิ ปฎิคฺคณฺหาตูติฯ
Tattha bahumpetanti ettakampi bahuṃ. Asabbhīti asappurisa asādhujātika. Jātavedāti aggiṃ ālapati. Aggi hi jātamattova vediyati paññāyati pākaṭo hoti, tasmā ‘‘jātavedo’’ti vuccati. Yaṃ taṃ vāladhinābhipūjayāmāti yaṃ ajja mayaṃ attanopi santakaṃ rakkhituṃ asamatthaṃ bhagavantaṃ vāladhinā abhipūjayāma, etampi tava bahumevāti dasseti. Maṃsārahassāti maṃsaṃ arahassa tuyhaṃ natthi ajja maṃsaṃ. Naṅguṭṭhampi bhavaṃ paṭiggahātūti attano santakaṃ rakkhituṃ asakkonto bhavaṃ imaṃ sajaṅghacammaṃ naṅguṭṭhampi paṭiggaṇhātūti.
เอวํ วตฺวา มหาสโตฺต อคฺคิํ อุทเกน นิพฺพาเปตฺวา อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา อภิญฺญา จ สมาปตฺติโย จ นิพฺพเตฺตตฺวา พฺรหฺมโลกปรายโณ อโหสิฯ
Evaṃ vatvā mahāsatto aggiṃ udakena nibbāpetvā isipabbajjaṃ pabbajitvā abhiññā ca samāpattiyo ca nibbattetvā brahmalokaparāyaṇo ahosi.
สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ – ‘‘นิพฺพุตคฺคิตาปโส อหเมว เตน สมเยนา’’ติฯ
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘nibbutaggitāpaso ahameva tena samayenā’’ti.
นงฺคุฎฺฐชาตกวณฺณนา จตุตฺถาฯ
Naṅguṭṭhajātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / ชาตกปาฬิ • Jātakapāḷi / ๑๔๔. นงฺคุฎฺฐชาตกํ • 144. Naṅguṭṭhajātakaṃ
