| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
नप्पटिप्पस्सम्भनवग्गवण्णना
Nappaṭippassambhanavaggavaṇṇanā
४२०. अयन्ति कम्मकतो भिक्खु, न वत्ततीति सम्बन्धो। अनुलोमवत्तेति कतकम्मस्स अनुलोमे वत्ते। अस्साति भिक्खुस्स। सरज्जुकोति सह कम्मसङ्खाताय रज्जुयाति सरज्जुको।
420.Ayanti kammakato bhikkhu, na vattatīti sambandho. Anulomavatteti katakammassa anulome vatte. Assāti bhikkhussa. Sarajjukoti saha kammasaṅkhātāya rajjuyāti sarajjuko.
४२१. समग्गेहि भिक्खूहीति सम्बन्धो। हीति सच्चं। अच्चयं देसापेत्वाति अञ्ञमञ्ञं दोसं देसापेत्वा। तिणवत्थारकसमथं वाति वासद्दो अत्थन्तरविकप्पो। तत्र चेति एत्थ तसद्दो कम्मविसयो, चेसद्दो सचेपरियायोति आह ‘‘सचे तादिसे कम्मे’’ति। दिट्ठाविकम्मम्पि कत्वाति दिट्ठाविकम्मं कत्वापीति योजना। पिसद्देन अकत्वापीति सम्पिण्डेति। यत्र पनाति कम्मे पन। तत्थाति कम्मे। पक्कमितब्बन्ति सङ्गामावचरेन पक्कमितब्बं।
421. Samaggehi bhikkhūhīti sambandho. Hīti saccaṃ. Accayaṃ desāpetvāti aññamaññaṃ dosaṃ desāpetvā. Tiṇavatthārakasamathaṃ vāti vāsaddo atthantaravikappo. Tatra ceti ettha tasaddo kammavisayo, cesaddo sacepariyāyoti āha ‘‘sace tādise kamme’’ti. Diṭṭhāvikammampi katvāti diṭṭhāvikammaṃ katvāpīti yojanā. Pisaddena akatvāpīti sampiṇḍeti. Yatra panāti kamme pana. Tatthāti kamme. Pakkamitabbanti saṅgāmāvacarena pakkamitabbaṃ.
४२२. उस्सितमन्तीति एत्थ उस्सितं मन्ती उस्सितमन्तीति दस्सेन्तो आह ‘‘लोभ…पे॰… भासिता’’ति। तत्थ ‘‘लोभदोस मोहमानुस्सन्नं वाच’’न्ति इमिना उस्सितपदस्स अत्थं दस्सेति। ‘‘भासिता’’ति इमिना ‘‘मन्ती’’ति पदस्स अत्थं दस्सेति। निस्सितजप्पीति एत्थ अञ्ञनिस्सितं जप्पमेतस्साति निस्सितजप्पीति दस्सेन्तो आह ‘‘अत्तनो’’तिआदि। एत्थ जप्पन्ति वचनं। जप्प वचनेति हि धातुपाठेसु वुत्तं। उस्सदयुत्तन्ति लोभादिउस्सदयुत्तं, वचनन्ति सम्बन्धो। एवमञ्ञन्ति एवं अत्तना अञ्ञं। कथानुसन्धिवचनेति चोदकचुदितकानं कथाय अनुसन्धिवचने। एत्थ ‘‘वचने’’ति इमिना ‘‘भासानुसन्धी’’ति एत्थ भाससद्दो वचनपरियायोति दस्सेति।
422.Ussitamantīti ettha ussitaṃ mantī ussitamantīti dassento āha ‘‘lobha…pe… bhāsitā’’ti. Tattha ‘‘lobhadosa mohamānussannaṃ vāca’’nti iminā ussitapadassa atthaṃ dasseti. ‘‘Bhāsitā’’ti iminā ‘‘mantī’’ti padassa atthaṃ dasseti. Nissitajappīti ettha aññanissitaṃ jappametassāti nissitajappīti dassento āha ‘‘attano’’tiādi. Ettha jappanti vacanaṃ. Jappa vacaneti hi dhātupāṭhesu vuttaṃ. Ussadayuttanti lobhādiussadayuttaṃ, vacananti sambandho. Evamaññanti evaṃ attanā aññaṃ. Kathānusandhivacaneti codakacuditakānaṃ kathāya anusandhivacane. Ettha ‘‘vacane’’ti iminā ‘‘bhāsānusandhī’’ti ettha bhāsasaddo vacanapariyāyoti dasseti.
उस्सारेतीति उद्धं गमापेति। इमिना उस्सादेति उपरि गमापेतीति उस्सादेताति वचनत्थं दस्सेति। एत्थ हि दकाररकारा सदिसत्था । ते हि द्वे अक्खरा कदाचि कत्थचि सदिसत्था होन्ति। अवसारेतीति हीनभावं गमापेति। इमिना अवसादेति अधोभावं गमापेतीति अवसादेताति वचनत्थं दस्सेति। ‘‘अपसादेता’’तिपि पाठो, उपसग्गमत्तमेव नानं। सम्फञ्च बहुं भासतीति एत्थ सम्फसद्दो निरत्थककथावचनोति आह ‘‘निरत्थककथ’’न्ति। निरत्थककथा हि यस्मा सं हितसुखं फलति विनासेति, तस्मा सम्फन्ति वुच्चति। फा धातूति च फलधातूति च धातुपाठेसु (सद्दनीतिधातुमालायं १६ लकारन्तधातु) वुत्तं।
Ussāretīti uddhaṃ gamāpeti. Iminā ussādeti upari gamāpetīti ussādetāti vacanatthaṃ dasseti. Ettha hi dakārarakārā sadisatthā . Te hi dve akkharā kadāci katthaci sadisatthā honti. Avasāretīti hīnabhāvaṃ gamāpeti. Iminā avasādeti adhobhāvaṃ gamāpetīti avasādetāti vacanatthaṃ dasseti. ‘‘Apasādetā’’tipi pāṭho, upasaggamattameva nānaṃ. Samphañca bahuṃ bhāsatīti ettha samphasaddo niratthakakathāvacanoti āha ‘‘niratthakakatha’’nti. Niratthakakathā hi yasmā saṃ hitasukhaṃ phalati vināseti, tasmā samphanti vuccati. Phā dhātūti ca phaladhātūti ca dhātupāṭhesu (saddanītidhātumālāyaṃ 16 lakārantadhātu) vuttaṃ.
भारे अनारोपितेति ‘‘तव भारो’’ति सङ्घेन भारे अनारोपिते। अज्झोत्थरित्वाति अभिभवित्वा । इमिना पसय्ह पवत्ताति एत्थ पसय्हसद्दस्स अभिभवनत्थं दस्सेति। अनधिकारेति अनधिपच्चट्ठाने। ‘‘कथेता’’ति इमिना वतुधातुया कथनत्थं दस्सेति। अनोकासकम्मं कारेत्वाति एत्थ नकारस्स अयुत्तयोगभावतो युत्तट्ठानं दस्सेन्तो आह ‘‘ओकासकम्मं अकारेत्वा’’ति। यस्साति या अस्स। अस्स भिक्खुनो अत्तनो या दिट्ठि अत्थीति योजना, अथवा अत्तनो या दिट्ठि भवेय्याति योजना। तन्ति दिट्ठिं। ‘‘कथेता’’ति इमिना ब्याकताति एत्थ वि आ पुब्बकरधातुया कथनत्थं दस्सेति।
Bhāre anāropiteti ‘‘tava bhāro’’ti saṅghena bhāre anāropite. Ajjhottharitvāti abhibhavitvā . Iminā pasayha pavattāti ettha pasayhasaddassa abhibhavanatthaṃ dasseti. Anadhikāreti anadhipaccaṭṭhāne. ‘‘Kathetā’’ti iminā vatudhātuyā kathanatthaṃ dasseti. Anokāsakammaṃ kāretvāti ettha nakārassa ayuttayogabhāvato yuttaṭṭhānaṃ dassento āha ‘‘okāsakammaṃ akāretvā’’ti. Yassāti yā assa. Assa bhikkhuno attano yā diṭṭhi atthīti yojanā, athavā attano yā diṭṭhi bhaveyyāti yojanā. Tanti diṭṭhiṃ. ‘‘Kathetā’’ti iminā byākatāti ettha vi ā pubbakaradhātuyā kathanatthaṃ dasseti.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / परिवारपाळि • Parivārapāḷi / २. नप्पटिप्पस्सम्भनवग्गो • 2. Nappaṭippassambhanavaggo
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / परिवार-अट्ठकथा • Parivāra-aṭṭhakathā / नप्पटिप्पस्सम्भनवग्गवण्णना • Nappaṭippassambhanavaggavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / उपालिपञ्चकवण्णना • Upālipañcakavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / नप्पटिप्पस्सम्भनवग्गवण्णना • Nappaṭippassambhanavaggavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / नप्पटिप्पस्सम्भनवग्गवण्णना • Nappaṭippassambhanavaggavaṇṇanā
