| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
นปฺปฎิปฺปสฺสมฺภนวคฺควณฺณนา
Nappaṭippassambhanavaggavaṇṇanā
๔๒๐. อยนฺติ กมฺมกโต ภิกฺขุ, น วตฺตตีติ สมฺพโนฺธฯ อนุโลมวเตฺตติ กตกมฺมสฺส อนุโลเม วเตฺตฯ อสฺสาติ ภิกฺขุสฺสฯ สรชฺชุโกติ สห กมฺมสงฺขาตาย รชฺชุยาติ สรชฺชุโกฯ
420.Ayanti kammakato bhikkhu, na vattatīti sambandho. Anulomavatteti katakammassa anulome vatte. Assāti bhikkhussa. Sarajjukoti saha kammasaṅkhātāya rajjuyāti sarajjuko.
๔๒๑. สมเคฺคหิ ภิกฺขูหีติ สมฺพโนฺธฯ หีติ สจฺจํฯ อจฺจยํ เทสาเปตฺวาติ อญฺญมญฺญํ โทสํ เทสาเปตฺวาฯ ติณวตฺถารกสมถํ วาติ วาสโทฺท อตฺถนฺตรวิกโปฺปฯ ตตฺร เจติ เอตฺถ ตสโทฺท กมฺมวิสโย, เจสโทฺท สเจปริยาโยติ อาห ‘‘สเจ ตาทิเส กเมฺม’’ติฯ ทิฎฺฐาวิกมฺมมฺปิ กตฺวาติ ทิฎฺฐาวิกมฺมํ กตฺวาปีติ โยชนาฯ ปิสเทฺทน อกตฺวาปีติ สมฺปิเณฺฑติฯ ยตฺร ปนาติ กเมฺม ปนฯ ตตฺถาติ กเมฺมฯ ปกฺกมิตพฺพนฺติ สงฺคามาวจเรน ปกฺกมิตพฺพํฯ
421. Samaggehi bhikkhūhīti sambandho. Hīti saccaṃ. Accayaṃ desāpetvāti aññamaññaṃ dosaṃ desāpetvā. Tiṇavatthārakasamathaṃ vāti vāsaddo atthantaravikappo. Tatra ceti ettha tasaddo kammavisayo, cesaddo sacepariyāyoti āha ‘‘sace tādise kamme’’ti. Diṭṭhāvikammampi katvāti diṭṭhāvikammaṃ katvāpīti yojanā. Pisaddena akatvāpīti sampiṇḍeti. Yatra panāti kamme pana. Tatthāti kamme. Pakkamitabbanti saṅgāmāvacarena pakkamitabbaṃ.
๔๒๒. อุสฺสิตมนฺตีติ เอตฺถ อุสฺสิตํ มนฺตี อุสฺสิตมนฺตีติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘โลภ…เป.… ภาสิตา’’ติฯ ตตฺถ ‘‘โลภโทส โมหมานุสฺสนฺนํ วาจ’’นฺติ อิมินา อุสฺสิตปทสฺส อตฺถํ ทเสฺสติฯ ‘‘ภาสิตา’’ติ อิมินา ‘‘มนฺตี’’ติ ปทสฺส อตฺถํ ทเสฺสติฯ นิสฺสิตชปฺปีติ เอตฺถ อญฺญนิสฺสิตํ ชปฺปเมตสฺสาติ นิสฺสิตชปฺปีติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อตฺตโน’’ติอาทิฯ เอตฺถ ชปฺปนฺติ วจนํฯ ชปฺป วจเนติ หิ ธาตุปาเฐสุ วุตฺตํฯ อุสฺสทยุตฺตนฺติ โลภาทิอุสฺสทยุตฺตํ, วจนนฺติ สมฺพโนฺธฯ เอวมญฺญนฺติ เอวํ อตฺตนา อญฺญํฯ กถานุสนฺธิวจเนติ โจทกจุทิตกานํ กถาย อนุสนฺธิวจเนฯ เอตฺถ ‘‘วจเน’’ติ อิมินา ‘‘ภาสานุสนฺธี’’ติ เอตฺถ ภาสสโทฺท วจนปริยาโยติ ทเสฺสติฯ
422.Ussitamantīti ettha ussitaṃ mantī ussitamantīti dassento āha ‘‘lobha…pe… bhāsitā’’ti. Tattha ‘‘lobhadosa mohamānussannaṃ vāca’’nti iminā ussitapadassa atthaṃ dasseti. ‘‘Bhāsitā’’ti iminā ‘‘mantī’’ti padassa atthaṃ dasseti. Nissitajappīti ettha aññanissitaṃ jappametassāti nissitajappīti dassento āha ‘‘attano’’tiādi. Ettha jappanti vacanaṃ. Jappa vacaneti hi dhātupāṭhesu vuttaṃ. Ussadayuttanti lobhādiussadayuttaṃ, vacananti sambandho. Evamaññanti evaṃ attanā aññaṃ. Kathānusandhivacaneti codakacuditakānaṃ kathāya anusandhivacane. Ettha ‘‘vacane’’ti iminā ‘‘bhāsānusandhī’’ti ettha bhāsasaddo vacanapariyāyoti dasseti.
อุสฺสาเรตีติ อุทฺธํ คมาเปติฯ อิมินา อุสฺสาเทติ อุปริ คมาเปตีติ อุสฺสาเทตาติ วจนตฺถํ ทเสฺสติฯ เอตฺถ หิ ทการรการา สทิสตฺถา ฯ เต หิ เทฺว อกฺขรา กทาจิ กตฺถจิ สทิสตฺถา โหนฺติฯ อวสาเรตีติ หีนภาวํ คมาเปติฯ อิมินา อวสาเทติ อโธภาวํ คมาเปตีติ อวสาเทตาติ วจนตฺถํ ทเสฺสติฯ ‘‘อปสาเทตา’’ติปิ ปาโฐ, อุปสคฺคมตฺตเมว นานํฯ สมฺผญฺจ พหุํ ภาสตีติ เอตฺถ สมฺผสโทฺท นิรตฺถกกถาวจโนติ อาห ‘‘นิรตฺถกกถ’’นฺติฯ นิรตฺถกกถา หิ ยสฺมา สํ หิตสุขํ ผลติ วินาเสติ, ตสฺมา สมฺผนฺติ วุจฺจติฯ ผา ธาตูติ จ ผลธาตูติ จ ธาตุปาเฐสุ (สทฺทนีติธาตุมาลายํ ๑๖ ลการนฺตธาตุ) วุตฺตํฯ
Ussāretīti uddhaṃ gamāpeti. Iminā ussādeti upari gamāpetīti ussādetāti vacanatthaṃ dasseti. Ettha hi dakārarakārā sadisatthā . Te hi dve akkharā kadāci katthaci sadisatthā honti. Avasāretīti hīnabhāvaṃ gamāpeti. Iminā avasādeti adhobhāvaṃ gamāpetīti avasādetāti vacanatthaṃ dasseti. ‘‘Apasādetā’’tipi pāṭho, upasaggamattameva nānaṃ. Samphañca bahuṃ bhāsatīti ettha samphasaddo niratthakakathāvacanoti āha ‘‘niratthakakatha’’nti. Niratthakakathā hi yasmā saṃ hitasukhaṃ phalati vināseti, tasmā samphanti vuccati. Phā dhātūti ca phaladhātūti ca dhātupāṭhesu (saddanītidhātumālāyaṃ 16 lakārantadhātu) vuttaṃ.
ภาเร อนาโรปิเตติ ‘‘ตว ภาโร’’ติ สเงฺฆน ภาเร อนาโรปิเตฯ อโชฺฌตฺถริตฺวาติ อภิภวิตฺวา ฯ อิมินา ปสยฺห ปวตฺตาติ เอตฺถ ปสยฺหสทฺทสฺส อภิภวนตฺถํ ทเสฺสติฯ อนธิกาเรติ อนธิปจฺจฎฺฐาเนฯ ‘‘กเถตา’’ติ อิมินา วตุธาตุยา กถนตฺถํ ทเสฺสติฯ อโนกาสกมฺมํ กาเรตฺวาติ เอตฺถ นการสฺส อยุตฺตโยคภาวโต ยุตฺตฎฺฐานํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘โอกาสกมฺมํ อกาเรตฺวา’’ติฯ ยสฺสาติ ยา อสฺสฯ อสฺส ภิกฺขุโน อตฺตโน ยา ทิฎฺฐิ อตฺถีติ โยชนา, อถวา อตฺตโน ยา ทิฎฺฐิ ภเวยฺยาติ โยชนาฯ ตนฺติ ทิฎฺฐิํฯ ‘‘กเถตา’’ติ อิมินา พฺยากตาติ เอตฺถ วิ อา ปุพฺพกรธาตุยา กถนตฺถํ ทเสฺสติฯ
Bhāre anāropiteti ‘‘tava bhāro’’ti saṅghena bhāre anāropite. Ajjhottharitvāti abhibhavitvā . Iminā pasayha pavattāti ettha pasayhasaddassa abhibhavanatthaṃ dasseti. Anadhikāreti anadhipaccaṭṭhāne. ‘‘Kathetā’’ti iminā vatudhātuyā kathanatthaṃ dasseti. Anokāsakammaṃ kāretvāti ettha nakārassa ayuttayogabhāvato yuttaṭṭhānaṃ dassento āha ‘‘okāsakammaṃ akāretvā’’ti. Yassāti yā assa. Assa bhikkhuno attano yā diṭṭhi atthīti yojanā, athavā attano yā diṭṭhi bhaveyyāti yojanā. Tanti diṭṭhiṃ. ‘‘Kathetā’’ti iminā byākatāti ettha vi ā pubbakaradhātuyā kathanatthaṃ dasseti.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / ปริวารปาฬิ • Parivārapāḷi / ๒. นปฺปฎิปฺปสฺสมฺภนวโคฺค • 2. Nappaṭippassambhanavaggo
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ปริวาร-อฎฺฐกถา • Parivāra-aṭṭhakathā / นปฺปฎิปฺปสฺสมฺภนวคฺควณฺณนา • Nappaṭippassambhanavaggavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / อุปาลิปญฺจกวณฺณนา • Upālipañcakavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / นปฺปฎิปฺปสฺสมฺภนวคฺควณฺณนา • Nappaṭippassambhanavaggavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / นปฺปฎิปฺปสฺสมฺภนวคฺควณฺณนา • Nappaṭippassambhanavaggavaṇṇanā
