Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya

    १०. नारदसुत्तं

    10. Nāradasuttaṃ

    ५०. एकं समयं आयस्मा नारदो पाटलिपुत्ते विहरति कुक्‍कुटारामे। तेन खो पन समयेन मुण्डस्स रञ्‍ञो भद्दा देवी कालङ्कता होति पिया मनापा। सो भद्दाय देविया कालङ्कताय पियाय मनापाय नेव न्हायति 1 न विलिम्पति न भत्तं भुञ्‍जति न कम्मन्तं पयोजेति – रत्तिन्दिवं 2 भद्दाय देविया सरीरे अज्झोमुच्छितो। अथ खो मुण्डो राजा पियकं कोसारक्खं 3 आमन्तेसि – ‘‘तेन हि, सम्म पियक , भद्दाय देविया सरीरं आयसाय तेलदोणिया पक्खिपित्वा अञ्‍ञिस्सा आयसाय दोणिया पटिकुज्‍जथ, यथा मयं भद्दाय देविया सरीरं चिरतरं पस्सेय्यामा’’ति। ‘‘एवं, देवा’’ति खो पियको कोसारक्खो मुण्डस्स रञ्‍ञो पटिस्सुत्वा भद्दाय देविया सरीरं आयसाय तेलदोणिया पक्खिपित्वा अञ्‍ञिस्सा आयसाय दोणिया पटिकुज्‍जि।

    50. Ekaṃ samayaṃ āyasmā nārado pāṭaliputte viharati kukkuṭārāme. Tena kho pana samayena muṇḍassa rañño bhaddā devī kālaṅkatā hoti piyā manāpā. So bhaddāya deviyā kālaṅkatāya piyāya manāpāya neva nhāyati 4 na vilimpati na bhattaṃ bhuñjati na kammantaṃ payojeti – rattindivaṃ 5 bhaddāya deviyā sarīre ajjhomucchito. Atha kho muṇḍo rājā piyakaṃ kosārakkhaṃ 6 āmantesi – ‘‘tena hi, samma piyaka , bhaddāya deviyā sarīraṃ āyasāya teladoṇiyā pakkhipitvā aññissā āyasāya doṇiyā paṭikujjatha, yathā mayaṃ bhaddāya deviyā sarīraṃ cirataraṃ passeyyāmā’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho piyako kosārakkho muṇḍassa rañño paṭissutvā bhaddāya deviyā sarīraṃ āyasāya teladoṇiyā pakkhipitvā aññissā āyasāya doṇiyā paṭikujji.

    अथ खो पियकस्स कोसारक्खस्स एतदहोसि – ‘‘इमस्स खो मुण्डस्स रञ्‍ञो भद्दा देवी कालङ्कता पिया मनापा। सो भद्दाय देविया कालङ्कताय पियाय मनापाय नेव न्हायति न विलिम्पति न भत्तं भुञ्‍जति न कम्मन्तं पयोजेति – रत्तिन्दिवं भद्दाय देविया सरीरे अज्झोमुच्छितो। कं 7 नु खो मुण्डो राजा समणं वा ब्राह्मणं वा पयिरुपासेय्य, यस्स धम्मं सुत्वा सोकसल्‍लं पजहेय्या’’ति!

    Atha kho piyakassa kosārakkhassa etadahosi – ‘‘imassa kho muṇḍassa rañño bhaddā devī kālaṅkatā piyā manāpā. So bhaddāya deviyā kālaṅkatāya piyāya manāpāya neva nhāyati na vilimpati na bhattaṃ bhuñjati na kammantaṃ payojeti – rattindivaṃ bhaddāya deviyā sarīre ajjhomucchito. Kaṃ 8 nu kho muṇḍo rājā samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā payirupāseyya, yassa dhammaṃ sutvā sokasallaṃ pajaheyyā’’ti!

    अथ खो पियकस्स कोसारक्खस्स एतदहोसि – ‘‘अयं खो आयस्मा नारदो पाटलिपुत्ते विहरति कुक्‍कुटारामे। तं खो पनायस्मन्तं नारदं एवं कल्याणो कित्तिसद्दो अब्भुग्गतो – ‘पण्डितो वियत्तो 9 मेधावी बहुस्सुतो चित्तकथी कल्याणपटिभानो वुद्धो चेव 10 अरहा च’ 11। यंनून मुण्डो राजा आयस्मन्तं नारदं पयिरुपासेय्य, अप्पेव नाम मुण्डो राजा आयस्मतो नारदस्स धम्मं सुत्वा सोकसल्‍लं पजहेय्या’’ति।

    Atha kho piyakassa kosārakkhassa etadahosi – ‘‘ayaṃ kho āyasmā nārado pāṭaliputte viharati kukkuṭārāme. Taṃ kho panāyasmantaṃ nāradaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘paṇḍito viyatto 12 medhāvī bahussuto cittakathī kalyāṇapaṭibhāno vuddho ceva 13 arahā ca’ 14. Yaṃnūna muṇḍo rājā āyasmantaṃ nāradaṃ payirupāseyya, appeva nāma muṇḍo rājā āyasmato nāradassa dhammaṃ sutvā sokasallaṃ pajaheyyā’’ti.

    अथ खो पियको कोसारक्खो येन मुण्डो राजा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा मुण्डं राजानं एतदवोच – ‘‘अयं खो, देव, आयस्मा नारदो पाटलिपुत्ते विहरति कुक्‍कुटारामे। तं खो पनायस्मन्तं नारदं एवं कल्याणो कित्तिसद्दो अब्भुग्गतो – ‘पण्डितो वियत्तो मेधावी बहुस्सुतो चित्तकथी कल्याणपटिभानो वुद्धो चेव अरहा च’ 15। यदि पन देवो आयस्मन्तं नारदं पयिरुपासेय्य, अप्पेव नाम देवो आयस्मतो नारदस्स धम्मं सुत्वा सोकसल्‍लं पजहेय्या’’ति। ‘‘तेन हि, सम्म पियक , आयस्मन्तं नारदं पटिवेदेहि। कथञ्हि नाम मादिसो समणं वा ब्राह्मणं वा विजिते वसन्तं पुब्बे अप्पटिसंविदितो उपसङ्कमितब्बं मञ्‍ञेय्या’’ति ! ‘‘एवं, देवा’’ति खो पियको कोसारक्खो मुण्डस्स रञ्‍ञो पटिस्सुत्वा येनायस्मा नारदो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा आयस्मन्तं नारदं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्‍नो खो पियको कोसारक्खो आयस्मन्तं नारदं एतदवोच –

    Atha kho piyako kosārakkho yena muṇḍo rājā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā muṇḍaṃ rājānaṃ etadavoca – ‘‘ayaṃ kho, deva, āyasmā nārado pāṭaliputte viharati kukkuṭārāme. Taṃ kho panāyasmantaṃ nāradaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘paṇḍito viyatto medhāvī bahussuto cittakathī kalyāṇapaṭibhāno vuddho ceva arahā ca’ 16. Yadi pana devo āyasmantaṃ nāradaṃ payirupāseyya, appeva nāma devo āyasmato nāradassa dhammaṃ sutvā sokasallaṃ pajaheyyā’’ti. ‘‘Tena hi, samma piyaka , āyasmantaṃ nāradaṃ paṭivedehi. Kathañhi nāma mādiso samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā vijite vasantaṃ pubbe appaṭisaṃvidito upasaṅkamitabbaṃ maññeyyā’’ti ! ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho piyako kosārakkho muṇḍassa rañño paṭissutvā yenāyasmā nārado tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ nāradaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho piyako kosārakkho āyasmantaṃ nāradaṃ etadavoca –

    ‘‘इमस्स , भन्ते, मुण्डस्स रञ्‍ञो भद्दा देवी कालङ्कता पिया मनापा। सो भद्दाय देविया कालङ्कताय पियाय मनापाय नेव न्हायति न विलिम्पति न भत्तं भुञ्‍जति न कम्मन्तं पयोजेति – रत्तिन्दिवं भद्दाय देविया सरीरे अज्झोमुच्छितो। साधु, भन्ते, आयस्मा नारदो मुण्डस्स रञ्‍ञो तथा धम्मं देसेतु यथा मुण्डो राजा आयस्मतो नारदस्स धम्मं सुत्वा सोकसल्‍लं पजहेय्या’’ति। ‘‘यस्सदानि, पियक, मुण्डो राजा कालं मञ्‍ञती’’ति।

    ‘‘Imassa , bhante, muṇḍassa rañño bhaddā devī kālaṅkatā piyā manāpā. So bhaddāya deviyā kālaṅkatāya piyāya manāpāya neva nhāyati na vilimpati na bhattaṃ bhuñjati na kammantaṃ payojeti – rattindivaṃ bhaddāya deviyā sarīre ajjhomucchito. Sādhu, bhante, āyasmā nārado muṇḍassa rañño tathā dhammaṃ desetu yathā muṇḍo rājā āyasmato nāradassa dhammaṃ sutvā sokasallaṃ pajaheyyā’’ti. ‘‘Yassadāni, piyaka, muṇḍo rājā kālaṃ maññatī’’ti.

    अथ खो पियको कोसारक्खो उट्ठायासना आयस्मन्तं नारदं अभिवादेत्वा पदक्खिणं कत्वा येन मुण्डो राजा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा मुण्डं राजानं एतदवोच – ‘‘कतावकासो खो, देव, आयस्मता नारदेन। यस्सदानि देवो कालं मञ्‍ञती’’ति। ‘‘तेन हि, सम्म पियक, भद्रानि भद्रानि यानानि योजापेही’’ति। ‘‘एवं, देवा’’ति खो पियको कोसारक्खो मुण्डस्स रञ्‍ञो पटिस्सुत्वा भद्रानि भद्रानि यानानि योजापेत्वा मुण्डं राजानं एतदवोच – ‘‘युत्तानि खो ते, देव, भद्रानि भद्रानि यानानि। यस्सदानि देवो कालं मञ्‍ञती’’ति।

    Atha kho piyako kosārakkho uṭṭhāyāsanā āyasmantaṃ nāradaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā yena muṇḍo rājā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā muṇḍaṃ rājānaṃ etadavoca – ‘‘katāvakāso kho, deva, āyasmatā nāradena. Yassadāni devo kālaṃ maññatī’’ti. ‘‘Tena hi, samma piyaka, bhadrāni bhadrāni yānāni yojāpehī’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho piyako kosārakkho muṇḍassa rañño paṭissutvā bhadrāni bhadrāni yānāni yojāpetvā muṇḍaṃ rājānaṃ etadavoca – ‘‘yuttāni kho te, deva, bhadrāni bhadrāni yānāni. Yassadāni devo kālaṃ maññatī’’ti.

    अथ खो मुण्डो राजा भद्रं यानं 17 अभिरुहित्वा भद्रेहि भद्रेहि यानेहि येन कुक्‍कुटारामो तेन पायासि महच्‍चा 18 राजानुभावेन आयस्मन्तं नारदं दस्सनाय। यावतिका यानस्स भूमि यानेन गन्त्वा, याना पच्‍चोरोहित्वा पत्तिकोव आरामं पाविसि। अथ खो मुण्डो राजा येन आयस्मा नारदो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा आयस्मन्तं नारदं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्‍नं खो मुण्डं राजानं आयस्मा नारदो एतदवोच –

    Atha kho muṇḍo rājā bhadraṃ yānaṃ 19 abhiruhitvā bhadrehi bhadrehi yānehi yena kukkuṭārāmo tena pāyāsi mahaccā 20 rājānubhāvena āyasmantaṃ nāradaṃ dassanāya. Yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā, yānā paccorohitvā pattikova ārāmaṃ pāvisi. Atha kho muṇḍo rājā yena āyasmā nārado tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ nāradaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho muṇḍaṃ rājānaṃ āyasmā nārado etadavoca –

    ‘‘पञ्‍चिमानि, महाराज, अलब्भनीयानि ठानानि समणेन वा ब्राह्मणेन वा देवेन वा मारेन वा ब्रह्मुना वा केनचि वा लोकस्मिं। कतमानि पञ्‍च? ‘जराधम्मं मा जीरी’ति अलब्भनीयं ठानं समणेन वा ब्राह्मणेन वा देवेन वा मारेन वा ब्रह्मुना वा केनचि वा लोकस्मिं। ‘ब्याधिधम्मं मा ब्याधीयी’ति…पे॰… ‘मरणधम्मं मा मीयी’ति… ‘खयधम्मं मा खीयी’ति… ‘नस्सनधम्मं मा नस्सी’ति अलब्भनीयं ठानं समणेन वा ब्राह्मणेन वा देवेन वा मारेन वा ब्रह्मुना वा केनचि वा लोकस्मिं।

    ‘‘Pañcimāni, mahārāja, alabbhanīyāni ṭhānāni samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ. Katamāni pañca? ‘Jarādhammaṃ mā jīrī’ti alabbhanīyaṃ ṭhānaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ. ‘Byādhidhammaṃ mā byādhīyī’ti…pe… ‘maraṇadhammaṃ mā mīyī’ti… ‘khayadhammaṃ mā khīyī’ti… ‘nassanadhammaṃ mā nassī’ti alabbhanīyaṃ ṭhānaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ.

    ‘‘अस्सुतवतो , महाराज, पुथुज्‍जनस्स जराधम्मं जीरति। सो जराधम्मे जिण्णे न इति पटिसञ्‍चिक्खति – ‘न खो मय्हेवेकस्स जराधम्मं जीरति, अथ खो यावता सत्तानं आगति गति चुति उपपत्ति सब्बेसं सत्तानं जराधम्मं जीरति। अहञ्‍चेव खो पन जराधम्मे जिण्णे सोचेय्यं किलमेय्यं परिदेवेय्यं, उरत्ताळिं कन्देय्यं, सम्मोहं आपज्‍जेय्यं, भत्तम्पि मे नच्छादेय्य, कायेपि दुब्बण्णियं ओक्‍कमेय्य, कम्मन्तापि नप्पवत्तेय्युं, अमित्तापि अत्तमना अस्सु, मित्तापि दुम्मना अस्सू’ति। सो जराधम्मे जिण्णे सोचति किलमति परिदेवति, उरत्ताळिं कन्दति, सम्मोहं आपज्‍जति। अयं वुच्‍चति, महाराज – ‘अस्सुतवा पुथुज्‍जनो विद्धो सविसेन सोकसल्‍लेन अत्तानंयेव परितापेति’’’।

    ‘‘Assutavato , mahārāja, puthujjanassa jarādhammaṃ jīrati. So jarādhamme jiṇṇe na iti paṭisañcikkhati – ‘na kho mayhevekassa jarādhammaṃ jīrati, atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti upapatti sabbesaṃ sattānaṃ jarādhammaṃ jīrati. Ahañceva kho pana jarādhamme jiṇṇe soceyyaṃ kilameyyaṃ parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya, kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya, kammantāpi nappavatteyyuṃ, amittāpi attamanā assu, mittāpi dummanā assū’ti. So jarādhamme jiṇṇe socati kilamati paridevati, urattāḷiṃ kandati, sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati, mahārāja – ‘assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṃyeva paritāpeti’’’.

    ‘‘पुन चपरं, महाराज, अस्सुतवतो पुथुज्‍जनस्स ब्याधिधम्मं ब्याधीयति…पे॰… मरणधम्मं मीयति… खयधम्मं खीयति… नस्सनधम्मं नस्सति। सो नस्सनधम्मे नट्ठे न इति पटिसञ्‍चिक्खति – ‘न खो मय्हेवेकस्स नस्सनधम्मं नस्सति, अथ खो यावता सत्तानं आगति गति चुति उपपत्ति सब्बेसं सत्तानं नस्सनधम्मं नस्सति। अहञ्‍चेव खो पन नस्सनधम्मे नट्ठे सोचेय्यं किलमेय्यं परिदेवेय्यं, उरत्ताळिं कन्देय्यं, सम्मोहं आपज्‍जेय्यं, भत्तम्पि मे नच्छादेय्य, कायेपि दुब्बण्णियं ओक्‍कमेय्य, कम्मन्तापि नप्पवत्तेय्युं, अमित्तापि अत्तमना अस्सु, मित्तापि दुम्मना अस्सू’ति। सो नस्सनधम्मे नट्ठे सोचति किलमति परिदेवति, उरत्ताळिं कन्दति, सम्मोहं आपज्‍जति। अयं वुच्‍चति, महाराज – ‘अस्सुतवा पुथुज्‍जनो विद्धो सविसेन सोकसल्‍लेन अत्तानंयेव परितापेति’’’।

    ‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, assutavato puthujjanassa byādhidhammaṃ byādhīyati…pe… maraṇadhammaṃ mīyati… khayadhammaṃ khīyati… nassanadhammaṃ nassati. So nassanadhamme naṭṭhe na iti paṭisañcikkhati – ‘na kho mayhevekassa nassanadhammaṃ nassati, atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti upapatti sabbesaṃ sattānaṃ nassanadhammaṃ nassati. Ahañceva kho pana nassanadhamme naṭṭhe soceyyaṃ kilameyyaṃ parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya, kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya, kammantāpi nappavatteyyuṃ, amittāpi attamanā assu, mittāpi dummanā assū’ti. So nassanadhamme naṭṭhe socati kilamati paridevati, urattāḷiṃ kandati, sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati, mahārāja – ‘assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṃyeva paritāpeti’’’.

    ‘‘सुतवतो च खो, महाराज, अरियसावकस्स जराधम्मं जीरति। सो जराधम्मे जिण्णे इति पटिसञ्‍चिक्खति – ‘न खो मय्हेवेकस्स जराधम्मं जीरति, अथ खो यावता सत्तानं आगति गति चुति उपपत्ति सब्बेसं सत्तानं जराधम्मं जीरति। अहञ्‍चेव खो पन जराधम्मे जिण्णे सोचेय्यं किलमेय्यं परिदेवेय्यं, उरत्ताळिं कन्देय्यं, सम्मोहं आपज्‍जेय्यं, भत्तम्पि मे नच्छादेय्य, कायेपि दुब्बण्णियं ओक्‍कमेय्य, कम्मन्तापि नप्पवत्तेय्युं, अमित्तापि अत्तमना अस्सु, मित्तापि दुम्मना अस्सू’ति। सो जराधम्मे जिण्णे न सोचति न किलमति न परिदेवति, न उरत्ताळिं कन्दति, न सम्मोहं आपज्‍जति। अयं वुच्‍चति, महाराज – ‘सुतवा अरियसावको अब्बुहि सविसं सोकसल्‍लं, येन विद्धो अस्सुतवा पुथुज्‍जनो अत्तानंयेव परितापेति। असोको विसल्‍लो अरियसावको अत्तानंयेव परिनिब्बापेति’’’।

    ‘‘Sutavato ca kho, mahārāja, ariyasāvakassa jarādhammaṃ jīrati. So jarādhamme jiṇṇe iti paṭisañcikkhati – ‘na kho mayhevekassa jarādhammaṃ jīrati, atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti upapatti sabbesaṃ sattānaṃ jarādhammaṃ jīrati. Ahañceva kho pana jarādhamme jiṇṇe soceyyaṃ kilameyyaṃ parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya, kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya, kammantāpi nappavatteyyuṃ, amittāpi attamanā assu, mittāpi dummanā assū’ti. So jarādhamme jiṇṇe na socati na kilamati na paridevati, na urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati, mahārāja – ‘sutavā ariyasāvako abbuhi savisaṃ sokasallaṃ, yena viddho assutavā puthujjano attānaṃyeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṃyeva parinibbāpeti’’’.

    ‘‘पुन चपरं, महाराज, सुतवतो अरियसावकस्स ब्याधिधम्मं ब्याधीयति…पे॰… मरणधम्मं मीयति… खयधम्मं खीयति… नस्सनधम्मं नस्सति। सो नस्सनधम्मे नट्ठे इति पटिसञ्‍चिक्खति – ‘न खो मय्हेवेकस्स नस्सनधम्मं नस्सति, अथ खो यावता सत्तानं आगति गति चुति उपपत्ति सब्बेसं सत्तानं नस्सनधम्मं नस्सति। अहञ्‍चेव खो पन नस्सनधम्मे नट्ठे सोचेय्यं किलमेय्यं परिदेवेय्यं, उरत्ताळिं कन्देय्यं, सम्मोहं आपज्‍जेय्यं, भत्तम्पि मे नच्छादेय्य, कायेपि दुब्बण्णियं ओक्‍कमेय्य, कम्मन्तापि नप्पवत्तेय्युं, अमित्तापि अत्तमना अस्सु, मित्तापि दुम्मना अस्सू’ति। सो नस्सनधम्मे नट्ठे न सोचति न किलमति न परिदेवति, न उरत्ताळिं कन्दति, न सम्मोहं आपज्‍जति। अयं वुच्‍चति, महाराज – ‘सुतवा अरियसावको अब्बुहि सविसं सोकसल्‍लं, येन विद्धो अस्सुतवा पुथुज्‍जनो अत्तानंयेव परितापेति। असोको विसल्‍लो अरियसावको अत्तानंयेव परिनिब्बापेति ’’’।

    ‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, sutavato ariyasāvakassa byādhidhammaṃ byādhīyati…pe… maraṇadhammaṃ mīyati… khayadhammaṃ khīyati… nassanadhammaṃ nassati. So nassanadhamme naṭṭhe iti paṭisañcikkhati – ‘na kho mayhevekassa nassanadhammaṃ nassati, atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti upapatti sabbesaṃ sattānaṃ nassanadhammaṃ nassati. Ahañceva kho pana nassanadhamme naṭṭhe soceyyaṃ kilameyyaṃ parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya, kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya, kammantāpi nappavatteyyuṃ, amittāpi attamanā assu, mittāpi dummanā assū’ti. So nassanadhamme naṭṭhe na socati na kilamati na paridevati, na urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati, mahārāja – ‘sutavā ariyasāvako abbuhi savisaṃ sokasallaṃ, yena viddho assutavā puthujjano attānaṃyeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṃyeva parinibbāpeti ’’’.

    ‘‘इमानि खो, महाराज, पञ्‍च अलब्भनीयानि ठानानि समणेन वा ब्राह्मणेन वा देवेन वा मारेन वा ब्रह्मुना वा केनचि वा लोकस्मि’’न्ति।

    ‘‘Imāni kho, mahārāja, pañca alabbhanīyāni ṭhānāni samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmi’’nti.

    ‘‘न सोचनाय परिदेवनाय,

    ‘‘Na socanāya paridevanāya,

    अत्थोध लब्भा अपि अप्पकोपि।

    Atthodha labbhā api appakopi;

    सोचन्तमेनं दुखितं विदित्वा,

    Socantamenaṃ dukhitaṃ viditvā,

    पच्‍चत्थिका अत्तमना भवन्ति॥

    Paccatthikā attamanā bhavanti.

    ‘‘यतो च खो पण्डितो आपदासु,

    ‘‘Yato ca kho paṇḍito āpadāsu,

    न वेधती अत्थविनिच्छयञ्‍ञू।

    Na vedhatī atthavinicchayaññū;

    पच्‍चत्थिकास्स दुखिता भवन्ति,

    Paccatthikāssa dukhitā bhavanti,

    दिस्वा मुखं अविकारं पुराणं॥

    Disvā mukhaṃ avikāraṃ purāṇaṃ.

    ‘‘जप्पेन मन्तेन सुभासितेन,

    ‘‘Jappena mantena subhāsitena,

    अनुप्पदानेन पवेणिया वा।

    Anuppadānena paveṇiyā vā;

    यथा यथा यत्थ लभेथ अत्थं,

    Yathā yathā yattha labhetha atthaṃ,

    तथा तथा तत्थ परक्‍कमेय्य॥

    Tathā tathā tattha parakkameyya.

    ‘‘सचे पजानेय्य अलब्भनेय्यो,

    ‘‘Sace pajāneyya alabbhaneyyo,

    मयाव अञ्‍ञेन वा एस अत्थो।

    Mayāva aññena vā esa attho;

    असोचमानो अधिवासयेय्य,

    Asocamāno adhivāsayeyya,

    कम्मं दळ्हं किन्ति करोमि दानी’’ति 21॥

    Kammaṃ daḷhaṃ kinti karomi dānī’’ti 22.

    एवं वुत्ते मुण्डो राजा आयस्मन्तं नारदं एतदवोच – ‘‘को नामो 23 अयं, भन्ते, धम्मपरियायो’’ति? ‘‘सोकसल्‍लहरणो नाम अयं, महाराज, धम्मपरियायो’’ति। ‘‘तग्घ, भन्ते, सोकसल्‍लहरणो 24! इमञ्हि मे, भन्ते, धम्मपरियायं सुत्वा सोकसल्‍लं पहीन’’न्ति।

    Evaṃ vutte muṇḍo rājā āyasmantaṃ nāradaṃ etadavoca – ‘‘ko nāmo 25 ayaṃ, bhante, dhammapariyāyo’’ti? ‘‘Sokasallaharaṇo nāma ayaṃ, mahārāja, dhammapariyāyo’’ti. ‘‘Taggha, bhante, sokasallaharaṇo 26! Imañhi me, bhante, dhammapariyāyaṃ sutvā sokasallaṃ pahīna’’nti.

    अथ खो मुण्डो राजा पियकं कोसारक्खं आमन्तेसि – ‘‘तेन हि, सम्म पियक, भद्दाय देविया सरीरं झापेथ; थूपञ्‍चस्सा करोथ। अज्‍जतग्गे दानि मयं न्हायिस्साम चेव विलिम्पिस्साम भत्तञ्‍च भुञ्‍जिस्साम कम्मन्ते च पयोजेस्सामा’’ति। दसमं।

    Atha kho muṇḍo rājā piyakaṃ kosārakkhaṃ āmantesi – ‘‘tena hi, samma piyaka, bhaddāya deviyā sarīraṃ jhāpetha; thūpañcassā karotha. Ajjatagge dāni mayaṃ nhāyissāma ceva vilimpissāma bhattañca bhuñjissāma kammante ca payojessāmā’’ti. Dasamaṃ.

    मुण्डराजवग्गो पञ्‍चमो।

    Muṇḍarājavaggo pañcamo.

    तस्सुद्दानं –

    Tassuddānaṃ –

    आदियो सप्पुरिसो इट्ठा, मनापदायीभिसन्दं।

    Ādiyo sappuriso iṭṭhā, manāpadāyībhisandaṃ;

    सम्पदा च धनं ठानं, कोसलो नारदेन चाति॥

    Sampadā ca dhanaṃ ṭhānaṃ, kosalo nāradena cāti.

    पठमपण्णासकं समत्तं।

    Paṭhamapaṇṇāsakaṃ samattaṃ.




    Next: २. दुतियपण्णासकं • 2. Dutiyapaṇṇāsakaṃ




    Footnotes:
    1. नहायति (सी॰ स्या॰ कं॰ पी॰)
    2. रत्तिदिवं (क॰)
    3. सोकारक्खं (स्या॰)
    4. nahāyati (sī. syā. kaṃ. pī.)
    5. rattidivaṃ (ka.)
    6. sokārakkhaṃ (syā.)
    7. किं (क॰)
    8. kiṃ (ka.)
    9. व्यत्तो (सी॰ पी॰), ब्यत्तो (स्या॰ कं॰, दी॰ नि॰ २.४०७)
    10. बुद्धो चेव (क॰)
    11. अरहा चा’ति (?)
    12. vyatto (sī. pī.), byatto (syā. kaṃ., dī. ni. 2.407)
    13. buddho ceva (ka.)
    14. arahā cā’ti (?)
    15. अरहा चा’ति (?)
    16. arahā cā’ti (?)
    17. भद्रं भद्रं यानं (स्या॰ कं॰ क॰), भद्दं यानं (पी॰)
    18. महच्‍च (बहूसु)
    19. bhadraṃ bhadraṃ yānaṃ (syā. kaṃ. ka.), bhaddaṃ yānaṃ (pī.)
    20. mahacca (bahūsu)
    21. जा॰ १ जातकेपि
    22. jā. 1 jātakepi
    23. को नु खो (सी॰ पी॰)
    24. तग्घ भन्ते सोकसल्‍लहरणो, तग्घ भन्ते सोकसल्‍लहरणो (सी॰ स्या॰ कं॰ पी॰)
    25. ko nu kho (sī. pī.)
    26. taggha bhante sokasallaharaṇo, taggha bhante sokasallaharaṇo (sī. syā. kaṃ. pī.)



    Related texts:



    अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / १०. नारदसुत्तवण्णना • 10. Nāradasuttavaṇṇanā

    टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / १०. नारदसुत्तवण्णना • 10. Nāradasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact