Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / అఙ్గుత్తరనికాయ • Aṅguttaranikāya |
౧౦. నారదసుత్తం
10. Nāradasuttaṃ
౫౦. ఏకం సమయం ఆయస్మా నారదో పాటలిపుత్తే విహరతి కుక్కుటారామే. తేన ఖో పన సమయేన ముణ్డస్స రఞ్ఞో భద్దా దేవీ కాలఙ్కతా హోతి పియా మనాపా. సో భద్దాయ దేవియా కాలఙ్కతాయ పియాయ మనాపాయ నేవ న్హాయతి 1 న విలిమ్పతి న భత్తం భుఞ్జతి న కమ్మన్తం పయోజేతి – రత్తిన్దివం 2 భద్దాయ దేవియా సరీరే అజ్ఝోముచ్ఛితో. అథ ఖో ముణ్డో రాజా పియకం కోసారక్ఖం 3 ఆమన్తేసి – ‘‘తేన హి, సమ్మ పియక , భద్దాయ దేవియా సరీరం ఆయసాయ తేలదోణియా పక్ఖిపిత్వా అఞ్ఞిస్సా ఆయసాయ దోణియా పటికుజ్జథ, యథా మయం భద్దాయ దేవియా సరీరం చిరతరం పస్సేయ్యామా’’తి. ‘‘ఏవం, దేవా’’తి ఖో పియకో కోసారక్ఖో ముణ్డస్స రఞ్ఞో పటిస్సుత్వా భద్దాయ దేవియా సరీరం ఆయసాయ తేలదోణియా పక్ఖిపిత్వా అఞ్ఞిస్సా ఆయసాయ దోణియా పటికుజ్జి.
50. Ekaṃ samayaṃ āyasmā nārado pāṭaliputte viharati kukkuṭārāme. Tena kho pana samayena muṇḍassa rañño bhaddā devī kālaṅkatā hoti piyā manāpā. So bhaddāya deviyā kālaṅkatāya piyāya manāpāya neva nhāyati 4 na vilimpati na bhattaṃ bhuñjati na kammantaṃ payojeti – rattindivaṃ 5 bhaddāya deviyā sarīre ajjhomucchito. Atha kho muṇḍo rājā piyakaṃ kosārakkhaṃ 6 āmantesi – ‘‘tena hi, samma piyaka , bhaddāya deviyā sarīraṃ āyasāya teladoṇiyā pakkhipitvā aññissā āyasāya doṇiyā paṭikujjatha, yathā mayaṃ bhaddāya deviyā sarīraṃ cirataraṃ passeyyāmā’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho piyako kosārakkho muṇḍassa rañño paṭissutvā bhaddāya deviyā sarīraṃ āyasāya teladoṇiyā pakkhipitvā aññissā āyasāya doṇiyā paṭikujji.
అథ ఖో పియకస్స కోసారక్ఖస్స ఏతదహోసి – ‘‘ఇమస్స ఖో ముణ్డస్స రఞ్ఞో భద్దా దేవీ కాలఙ్కతా పియా మనాపా. సో భద్దాయ దేవియా కాలఙ్కతాయ పియాయ మనాపాయ నేవ న్హాయతి న విలిమ్పతి న భత్తం భుఞ్జతి న కమ్మన్తం పయోజేతి – రత్తిన్దివం భద్దాయ దేవియా సరీరే అజ్ఝోముచ్ఛితో. కం 7 ను ఖో ముణ్డో రాజా సమణం వా బ్రాహ్మణం వా పయిరుపాసేయ్య, యస్స ధమ్మం సుత్వా సోకసల్లం పజహేయ్యా’’తి!
Atha kho piyakassa kosārakkhassa etadahosi – ‘‘imassa kho muṇḍassa rañño bhaddā devī kālaṅkatā piyā manāpā. So bhaddāya deviyā kālaṅkatāya piyāya manāpāya neva nhāyati na vilimpati na bhattaṃ bhuñjati na kammantaṃ payojeti – rattindivaṃ bhaddāya deviyā sarīre ajjhomucchito. Kaṃ 8 nu kho muṇḍo rājā samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā payirupāseyya, yassa dhammaṃ sutvā sokasallaṃ pajaheyyā’’ti!
అథ ఖో పియకస్స కోసారక్ఖస్స ఏతదహోసి – ‘‘అయం ఖో ఆయస్మా నారదో పాటలిపుత్తే విహరతి కుక్కుటారామే. తం ఖో పనాయస్మన్తం నారదం ఏవం కల్యాణో కిత్తిసద్దో అబ్భుగ్గతో – ‘పణ్డితో వియత్తో 9 మేధావీ బహుస్సుతో చిత్తకథీ కల్యాణపటిభానో వుద్ధో చేవ 10 అరహా చ’ 11. యంనూన ముణ్డో రాజా ఆయస్మన్తం నారదం పయిరుపాసేయ్య, అప్పేవ నామ ముణ్డో రాజా ఆయస్మతో నారదస్స ధమ్మం సుత్వా సోకసల్లం పజహేయ్యా’’తి.
Atha kho piyakassa kosārakkhassa etadahosi – ‘‘ayaṃ kho āyasmā nārado pāṭaliputte viharati kukkuṭārāme. Taṃ kho panāyasmantaṃ nāradaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘paṇḍito viyatto 12 medhāvī bahussuto cittakathī kalyāṇapaṭibhāno vuddho ceva 13 arahā ca’ 14. Yaṃnūna muṇḍo rājā āyasmantaṃ nāradaṃ payirupāseyya, appeva nāma muṇḍo rājā āyasmato nāradassa dhammaṃ sutvā sokasallaṃ pajaheyyā’’ti.
అథ ఖో పియకో కోసారక్ఖో యేన ముణ్డో రాజా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా ముణ్డం రాజానం ఏతదవోచ – ‘‘అయం ఖో, దేవ, ఆయస్మా నారదో పాటలిపుత్తే విహరతి కుక్కుటారామే. తం ఖో పనాయస్మన్తం నారదం ఏవం కల్యాణో కిత్తిసద్దో అబ్భుగ్గతో – ‘పణ్డితో వియత్తో మేధావీ బహుస్సుతో చిత్తకథీ కల్యాణపటిభానో వుద్ధో చేవ అరహా చ’ 15. యది పన దేవో ఆయస్మన్తం నారదం పయిరుపాసేయ్య, అప్పేవ నామ దేవో ఆయస్మతో నారదస్స ధమ్మం సుత్వా సోకసల్లం పజహేయ్యా’’తి. ‘‘తేన హి, సమ్మ పియక , ఆయస్మన్తం నారదం పటివేదేహి. కథఞ్హి నామ మాదిసో సమణం వా బ్రాహ్మణం వా విజితే వసన్తం పుబ్బే అప్పటిసంవిదితో ఉపసఙ్కమితబ్బం మఞ్ఞేయ్యా’’తి ! ‘‘ఏవం, దేవా’’తి ఖో పియకో కోసారక్ఖో ముణ్డస్స రఞ్ఞో పటిస్సుత్వా యేనాయస్మా నారదో తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా ఆయస్మన్తం నారదం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఏకమన్తం నిసిన్నో ఖో పియకో కోసారక్ఖో ఆయస్మన్తం నారదం ఏతదవోచ –
Atha kho piyako kosārakkho yena muṇḍo rājā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā muṇḍaṃ rājānaṃ etadavoca – ‘‘ayaṃ kho, deva, āyasmā nārado pāṭaliputte viharati kukkuṭārāme. Taṃ kho panāyasmantaṃ nāradaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘paṇḍito viyatto medhāvī bahussuto cittakathī kalyāṇapaṭibhāno vuddho ceva arahā ca’ 16. Yadi pana devo āyasmantaṃ nāradaṃ payirupāseyya, appeva nāma devo āyasmato nāradassa dhammaṃ sutvā sokasallaṃ pajaheyyā’’ti. ‘‘Tena hi, samma piyaka , āyasmantaṃ nāradaṃ paṭivedehi. Kathañhi nāma mādiso samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā vijite vasantaṃ pubbe appaṭisaṃvidito upasaṅkamitabbaṃ maññeyyā’’ti ! ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho piyako kosārakkho muṇḍassa rañño paṭissutvā yenāyasmā nārado tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ nāradaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho piyako kosārakkho āyasmantaṃ nāradaṃ etadavoca –
‘‘ఇమస్స , భన్తే, ముణ్డస్స రఞ్ఞో భద్దా దేవీ కాలఙ్కతా పియా మనాపా. సో భద్దాయ దేవియా కాలఙ్కతాయ పియాయ మనాపాయ నేవ న్హాయతి న విలిమ్పతి న భత్తం భుఞ్జతి న కమ్మన్తం పయోజేతి – రత్తిన్దివం భద్దాయ దేవియా సరీరే అజ్ఝోముచ్ఛితో. సాధు, భన్తే, ఆయస్మా నారదో ముణ్డస్స రఞ్ఞో తథా ధమ్మం దేసేతు యథా ముణ్డో రాజా ఆయస్మతో నారదస్స ధమ్మం సుత్వా సోకసల్లం పజహేయ్యా’’తి. ‘‘యస్సదాని, పియక, ముణ్డో రాజా కాలం మఞ్ఞతీ’’తి.
‘‘Imassa , bhante, muṇḍassa rañño bhaddā devī kālaṅkatā piyā manāpā. So bhaddāya deviyā kālaṅkatāya piyāya manāpāya neva nhāyati na vilimpati na bhattaṃ bhuñjati na kammantaṃ payojeti – rattindivaṃ bhaddāya deviyā sarīre ajjhomucchito. Sādhu, bhante, āyasmā nārado muṇḍassa rañño tathā dhammaṃ desetu yathā muṇḍo rājā āyasmato nāradassa dhammaṃ sutvā sokasallaṃ pajaheyyā’’ti. ‘‘Yassadāni, piyaka, muṇḍo rājā kālaṃ maññatī’’ti.
అథ ఖో పియకో కోసారక్ఖో ఉట్ఠాయాసనా ఆయస్మన్తం నారదం అభివాదేత్వా పదక్ఖిణం కత్వా యేన ముణ్డో రాజా తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా ముణ్డం రాజానం ఏతదవోచ – ‘‘కతావకాసో ఖో, దేవ, ఆయస్మతా నారదేన. యస్సదాని దేవో కాలం మఞ్ఞతీ’’తి. ‘‘తేన హి, సమ్మ పియక, భద్రాని భద్రాని యానాని యోజాపేహీ’’తి. ‘‘ఏవం, దేవా’’తి ఖో పియకో కోసారక్ఖో ముణ్డస్స రఞ్ఞో పటిస్సుత్వా భద్రాని భద్రాని యానాని యోజాపేత్వా ముణ్డం రాజానం ఏతదవోచ – ‘‘యుత్తాని ఖో తే, దేవ, భద్రాని భద్రాని యానాని. యస్సదాని దేవో కాలం మఞ్ఞతీ’’తి.
Atha kho piyako kosārakkho uṭṭhāyāsanā āyasmantaṃ nāradaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā yena muṇḍo rājā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā muṇḍaṃ rājānaṃ etadavoca – ‘‘katāvakāso kho, deva, āyasmatā nāradena. Yassadāni devo kālaṃ maññatī’’ti. ‘‘Tena hi, samma piyaka, bhadrāni bhadrāni yānāni yojāpehī’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho piyako kosārakkho muṇḍassa rañño paṭissutvā bhadrāni bhadrāni yānāni yojāpetvā muṇḍaṃ rājānaṃ etadavoca – ‘‘yuttāni kho te, deva, bhadrāni bhadrāni yānāni. Yassadāni devo kālaṃ maññatī’’ti.
అథ ఖో ముణ్డో రాజా భద్రం యానం 17 అభిరుహిత్వా భద్రేహి భద్రేహి యానేహి యేన కుక్కుటారామో తేన పాయాసి మహచ్చా 18 రాజానుభావేన ఆయస్మన్తం నారదం దస్సనాయ. యావతికా యానస్స భూమి యానేన గన్త్వా, యానా పచ్చోరోహిత్వా పత్తికోవ ఆరామం పావిసి. అథ ఖో ముణ్డో రాజా యేన ఆయస్మా నారదో తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా ఆయస్మన్తం నారదం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీది. ఏకమన్తం నిసిన్నం ఖో ముణ్డం రాజానం ఆయస్మా నారదో ఏతదవోచ –
Atha kho muṇḍo rājā bhadraṃ yānaṃ 19 abhiruhitvā bhadrehi bhadrehi yānehi yena kukkuṭārāmo tena pāyāsi mahaccā 20 rājānubhāvena āyasmantaṃ nāradaṃ dassanāya. Yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā, yānā paccorohitvā pattikova ārāmaṃ pāvisi. Atha kho muṇḍo rājā yena āyasmā nārado tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ nāradaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho muṇḍaṃ rājānaṃ āyasmā nārado etadavoca –
‘‘పఞ్చిమాని, మహారాజ, అలబ్భనీయాని ఠానాని సమణేన వా బ్రాహ్మణేన వా దేవేన వా మారేన వా బ్రహ్మునా వా కేనచి వా లోకస్మిం. కతమాని పఞ్చ? ‘జరాధమ్మం మా జీరీ’తి అలబ్భనీయం ఠానం సమణేన వా బ్రాహ్మణేన వా దేవేన వా మారేన వా బ్రహ్మునా వా కేనచి వా లోకస్మిం. ‘బ్యాధిధమ్మం మా బ్యాధీయీ’తి…పే॰… ‘మరణధమ్మం మా మీయీ’తి… ‘ఖయధమ్మం మా ఖీయీ’తి… ‘నస్సనధమ్మం మా నస్సీ’తి అలబ్భనీయం ఠానం సమణేన వా బ్రాహ్మణేన వా దేవేన వా మారేన వా బ్రహ్మునా వా కేనచి వా లోకస్మిం.
‘‘Pañcimāni, mahārāja, alabbhanīyāni ṭhānāni samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ. Katamāni pañca? ‘Jarādhammaṃ mā jīrī’ti alabbhanīyaṃ ṭhānaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ. ‘Byādhidhammaṃ mā byādhīyī’ti…pe… ‘maraṇadhammaṃ mā mīyī’ti… ‘khayadhammaṃ mā khīyī’ti… ‘nassanadhammaṃ mā nassī’ti alabbhanīyaṃ ṭhānaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ.
‘‘అస్సుతవతో , మహారాజ, పుథుజ్జనస్స జరాధమ్మం జీరతి. సో జరాధమ్మే జిణ్ణే న ఇతి పటిసఞ్చిక్ఖతి – ‘న ఖో మయ్హేవేకస్స జరాధమ్మం జీరతి, అథ ఖో యావతా సత్తానం ఆగతి గతి చుతి ఉపపత్తి సబ్బేసం సత్తానం జరాధమ్మం జీరతి. అహఞ్చేవ ఖో పన జరాధమ్మే జిణ్ణే సోచేయ్యం కిలమేయ్యం పరిదేవేయ్యం, ఉరత్తాళిం కన్దేయ్యం, సమ్మోహం ఆపజ్జేయ్యం, భత్తమ్పి మే నచ్ఛాదేయ్య, కాయేపి దుబ్బణ్ణియం ఓక్కమేయ్య, కమ్మన్తాపి నప్పవత్తేయ్యుం, అమిత్తాపి అత్తమనా అస్సు, మిత్తాపి దుమ్మనా అస్సూ’తి. సో జరాధమ్మే జిణ్ణే సోచతి కిలమతి పరిదేవతి, ఉరత్తాళిం కన్దతి, సమ్మోహం ఆపజ్జతి. అయం వుచ్చతి, మహారాజ – ‘అస్సుతవా పుథుజ్జనో విద్ధో సవిసేన సోకసల్లేన అత్తానంయేవ పరితాపేతి’’’.
‘‘Assutavato , mahārāja, puthujjanassa jarādhammaṃ jīrati. So jarādhamme jiṇṇe na iti paṭisañcikkhati – ‘na kho mayhevekassa jarādhammaṃ jīrati, atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti upapatti sabbesaṃ sattānaṃ jarādhammaṃ jīrati. Ahañceva kho pana jarādhamme jiṇṇe soceyyaṃ kilameyyaṃ parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya, kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya, kammantāpi nappavatteyyuṃ, amittāpi attamanā assu, mittāpi dummanā assū’ti. So jarādhamme jiṇṇe socati kilamati paridevati, urattāḷiṃ kandati, sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati, mahārāja – ‘assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṃyeva paritāpeti’’’.
‘‘పున చపరం, మహారాజ, అస్సుతవతో పుథుజ్జనస్స బ్యాధిధమ్మం బ్యాధీయతి…పే॰… మరణధమ్మం మీయతి… ఖయధమ్మం ఖీయతి… నస్సనధమ్మం నస్సతి. సో నస్సనధమ్మే నట్ఠే న ఇతి పటిసఞ్చిక్ఖతి – ‘న ఖో మయ్హేవేకస్స నస్సనధమ్మం నస్సతి, అథ ఖో యావతా సత్తానం ఆగతి గతి చుతి ఉపపత్తి సబ్బేసం సత్తానం నస్సనధమ్మం నస్సతి. అహఞ్చేవ ఖో పన నస్సనధమ్మే నట్ఠే సోచేయ్యం కిలమేయ్యం పరిదేవేయ్యం, ఉరత్తాళిం కన్దేయ్యం, సమ్మోహం ఆపజ్జేయ్యం, భత్తమ్పి మే నచ్ఛాదేయ్య, కాయేపి దుబ్బణ్ణియం ఓక్కమేయ్య, కమ్మన్తాపి నప్పవత్తేయ్యుం, అమిత్తాపి అత్తమనా అస్సు, మిత్తాపి దుమ్మనా అస్సూ’తి. సో నస్సనధమ్మే నట్ఠే సోచతి కిలమతి పరిదేవతి, ఉరత్తాళిం కన్దతి, సమ్మోహం ఆపజ్జతి. అయం వుచ్చతి, మహారాజ – ‘అస్సుతవా పుథుజ్జనో విద్ధో సవిసేన సోకసల్లేన అత్తానంయేవ పరితాపేతి’’’.
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, assutavato puthujjanassa byādhidhammaṃ byādhīyati…pe… maraṇadhammaṃ mīyati… khayadhammaṃ khīyati… nassanadhammaṃ nassati. So nassanadhamme naṭṭhe na iti paṭisañcikkhati – ‘na kho mayhevekassa nassanadhammaṃ nassati, atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti upapatti sabbesaṃ sattānaṃ nassanadhammaṃ nassati. Ahañceva kho pana nassanadhamme naṭṭhe soceyyaṃ kilameyyaṃ parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya, kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya, kammantāpi nappavatteyyuṃ, amittāpi attamanā assu, mittāpi dummanā assū’ti. So nassanadhamme naṭṭhe socati kilamati paridevati, urattāḷiṃ kandati, sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati, mahārāja – ‘assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṃyeva paritāpeti’’’.
‘‘సుతవతో చ ఖో, మహారాజ, అరియసావకస్స జరాధమ్మం జీరతి. సో జరాధమ్మే జిణ్ణే ఇతి పటిసఞ్చిక్ఖతి – ‘న ఖో మయ్హేవేకస్స జరాధమ్మం జీరతి, అథ ఖో యావతా సత్తానం ఆగతి గతి చుతి ఉపపత్తి సబ్బేసం సత్తానం జరాధమ్మం జీరతి. అహఞ్చేవ ఖో పన జరాధమ్మే జిణ్ణే సోచేయ్యం కిలమేయ్యం పరిదేవేయ్యం, ఉరత్తాళిం కన్దేయ్యం, సమ్మోహం ఆపజ్జేయ్యం, భత్తమ్పి మే నచ్ఛాదేయ్య, కాయేపి దుబ్బణ్ణియం ఓక్కమేయ్య, కమ్మన్తాపి నప్పవత్తేయ్యుం, అమిత్తాపి అత్తమనా అస్సు, మిత్తాపి దుమ్మనా అస్సూ’తి. సో జరాధమ్మే జిణ్ణే న సోచతి న కిలమతి న పరిదేవతి, న ఉరత్తాళిం కన్దతి, న సమ్మోహం ఆపజ్జతి. అయం వుచ్చతి, మహారాజ – ‘సుతవా అరియసావకో అబ్బుహి సవిసం సోకసల్లం, యేన విద్ధో అస్సుతవా పుథుజ్జనో అత్తానంయేవ పరితాపేతి. అసోకో విసల్లో అరియసావకో అత్తానంయేవ పరినిబ్బాపేతి’’’.
‘‘Sutavato ca kho, mahārāja, ariyasāvakassa jarādhammaṃ jīrati. So jarādhamme jiṇṇe iti paṭisañcikkhati – ‘na kho mayhevekassa jarādhammaṃ jīrati, atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti upapatti sabbesaṃ sattānaṃ jarādhammaṃ jīrati. Ahañceva kho pana jarādhamme jiṇṇe soceyyaṃ kilameyyaṃ parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya, kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya, kammantāpi nappavatteyyuṃ, amittāpi attamanā assu, mittāpi dummanā assū’ti. So jarādhamme jiṇṇe na socati na kilamati na paridevati, na urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati, mahārāja – ‘sutavā ariyasāvako abbuhi savisaṃ sokasallaṃ, yena viddho assutavā puthujjano attānaṃyeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṃyeva parinibbāpeti’’’.
‘‘పున చపరం, మహారాజ, సుతవతో అరియసావకస్స బ్యాధిధమ్మం బ్యాధీయతి…పే॰… మరణధమ్మం మీయతి… ఖయధమ్మం ఖీయతి… నస్సనధమ్మం నస్సతి. సో నస్సనధమ్మే నట్ఠే ఇతి పటిసఞ్చిక్ఖతి – ‘న ఖో మయ్హేవేకస్స నస్సనధమ్మం నస్సతి, అథ ఖో యావతా సత్తానం ఆగతి గతి చుతి ఉపపత్తి సబ్బేసం సత్తానం నస్సనధమ్మం నస్సతి. అహఞ్చేవ ఖో పన నస్సనధమ్మే నట్ఠే సోచేయ్యం కిలమేయ్యం పరిదేవేయ్యం, ఉరత్తాళిం కన్దేయ్యం, సమ్మోహం ఆపజ్జేయ్యం, భత్తమ్పి మే నచ్ఛాదేయ్య, కాయేపి దుబ్బణ్ణియం ఓక్కమేయ్య, కమ్మన్తాపి నప్పవత్తేయ్యుం, అమిత్తాపి అత్తమనా అస్సు, మిత్తాపి దుమ్మనా అస్సూ’తి. సో నస్సనధమ్మే నట్ఠే న సోచతి న కిలమతి న పరిదేవతి, న ఉరత్తాళిం కన్దతి, న సమ్మోహం ఆపజ్జతి. అయం వుచ్చతి, మహారాజ – ‘సుతవా అరియసావకో అబ్బుహి సవిసం సోకసల్లం, యేన విద్ధో అస్సుతవా పుథుజ్జనో అత్తానంయేవ పరితాపేతి. అసోకో విసల్లో అరియసావకో అత్తానంయేవ పరినిబ్బాపేతి ’’’.
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, sutavato ariyasāvakassa byādhidhammaṃ byādhīyati…pe… maraṇadhammaṃ mīyati… khayadhammaṃ khīyati… nassanadhammaṃ nassati. So nassanadhamme naṭṭhe iti paṭisañcikkhati – ‘na kho mayhevekassa nassanadhammaṃ nassati, atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti upapatti sabbesaṃ sattānaṃ nassanadhammaṃ nassati. Ahañceva kho pana nassanadhamme naṭṭhe soceyyaṃ kilameyyaṃ parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya, kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya, kammantāpi nappavatteyyuṃ, amittāpi attamanā assu, mittāpi dummanā assū’ti. So nassanadhamme naṭṭhe na socati na kilamati na paridevati, na urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati, mahārāja – ‘sutavā ariyasāvako abbuhi savisaṃ sokasallaṃ, yena viddho assutavā puthujjano attānaṃyeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṃyeva parinibbāpeti ’’’.
‘‘ఇమాని ఖో, మహారాజ, పఞ్చ అలబ్భనీయాని ఠానాని సమణేన వా బ్రాహ్మణేన వా దేవేన వా మారేన వా బ్రహ్మునా వా కేనచి వా లోకస్మి’’న్తి.
‘‘Imāni kho, mahārāja, pañca alabbhanīyāni ṭhānāni samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmi’’nti.
‘‘న సోచనాయ పరిదేవనాయ,
‘‘Na socanāya paridevanāya,
అత్థోధ లబ్భా అపి అప్పకోపి;
Atthodha labbhā api appakopi;
సోచన్తమేనం దుఖితం విదిత్వా,
Socantamenaṃ dukhitaṃ viditvā,
పచ్చత్థికా అత్తమనా భవన్తి.
Paccatthikā attamanā bhavanti.
‘‘యతో చ ఖో పణ్డితో ఆపదాసు,
‘‘Yato ca kho paṇḍito āpadāsu,
న వేధతీ అత్థవినిచ్ఛయఞ్ఞూ;
Na vedhatī atthavinicchayaññū;
పచ్చత్థికాస్స దుఖితా భవన్తి,
Paccatthikāssa dukhitā bhavanti,
దిస్వా ముఖం అవికారం పురాణం.
Disvā mukhaṃ avikāraṃ purāṇaṃ.
‘‘జప్పేన మన్తేన సుభాసితేన,
‘‘Jappena mantena subhāsitena,
అనుప్పదానేన పవేణియా వా;
Anuppadānena paveṇiyā vā;
యథా యథా యత్థ లభేథ అత్థం,
Yathā yathā yattha labhetha atthaṃ,
తథా తథా తత్థ పరక్కమేయ్య.
Tathā tathā tattha parakkameyya.
‘‘సచే పజానేయ్య అలబ్భనేయ్యో,
‘‘Sace pajāneyya alabbhaneyyo,
మయావ అఞ్ఞేన వా ఏస అత్థో;
Mayāva aññena vā esa attho;
అసోచమానో అధివాసయేయ్య,
Asocamāno adhivāsayeyya,
అథ ఖో ముణ్డో రాజా పియకం కోసారక్ఖం ఆమన్తేసి – ‘‘తేన హి, సమ్మ పియక, భద్దాయ దేవియా సరీరం ఝాపేథ; థూపఞ్చస్సా కరోథ. అజ్జతగ్గే దాని మయం న్హాయిస్సామ చేవ విలిమ్పిస్సామ భత్తఞ్చ భుఞ్జిస్సామ కమ్మన్తే చ పయోజేస్సామా’’తి. దసమం.
Atha kho muṇḍo rājā piyakaṃ kosārakkhaṃ āmantesi – ‘‘tena hi, samma piyaka, bhaddāya deviyā sarīraṃ jhāpetha; thūpañcassā karotha. Ajjatagge dāni mayaṃ nhāyissāma ceva vilimpissāma bhattañca bhuñjissāma kammante ca payojessāmā’’ti. Dasamaṃ.
ముణ్డరాజవగ్గో పఞ్చమో.
Muṇḍarājavaggo pañcamo.
తస్సుద్దానం –
Tassuddānaṃ –
ఆదియో సప్పురిసో ఇట్ఠా, మనాపదాయీభిసన్దం;
Ādiyo sappuriso iṭṭhā, manāpadāyībhisandaṃ;
సమ్పదా చ ధనం ఠానం, కోసలో నారదేన చాతి.
Sampadā ca dhanaṃ ṭhānaṃ, kosalo nāradena cāti.
పఠమపణ్ణాసకం సమత్తం.
Paṭhamapaṇṇāsakaṃ samattaṃ.
Footnotes:
Related texts:
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / అఙ్గుత్తరనికాయ (అట్ఠకథా) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ౧౦. నారదసుత్తవణ్ణనా • 10. Nāradasuttavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / అఙ్గుత్తరనికాయ (టీకా) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ౧౦. నారదసుత్తవణ్ణనా • 10. Nāradasuttavaṇṇanā