Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ • Aṅguttaranikāya |
൧൦. നാരദസുത്തം
10. Nāradasuttaṃ
൫൦. ഏകം സമയം ആയസ്മാ നാരദോ പാടലിപുത്തേ വിഹരതി കുക്കുടാരാമേ. തേന ഖോ പന സമയേന മുണ്ഡസ്സ രഞ്ഞോ ഭദ്ദാ ദേവീ കാലങ്കതാ ഹോതി പിയാ മനാപാ. സോ ഭദ്ദായ ദേവിയാ കാലങ്കതായ പിയായ മനാപായ നേവ ന്ഹായതി 1 ന വിലിമ്പതി ന ഭത്തം ഭുഞ്ജതി ന കമ്മന്തം പയോജേതി – രത്തിന്ദിവം 2 ഭദ്ദായ ദേവിയാ സരീരേ അജ്ഝോമുച്ഛിതോ. അഥ ഖോ മുണ്ഡോ രാജാ പിയകം കോസാരക്ഖം 3 ആമന്തേസി – ‘‘തേന ഹി, സമ്മ പിയക , ഭദ്ദായ ദേവിയാ സരീരം ആയസായ തേലദോണിയാ പക്ഖിപിത്വാ അഞ്ഞിസ്സാ ആയസായ ദോണിയാ പടികുജ്ജഥ, യഥാ മയം ഭദ്ദായ ദേവിയാ സരീരം ചിരതരം പസ്സേയ്യാമാ’’തി. ‘‘ഏവം, ദേവാ’’തി ഖോ പിയകോ കോസാരക്ഖോ മുണ്ഡസ്സ രഞ്ഞോ പടിസ്സുത്വാ ഭദ്ദായ ദേവിയാ സരീരം ആയസായ തേലദോണിയാ പക്ഖിപിത്വാ അഞ്ഞിസ്സാ ആയസായ ദോണിയാ പടികുജ്ജി.
50. Ekaṃ samayaṃ āyasmā nārado pāṭaliputte viharati kukkuṭārāme. Tena kho pana samayena muṇḍassa rañño bhaddā devī kālaṅkatā hoti piyā manāpā. So bhaddāya deviyā kālaṅkatāya piyāya manāpāya neva nhāyati 4 na vilimpati na bhattaṃ bhuñjati na kammantaṃ payojeti – rattindivaṃ 5 bhaddāya deviyā sarīre ajjhomucchito. Atha kho muṇḍo rājā piyakaṃ kosārakkhaṃ 6 āmantesi – ‘‘tena hi, samma piyaka , bhaddāya deviyā sarīraṃ āyasāya teladoṇiyā pakkhipitvā aññissā āyasāya doṇiyā paṭikujjatha, yathā mayaṃ bhaddāya deviyā sarīraṃ cirataraṃ passeyyāmā’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho piyako kosārakkho muṇḍassa rañño paṭissutvā bhaddāya deviyā sarīraṃ āyasāya teladoṇiyā pakkhipitvā aññissā āyasāya doṇiyā paṭikujji.
അഥ ഖോ പിയകസ്സ കോസാരക്ഖസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘ഇമസ്സ ഖോ മുണ്ഡസ്സ രഞ്ഞോ ഭദ്ദാ ദേവീ കാലങ്കതാ പിയാ മനാപാ. സോ ഭദ്ദായ ദേവിയാ കാലങ്കതായ പിയായ മനാപായ നേവ ന്ഹായതി ന വിലിമ്പതി ന ഭത്തം ഭുഞ്ജതി ന കമ്മന്തം പയോജേതി – രത്തിന്ദിവം ഭദ്ദായ ദേവിയാ സരീരേ അജ്ഝോമുച്ഛിതോ. കം 7 നു ഖോ മുണ്ഡോ രാജാ സമണം വാ ബ്രാഹ്മണം വാ പയിരുപാസേയ്യ, യസ്സ ധമ്മം സുത്വാ സോകസല്ലം പജഹേയ്യാ’’തി!
Atha kho piyakassa kosārakkhassa etadahosi – ‘‘imassa kho muṇḍassa rañño bhaddā devī kālaṅkatā piyā manāpā. So bhaddāya deviyā kālaṅkatāya piyāya manāpāya neva nhāyati na vilimpati na bhattaṃ bhuñjati na kammantaṃ payojeti – rattindivaṃ bhaddāya deviyā sarīre ajjhomucchito. Kaṃ 8 nu kho muṇḍo rājā samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā payirupāseyya, yassa dhammaṃ sutvā sokasallaṃ pajaheyyā’’ti!
അഥ ഖോ പിയകസ്സ കോസാരക്ഖസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘അയം ഖോ ആയസ്മാ നാരദോ പാടലിപുത്തേ വിഹരതി കുക്കുടാരാമേ. തം ഖോ പനായസ്മന്തം നാരദം ഏവം കല്യാണോ കിത്തിസദ്ദോ അബ്ഭുഗ്ഗതോ – ‘പണ്ഡിതോ വിയത്തോ 9 മേധാവീ ബഹുസ്സുതോ ചിത്തകഥീ കല്യാണപടിഭാനോ വുദ്ധോ ചേവ 10 അരഹാ ച’ 11. യംനൂന മുണ്ഡോ രാജാ ആയസ്മന്തം നാരദം പയിരുപാസേയ്യ, അപ്പേവ നാമ മുണ്ഡോ രാജാ ആയസ്മതോ നാരദസ്സ ധമ്മം സുത്വാ സോകസല്ലം പജഹേയ്യാ’’തി.
Atha kho piyakassa kosārakkhassa etadahosi – ‘‘ayaṃ kho āyasmā nārado pāṭaliputte viharati kukkuṭārāme. Taṃ kho panāyasmantaṃ nāradaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘paṇḍito viyatto 12 medhāvī bahussuto cittakathī kalyāṇapaṭibhāno vuddho ceva 13 arahā ca’ 14. Yaṃnūna muṇḍo rājā āyasmantaṃ nāradaṃ payirupāseyya, appeva nāma muṇḍo rājā āyasmato nāradassa dhammaṃ sutvā sokasallaṃ pajaheyyā’’ti.
അഥ ഖോ പിയകോ കോസാരക്ഖോ യേന മുണ്ഡോ രാജാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ മുണ്ഡം രാജാനം ഏതദവോച – ‘‘അയം ഖോ, ദേവ, ആയസ്മാ നാരദോ പാടലിപുത്തേ വിഹരതി കുക്കുടാരാമേ. തം ഖോ പനായസ്മന്തം നാരദം ഏവം കല്യാണോ കിത്തിസദ്ദോ അബ്ഭുഗ്ഗതോ – ‘പണ്ഡിതോ വിയത്തോ മേധാവീ ബഹുസ്സുതോ ചിത്തകഥീ കല്യാണപടിഭാനോ വുദ്ധോ ചേവ അരഹാ ച’ 15. യദി പന ദേവോ ആയസ്മന്തം നാരദം പയിരുപാസേയ്യ, അപ്പേവ നാമ ദേവോ ആയസ്മതോ നാരദസ്സ ധമ്മം സുത്വാ സോകസല്ലം പജഹേയ്യാ’’തി. ‘‘തേന ഹി, സമ്മ പിയക , ആയസ്മന്തം നാരദം പടിവേദേഹി. കഥഞ്ഹി നാമ മാദിസോ സമണം വാ ബ്രാഹ്മണം വാ വിജിതേ വസന്തം പുബ്ബേ അപ്പടിസംവിദിതോ ഉപസങ്കമിതബ്ബം മഞ്ഞേയ്യാ’’തി ! ‘‘ഏവം, ദേവാ’’തി ഖോ പിയകോ കോസാരക്ഖോ മുണ്ഡസ്സ രഞ്ഞോ പടിസ്സുത്വാ യേനായസ്മാ നാരദോ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം നാരദം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ പിയകോ കോസാരക്ഖോ ആയസ്മന്തം നാരദം ഏതദവോച –
Atha kho piyako kosārakkho yena muṇḍo rājā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā muṇḍaṃ rājānaṃ etadavoca – ‘‘ayaṃ kho, deva, āyasmā nārado pāṭaliputte viharati kukkuṭārāme. Taṃ kho panāyasmantaṃ nāradaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘paṇḍito viyatto medhāvī bahussuto cittakathī kalyāṇapaṭibhāno vuddho ceva arahā ca’ 16. Yadi pana devo āyasmantaṃ nāradaṃ payirupāseyya, appeva nāma devo āyasmato nāradassa dhammaṃ sutvā sokasallaṃ pajaheyyā’’ti. ‘‘Tena hi, samma piyaka , āyasmantaṃ nāradaṃ paṭivedehi. Kathañhi nāma mādiso samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā vijite vasantaṃ pubbe appaṭisaṃvidito upasaṅkamitabbaṃ maññeyyā’’ti ! ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho piyako kosārakkho muṇḍassa rañño paṭissutvā yenāyasmā nārado tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ nāradaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho piyako kosārakkho āyasmantaṃ nāradaṃ etadavoca –
‘‘ഇമസ്സ , ഭന്തേ, മുണ്ഡസ്സ രഞ്ഞോ ഭദ്ദാ ദേവീ കാലങ്കതാ പിയാ മനാപാ. സോ ഭദ്ദായ ദേവിയാ കാലങ്കതായ പിയായ മനാപായ നേവ ന്ഹായതി ന വിലിമ്പതി ന ഭത്തം ഭുഞ്ജതി ന കമ്മന്തം പയോജേതി – രത്തിന്ദിവം ഭദ്ദായ ദേവിയാ സരീരേ അജ്ഝോമുച്ഛിതോ. സാധു, ഭന്തേ, ആയസ്മാ നാരദോ മുണ്ഡസ്സ രഞ്ഞോ തഥാ ധമ്മം ദേസേതു യഥാ മുണ്ഡോ രാജാ ആയസ്മതോ നാരദസ്സ ധമ്മം സുത്വാ സോകസല്ലം പജഹേയ്യാ’’തി. ‘‘യസ്സദാനി, പിയക, മുണ്ഡോ രാജാ കാലം മഞ്ഞതീ’’തി.
‘‘Imassa , bhante, muṇḍassa rañño bhaddā devī kālaṅkatā piyā manāpā. So bhaddāya deviyā kālaṅkatāya piyāya manāpāya neva nhāyati na vilimpati na bhattaṃ bhuñjati na kammantaṃ payojeti – rattindivaṃ bhaddāya deviyā sarīre ajjhomucchito. Sādhu, bhante, āyasmā nārado muṇḍassa rañño tathā dhammaṃ desetu yathā muṇḍo rājā āyasmato nāradassa dhammaṃ sutvā sokasallaṃ pajaheyyā’’ti. ‘‘Yassadāni, piyaka, muṇḍo rājā kālaṃ maññatī’’ti.
അഥ ഖോ പിയകോ കോസാരക്ഖോ ഉട്ഠായാസനാ ആയസ്മന്തം നാരദം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ യേന മുണ്ഡോ രാജാ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ മുണ്ഡം രാജാനം ഏതദവോച – ‘‘കതാവകാസോ ഖോ, ദേവ, ആയസ്മതാ നാരദേന. യസ്സദാനി ദേവോ കാലം മഞ്ഞതീ’’തി. ‘‘തേന ഹി, സമ്മ പിയക, ഭദ്രാനി ഭദ്രാനി യാനാനി യോജാപേഹീ’’തി. ‘‘ഏവം, ദേവാ’’തി ഖോ പിയകോ കോസാരക്ഖോ മുണ്ഡസ്സ രഞ്ഞോ പടിസ്സുത്വാ ഭദ്രാനി ഭദ്രാനി യാനാനി യോജാപേത്വാ മുണ്ഡം രാജാനം ഏതദവോച – ‘‘യുത്താനി ഖോ തേ, ദേവ, ഭദ്രാനി ഭദ്രാനി യാനാനി. യസ്സദാനി ദേവോ കാലം മഞ്ഞതീ’’തി.
Atha kho piyako kosārakkho uṭṭhāyāsanā āyasmantaṃ nāradaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā yena muṇḍo rājā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā muṇḍaṃ rājānaṃ etadavoca – ‘‘katāvakāso kho, deva, āyasmatā nāradena. Yassadāni devo kālaṃ maññatī’’ti. ‘‘Tena hi, samma piyaka, bhadrāni bhadrāni yānāni yojāpehī’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho piyako kosārakkho muṇḍassa rañño paṭissutvā bhadrāni bhadrāni yānāni yojāpetvā muṇḍaṃ rājānaṃ etadavoca – ‘‘yuttāni kho te, deva, bhadrāni bhadrāni yānāni. Yassadāni devo kālaṃ maññatī’’ti.
അഥ ഖോ മുണ്ഡോ രാജാ ഭദ്രം യാനം 17 അഭിരുഹിത്വാ ഭദ്രേഹി ഭദ്രേഹി യാനേഹി യേന കുക്കുടാരാമോ തേന പായാസി മഹച്ചാ 18 രാജാനുഭാവേന ആയസ്മന്തം നാരദം ദസ്സനായ. യാവതികാ യാനസ്സ ഭൂമി യാനേന ഗന്ത്വാ, യാനാ പച്ചോരോഹിത്വാ പത്തികോവ ആരാമം പാവിസി. അഥ ഖോ മുണ്ഡോ രാജാ യേന ആയസ്മാ നാരദോ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ആയസ്മന്തം നാരദം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി. ഏകമന്തം നിസിന്നം ഖോ മുണ്ഡം രാജാനം ആയസ്മാ നാരദോ ഏതദവോച –
Atha kho muṇḍo rājā bhadraṃ yānaṃ 19 abhiruhitvā bhadrehi bhadrehi yānehi yena kukkuṭārāmo tena pāyāsi mahaccā 20 rājānubhāvena āyasmantaṃ nāradaṃ dassanāya. Yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā, yānā paccorohitvā pattikova ārāmaṃ pāvisi. Atha kho muṇḍo rājā yena āyasmā nārado tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ nāradaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho muṇḍaṃ rājānaṃ āyasmā nārado etadavoca –
‘‘പഞ്ചിമാനി, മഹാരാജ, അലബ്ഭനീയാനി ഠാനാനി സമണേന വാ ബ്രാഹ്മണേന വാ ദേവേന വാ മാരേന വാ ബ്രഹ്മുനാ വാ കേനചി വാ ലോകസ്മിം. കതമാനി പഞ്ച? ‘ജരാധമ്മം മാ ജീരീ’തി അലബ്ഭനീയം ഠാനം സമണേന വാ ബ്രാഹ്മണേന വാ ദേവേന വാ മാരേന വാ ബ്രഹ്മുനാ വാ കേനചി വാ ലോകസ്മിം. ‘ബ്യാധിധമ്മം മാ ബ്യാധീയീ’തി…പേ॰… ‘മരണധമ്മം മാ മീയീ’തി… ‘ഖയധമ്മം മാ ഖീയീ’തി… ‘നസ്സനധമ്മം മാ നസ്സീ’തി അലബ്ഭനീയം ഠാനം സമണേന വാ ബ്രാഹ്മണേന വാ ദേവേന വാ മാരേന വാ ബ്രഹ്മുനാ വാ കേനചി വാ ലോകസ്മിം.
‘‘Pañcimāni, mahārāja, alabbhanīyāni ṭhānāni samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ. Katamāni pañca? ‘Jarādhammaṃ mā jīrī’ti alabbhanīyaṃ ṭhānaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ. ‘Byādhidhammaṃ mā byādhīyī’ti…pe… ‘maraṇadhammaṃ mā mīyī’ti… ‘khayadhammaṃ mā khīyī’ti… ‘nassanadhammaṃ mā nassī’ti alabbhanīyaṃ ṭhānaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ.
‘‘അസ്സുതവതോ , മഹാരാജ, പുഥുജ്ജനസ്സ ജരാധമ്മം ജീരതി. സോ ജരാധമ്മേ ജിണ്ണേ ന ഇതി പടിസഞ്ചിക്ഖതി – ‘ന ഖോ മയ്ഹേവേകസ്സ ജരാധമ്മം ജീരതി, അഥ ഖോ യാവതാ സത്താനം ആഗതി ഗതി ചുതി ഉപപത്തി സബ്ബേസം സത്താനം ജരാധമ്മം ജീരതി. അഹഞ്ചേവ ഖോ പന ജരാധമ്മേ ജിണ്ണേ സോചേയ്യം കിലമേയ്യം പരിദേവേയ്യം, ഉരത്താളിം കന്ദേയ്യം, സമ്മോഹം ആപജ്ജേയ്യം, ഭത്തമ്പി മേ നച്ഛാദേയ്യ, കായേപി ദുബ്ബണ്ണിയം ഓക്കമേയ്യ, കമ്മന്താപി നപ്പവത്തേയ്യും, അമിത്താപി അത്തമനാ അസ്സു, മിത്താപി ദുമ്മനാ അസ്സൂ’തി. സോ ജരാധമ്മേ ജിണ്ണേ സോചതി കിലമതി പരിദേവതി, ഉരത്താളിം കന്ദതി, സമ്മോഹം ആപജ്ജതി. അയം വുച്ചതി, മഹാരാജ – ‘അസ്സുതവാ പുഥുജ്ജനോ വിദ്ധോ സവിസേന സോകസല്ലേന അത്താനംയേവ പരിതാപേതി’’’.
‘‘Assutavato , mahārāja, puthujjanassa jarādhammaṃ jīrati. So jarādhamme jiṇṇe na iti paṭisañcikkhati – ‘na kho mayhevekassa jarādhammaṃ jīrati, atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti upapatti sabbesaṃ sattānaṃ jarādhammaṃ jīrati. Ahañceva kho pana jarādhamme jiṇṇe soceyyaṃ kilameyyaṃ parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya, kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya, kammantāpi nappavatteyyuṃ, amittāpi attamanā assu, mittāpi dummanā assū’ti. So jarādhamme jiṇṇe socati kilamati paridevati, urattāḷiṃ kandati, sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati, mahārāja – ‘assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṃyeva paritāpeti’’’.
‘‘പുന ചപരം, മഹാരാജ, അസ്സുതവതോ പുഥുജ്ജനസ്സ ബ്യാധിധമ്മം ബ്യാധീയതി…പേ॰… മരണധമ്മം മീയതി… ഖയധമ്മം ഖീയതി… നസ്സനധമ്മം നസ്സതി. സോ നസ്സനധമ്മേ നട്ഠേ ന ഇതി പടിസഞ്ചിക്ഖതി – ‘ന ഖോ മയ്ഹേവേകസ്സ നസ്സനധമ്മം നസ്സതി, അഥ ഖോ യാവതാ സത്താനം ആഗതി ഗതി ചുതി ഉപപത്തി സബ്ബേസം സത്താനം നസ്സനധമ്മം നസ്സതി. അഹഞ്ചേവ ഖോ പന നസ്സനധമ്മേ നട്ഠേ സോചേയ്യം കിലമേയ്യം പരിദേവേയ്യം, ഉരത്താളിം കന്ദേയ്യം, സമ്മോഹം ആപജ്ജേയ്യം, ഭത്തമ്പി മേ നച്ഛാദേയ്യ, കായേപി ദുബ്ബണ്ണിയം ഓക്കമേയ്യ, കമ്മന്താപി നപ്പവത്തേയ്യും, അമിത്താപി അത്തമനാ അസ്സു, മിത്താപി ദുമ്മനാ അസ്സൂ’തി. സോ നസ്സനധമ്മേ നട്ഠേ സോചതി കിലമതി പരിദേവതി, ഉരത്താളിം കന്ദതി, സമ്മോഹം ആപജ്ജതി. അയം വുച്ചതി, മഹാരാജ – ‘അസ്സുതവാ പുഥുജ്ജനോ വിദ്ധോ സവിസേന സോകസല്ലേന അത്താനംയേവ പരിതാപേതി’’’.
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, assutavato puthujjanassa byādhidhammaṃ byādhīyati…pe… maraṇadhammaṃ mīyati… khayadhammaṃ khīyati… nassanadhammaṃ nassati. So nassanadhamme naṭṭhe na iti paṭisañcikkhati – ‘na kho mayhevekassa nassanadhammaṃ nassati, atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti upapatti sabbesaṃ sattānaṃ nassanadhammaṃ nassati. Ahañceva kho pana nassanadhamme naṭṭhe soceyyaṃ kilameyyaṃ parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya, kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya, kammantāpi nappavatteyyuṃ, amittāpi attamanā assu, mittāpi dummanā assū’ti. So nassanadhamme naṭṭhe socati kilamati paridevati, urattāḷiṃ kandati, sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati, mahārāja – ‘assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṃyeva paritāpeti’’’.
‘‘സുതവതോ ച ഖോ, മഹാരാജ, അരിയസാവകസ്സ ജരാധമ്മം ജീരതി. സോ ജരാധമ്മേ ജിണ്ണേ ഇതി പടിസഞ്ചിക്ഖതി – ‘ന ഖോ മയ്ഹേവേകസ്സ ജരാധമ്മം ജീരതി, അഥ ഖോ യാവതാ സത്താനം ആഗതി ഗതി ചുതി ഉപപത്തി സബ്ബേസം സത്താനം ജരാധമ്മം ജീരതി. അഹഞ്ചേവ ഖോ പന ജരാധമ്മേ ജിണ്ണേ സോചേയ്യം കിലമേയ്യം പരിദേവേയ്യം, ഉരത്താളിം കന്ദേയ്യം, സമ്മോഹം ആപജ്ജേയ്യം, ഭത്തമ്പി മേ നച്ഛാദേയ്യ, കായേപി ദുബ്ബണ്ണിയം ഓക്കമേയ്യ, കമ്മന്താപി നപ്പവത്തേയ്യും, അമിത്താപി അത്തമനാ അസ്സു, മിത്താപി ദുമ്മനാ അസ്സൂ’തി. സോ ജരാധമ്മേ ജിണ്ണേ ന സോചതി ന കിലമതി ന പരിദേവതി, ന ഉരത്താളിം കന്ദതി, ന സമ്മോഹം ആപജ്ജതി. അയം വുച്ചതി, മഹാരാജ – ‘സുതവാ അരിയസാവകോ അബ്ബുഹി സവിസം സോകസല്ലം, യേന വിദ്ധോ അസ്സുതവാ പുഥുജ്ജനോ അത്താനംയേവ പരിതാപേതി. അസോകോ വിസല്ലോ അരിയസാവകോ അത്താനംയേവ പരിനിബ്ബാപേതി’’’.
‘‘Sutavato ca kho, mahārāja, ariyasāvakassa jarādhammaṃ jīrati. So jarādhamme jiṇṇe iti paṭisañcikkhati – ‘na kho mayhevekassa jarādhammaṃ jīrati, atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti upapatti sabbesaṃ sattānaṃ jarādhammaṃ jīrati. Ahañceva kho pana jarādhamme jiṇṇe soceyyaṃ kilameyyaṃ parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya, kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya, kammantāpi nappavatteyyuṃ, amittāpi attamanā assu, mittāpi dummanā assū’ti. So jarādhamme jiṇṇe na socati na kilamati na paridevati, na urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati, mahārāja – ‘sutavā ariyasāvako abbuhi savisaṃ sokasallaṃ, yena viddho assutavā puthujjano attānaṃyeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṃyeva parinibbāpeti’’’.
‘‘പുന ചപരം, മഹാരാജ, സുതവതോ അരിയസാവകസ്സ ബ്യാധിധമ്മം ബ്യാധീയതി…പേ॰… മരണധമ്മം മീയതി… ഖയധമ്മം ഖീയതി… നസ്സനധമ്മം നസ്സതി. സോ നസ്സനധമ്മേ നട്ഠേ ഇതി പടിസഞ്ചിക്ഖതി – ‘ന ഖോ മയ്ഹേവേകസ്സ നസ്സനധമ്മം നസ്സതി, അഥ ഖോ യാവതാ സത്താനം ആഗതി ഗതി ചുതി ഉപപത്തി സബ്ബേസം സത്താനം നസ്സനധമ്മം നസ്സതി. അഹഞ്ചേവ ഖോ പന നസ്സനധമ്മേ നട്ഠേ സോചേയ്യം കിലമേയ്യം പരിദേവേയ്യം, ഉരത്താളിം കന്ദേയ്യം, സമ്മോഹം ആപജ്ജേയ്യം, ഭത്തമ്പി മേ നച്ഛാദേയ്യ, കായേപി ദുബ്ബണ്ണിയം ഓക്കമേയ്യ, കമ്മന്താപി നപ്പവത്തേയ്യും, അമിത്താപി അത്തമനാ അസ്സു, മിത്താപി ദുമ്മനാ അസ്സൂ’തി. സോ നസ്സനധമ്മേ നട്ഠേ ന സോചതി ന കിലമതി ന പരിദേവതി, ന ഉരത്താളിം കന്ദതി, ന സമ്മോഹം ആപജ്ജതി. അയം വുച്ചതി, മഹാരാജ – ‘സുതവാ അരിയസാവകോ അബ്ബുഹി സവിസം സോകസല്ലം, യേന വിദ്ധോ അസ്സുതവാ പുഥുജ്ജനോ അത്താനംയേവ പരിതാപേതി. അസോകോ വിസല്ലോ അരിയസാവകോ അത്താനംയേവ പരിനിബ്ബാപേതി ’’’.
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, sutavato ariyasāvakassa byādhidhammaṃ byādhīyati…pe… maraṇadhammaṃ mīyati… khayadhammaṃ khīyati… nassanadhammaṃ nassati. So nassanadhamme naṭṭhe iti paṭisañcikkhati – ‘na kho mayhevekassa nassanadhammaṃ nassati, atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti upapatti sabbesaṃ sattānaṃ nassanadhammaṃ nassati. Ahañceva kho pana nassanadhamme naṭṭhe soceyyaṃ kilameyyaṃ parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya, kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya, kammantāpi nappavatteyyuṃ, amittāpi attamanā assu, mittāpi dummanā assū’ti. So nassanadhamme naṭṭhe na socati na kilamati na paridevati, na urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati, mahārāja – ‘sutavā ariyasāvako abbuhi savisaṃ sokasallaṃ, yena viddho assutavā puthujjano attānaṃyeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṃyeva parinibbāpeti ’’’.
‘‘ഇമാനി ഖോ, മഹാരാജ, പഞ്ച അലബ്ഭനീയാനി ഠാനാനി സമണേന വാ ബ്രാഹ്മണേന വാ ദേവേന വാ മാരേന വാ ബ്രഹ്മുനാ വാ കേനചി വാ ലോകസ്മി’’ന്തി.
‘‘Imāni kho, mahārāja, pañca alabbhanīyāni ṭhānāni samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmi’’nti.
‘‘ന സോചനായ പരിദേവനായ,
‘‘Na socanāya paridevanāya,
അത്ഥോധ ലബ്ഭാ അപി അപ്പകോപി;
Atthodha labbhā api appakopi;
സോചന്തമേനം ദുഖിതം വിദിത്വാ,
Socantamenaṃ dukhitaṃ viditvā,
പച്ചത്ഥികാ അത്തമനാ ഭവന്തി.
Paccatthikā attamanā bhavanti.
‘‘യതോ ച ഖോ പണ്ഡിതോ ആപദാസു,
‘‘Yato ca kho paṇḍito āpadāsu,
ന വേധതീ അത്ഥവിനിച്ഛയഞ്ഞൂ;
Na vedhatī atthavinicchayaññū;
പച്ചത്ഥികാസ്സ ദുഖിതാ ഭവന്തി,
Paccatthikāssa dukhitā bhavanti,
ദിസ്വാ മുഖം അവികാരം പുരാണം.
Disvā mukhaṃ avikāraṃ purāṇaṃ.
‘‘ജപ്പേന മന്തേന സുഭാസിതേന,
‘‘Jappena mantena subhāsitena,
അനുപ്പദാനേന പവേണിയാ വാ;
Anuppadānena paveṇiyā vā;
യഥാ യഥാ യത്ഥ ലഭേഥ അത്ഥം,
Yathā yathā yattha labhetha atthaṃ,
തഥാ തഥാ തത്ഥ പരക്കമേയ്യ.
Tathā tathā tattha parakkameyya.
‘‘സചേ പജാനേയ്യ അലബ്ഭനേയ്യോ,
‘‘Sace pajāneyya alabbhaneyyo,
മയാവ അഞ്ഞേന വാ ഏസ അത്ഥോ;
Mayāva aññena vā esa attho;
അസോചമാനോ അധിവാസയേയ്യ,
Asocamāno adhivāsayeyya,
അഥ ഖോ മുണ്ഡോ രാജാ പിയകം കോസാരക്ഖം ആമന്തേസി – ‘‘തേന ഹി, സമ്മ പിയക, ഭദ്ദായ ദേവിയാ സരീരം ഝാപേഥ; ഥൂപഞ്ചസ്സാ കരോഥ. അജ്ജതഗ്ഗേ ദാനി മയം ന്ഹായിസ്സാമ ചേവ വിലിമ്പിസ്സാമ ഭത്തഞ്ച ഭുഞ്ജിസ്സാമ കമ്മന്തേ ച പയോജേസ്സാമാ’’തി. ദസമം.
Atha kho muṇḍo rājā piyakaṃ kosārakkhaṃ āmantesi – ‘‘tena hi, samma piyaka, bhaddāya deviyā sarīraṃ jhāpetha; thūpañcassā karotha. Ajjatagge dāni mayaṃ nhāyissāma ceva vilimpissāma bhattañca bhuñjissāma kammante ca payojessāmā’’ti. Dasamaṃ.
മുണ്ഡരാജവഗ്ഗോ പഞ്ചമോ.
Muṇḍarājavaggo pañcamo.
തസ്സുദ്ദാനം –
Tassuddānaṃ –
ആദിയോ സപ്പുരിസോ ഇട്ഠാ, മനാപദായീഭിസന്ദം;
Ādiyo sappuriso iṭṭhā, manāpadāyībhisandaṃ;
സമ്പദാ ച ധനം ഠാനം, കോസലോ നാരദേന ചാതി.
Sampadā ca dhanaṃ ṭhānaṃ, kosalo nāradena cāti.
പഠമപണ്ണാസകം സമത്തം.
Paṭhamapaṇṇāsakaṃ samattaṃ.
Footnotes:
Related texts:
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / അങ്ഗുത്തരനികായ (അട്ഠകഥാ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ൧൦. നാരദസുത്തവണ്ണനാ • 10. Nāradasuttavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / അങ്ഗുത്തരനികായ (ടീകാ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ൧൦. നാരദസുത്തവണ്ണനാ • 10. Nāradasuttavaṇṇanā