| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
२. रथकारवग्गो
2. Rathakāravaggo
१. ञातसुत्तवण्णना
1. Ñātasuttavaṇṇanā
११. दुतियस्स पठमे ञातोति पञ्ञातो पाकटो। अननुलोमिकेति सासनस्स न अनुलोमेतीति अननुलोमिकं, तस्मिं अननुलोमिके। कायकम्मेति पाणातिपातादिम्हि कायदुच्चरिते। ओळारिकं वा एतं, न एवरूपे समादपेतुं सक्कोति। दिसा नमस्सितुं वट्टति, भूतबलिं कातुं वट्टतीति एवरूपे समादपेति गण्हापेति। वचीकम्मेपि मुसावादादीनि ओळारिकानि, अत्तनो सन्तकं परस्स अदातुकामेन ‘‘नत्थी’’ति अयं वञ्चनमुसावादो नाम वत्तुं वट्टतीति एवरूपे समादपेति। मनोकम्मेपि अभिज्झादयो ओळारिका, कम्मट्ठानं विसंवादेत्वा कथेन्तो पन अननुलोमिकेसु धम्मेसु समादपेति नाम दक्खिणविहारवासित्थेरो विय। तं किर थेरं एको उपट्ठाको अमच्चपुत्तो उपसङ्कमित्वा ‘‘मेत्तायन्तेन पठमं कीदिसे पुग्गले मेत्तायितब्ब’’न्ति पुच्छि। थेरो सभागविसभागं अनाचिक्खित्वा ‘‘पियपुग्गले’’ति आह। तस्स च भरिया पिया होति मनापा, सो तं आरब्भ मेत्तायन्तो उम्मादं पापुणि। कथं पनेस बहुजनअहिताय पटिपन्नो होतीति? एवरूपस्स हि सद्धिविहारिकादयो चेव उपट्ठाकादयो च तेसं आरक्खदेवता आदिं कत्वा तासं तासं मित्तभूता याव ब्रह्मलोका सेसदेवता च ‘‘अयं भिक्खु न अजानित्वा करिस्सती’’ति तेन कतमेव करोन्ति, एवमेस बहुजनअहिताय पटिपन्नो होति।
11. Dutiyassa paṭhame ñātoti paññāto pākaṭo. Ananulomiketi sāsanassa na anulometīti ananulomikaṃ, tasmiṃ ananulomike. Kāyakammeti pāṇātipātādimhi kāyaduccarite. Oḷārikaṃ vā etaṃ, na evarūpe samādapetuṃ sakkoti. Disā namassituṃ vaṭṭati, bhūtabaliṃ kātuṃ vaṭṭatīti evarūpe samādapeti gaṇhāpeti. Vacīkammepi musāvādādīni oḷārikāni, attano santakaṃ parassa adātukāmena ‘‘natthī’’ti ayaṃ vañcanamusāvādo nāma vattuṃ vaṭṭatīti evarūpe samādapeti. Manokammepi abhijjhādayo oḷārikā, kammaṭṭhānaṃ visaṃvādetvā kathento pana ananulomikesu dhammesu samādapeti nāma dakkhiṇavihāravāsitthero viya. Taṃ kira theraṃ eko upaṭṭhāko amaccaputto upasaṅkamitvā ‘‘mettāyantena paṭhamaṃ kīdise puggale mettāyitabba’’nti pucchi. Thero sabhāgavisabhāgaṃ anācikkhitvā ‘‘piyapuggale’’ti āha. Tassa ca bhariyā piyā hoti manāpā, so taṃ ārabbha mettāyanto ummādaṃ pāpuṇi. Kathaṃ panesa bahujanaahitāya paṭipanno hotīti? Evarūpassa hi saddhivihārikādayo ceva upaṭṭhākādayo ca tesaṃ ārakkhadevatā ādiṃ katvā tāsaṃ tāsaṃ mittabhūtā yāva brahmalokā sesadevatā ca ‘‘ayaṃ bhikkhu na ajānitvā karissatī’’ti tena katameva karonti, evamesa bahujanaahitāya paṭipanno hoti.
सुक्कपक्खे पाणातिपाता वेरमणिआदीनंयेव वसेन कायकम्मवचीकम्मानि वेदितब्बानि। कम्मट्ठानं पन अविसंवादेत्वा कथेन्तो अनुलोमिकेसु धम्मेसु समादपेति नाम कोळितविहारवासी चतुनिकायिकतिस्सत्थेरो विय। तस्स किर जेट्ठभाता नन्दाभयत्थेरो नाम पोतलियविहारे वसन्तो एकस्मिं रोगे समुट्ठिते कनिट्ठं पक्कोसापेत्वा आह – ‘‘आवुसो, मय्हं सल्लहुकं कत्वा एकं कम्मट्ठानं कथेही’’ति। किं, भन्ते, अञ्ञेन कम्मट्ठानेन, कबळीकाराहारं परिग्गण्हितुं वट्टतीति? किमत्थिको एस, आवुसोति? भन्ते, कबळीकाराहारो उपादारूपं, एकस्मिञ्च उपादारूपे दिट्ठे तेवीसति उपादारूपानि पाकटानि होन्तीति । सो ‘‘वट्टिस्सति, आवुसो, एत्तक’’न्ति तं उय्योजेत्वा कबळीकाराहारं परिग्गण्हित्वा उपादारूपं सल्लक्खेत्वा विवट्टेत्वा अरहत्तं पापुणि। अथ नं थेरं बहिविहारा अनिक्खन्तमेव पक्कोसित्वा, ‘‘आवुसो, महाअवस्सयोसि मय्हं जातो’’ति कनिट्ठत्थेरस्स अत्तना पटिलद्धगुणं आरोचेसि। बहुजनहितायाति एतस्सपि हि सद्धिविहारिकादयो ‘‘अयं न अजानित्वा करिस्सती’’ति तेन कतमेव करोन्तीति बहुजनहिताय पटिपन्नो नाम होतीति।
Sukkapakkhe pāṇātipātā veramaṇiādīnaṃyeva vasena kāyakammavacīkammāni veditabbāni. Kammaṭṭhānaṃ pana avisaṃvādetvā kathento anulomikesu dhammesu samādapeti nāma koḷitavihāravāsī catunikāyikatissatthero viya. Tassa kira jeṭṭhabhātā nandābhayatthero nāma potaliyavihāre vasanto ekasmiṃ roge samuṭṭhite kaniṭṭhaṃ pakkosāpetvā āha – ‘‘āvuso, mayhaṃ sallahukaṃ katvā ekaṃ kammaṭṭhānaṃ kathehī’’ti. Kiṃ, bhante, aññena kammaṭṭhānena, kabaḷīkārāhāraṃ pariggaṇhituṃ vaṭṭatīti? Kimatthiko esa, āvusoti? Bhante, kabaḷīkārāhāro upādārūpaṃ, ekasmiñca upādārūpe diṭṭhe tevīsati upādārūpāni pākaṭāni hontīti . So ‘‘vaṭṭissati, āvuso, ettaka’’nti taṃ uyyojetvā kabaḷīkārāhāraṃ pariggaṇhitvā upādārūpaṃ sallakkhetvā vivaṭṭetvā arahattaṃ pāpuṇi. Atha naṃ theraṃ bahivihārā anikkhantameva pakkositvā, ‘‘āvuso, mahāavassayosi mayhaṃ jāto’’ti kaniṭṭhattherassa attanā paṭiladdhaguṇaṃ ārocesi. Bahujanahitāyāti etassapi hi saddhivihārikādayo ‘‘ayaṃ na ajānitvā karissatī’’ti tena katameva karontīti bahujanahitāya paṭipanno nāma hotīti.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / १. ञातसुत्तं • 1. Ñātasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / १. ञातसुत्तवण्णना • 1. Ñātasuttavaṇṇanā
