| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
५. ञातिकसुत्तवण्णना
5. Ñātikasuttavaṇṇanā
४५. अञ्ञमञ्ञं द्विन्नं ञातीनं गामो ञातिकोति वुत्तोति आह ‘‘द्विन्नं ञातकानं गामे’’ति। गिञ्जका वुच्चन्ति इट्ठका, गिञ्जकाहि एव कतो आवसथो गिञ्जकावसथो। सो किर आवासो यथा सुधापरिकम्मेन पयोजनं नत्थि, एवं इट्ठकाहि एव चिनित्वा छादेत्वा कतो। तादिसञ्हि छदनं सन्धाय भगवता इट्ठकाछदनं अनुञ्ञातं। तेन वुत्तं ‘‘इट्ठकाहि कते महापासादे’’ति। तत्थ द्वारबन्धकवाटफलकादीनि पन दारुमयानियेव। परियायति अत्तनो फलं परिग्गहेत्वा वत्ततीति परियायो, कारणन्ति आह ‘‘धम्मपरियायन्ति धम्मकारण’’न्ति, परियत्तिधम्मभूतं विसेसाधिगमस्स हेतुन्ति अत्थो। उपेच्च सुय्यति एत्थाति उपस्सुतीति वुत्तं ‘‘उपस्सुतीति उपस्सुतिट्ठान’’न्ति। अत्तनो कम्मन्ति यदत्थं तत्थ गतो, तं परिवेणसमज्जनकिरियं। पहायाति अकत्वा। एवं महत्थञ्हि विमुत्तायतनसीसे ठत्वा सुणन्तस्स महतो अत्थाय संवत्तति। एकङ्गणं अहोसीति सब्बं विवटं अहोसि। तीसु हि भवेसु सङ्खारगतं पच्चयुप्पन्नवसेन मनसिकरोतो भगवतो किञ्चि असेसेत्वा सब्बम्पि तं ञाणमुखे आपाथं उपगच्छि। तेन वुत्तं ‘‘यावभवग्गा एकङ्गणं अहोसी’’ति। तन्तिवसेन तमत्थं वाचाय निच्छारेन्तो ‘‘वचसा सज्झायं करोन्तो’’ति वुत्तो। पच्चयपच्चयुप्पन्नवसेन च अत्थं आहरित्वा तेसं निरोधेन विवट्टस्स आहतत्ता ‘‘यथानुसन्धिना’’ति वुत्तं। अद्दस ञाणचक्खुना।
45. Aññamaññaṃ dvinnaṃ ñātīnaṃ gāmo ñātikoti vuttoti āha ‘‘dvinnaṃ ñātakānaṃ gāme’’ti. Giñjakā vuccanti iṭṭhakā, giñjakāhi eva kato āvasatho giñjakāvasatho. So kira āvāso yathā sudhāparikammena payojanaṃ natthi, evaṃ iṭṭhakāhi eva cinitvā chādetvā kato. Tādisañhi chadanaṃ sandhāya bhagavatā iṭṭhakāchadanaṃ anuññātaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘iṭṭhakāhi kate mahāpāsāde’’ti. Tattha dvārabandhakavāṭaphalakādīni pana dārumayāniyeva. Pariyāyati attano phalaṃ pariggahetvā vattatīti pariyāyo, kāraṇanti āha ‘‘dhammapariyāyanti dhammakāraṇa’’nti, pariyattidhammabhūtaṃ visesādhigamassa hetunti attho. Upecca suyyati etthāti upassutīti vuttaṃ ‘‘upassutīti upassutiṭṭhāna’’nti. Attano kammanti yadatthaṃ tattha gato, taṃ pariveṇasamajjanakiriyaṃ. Pahāyāti akatvā. Evaṃ mahatthañhi vimuttāyatanasīse ṭhatvā suṇantassa mahato atthāya saṃvattati. Ekaṅgaṇaṃ ahosīti sabbaṃ vivaṭaṃ ahosi. Tīsu hi bhavesu saṅkhāragataṃ paccayuppannavasena manasikaroto bhagavato kiñci asesetvā sabbampi taṃ ñāṇamukhe āpāthaṃ upagacchi. Tena vuttaṃ ‘‘yāvabhavaggā ekaṅgaṇaṃ ahosī’’ti. Tantivasena tamatthaṃ vācāya nicchārento ‘‘vacasā sajjhāyaṃ karonto’’ti vutto. Paccayapaccayuppannavasena ca atthaṃ āharitvā tesaṃ nirodhena vivaṭṭassa āhatattā ‘‘yathānusandhinā’’ti vuttaṃ. Addasa ñāṇacakkhunā.
मनसा सज्झायं करोन्तो ‘‘तुण्हीभूतोव पगुणं करोन्तो’’ति वुत्तो। पदानुपदन्ति पदञ्च अनुपदञ्च। पुरिमञ्हि पदं नाम, तदनन्तरं अनुपदं। घटेत्वा सम्बन्धं कत्वा अविच्छिन्दित्वा। परियापुणातीति अज्झयति। आधारप्पत्तन्ति आधारं चित्तसन्तानप्पत्तं अप्पमुट्ठं गतत्ता आधारप्पत्तं नाम। कारणनिस्सितोति लोकुत्तरधम्मस्स कारणसन्निस्सितो। आदिब्रह्मचरियकोति आदिब्रह्मचरियं, तदेव आदिब्रह्मचरियकं। धम्मपरियायापेक्खाय पुल्लिङ्गनिद्देसो। तीसुपि इमेसूति ततियचतुत्थपञ्चमेसु तीसु सुत्तेसु।
Manasā sajjhāyaṃ karonto ‘‘tuṇhībhūtova paguṇaṃ karonto’’ti vutto. Padānupadanti padañca anupadañca. Purimañhi padaṃ nāma, tadanantaraṃ anupadaṃ. Ghaṭetvā sambandhaṃ katvā avicchinditvā. Pariyāpuṇātīti ajjhayati. Ādhārappattanti ādhāraṃ cittasantānappattaṃ appamuṭṭhaṃ gatattā ādhārappattaṃ nāma. Kāraṇanissitoti lokuttaradhammassa kāraṇasannissito. Ādibrahmacariyakoti ādibrahmacariyaṃ, tadeva ādibrahmacariyakaṃ. Dhammapariyāyāpekkhāya pulliṅganiddeso. Tīsupi imesūti tatiyacatutthapañcamesu tīsu suttesu.
ञातिकसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Ñātikasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ५. ञातिकसुत्तं • 5. Ñātikasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ५. ञातिकसुत्तवण्णना • 5. Ñātikasuttavaṇṇanā
