| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
५. नत्थिदिन्नसुत्तवण्णना
5. Natthidinnasuttavaṇṇanā
२१०. दिन्नन्ति देय्यधम्मसीसेन दानं वुत्तन्ति आह ‘‘दिन्नस्स फलाभावं सन्धाया’’ति, दिन्नं पन अन्नादिवत्थुं कथं पटिक्खिपन्ति। एस नयो ‘‘यिट्ठं हुत’’न्ति एत्थापि। महायागोति सब्बसाधारणं महादानं। पहेणकसक्कारोति पाहुनकानं कातब्बसक्कारो। फलन्ति आनिसंसफलं निस्सन्दफलञ्च। विपाकोति सदिसफलं। परलोके ठितस्स अयं लोको नत्थीति परलोके ठितस्स कम्मुना लद्धब्बो अयं लोको न होति। इधलोके ठितस्सपि परलोको नत्थीति इधलोके ठितस्स कम्मुना लद्धब्बो परलोको न होति। तत्थ कारणमाह – ‘‘सब्बे तत्थ तत्थेव उच्छिज्जन्ती’’ति। इमे सत्ता यत्थ यत्थ भवे योनिआदीसु च ठिता, तत्थ तत्थेव उच्छिज्जन्ति निरुदयविनासवसेन नस्सन्ति। फलाभाववसेनाति मातापितूसु सम्मापटिपत्तिमिच्छापटिपत्तीनं फलस्स अभाववसेन ‘‘नत्थि माता, नत्थि पिता’’ति वदन्ति, न मातापितूनं, नापि तेसु इदानि करियमानसक्कारासक्कारानं अभाववसेन तेसं लोकपच्चक्खत्ता। पुब्बुळकस्स विय इमेसं सत्तानं उप्पादो नाम केवलो, न भवतो चवित्वा आगमनपुब्बकोति दस्सनत्थं ‘‘नत्थि सत्ता ओपपातिका’’ति वुत्तन्ति आह – ‘‘चवित्वा उप्पज्जनकसत्ता नाम नत्थी’’ति। समणेन नाम याथावतो जानन्तेन कस्सचि अकथेत्वा सञ्ञतेन भवितब्बं, अञ्ञथा आहोपुरिसिका नाम सिया। किञ्हि परो परस्स करिस्सति, तथा च अत्तनो सम्पादनस्स कस्सचि अवस्सयो एव न सिया तत्थ तत्थेव उच्छिज्जनतोति आह ‘‘ये इमञ्च…पे॰… पवेदेन्ती’’ति।
210.Dinnanti deyyadhammasīsena dānaṃ vuttanti āha ‘‘dinnassa phalābhāvaṃ sandhāyā’’ti, dinnaṃ pana annādivatthuṃ kathaṃ paṭikkhipanti. Esa nayo ‘‘yiṭṭhaṃ huta’’nti etthāpi. Mahāyāgoti sabbasādhāraṇaṃ mahādānaṃ. Paheṇakasakkāroti pāhunakānaṃ kātabbasakkāro. Phalanti ānisaṃsaphalaṃ nissandaphalañca. Vipākoti sadisaphalaṃ. Paraloke ṭhitassa ayaṃ loko natthīti paraloke ṭhitassa kammunā laddhabbo ayaṃ loko na hoti. Idhaloke ṭhitassapi paraloko natthīti idhaloke ṭhitassa kammunā laddhabbo paraloko na hoti. Tattha kāraṇamāha – ‘‘sabbe tattha tattheva ucchijjantī’’ti. Ime sattā yattha yattha bhave yoniādīsu ca ṭhitā, tattha tattheva ucchijjanti nirudayavināsavasena nassanti. Phalābhāvavasenāti mātāpitūsu sammāpaṭipattimicchāpaṭipattīnaṃ phalassa abhāvavasena ‘‘natthi mātā, natthi pitā’’ti vadanti, na mātāpitūnaṃ, nāpi tesu idāni kariyamānasakkārāsakkārānaṃ abhāvavasena tesaṃ lokapaccakkhattā. Pubbuḷakassa viya imesaṃ sattānaṃ uppādo nāma kevalo, na bhavato cavitvā āgamanapubbakoti dassanatthaṃ ‘‘natthi sattā opapātikā’’ti vuttanti āha – ‘‘cavitvā uppajjanakasattā nāma natthī’’ti. Samaṇena nāma yāthāvato jānantena kassaci akathetvā saññatena bhavitabbaṃ, aññathā āhopurisikā nāma siyā. Kiñhi paro parassa karissati, tathā ca attano sampādanassa kassaci avassayo eva na siyā tattha tattheva ucchijjanatoti āha ‘‘ye imañca…pe… pavedentī’’ti.
चतूसु महाभूतेसु नियुत्तोति चातुमहाभूतिको। यथा पन मत्तिकाय निब्बत्तं भाजनं मत्तिकामयं, एवमयं चतूहि महाभूतेहि निब्बत्तोति आह ‘‘चतुमहाभूतमयो’’ति। अज्झत्तिका पथवीधातूति सत्तसन्तानगता पथवीधातु। बाहिरं पथवीधातुन्ति बहिद्धा महापथविं। अनुयातीति तस्स अनुरूपभावेन याति उपेति। उपगच्छतीति पुब्बे बाहिरपथवीकायतो तदेकदेसभूता पथवी आगन्त्वा अज्झत्तिकभावप्पत्तिया सत्तभावेन सण्ठिता इदानि घटादिपथवी विय तमेव बाहिरपथवीकायं उपेति उपगच्छति, सब्बसो तेन निब्बिसेसतं एकीभावमेव गच्छतीति अत्थो। आपादीसुपि एसेव नयोति एत्थ पज्जुन्नेन महासमुद्दतो गहितआपो विय वस्सोदकभावेन पुनपि महासमुद्दं, सूरियरंसितो गहितइन्दग्गिसङ्खाततेजो विय पुनपि सूरियरंसिं, महावायुखन्धतो निग्गतमहावायो विय तमेव वायुखन्धं उपेति उपगच्छतीति दिट्ठिगतिको सयमेव अत्तनो वादं भिन्दति। उम्मत्तकपच्छिसदिसञ्हि दिट्ठिगतिकदस्सनं। मनच्छट्ठानि इन्द्रियानि आकासं पक्खन्दन्ति तेसं विसयभावा विसयापीति वदति। विसयिग्गहणेन हि विसया गहिता एव होन्तीति। गुणागुणपदानीति गुणदोसकोट्ठासा। सरीरमेव पदानीति अधिप्पेतं सरीरेन तंतंकिरियाय पज्जितब्बतो। दब्बन्ति मुय्हन्तीति दत्तू, मूळ्हपुग्गला। तेहि दत्तूहि बालमनुस्सेहि पञ्ञत्तं।
Catūsu mahābhūtesu niyuttoti cātumahābhūtiko. Yathā pana mattikāya nibbattaṃ bhājanaṃ mattikāmayaṃ, evamayaṃ catūhi mahābhūtehi nibbattoti āha ‘‘catumahābhūtamayo’’ti. Ajjhattikā pathavīdhātūti sattasantānagatā pathavīdhātu. Bāhiraṃ pathavīdhātunti bahiddhā mahāpathaviṃ. Anuyātīti tassa anurūpabhāvena yāti upeti. Upagacchatīti pubbe bāhirapathavīkāyato tadekadesabhūtā pathavī āgantvā ajjhattikabhāvappattiyā sattabhāvena saṇṭhitā idāni ghaṭādipathavī viya tameva bāhirapathavīkāyaṃ upeti upagacchati, sabbaso tena nibbisesataṃ ekībhāvameva gacchatīti attho. Āpādīsupi eseva nayoti ettha pajjunnena mahāsamuddato gahitaāpo viya vassodakabhāvena punapi mahāsamuddaṃ, sūriyaraṃsito gahitaindaggisaṅkhātatejo viya punapi sūriyaraṃsiṃ, mahāvāyukhandhato niggatamahāvāyo viya tameva vāyukhandhaṃ upeti upagacchatīti diṭṭhigatiko sayameva attano vādaṃ bhindati. Ummattakapacchisadisañhi diṭṭhigatikadassanaṃ. Manacchaṭṭhāni indriyāni ākāsaṃ pakkhandanti tesaṃ visayabhāvā visayāpīti vadati. Visayiggahaṇena hi visayā gahitā eva hontīti. Guṇāguṇapadānīti guṇadosakoṭṭhāsā. Sarīrameva padānīti adhippetaṃ sarīrena taṃtaṃkiriyāya pajjitabbato. Dabbanti muyhantīti dattū, mūḷhapuggalā. Tehi dattūhi bālamanussehi paññattaṃ.
नत्थिदिन्नसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Natthidinnasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ५. नत्थिदिन्नसुत्तं • 5. Natthidinnasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ५. नत्थिदिन्नसुत्तवण्णना • 5. Natthidinnasuttavaṇṇanā
