| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๓. นตฺถิปุตฺตสมสุตฺตวณฺณนา
3. Natthiputtasamasuttavaṇṇanā
๑๓. ปุตฺตเปมํ ปุตฺตคฺคหเณน คหิตํ อุตฺตรปทโลเปนาติ อาห ‘‘ปุตฺตเปมสม’’นฺติฯ โคสมิตนฺติ โคหิ สมํ กตํฯ เตนาห ‘‘โคหิ สม’’นฺติฯ สูริยสฺส สมาติ สูริยสมาฯ อวยวสมฺพเนฺธ เจตํ สามิวจนํฯ อวยโว เจตฺถ อาภา เอวาติ วิญฺญายติ ‘‘อนนฺตรํ อาภา’’ติ วุจฺจมานตฺตาติ อาห ‘‘สูริยาภาย สมา’’ติอาทิฯ มโหฆภาเวน สรนฺติ สวนฺตีติ สรา, มหนฺตา ชลาสยาฯ สเพฺพ เต สมุทฺทปรมา โอริมชเนหิ อทิฎฺฐปรตีรตฺตา ตสฺสฯ
13. Puttapemaṃ puttaggahaṇena gahitaṃ uttarapadalopenāti āha ‘‘puttapemasama’’nti. Gosamitanti gohi samaṃ kataṃ. Tenāha ‘‘gohi sama’’nti. Sūriyassa samāti sūriyasamā. Avayavasambandhe cetaṃ sāmivacanaṃ. Avayavo cettha ābhā evāti viññāyati ‘‘anantaraṃ ābhā’’ti vuccamānattāti āha ‘‘sūriyābhāya samā’’tiādi. Mahoghabhāvena saranti savantīti sarā, mahantā jalāsayā. Sabbe te samuddaparamā orimajanehi adiṭṭhaparatīrattā tassa.
นตฺถิ อตฺตสมํ เปมนฺติ คาถาย ปฐมคาถายํ วุตฺตนเยน อโตฺถ เวทิตโพฺพฯ อตฺตเปเมน สมํ เปมํ นาม นตฺถีติ อยมโตฺถฯ อนุทกกนฺตาเร ฆมฺมสนฺตาปํ อสหนฺติยา อเงฺก ฐปิตปุตฺตกํ กนฺทนฺตํ ภูมิยํ นิปชฺชาเปตฺวา ตสฺส อุปริ ฐตฺวา มตอิตฺถิวตฺถุนา ทีเปตพฺพํฯ เตนาห – ‘‘มาตาปิตาทโย หิ ฉเฑฺฑตฺวาปิ ปุตฺตธีตาทโย’’ติฯ ตถา จาห –
Natthi attasamaṃ pemanti gāthāya paṭhamagāthāyaṃ vuttanayena attho veditabbo. Attapemena samaṃ pemaṃ nāma natthīti ayamattho. Anudakakantāre ghammasantāpaṃ asahantiyā aṅke ṭhapitaputtakaṃ kandantaṃ bhūmiyaṃ nipajjāpetvā tassa upari ṭhatvā mataitthivatthunā dīpetabbaṃ. Tenāha – ‘‘mātāpitādayo hi chaḍḍetvāpi puttadhītādayo’’ti. Tathā cāha –
‘‘สพฺพา ทิสา อนุปริคมฺม เจตสา,
‘‘Sabbā disā anuparigamma cetasā,
เนวชฺฌคา ปิยตรมตฺตนา กฺวจิ;
Nevajjhagā piyataramattanā kvaci;
เอวํ ปิโย ปุถุ อตฺตา ปเรสํ,
Evaṃ piyo puthu attā paresaṃ,
ตสฺมา น หิํเส ปรมตฺตกาโม’’ติฯ (สํ. นิ. ๑.๑๑๙; อุทา. ๔๑; เนตฺติ. ๑๑๓);
Tasmā na hiṃse paramattakāmo’’ti. (saṃ. ni. 1.119; udā. 41; netti. 113);
ธเญฺญน สมํ ธนํ นาม นตฺถิ, ยสฺมา ตปฺปฎิพทฺธา อาหารูปชีวีนํ สตฺตานํ ชีวิตวุตฺติฯ ตถารูเป กาเลติ ทุพฺภิกฺขกาเลฯ เอกเทสํเยว โอภาสนฺตีติ เอกสฺมิํ ขเณ จตูสุ มหาทีเปสุ โอภาสํ ผริตุํ อสมตฺถตฺตา สูริยสฺสปิ, ปเคว อิตเรสํฯ โพธิสตฺตสฺส อุทยพฺพยสฺส ญาณานุภาเวน สกลชาติเขตฺตํ เอกาโลกํ อโหสีติ อาห ‘‘ปญฺญา…เป.… สโกฺกตี’’ติฯ ตมํ วิธมตีติ ปุเพฺพนิวาสญาณาทโย ปญฺญา ยตฺถ ปวตฺตนฺติ, ตมนวเสสํ พฺยาเปตฺวา เอกปฺปหาเรน ปวตฺตนโตฯ ‘‘วุฎฺฐิยา ปน ปวตฺตมานาย ยาว อาภสฺสรภวนา’’ติ ปจุรวเสน วุตฺตํฯ
Dhaññena samaṃ dhanaṃ nāma natthi, yasmā tappaṭibaddhā āhārūpajīvīnaṃ sattānaṃ jīvitavutti. Tathārūpe kāleti dubbhikkhakāle. Ekadesaṃyeva obhāsantīti ekasmiṃ khaṇe catūsu mahādīpesu obhāsaṃ pharituṃ asamatthattā sūriyassapi, pageva itaresaṃ. Bodhisattassa udayabbayassa ñāṇānubhāvena sakalajātikhettaṃ ekālokaṃ ahosīti āha ‘‘paññā…pe… sakkotī’’ti. Tamaṃ vidhamatīti pubbenivāsañāṇādayo paññā yattha pavattanti, tamanavasesaṃ byāpetvā ekappahārena pavattanato. ‘‘Vuṭṭhiyā pana pavattamānāya yāva ābhassarabhavanā’’ti pacuravasena vuttaṃ.
นตฺถิปุตฺตสมสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Natthiputtasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๓. นตฺถิปุตฺตสมสุตฺตํ • 3. Natthiputtasamasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๓. นตฺถิปุตฺตสมสุตฺตวณฺณนา • 3. Natthiputtasamasuttavaṇṇanā
