| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
नवकम्मदानकथा
Navakammadānakathā
३२३. भण्डिकाट्ठपनमत्तेनाति एत्थ भण्डिकाट्ठपनं नाम भण्डिकयोजनन्ति आह ‘‘कपोतभण्डिकयोजनमत्तेना’’ति। अस्साति भिक्खुस्स। चितकधूमोति चितके उट्ठितो धूमो। एतस्सेवाति भिक्खुस्स एव विहारोति सम्बन्धो। धूमकालेति धूमस्स उट्ठितकाले। ‘‘अपलोकेत्वा’’ति इमिना धूमकाले अपलोकितं धूमकालिकं। धूमकालिकं हुत्वाति अत्थयोजनं कत्वा पाळियं ‘‘परियोसितविहार’’न्ति पदेन सम्बन्धितब्बभावं दस्सेति। कतपरियोसितविहारन्ति कतपरियोसितो विहारो इमस्स नवकम्मस्साति कतपरियोसितविहारं। इदं नवकम्मं देन्तीति सम्बन्धो। याव गोपानसियो न आरोहन्ति, ताव विप्पकतो नामाति योजना। ततोति गोपानसिआरोहनतो। कञ्चिदेव समादपेत्वा कारेस्सतीति विहारसामिकोयेव कञ्चि भिक्खुंसमादपेत्वा कारेस्सति। पञ्चहत्थे विहारेति सम्बन्धो। छवस्सिकं नवकम्मन्ति सम्बन्धो। एत्थाति अड्ढयोगे। सोति अड्ढयोगो। महल्लकं नियामेत्वा दस्सेन्तो आह ‘‘दसहत्थे एकादसहत्थे’’ति। दसवस्सिकं वा एकादसवस्सिकं वा नवकम्मन्ति सम्बन्धो। ततोति द्वादसहत्थतो। लोहपासादसदिसेपि पासादेति सम्बन्धो। ततोति द्वादसवस्सिकनवकम्मतो।
323.Bhaṇḍikāṭṭhapanamattenāti ettha bhaṇḍikāṭṭhapanaṃ nāma bhaṇḍikayojananti āha ‘‘kapotabhaṇḍikayojanamattenā’’ti. Assāti bhikkhussa. Citakadhūmoti citake uṭṭhito dhūmo. Etassevāti bhikkhussa eva vihāroti sambandho. Dhūmakāleti dhūmassa uṭṭhitakāle. ‘‘Apaloketvā’’ti iminā dhūmakāle apalokitaṃ dhūmakālikaṃ. Dhūmakālikaṃ hutvāti atthayojanaṃ katvā pāḷiyaṃ ‘‘pariyositavihāra’’nti padena sambandhitabbabhāvaṃ dasseti. Katapariyositavihāranti katapariyosito vihāro imassa navakammassāti katapariyositavihāraṃ. Idaṃ navakammaṃ dentīti sambandho. Yāva gopānasiyo na ārohanti, tāva vippakato nāmāti yojanā. Tatoti gopānasiārohanato. Kañcideva samādapetvā kāressatīti vihārasāmikoyeva kañci bhikkhuṃsamādapetvā kāressati. Pañcahatthe vihāreti sambandho. Chavassikaṃ navakammanti sambandho. Etthāti aḍḍhayoge. Soti aḍḍhayogo. Mahallakaṃ niyāmetvā dassento āha ‘‘dasahatthe ekādasahatthe’’ti. Dasavassikaṃ vā ekādasavassikaṃ vā navakammanti sambandho. Tatoti dvādasahatthato. Lohapāsādasadisepi pāsādeti sambandho. Tatoti dvādasavassikanavakammato.
नवकम्मिकोति नवकम्मे युत्तपयुत्तो। उतुकालेति हेमन्तगिम्हकाले। पटिबाहितुन्ति अञ्ञेसं सम्पत्तभिक्खूनं पटिसेधेतुं। आवाससामिकस्साति आवासदायकस्स। तस्साति आवाससामिकस्स। वंसेति अन्वये। तेति तव। सोति आवाससामिआदिको। भिक्खूहि जग्गितब्बोति सम्बन्धो। तेपीति ञातिउपट्ठाकापि। तस्मिम्पीति सङ्घिकपच्चयेपि। बहू आवासेति सम्बन्धो। एकं आवासन्ति योजना।
Navakammikoti navakamme yuttapayutto. Utukāleti hemantagimhakāle. Paṭibāhitunti aññesaṃ sampattabhikkhūnaṃ paṭisedhetuṃ. Āvāsasāmikassāti āvāsadāyakassa. Tassāti āvāsasāmikassa. Vaṃseti anvaye. Teti tava. Soti āvāsasāmiādiko. Bhikkhūhi jaggitabboti sambandho. Tepīti ñātiupaṭṭhākāpi. Tasmimpīti saṅghikapaccayepi. Bahū āvāseti sambandho. Ekaṃ āvāsanti yojanā.
एकं वा आवासन्ति सम्बन्धो। ततोति विसज्जितावासेहि, उप्पन्नानीति सम्बन्धो। कुरुन्दियं पन वुत्तं, किन्ति वुत्तन्ति योजना। एकं मञ्चट्ठानं गहेत्वाति एकं मञ्चट्ठानं पुग्गलिकभावेन गहेत्वा। तिभागन्ति ततियभागं। अयमेव वा पाठो। एत्थाति नट्ठविहारे। पुग्गलिकमेवाति पुग्गलिकं एव, पुग्गलिकं इव वा। जग्गाति जग्गाहि। हीति फलजोतको। एवं जग्गितो पनाति एवं जग्गितो विहारो पन। तस्मिन्ति जग्गन्ते। सद्धिविहारिकादीनं दातुकामो होतीति सङ्घस्स भण्डट्ठपनं वा नवकानं वसनट्ठानं वा अदत्वा अत्तनोयेव सद्धिविहारिकादीनं दातुकामो होति। सद्धिविहारिकादीनं दातुं लब्भतीति सब्बविहारं पुग्गलिकभावेन अग्गहेत्वा एकदेसस्सेव गहितत्ता सद्धिविहारिकादीनं दातुं लब्भतीति अत्थो। जग्गापेतब्बो इति वुत्तन्ति योजना। एत्थ ‘‘वुत्त’’न्ति पाठो अत्थि, सो अपाठोयेव ‘‘कुरुन्दियं पन वुत्त’’न्ति पदस्स आकारत्ता।
Ekaṃ vā āvāsanti sambandho. Tatoti visajjitāvāsehi, uppannānīti sambandho. Kurundiyaṃ pana vuttaṃ, kinti vuttanti yojanā. Ekaṃ mañcaṭṭhānaṃ gahetvāti ekaṃ mañcaṭṭhānaṃ puggalikabhāvena gahetvā. Tibhāganti tatiyabhāgaṃ. Ayameva vā pāṭho. Etthāti naṭṭhavihāre. Puggalikamevāti puggalikaṃ eva, puggalikaṃ iva vā. Jaggāti jaggāhi. Hīti phalajotako. Evaṃ jaggito panāti evaṃ jaggito vihāro pana. Tasminti jaggante. Saddhivihārikādīnaṃ dātukāmo hotīti saṅghassa bhaṇḍaṭṭhapanaṃ vā navakānaṃ vasanaṭṭhānaṃ vā adatvā attanoyeva saddhivihārikādīnaṃ dātukāmo hoti. Saddhivihārikādīnaṃ dātuṃ labbhatīti sabbavihāraṃ puggalikabhāvena aggahetvā ekadesasseva gahitattā saddhivihārikādīnaṃ dātuṃ labbhatīti attho. Jaggāpetabbo iti vuttanti yojanā. Ettha ‘‘vutta’’nti pāṭho atthi, so apāṭhoyeva ‘‘kurundiyaṃ pana vutta’’nti padassa ākārattā.
अञ्ञं इदम्पि च वक्खमानवचनं तत्थेव कुरुन्दियं वुत्तन्ति योजना। किन्ति वुत्तन्ति आह ‘‘द्वे भिक्खू’’तिआदि। द्वे भिक्खू करोन्तीति सम्बन्धो। येनाति भिक्खुना। सोयेव सामीति येन सा भूमि पठमं गहिता, सोयेव सामीति अत्थो। पतिरूपे ठानेति पतिरूपे सेनासनट्ठाने। तन्ति पुग्गलिककरणं। यं पन वयकम्मन्ति योजना। एत्थ च वयकम्मन्ति तस्मिं विहारे कतस्स कम्मस्स मूलं। विहारस्स मूलं दातब्बन्ति वुत्तं होति। तस्साति सङ्घिकं करोन्तस्स। तत्थेवाति कतविहारे एव। कतावासेति समीपत्थे भुम्मवचनं, कतावाससमीपेति वुत्तं होति। छायूपगफलूपगाति छायं उपगच्छन्ता च फलं उपगच्छन्ता च, छायाफलानि उपहरन्ताति अत्थो। अपलोकेत्वाति सङ्घं अपलोकेत्वा। सामिकाति रुक्खसामिका। हारेतब्बाति अपनेतब्बा।
Aññaṃ idampi ca vakkhamānavacanaṃ tattheva kurundiyaṃ vuttanti yojanā. Kinti vuttanti āha ‘‘dve bhikkhū’’tiādi. Dve bhikkhū karontīti sambandho. Yenāti bhikkhunā. Soyeva sāmīti yena sā bhūmi paṭhamaṃ gahitā, soyeva sāmīti attho. Patirūpe ṭhāneti patirūpe senāsanaṭṭhāne. Tanti puggalikakaraṇaṃ. Yaṃ pana vayakammanti yojanā. Ettha ca vayakammanti tasmiṃ vihāre katassa kammassa mūlaṃ. Vihārassa mūlaṃ dātabbanti vuttaṃ hoti. Tassāti saṅghikaṃ karontassa. Tatthevāti katavihāre eva. Katāvāseti samīpatthe bhummavacanaṃ, katāvāsasamīpeti vuttaṃ hoti. Chāyūpagaphalūpagāti chāyaṃ upagacchantā ca phalaṃ upagacchantā ca, chāyāphalāni upaharantāti attho. Apaloketvāti saṅghaṃ apaloketvā. Sāmikāti rukkhasāmikā. Hāretabbāti apanetabbā.
‘‘सङ्घिकवल्लिमत्तम्पि अग्गहेत्वा’’ति इमिना सङ्घिकं गहेत्वा सङ्घिकाय भूमिया सचे विहारं करोति, सङ्घिकमेवाति दस्सेति। द्विभूमकतिभूमकादीसु पासादेसु उपड्ढभागं दस्सेन्तो आह ‘‘पासादो चेव होती’’तिआदि। उपरि पासादोति सम्बन्धो। सोति विहारकारको भिक्खु, तस्स हेट्ठापासादोति सम्बन्धो। विहारेति सङ्घिकविहारे, विहारसमीपेति अत्थो। अकतट्ठानेति चयपमुखानं अकतपुब्बट्ठाने। चयं वा पमुखं वाति सङ्घिकविहारस्स चयं वा पमुखं वा। बहिकुट्टेति कुट्टस्स, कुट्टतो वा बहि। तस्साति चयपमुखकारकस्स भिक्खुस्स होतीति सम्बन्धो । विसमं पब्बतकन्दरादिन्ति सम्बन्धो। अपदेति सुकरस्स अकारणे। कतं होतीति चयं वा पमुखं वा कतं होति। तत्थाति चयपमुखेसु, सङ्घो अनिस्सरो इति वुत्तन्ति योजना।
‘‘Saṅghikavallimattampi aggahetvā’’ti iminā saṅghikaṃ gahetvā saṅghikāya bhūmiyā sace vihāraṃ karoti, saṅghikamevāti dasseti. Dvibhūmakatibhūmakādīsu pāsādesu upaḍḍhabhāgaṃ dassento āha ‘‘pāsādo ceva hotī’’tiādi. Upari pāsādoti sambandho. Soti vihārakārako bhikkhu, tassa heṭṭhāpāsādoti sambandho. Vihāreti saṅghikavihāre, vihārasamīpeti attho. Akataṭṭhāneti cayapamukhānaṃ akatapubbaṭṭhāne. Cayaṃ vā pamukhaṃ vāti saṅghikavihārassa cayaṃ vā pamukhaṃ vā. Bahikuṭṭeti kuṭṭassa, kuṭṭato vā bahi. Tassāti cayapamukhakārakassa bhikkhussa hotīti sambandho . Visamaṃ pabbatakandarādinti sambandho. Apadeti sukarassa akāraṇe. Kataṃ hotīti cayaṃ vā pamukhaṃ vā kataṃ hoti. Tatthāti cayapamukhesu, saṅgho anissaro iti vuttanti yojanā.
वरसेय्यं गहेतुन्ति सम्बन्धो।
Varaseyyaṃ gahetunti sambandho.
पुन आगन्त्वाति पक्कमित्वा पुन आगन्त्वा। तस्साति नवकम्मगाहकस्स भिक्खुस्स। एतन्ति सेनासनं।
Puna āgantvāti pakkamitvā puna āgantvā. Tassāti navakammagāhakassa bhikkhussa. Etanti senāsanaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / चूळवग्गपाळि • Cūḷavaggapāḷi / नवकम्मदानकथा • Navakammadānakathā
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / चूळवग्ग-अट्ठकथा • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / नवकम्मदानकथा • Navakammadānakathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / नवकम्मदानकथावण्णना • Navakammadānakathāvaṇṇanā
