Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సమ్మోహవినోదనీ-అట్ఠకథా • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā |
(౯.) నవకనిద్దేసవణ్ణనా
(9.) Navakaniddesavaṇṇanā
౯౬౦. నవకనిద్దేసే నవ ఆఘాతవత్థూనీతి సత్తేసు ఉప్పత్తివసేనేవ కథితాని. పురిసానం మలానీతి పురిసమలాని. నవవిధాతి నవకోట్ఠాసా నవప్పభేదా వా.
960. Navakaniddese nava āghātavatthūnīti sattesu uppattivaseneva kathitāni. Purisānaṃ malānīti purisamalāni. Navavidhāti navakoṭṭhāsā navappabhedā vā.
౯౬౩. తణ్హం పటిచ్చాతి తణ్హం నిస్సాయ. పరియేసనాతి రూపాదిఆరమ్మణపరియేసనా. సా హి తణ్హాయ సతి హోతి. లాభోతి రూపాదిఆరమ్మణపటిలాభో. సో హి పరియేసనాయ సతి హోతి. వినిచ్ఛయో పన ఞాణతణ్హాదిట్ఠివితక్కవసేన చతుబ్బిధో. తత్థ ‘‘సుఖవినిచ్ఛయం జఞ్ఞా, సుఖవినిచ్ఛయం ఞత్వా అజ్ఝత్తం సుఖమనుయుఞ్జేయ్యా’’తి (మ॰ ని॰ ౩.౩౨౩) అయం ఞాణవినిచ్ఛయో. ‘‘వినిచ్ఛయోతి ద్వే వినిచ్ఛయా – తణ్హావినిచ్ఛయో చ దిట్ఠివినిచ్ఛయో చా’’తి (మహాని॰ ౧౦౨) ఏవం ఆగతాని అట్ఠసతతణ్హావిచరితాని తణ్హావినిచ్ఛయో. ద్వాసట్ఠి దిట్ఠియో దిట్ఠివినిచ్ఛయో. ‘‘ఛన్దో ఖో, దేవానమిన్ద, వితక్కనిదానో’’తి (దీ॰ ని॰ ౨.౩౫౮) ఇమస్మిం పన సుత్తే ఇధ వినిచ్ఛయోతి వుత్తో వితక్కోయేవ ఆగతో. లాభం లభిత్వా హి ఇట్ఠానిట్ఠం సున్దరాసున్దరఞ్చ వితక్కేనేవ వినిచ్ఛినాతి – ‘ఏత్తకం మే రూపారమ్మణత్థాయ భవిస్సతి , ఏత్తకం సద్దాదిఆరమ్మణత్థాయ , ఏత్తకం మయ్హం భవిస్సతి, ఏత్తకం పరస్స, ఏత్తకం పరిభుఞ్జిస్సామి, ఏత్తకం నిదహిస్సామీ’తి. తేన వుత్తం ‘‘లాభం పటిచ్చ వినిచ్ఛయో’’తి.
963. Taṇhaṃ paṭiccāti taṇhaṃ nissāya. Pariyesanāti rūpādiārammaṇapariyesanā. Sā hi taṇhāya sati hoti. Lābhoti rūpādiārammaṇapaṭilābho. So hi pariyesanāya sati hoti. Vinicchayo pana ñāṇataṇhādiṭṭhivitakkavasena catubbidho. Tattha ‘‘sukhavinicchayaṃ jaññā, sukhavinicchayaṃ ñatvā ajjhattaṃ sukhamanuyuñjeyyā’’ti (ma. ni. 3.323) ayaṃ ñāṇavinicchayo. ‘‘Vinicchayoti dve vinicchayā – taṇhāvinicchayo ca diṭṭhivinicchayo cā’’ti (mahāni. 102) evaṃ āgatāni aṭṭhasatataṇhāvicaritāni taṇhāvinicchayo. Dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo diṭṭhivinicchayo. ‘‘Chando kho, devānaminda, vitakkanidāno’’ti (dī. ni. 2.358) imasmiṃ pana sutte idha vinicchayoti vutto vitakkoyeva āgato. Lābhaṃ labhitvā hi iṭṭhāniṭṭhaṃ sundarāsundarañca vitakkeneva vinicchināti – ‘ettakaṃ me rūpārammaṇatthāya bhavissati , ettakaṃ saddādiārammaṇatthāya , ettakaṃ mayhaṃ bhavissati, ettakaṃ parassa, ettakaṃ paribhuñjissāmi, ettakaṃ nidahissāmī’ti. Tena vuttaṃ ‘‘lābhaṃ paṭicca vinicchayo’’ti.
ఛన్దరాగోతి ఏవం అకుసలవితక్కేన వితక్కితే వత్థుస్మిం దుబ్బలరాగో చ బలవరాగో చ ఉప్పజ్జతి. ఇదఞ్హి ఇధ ఛన్దోతి దుబ్బలరాగస్సాధివచనం . అజ్ఝోసానన్తి అహం మమన్తి బలవసన్నిట్ఠానం. పరిగ్గహోతి తణ్హాదిట్ఠివసేన పరిగ్గహకరణం. మచ్ఛరియన్తి పరేహి సాధారణభావస్స అసహనతా. తేనేవస్స పోరాణా ఏవం వచనత్థం వదన్తి – ‘‘ఇదం అచ్ఛరియం మయ్హమేవ హోతు, మా అఞ్ఞస్స అచ్ఛరియం హోతూతి పవత్తత్తా మచ్ఛరియన్తి వుచ్చతీ’’తి. ఆరక్ఖోతి ద్వారపిదహనమఞ్జుసగోపనాదివసేన సుట్ఠు రక్ఖణం. అధికరోతీతి అధికరణం; కారణస్సేతం నామం. ఆరక్ఖాధికరణన్తి భావనపుంసకం; ఆరక్ఖహేతూతి అత్థో. దణ్డాదానాదీసు పరనిసేధనత్థం దణ్డస్స ఆదానం దణ్డాదానం. ఏకతోధారాదినో సత్థస్స ఆదానం సత్థాదానం. కలహోతి కాయకలహోపి వాచాకలహోపి. పురిమో పురిమో విరోధో విగ్గహో, పచ్ఛిమో పచ్ఛిమో వివాదో. తువం తువన్తి అగారవవచనం, త్వం త్వన్తి అత్థో.
Chandarāgoti evaṃ akusalavitakkena vitakkite vatthusmiṃ dubbalarāgo ca balavarāgo ca uppajjati. Idañhi idha chandoti dubbalarāgassādhivacanaṃ . Ajjhosānanti ahaṃ mamanti balavasanniṭṭhānaṃ. Pariggahoti taṇhādiṭṭhivasena pariggahakaraṇaṃ. Macchariyanti parehi sādhāraṇabhāvassa asahanatā. Tenevassa porāṇā evaṃ vacanatthaṃ vadanti – ‘‘idaṃ acchariyaṃ mayhameva hotu, mā aññassa acchariyaṃ hotūti pavattattā macchariyanti vuccatī’’ti. Ārakkhoti dvārapidahanamañjusagopanādivasena suṭṭhu rakkhaṇaṃ. Adhikarotīti adhikaraṇaṃ; kāraṇassetaṃ nāmaṃ. Ārakkhādhikaraṇanti bhāvanapuṃsakaṃ; ārakkhahetūti attho. Daṇḍādānādīsu paranisedhanatthaṃ daṇḍassa ādānaṃ daṇḍādānaṃ. Ekatodhārādino satthassa ādānaṃ satthādānaṃ. Kalahoti kāyakalahopi vācākalahopi. Purimo purimo virodho viggaho, pacchimo pacchimo vivādo. Tuvaṃ tuvanti agāravavacanaṃ, tvaṃ tvanti attho.
౯౬౪. ఇఞ్జితానీతి ఇఞ్జనాని చలనాని. అస్మీతి ఇఞ్జితమేతన్తిఆదీహి సబ్బపదేహి మానోవ కథితో. అహన్తి పవత్తోపి హి మానో ఇఞ్జితమేవ, అయమహన్తి పవత్తోపి, నేవసఞ్ఞీనాసఞ్ఞీ భవిస్సన్తి పవత్తోపి. సేసనవకేహిపి మానోవ కథితో. మానో హి ఇఞ్జనతో ఇఞ్జితం, మఞ్ఞనతో మఞ్ఞితం, ఫన్దనతో ఫన్దితం, పపఞ్చనతో పపఞ్చితం. తేహి తేహి కారణేహి సఙ్ఖతత్తా సఙ్ఖతన్తి చ వుచ్చతి. సేసం సబ్బత్థ ఉత్తానత్థమేవాతి.
964. Iñjitānīti iñjanāni calanāni. Asmīti iñjitametantiādīhi sabbapadehi mānova kathito. Ahanti pavattopi hi māno iñjitameva, ayamahanti pavattopi, nevasaññīnāsaññī bhavissanti pavattopi. Sesanavakehipi mānova kathito. Māno hi iñjanato iñjitaṃ, maññanato maññitaṃ, phandanato phanditaṃ, papañcanato papañcitaṃ. Tehi tehi kāraṇehi saṅkhatattā saṅkhatanti ca vuccati. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
నవకనిద్దేసవణ్ణనా.
Navakaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / అభిధమ్మపిటక • Abhidhammapiṭaka / విభఙ్గపాళి • Vibhaṅgapāḷi / ౧౭. ఖుద్దకవత్థువిభఙ్గో • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / విభఙ్గ-మూలటీకా • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ౧౭. ఖుద్దకవత్థువిభఙ్గో • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / విభఙ్గ-అనుటీకా • Vibhaṅga-anuṭīkā / ౧౭. ఖుద్దకవత్థువిభఙ్గో • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo