| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සම්‌මොහවිනොදනී-අට්‌ඨකථා • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā |
(9.) නවකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
(9.) Navakaniddesavaṇṇanā
960. නවකනිද්‌දෙසෙ නව ආඝාතවත්‌ථූනීති සත්‌තෙසු උප්‌පත්‌තිවසෙනෙව කථිතානි. පුරිසානං මලානීති පුරිසමලානි. නවවිධාති නවකොට්‌ඨාසා නවප්‌පභෙදා වා.
960. Navakaniddese nava āghātavatthūnīti sattesu uppattivaseneva kathitāni. Purisānaṃ malānīti purisamalāni. Navavidhāti navakoṭṭhāsā navappabhedā vā.
963. තණ්‌හං පටිච්‌චාති තණ්‌හං නිස්‌සාය. පරියෙසනාති රූපාදිආරම්‌මණපරියෙසනා. සා හි තණ්‌හාය සති හොති. ලාභොති රූපාදිආරම්‌මණපටිලාභො. සො හි පරියෙසනාය සති හොති. විනිච්‌ඡයො පන ඤාණතණ්‌හාදිට්‌ඨිවිතක්‌කවසෙන චතුබ්‌බිධො. තත්‌ථ ‘‘සුඛවිනිච්‌ඡයං ජඤ්‌ඤා, සුඛවිනිච්‌ඡයං ඤත්‌වා අජ්‌ඣත්‌තං සුඛමනුයුඤ්‌ජෙය්‍යා’’ති (ම. නි. 3.323) අයං ඤාණවිනිච්‌ඡයො. ‘‘විනිච්‌ඡයොති ද්‌වෙ විනිච්‌ඡයා – තණ්‌හාවිනිච්‌ඡයො ච දිට්‌ඨිවිනිච්‌ඡයො චා’’ති (මහානි. 102) එවං ආගතානි අට්‌ඨසතතණ්‌හාවිචරිතානි තණ්‌හාවිනිච්‌ඡයො. ද්‌වාසට්‌ඨි දිට්‌ඨියො දිට්‌ඨිවිනිච්‌ඡයො. ‘‘ඡන්‌දො ඛො, දෙවානමින්‌ද, විතක්‌කනිදානො’’ති (දී. නි. 2.358) ඉමස්‌මිං පන සුත්‌තෙ ඉධ විනිච්‌ඡයොති වුත්‌තො විතක්‌කොයෙව ආගතො. ලාභං ලභිත්‌වා හි ඉට්‌ඨානිට්‌ඨං සුන්‌දරාසුන්‌දරඤ්‌ච විතක්‌කෙනෙව විනිච්‌ඡිනාති – ‘එත්‌තකං මෙ රූපාරම්‌මණත්‌ථාය භවිස්‌සති , එත්‌තකං සද්‌දාදිආරම්‌මණත්‌ථාය , එත්‌තකං මය්‌හං භවිස්‌සති, එත්‌තකං පරස්‌ස, එත්‌තකං පරිභුඤ්‌ජිස්‌සාමි, එත්‌තකං නිදහිස්‌සාමී’ති. තෙන වුත්‌තං ‘‘ලාභං පටිච්‌ච විනිච්‌ඡයො’’ති.
963. Taṇhaṃ paṭiccāti taṇhaṃ nissāya. Pariyesanāti rūpādiārammaṇapariyesanā. Sā hi taṇhāya sati hoti. Lābhoti rūpādiārammaṇapaṭilābho. So hi pariyesanāya sati hoti. Vinicchayo pana ñāṇataṇhādiṭṭhivitakkavasena catubbidho. Tattha ‘‘sukhavinicchayaṃ jaññā, sukhavinicchayaṃ ñatvā ajjhattaṃ sukhamanuyuñjeyyā’’ti (ma. ni. 3.323) ayaṃ ñāṇavinicchayo. ‘‘Vinicchayoti dve vinicchayā – taṇhāvinicchayo ca diṭṭhivinicchayo cā’’ti (mahāni. 102) evaṃ āgatāni aṭṭhasatataṇhāvicaritāni taṇhāvinicchayo. Dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo diṭṭhivinicchayo. ‘‘Chando kho, devānaminda, vitakkanidāno’’ti (dī. ni. 2.358) imasmiṃ pana sutte idha vinicchayoti vutto vitakkoyeva āgato. Lābhaṃ labhitvā hi iṭṭhāniṭṭhaṃ sundarāsundarañca vitakkeneva vinicchināti – ‘ettakaṃ me rūpārammaṇatthāya bhavissati , ettakaṃ saddādiārammaṇatthāya , ettakaṃ mayhaṃ bhavissati, ettakaṃ parassa, ettakaṃ paribhuñjissāmi, ettakaṃ nidahissāmī’ti. Tena vuttaṃ ‘‘lābhaṃ paṭicca vinicchayo’’ti.
ඡන්‌දරාගොති එවං අකුසලවිතක්‌කෙන විතක්‌කිතෙ වත්‌ථුස්‌මිං දුබ්‌බලරාගො ච බලවරාගො ච උප්‌පජ්‌ජති. ඉදඤ්‌හි ඉධ ඡන්‌දොති දුබ්‌බලරාගස්‌සාධිවචනං . අජ්‌ඣොසානන්‌ති අහං මමන්‌ති බලවසන්‌නිට්‌ඨානං. පරිග්‌ගහොති තණ්‌හාදිට්‌ඨිවසෙන පරිග්‌ගහකරණං. මච්‌ඡරියන්‌ති පරෙහි සාධාරණභාවස්‌ස අසහනතා. තෙනෙවස්‌ස පොරාණා එවං වචනත්‌ථං වදන්‌ති – ‘‘ඉදං අච්‌ඡරියං මය්‌හමෙව හොතු, මා අඤ්‌ඤස්‌ස අච්‌ඡරියං හොතූති පවත්‌තත්‌තා මච්‌ඡරියන්‌ති වුච්‌චතී’’ති. ආරක්‌ඛොති ද්‌වාරපිදහනමඤ්‌ජුසගොපනාදිවසෙන සුට්‌ඨු රක්‌ඛණං. අධිකරොතීති අධිකරණං; කාරණස්‌සෙතං නාමං. ආරක්‌ඛාධිකරණන්‌ති භාවනපුංසකං; ආරක්‌ඛහෙතූති අත්‌ථො. දණ්‌ඩාදානාදීසු පරනිසෙධනත්‌ථං දණ්‌ඩස්‌ස ආදානං දණ්‌ඩාදානං. එකතොධාරාදිනො සත්‌ථස්‌ස ආදානං සත්‌ථාදානං. කලහොති කායකලහොපි වාචාකලහොපි. පුරිමො පුරිමො විරොධො විග්‌ගහො, පච්‌ඡිමො පච්‌ඡිමො විවාදො. තුවං තුවන්‌ති අගාරවවචනං, ත්‌වං ත්‌වන්‌ති අත්‌ථො.
Chandarāgoti evaṃ akusalavitakkena vitakkite vatthusmiṃ dubbalarāgo ca balavarāgo ca uppajjati. Idañhi idha chandoti dubbalarāgassādhivacanaṃ . Ajjhosānanti ahaṃ mamanti balavasanniṭṭhānaṃ. Pariggahoti taṇhādiṭṭhivasena pariggahakaraṇaṃ. Macchariyanti parehi sādhāraṇabhāvassa asahanatā. Tenevassa porāṇā evaṃ vacanatthaṃ vadanti – ‘‘idaṃ acchariyaṃ mayhameva hotu, mā aññassa acchariyaṃ hotūti pavattattā macchariyanti vuccatī’’ti. Ārakkhoti dvārapidahanamañjusagopanādivasena suṭṭhu rakkhaṇaṃ. Adhikarotīti adhikaraṇaṃ; kāraṇassetaṃ nāmaṃ. Ārakkhādhikaraṇanti bhāvanapuṃsakaṃ; ārakkhahetūti attho. Daṇḍādānādīsu paranisedhanatthaṃ daṇḍassa ādānaṃ daṇḍādānaṃ. Ekatodhārādino satthassa ādānaṃ satthādānaṃ. Kalahoti kāyakalahopi vācākalahopi. Purimo purimo virodho viggaho, pacchimo pacchimo vivādo. Tuvaṃ tuvanti agāravavacanaṃ, tvaṃ tvanti attho.
964. ඉඤ්‌ජිතානීති ඉඤ්‌ජනානි චලනානි. අස්‌මීති ඉඤ්‌ජිතමෙතන්‌තිආදීහි සබ්‌බපදෙහි මානොව කථිතො. අහන්‌ති පවත්‌තොපි හි මානො ඉඤ්‌ජිතමෙව, අයමහන්‌ති පවත්‌තොපි, නෙවසඤ්‌ඤීනාසඤ්‌ඤී භවිස්‌සන්‌ති පවත්‌තොපි. සෙසනවකෙහිපි මානොව කථිතො. මානො හි ඉඤ්‌ජනතො ඉඤ්‌ජිතං, මඤ්‌ඤනතො මඤ්‌ඤිතං, ඵන්‌දනතො ඵන්‌දිතං, පපඤ්‌චනතො පපඤ්‌චිතං. තෙහි තෙහි කාරණෙහි සඞ්‌ඛතත්‌තා සඞ්‌ඛතන්‌ති ච වුච්‌චති. සෙසං සබ්‌බත්‌ථ උත්‌තානත්‌ථමෙවාති.
964. Iñjitānīti iñjanāni calanāni. Asmīti iñjitametantiādīhi sabbapadehi mānova kathito. Ahanti pavattopi hi māno iñjitameva, ayamahanti pavattopi, nevasaññīnāsaññī bhavissanti pavattopi. Sesanavakehipi mānova kathito. Māno hi iñjanato iñjitaṃ, maññanato maññitaṃ, phandanato phanditaṃ, papañcanato papañcitaṃ. Tehi tehi kāraṇehi saṅkhatattā saṅkhatanti ca vuccati. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
නවකනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා.
Navakaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / විභඞ්‌ගපාළි • Vibhaṅgapāḷi / 17. ඛුද්‌දකවත්‌ථුවිභඞ්‌ගො • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / විභඞ්‌ග-මූලටීකා • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / 17. ඛුද්‌දකවත්‌ථුවිභඞ්‌ගො • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / විභඞ්‌ග-අනුටීකා • Vibhaṅga-anuṭīkā / 17. ඛුද්‌දකවත්‌ථුවිභඞ්‌ගො • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo
