| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ನವಕವಾರವಣ್ಣನಾ
Navakavāravaṇṇanā
೩೨೯. ನವಕೇಸು ಆಘಾತವತ್ಥೂನೀತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೩೪೦; ಅ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೯.೨೯) ಆಘಾತಕಾರಣಾನಿ। ಆಘಾತಪಟಿವಿನಯಾನೀತಿ ಆಘಾತಸ್ಸ ಪಟಿವಿನಯಕಾರಣಾನಿ। ತಂ ಕುತೇತ್ಥ ಲಬ್ಭಾತಿ ‘‘ತಂ ಅನತ್ಥಚರಣಂ ಮಾ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇ ಕುತೋ ಲಬ್ಭಾ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಸಕ್ಕಾ ಲದ್ಧುಂ। ‘‘ಪರೋ ನಾಮ ಪರಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತರುಚಿಯಾ ಅನತ್ಥಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಘಾತಂ ಪಟಿವಿನೋದೇತಿ। ಅಥ ವಾ ಸಚಾಹಂ ಪಟಿಕ್ಕೋಪಂ ಕರೇಯ್ಯಂ, ತಂ ಕೋಪಕರಣಂ ಏತ್ಥ ಪುಗ್ಗಲೇ ಕುತೋ ಲಬ್ಭಾ, ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಲದ್ಧಬ್ಬಂ ನಿರತ್ಥಕಭಾವತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಮ್ಮಸ್ಸಕಾ ಹಿ ಸತ್ತಾ, ತೇ ಕಸ್ಸ ರುಚಿಯಾ ದುಕ್ಖಿತಾ ಸುಖಿತಾ ವಾ ಭವನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕೇವಲಂ ತಸ್ಮಿಂ ಮಯ್ಹಂ ಕುಜ್ಝನಮತ್ತಮೇವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಅಥ ವಾ ತಂ ಕೋಪಕರಣಂ ಏತ್ಥ ಪುಗ್ಗಲೇ ಕುತೋ ಲಬ್ಭಾ ಪರಮತ್ಥತೋ ಕುಜ್ಝಿತಬ್ಬಸ್ಸ ಕುಜ್ಝನಕಸ್ಸ ಚ ಅಭಾವತೋ। ಸಙ್ಖಾರಮತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಯದಿದಂ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ ಯಂ ‘‘ಸತ್ತೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತೇ ಚ ಸಙ್ಖಾರಾ ಇತ್ತರಕಾಲಾ ಖಣಿಕಾ, ಕಸ್ಸ ಕೋ ಕುಜ್ಝತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಕುತೋ ಲಾಭಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸಚಾಹಂ ಏತ್ಥ ಕೋಪಂ ಕರೇಯ್ಯಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಮೇ ಕೋಪಕರಣೇ ಕುತೋ ಲಾಭಾ, ಲಾಭಾ ನಾಮ ಕೇ ಸಿಯುಂ ಅಞ್ಞತ್ರ ಅನತ್ಥುಪ್ಪತ್ತಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಚ ಅತ್ಥೇ ತನ್ತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ।
329. Navakesu āghātavatthūnīti (dī. ni. aṭṭha. 3.340; a. ni. aṭṭha. 3.9.29) āghātakāraṇāni. Āghātapaṭivinayānīti āghātassa paṭivinayakāraṇāni. Taṃ kutettha labbhāti ‘‘taṃ anatthacaraṇaṃ mā ahosī’’ti etasmiṃ puggale kuto labbhā kena kāraṇena sakkā laddhuṃ. ‘‘Paro nāma parassa attano cittaruciyā anatthaṃ karotī’’ti evaṃ cintetvā āghātaṃ paṭivinodeti. Atha vā sacāhaṃ paṭikkopaṃ kareyyaṃ, taṃ kopakaraṇaṃ ettha puggale kuto labbhā, kena kāraṇena laddhabbaṃ niratthakabhāvatoti attho. Kammassakā hi sattā, te kassa ruciyā dukkhitā sukhitā vā bhavanti, tasmā kevalaṃ tasmiṃ mayhaṃ kujjhanamattamevāti adhippāyo. Atha vā taṃ kopakaraṇaṃ ettha puggale kuto labbhā paramatthato kujjhitabbassa kujjhanakassa ca abhāvato. Saṅkhāramattañhetaṃ yadidaṃ khandhapañcakaṃ yaṃ ‘‘satto’’ti vuccati, te ca saṅkhārā ittarakālā khaṇikā, kassa ko kujjhatīti attho. ‘‘Kuto lābhā’’tipi pāṭho, sacāhaṃ ettha kopaṃ kareyyaṃ, tasmiṃ me kopakaraṇe kuto lābhā, lābhā nāma ke siyuṃ aññatra anatthuppattitoti attho. Imasmiñca atthe tanti nipātamattameva hoti.
ತಣ್ಹಂ ಪಟಿಚ್ಚಾತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೧೦೩; ಅ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೯.೨೩) ದ್ವೇ ತಣ್ಹಾ ಏಸನತಣ್ಹಾ ಏಸಿತತಣ್ಹಾ ಚ। ಯಾಯ ತಣ್ಹಾಯ ಅಜಪಥಸಙ್ಕುಪಥಾದೀನಿ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಭೋಗೇ ಏಸತಿ ಗವೇಸತಿ, ಅಯಂ ಏಸನತಣ್ಹಾ ನಾಮ। ಯಾ ತೇಸು ಏಸಿತೇಸು ಗವೇಸಿತೇಸು ಪಟಿಲದ್ಧೇಸು ತಣ್ಹಾ, ಅಯಂ ಏಸಿತತಣ್ಹಾ ನಾಮ। ಇಧ ಏಸಿತತಣ್ಹಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ಪರಿಯೇಸನಾತಿ ರೂಪಾದಿಆರಮ್ಮಣಪರಿಯೇಸನಾ। ಸಾ ಹಿ ಏಸನತಣ್ಹಾಯ ಸತಿ ಹೋತಿ। ಲಾಭೋತಿ ರೂಪಾದಿಆರಮ್ಮಣಪ್ಪಟಿಲಾಭೋ। ಸೋ ಹಿ ಪರಿಯೇಸನಾಯ ಸತಿ ಹೋತಿ। ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಪನ ಞಾಣತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿವಿತಕ್ಕವಸೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ। ತತ್ಥ ‘‘ಸುಖವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಜಞ್ಞಾ, ಸುಖವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಞತ್ವಾ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಸುಖಮನುಯುಞ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೩೨೩) ಅಯಂ ಞಾಣವಿನಿಚ್ಛಯೋ। ‘‘ವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ದ್ವೇ ವಿನಿಚ್ಛಯಾ ತಣ್ಹಾವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಚ ದಿಟ್ಠಿವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಚಾ’’ತಿ (ಮಹಾನಿ॰ ೧೦೨) ಏವಂ ಆಗತಾನಿ ಅಟ್ಠಸತತಣ್ಹಾವಿಚರಿತಾನಿ ತಣ್ಹಾವಿನಿಚ್ಛಯೋ। ದ್ವಾಸಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಯೋ ದಿಟ್ಠಿವಿನಿಚ್ಛಯೋ। ‘‘ಛನ್ದೋ ಖೋ, ದೇವಾನಮಿನ್ದ, ವಿತಕ್ಕನಿದಾನೋ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೫೮) ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸುತ್ತೇ ಇಧ ವಿನಿಚ್ಛಯೋತಿ ವುತ್ತೋ ವಿತಕ್ಕೋಯೇವ ಆಗತೋ। ಲಾಭಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಹಿ ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠಂ ಸುನ್ದರಾಸುನ್ದರಞ್ಚ ವಿತಕ್ಕೇನ ವಿನಿಚ್ಛಿನಾತಿ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಮೇ ರೂಪಾರಮ್ಮಣತ್ಥಾಯ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಏತ್ತಕಂ ಸದ್ದಾರಮ್ಮಣತ್ಥಾಯ, ಏತ್ತಕಂ ಮಯ್ಹಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಏತ್ತಕಂ ಪರಸ್ಸ, ಏತ್ತಕಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ಏತ್ತಕಂ ನಿದಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಲಾಭಂ ಪಟಿಚ್ಚ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ’’ತಿ।
Taṇhaṃ paṭiccāti (dī. ni. aṭṭha. 2.103; a. ni. aṭṭha. 3.9.23) dve taṇhā esanataṇhā esitataṇhā ca. Yāya taṇhāya ajapathasaṅkupathādīni paṭipajjitvā bhoge esati gavesati, ayaṃ esanataṇhā nāma. Yā tesu esitesu gavesitesu paṭiladdhesu taṇhā, ayaṃ esitataṇhā nāma. Idha esitataṇhā daṭṭhabbā. Pariyesanāti rūpādiārammaṇapariyesanā. Sā hi esanataṇhāya sati hoti. Lābhoti rūpādiārammaṇappaṭilābho. So hi pariyesanāya sati hoti. Vinicchayo pana ñāṇataṇhādiṭṭhivitakkavasena catubbidho. Tattha ‘‘sukhavinicchayaṃ jaññā, sukhavinicchayaṃ ñatvā ajjhattaṃ sukhamanuyuñjeyyā’’ti (ma. ni. 3.323) ayaṃ ñāṇavinicchayo. ‘‘Vinicchayoti dve vinicchayā taṇhāvinicchayo ca diṭṭhivinicchayo cā’’ti (mahāni. 102) evaṃ āgatāni aṭṭhasatataṇhāvicaritāni taṇhāvinicchayo. Dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo diṭṭhivinicchayo. ‘‘Chando kho, devānaminda, vitakkanidāno’’ti (dī. ni. 2.358) imasmiṃ pana sutte idha vinicchayoti vutto vitakkoyeva āgato. Lābhaṃ labhitvā hi iṭṭhāniṭṭhaṃ sundarāsundarañca vitakkena vinicchināti ‘‘ettakaṃ me rūpārammaṇatthāya bhavissati, ettakaṃ saddārammaṇatthāya, ettakaṃ mayhaṃ bhavissati, ettakaṃ parassa, ettakaṃ paribhuñjissāmi, ettakaṃ nidahissāmī’’ti. Tena vuttaṃ ‘‘lābhaṃ paṭicca vinicchayo’’ti.
ಛನ್ದರಾಗೋತಿ ಏವಂ ಅಕುಸಲವಿತಕ್ಕೇನ ವಿತಕ್ಕಿತೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ದುಬ್ಬಲರಾಗೋ ಚ ಬಲವರಾಗೋ ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಅಜ್ಝೋಸಾನನ್ತಿ ‘‘ಅಹಂ, ಮಮ’’ನ್ತಿ ಬಲವಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ। ಪರಿಗ್ಗಹೋತಿ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ಪರಿಗ್ಗಹಕರಣಂ। ಮಚ್ಛರಿಯನ್ತಿ ಪರೇಹಿ ಸಾಧಾರಣಭಾವಸ್ಸ ಅಸಹನತಾ। ತೇನೇವಸ್ಸ ಪೋರಾಣಾ ಏವಂ ವಚನತ್ಥಂ ವದನ್ತಿ ‘‘ಇದಂ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ಮಯ್ಹೇವ ಹೋತು, ಮಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ಹೋತೂತಿ ಪವತ್ತತ್ತಾ ಮಚ್ಛರಿಯನ್ತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ। ಆರಕ್ಖೋತಿ ದ್ವಾರಪಿದಹನಮಞ್ಜೂಸಾಗೋಪನಾದಿವಸೇನ ಸುಟ್ಠು ರಕ್ಖಣಂ। ಅಧಿ ಕರೋತೀತಿ ಅಧಿಕರಣಂ, ಕಾರಣಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ। ಆರಕ್ಖಾಧಿಕರಣನ್ತಿ ಭಾವನಪುಂಸಕಂ, ಆರಕ್ಖಹೇತೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ದಣ್ಡಾದಾನಾದೀಸು ಪರನಿಸೇಧನತ್ಥಂ ದಣ್ಡಸ್ಸ ಆದಾನಂ ದಣ್ಡಾದಾನಂ। ಏಕತೋಧಾರಾದಿನೋ ಸತ್ಥಸ್ಸ ಆದಾನಂ ಸತ್ಥಾದಾನಂ। ಕಲಹೋತಿ ಕಾಯಕಲಹೋಪಿ ವಾಚಾಕಲಹೋಪಿ। ಪುರಿಮೋ ಪುರಿಮೋ ವಿರೋಧೋ ವಿಗ್ಗಹೋ, ಪಚ್ಛಿಮೋ ಪಚ್ಛಿಮೋ ವಿವಾದೋ। ತುವಂ ತುವನ್ತಿ ಅಗಾರವವಸೇನ ‘‘ತುವಂ ತುವ’’ನ್ತಿ ವಚನಂ।
Chandarāgoti evaṃ akusalavitakkena vitakkite vatthusmiṃ dubbalarāgo ca balavarāgo ca uppajjati. Ajjhosānanti ‘‘ahaṃ, mama’’nti balavasanniṭṭhānaṃ. Pariggahoti taṇhādiṭṭhivasena pariggahakaraṇaṃ. Macchariyanti parehi sādhāraṇabhāvassa asahanatā. Tenevassa porāṇā evaṃ vacanatthaṃ vadanti ‘‘idaṃ acchariyaṃ mayheva hotu, mā aññassa acchariyaṃ hotūti pavattattā macchariyanti vuccatī’’ti. Ārakkhoti dvārapidahanamañjūsāgopanādivasena suṭṭhu rakkhaṇaṃ. Adhi karotīti adhikaraṇaṃ, kāraṇassetaṃ nāmaṃ. Ārakkhādhikaraṇanti bhāvanapuṃsakaṃ, ārakkhahetūti attho. Daṇḍādānādīsu paranisedhanatthaṃ daṇḍassa ādānaṃ daṇḍādānaṃ. Ekatodhārādino satthassa ādānaṃ satthādānaṃ. Kalahoti kāyakalahopi vācākalahopi. Purimo purimo virodho viggaho, pacchimo pacchimo vivādo. Tuvaṃ tuvanti agāravavasena ‘‘tuvaṃ tuva’’nti vacanaṃ.
ಅಧಿಟ್ಠಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನ ವಿಕಪ್ಪೇತಬ್ಬಾನೀತಿ ವಿಕಪ್ಪೇನ್ತೇನ ಅಧಿಟ್ಠಾನತೋ ಪುಬ್ಬೇ ವಾ
Adhiṭṭhitakālatopaṭṭhāya na vikappetabbānīti vikappentena adhiṭṭhānato pubbe vā
ವಿಕಪ್ಪೇತಬ್ಬಂ, ವಿಜಹಿತಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಪಚ್ಛಾವಿಕಪ್ಪೇತಬ್ಬಂ। ಅವಿಜಹಿತಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ಪನ ನ ವಿಕಪ್ಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ದುಕ್ಕಟವಸೇನ ವುತ್ತಾನೀತಿ ‘‘ವಗ್ಗಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಸಙ್ಘಂ ವಗ್ಗಸಞ್ಞೀ ಓವದತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾಚಿ॰ ೧೫೦) ನಯೇನ ಅಧಮ್ಮಕಮ್ಮೇ ದ್ವೇ ನವಕಾನಿ ದುಕ್ಕಟವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ।
Vikappetabbaṃ, vijahitādhiṭṭhānaṃ vā pacchāvikappetabbaṃ. Avijahitādhiṭṭhānaṃ pana na vikappetabbanti adhippāyo. Dukkaṭavasena vuttānīti ‘‘vaggaṃ bhikkhunisaṅghaṃ vaggasaññī ovadatī’’tiādinā (pāci. 150) nayena adhammakamme dve navakāni dukkaṭavasena vuttāni.
ನವಕವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Navakavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಪರಿವಾರಪಾಳಿ • Parivārapāḷi / ೯. ನವಕವಾರೋ • 9. Navakavāro
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಪರಿವಾರ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Parivāra-aṭṭhakathā / ನವಕವಾರವಣ್ಣನಾ • Navakavāravaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ನವಕವಾರವಣ್ಣನಾ • Navakavāravaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ಛಕ್ಕವಾರಾದಿವಣ್ಣನಾ • Chakkavārādivaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ಏಕುತ್ತರಿಕನಯೋ ನವಕವಾರವಣ್ಣನಾ • Ekuttarikanayo navakavāravaṇṇanā
