| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
නවකවාරවණ්‌ණනා
Navakavāravaṇṇanā
329. නවකෙසු ආඝාතවත්‌ථූනීති (දී. නි. අට්‌ඨ. 3.340; අ. නි. අට්‌ඨ. 3.9.29) ආඝාතකාරණානි. ආඝාතපටිවිනයානීති ආඝාතස්‌ස පටිවිනයකාරණානි. තං කුතෙත්‌ථ ලබ්‌භාති ‘‘තං අනත්‌ථචරණං මා අහොසී’’ති එතස්‌මිං පුග්‌ගලෙ කුතො ලබ්‌භා කෙන කාරණෙන සක්‌කා ලද්‌ධුං. ‘‘පරො නාම පරස්‌ස අත්‌තනො චිත්‌තරුචියා අනත්‌ථං කරොතී’’ති එවං චින්‌තෙත්‌වා ආඝාතං පටිවිනොදෙති. අථ වා සචාහං පටික්‌කොපං කරෙය්‍යං, තං කොපකරණං එත්‌ථ පුග්‌ගලෙ කුතො ලබ්‌භා, කෙන කාරණෙන ලද්‌ධබ්‌බං නිරත්‌ථකභාවතොති අත්‌ථො. කම්‌මස්‌සකා හි සත්‌තා, තෙ කස්‌ස රුචියා දුක්‌ඛිතා සුඛිතා වා භවන්‌ති, තස්‌මා කෙවලං තස්‌මිං මය්‌හං කුජ්‌ඣනමත්‌තමෙවාති අධිප්‌පායො. අථ වා තං කොපකරණං එත්‌ථ පුග්‌ගලෙ කුතො ලබ්‌භා පරමත්‌ථතො කුජ්‌ඣිතබ්‌බස්‌ස කුජ්‌ඣනකස්‌ස ච අභාවතො. සඞ්‌ඛාරමත්‌තඤ්‌හෙතං යදිදං ඛන්‌ධපඤ්‌චකං යං ‘‘සත්‌තො’’ති වුච්‌චති, තෙ ච සඞ්‌ඛාරා ඉත්‌තරකාලා ඛණිකා, කස්‌ස කො කුජ්‌ඣතීති අත්‌ථො. ‘‘කුතො ලාභා’’තිපි පාඨො, සචාහං එත්‌ථ කොපං කරෙය්‍යං, තස්‌මිං මෙ කොපකරණෙ කුතො ලාභා, ලාභා නාම කෙ සියුං අඤ්‌ඤත්‍ර අනත්‌ථුප්‌පත්‌තිතොති අත්‌ථො. ඉමස්‌මිඤ්‌ච අත්‌ථෙ තන්‌ති නිපාතමත්‌තමෙව හොති.
329. Navakesu āghātavatthūnīti (dī. ni. aṭṭha. 3.340; a. ni. aṭṭha. 3.9.29) āghātakāraṇāni. Āghātapaṭivinayānīti āghātassa paṭivinayakāraṇāni. Taṃ kutettha labbhāti ‘‘taṃ anatthacaraṇaṃ mā ahosī’’ti etasmiṃ puggale kuto labbhā kena kāraṇena sakkā laddhuṃ. ‘‘Paro nāma parassa attano cittaruciyā anatthaṃ karotī’’ti evaṃ cintetvā āghātaṃ paṭivinodeti. Atha vā sacāhaṃ paṭikkopaṃ kareyyaṃ, taṃ kopakaraṇaṃ ettha puggale kuto labbhā, kena kāraṇena laddhabbaṃ niratthakabhāvatoti attho. Kammassakā hi sattā, te kassa ruciyā dukkhitā sukhitā vā bhavanti, tasmā kevalaṃ tasmiṃ mayhaṃ kujjhanamattamevāti adhippāyo. Atha vā taṃ kopakaraṇaṃ ettha puggale kuto labbhā paramatthato kujjhitabbassa kujjhanakassa ca abhāvato. Saṅkhāramattañhetaṃ yadidaṃ khandhapañcakaṃ yaṃ ‘‘satto’’ti vuccati, te ca saṅkhārā ittarakālā khaṇikā, kassa ko kujjhatīti attho. ‘‘Kuto lābhā’’tipi pāṭho, sacāhaṃ ettha kopaṃ kareyyaṃ, tasmiṃ me kopakaraṇe kuto lābhā, lābhā nāma ke siyuṃ aññatra anatthuppattitoti attho. Imasmiñca atthe tanti nipātamattameva hoti.
තණ්‌හං පටිච්‌චාති (දී. නි. අට්‌ඨ. 2.103; අ. නි. අට්‌ඨ. 3.9.23) ද්‌වෙ තණ්‌හා එසනතණ්‌හා එසිතතණ්‌හා ච. යාය තණ්‌හාය අජපථසඞ්‌කුපථාදීනි පටිපජ්‌ජිත්‌වා භොගෙ එසති ගවෙසති, අයං එසනතණ්‌හා නාම. යා තෙසු එසිතෙසු ගවෙසිතෙසු පටිලද්‌ධෙසු තණ්‌හා, අයං එසිතතණ්‌හා නාම. ඉධ එසිතතණ්‌හා දට්‌ඨබ්‌බා. පරියෙසනාති රූපාදිආරම්‌මණපරියෙසනා. සා හි එසනතණ්‌හාය සති හොති. ලාභොති රූපාදිආරම්‌මණප්‌පටිලාභො. සො හි පරියෙසනාය සති හොති. විනිච්‌ඡයො පන ඤාණතණ්‌හාදිට්‌ඨිවිතක්‌කවසෙන චතුබ්‌බිධො. තත්‌ථ ‘‘සුඛවිනිච්‌ඡයං ජඤ්‌ඤා, සුඛවිනිච්‌ඡයං ඤත්‌වා අජ්‌ඣත්‌තං සුඛමනුයුඤ්‌ජෙය්‍යා’’ති (ම. නි. 3.323) අයං ඤාණවිනිච්‌ඡයො. ‘‘විනිච්‌ඡයොති ද්‌වෙ විනිච්‌ඡයා තණ්‌හාවිනිච්‌ඡයො ච දිට්‌ඨිවිනිච්‌ඡයො චා’’ති (මහානි. 102) එවං ආගතානි අට්‌ඨසතතණ්‌හාවිචරිතානි තණ්‌හාවිනිච්‌ඡයො. ද්‌වාසට්‌ඨි දිට්‌ඨියො දිට්‌ඨිවිනිච්‌ඡයො. ‘‘ඡන්‌දො ඛො, දෙවානමින්‌ද, විතක්‌කනිදානො’’ති (දී. නි. 2.358) ඉමස්‌මිං පන සුත්‌තෙ ඉධ විනිච්‌ඡයොති වුත්‌තො විතක්‌කොයෙව ආගතො. ලාභං ලභිත්‌වා හි ඉට්‌ඨානිට්‌ඨං සුන්‌දරාසුන්‌දරඤ්‌ච විතක්‌කෙන විනිච්‌ඡිනාති ‘‘එත්‌තකං මෙ රූපාරම්‌මණත්‌ථාය භවිස්‌සති, එත්‌තකං සද්‌දාරම්‌මණත්‌ථාය, එත්‌තකං මය්‌හං භවිස්‌සති, එත්‌තකං පරස්‌ස, එත්‌තකං පරිභුඤ්‌ජිස්‌සාමි, එත්‌තකං නිදහිස්‌සාමී’’ති. තෙන වුත්‌තං ‘‘ලාභං පටිච්‌ච විනිච්‌ඡයො’’ති.
Taṇhaṃ paṭiccāti (dī. ni. aṭṭha. 2.103; a. ni. aṭṭha. 3.9.23) dve taṇhā esanataṇhā esitataṇhā ca. Yāya taṇhāya ajapathasaṅkupathādīni paṭipajjitvā bhoge esati gavesati, ayaṃ esanataṇhā nāma. Yā tesu esitesu gavesitesu paṭiladdhesu taṇhā, ayaṃ esitataṇhā nāma. Idha esitataṇhā daṭṭhabbā. Pariyesanāti rūpādiārammaṇapariyesanā. Sā hi esanataṇhāya sati hoti. Lābhoti rūpādiārammaṇappaṭilābho. So hi pariyesanāya sati hoti. Vinicchayo pana ñāṇataṇhādiṭṭhivitakkavasena catubbidho. Tattha ‘‘sukhavinicchayaṃ jaññā, sukhavinicchayaṃ ñatvā ajjhattaṃ sukhamanuyuñjeyyā’’ti (ma. ni. 3.323) ayaṃ ñāṇavinicchayo. ‘‘Vinicchayoti dve vinicchayā taṇhāvinicchayo ca diṭṭhivinicchayo cā’’ti (mahāni. 102) evaṃ āgatāni aṭṭhasatataṇhāvicaritāni taṇhāvinicchayo. Dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo diṭṭhivinicchayo. ‘‘Chando kho, devānaminda, vitakkanidāno’’ti (dī. ni. 2.358) imasmiṃ pana sutte idha vinicchayoti vutto vitakkoyeva āgato. Lābhaṃ labhitvā hi iṭṭhāniṭṭhaṃ sundarāsundarañca vitakkena vinicchināti ‘‘ettakaṃ me rūpārammaṇatthāya bhavissati, ettakaṃ saddārammaṇatthāya, ettakaṃ mayhaṃ bhavissati, ettakaṃ parassa, ettakaṃ paribhuñjissāmi, ettakaṃ nidahissāmī’’ti. Tena vuttaṃ ‘‘lābhaṃ paṭicca vinicchayo’’ti.
ඡන්‌දරාගොති එවං අකුසලවිතක්‌කෙන විතක්‌කිතෙ වත්‌ථුස්‌මිං දුබ්‌බලරාගො ච බලවරාගො ච උප්‌පජ්‌ජති. අජ්‌ඣොසානන්‌ති ‘‘අහං, මම’’න්‌ති බලවසන්‌නිට්‌ඨානං. පරිග්‌ගහොති තණ්‌හාදිට්‌ඨිවසෙන පරිග්‌ගහකරණං. මච්‌ඡරියන්‌ති පරෙහි සාධාරණභාවස්‌ස අසහනතා. තෙනෙවස්‌ස පොරාණා එවං වචනත්‌ථං වදන්‌ති ‘‘ඉදං අච්‌ඡරියං මය්‌හෙව හොතු, මා අඤ්‌ඤස්‌ස අච්‌ඡරියං හොතූති පවත්‌තත්‌තා මච්‌ඡරියන්‌ති වුච්‌චතී’’ති. ආරක්‌ඛොති ද්‌වාරපිදහනමඤ්‌ජූසාගොපනාදිවසෙන සුට්‌ඨු රක්‌ඛණං. අධි කරොතීති අධිකරණං, කාරණස්‌සෙතං නාමං. ආරක්‌ඛාධිකරණන්‌ති භාවනපුංසකං, ආරක්‌ඛහෙතූති අත්‌ථො. දණ්‌ඩාදානාදීසු පරනිසෙධනත්‌ථං දණ්‌ඩස්‌ස ආදානං දණ්‌ඩාදානං. එකතොධාරාදිනො සත්‌ථස්‌ස ආදානං සත්‌ථාදානං. කලහොති කායකලහොපි වාචාකලහොපි. පුරිමො පුරිමො විරොධො විග්‌ගහො, පච්‌ඡිමො පච්‌ඡිමො විවාදො. තුවං තුවන්‌ති අගාරවවසෙන ‘‘තුවං තුව’’න්‌ති වචනං.
Chandarāgoti evaṃ akusalavitakkena vitakkite vatthusmiṃ dubbalarāgo ca balavarāgo ca uppajjati. Ajjhosānanti ‘‘ahaṃ, mama’’nti balavasanniṭṭhānaṃ. Pariggahoti taṇhādiṭṭhivasena pariggahakaraṇaṃ. Macchariyanti parehi sādhāraṇabhāvassa asahanatā. Tenevassa porāṇā evaṃ vacanatthaṃ vadanti ‘‘idaṃ acchariyaṃ mayheva hotu, mā aññassa acchariyaṃ hotūti pavattattā macchariyanti vuccatī’’ti. Ārakkhoti dvārapidahanamañjūsāgopanādivasena suṭṭhu rakkhaṇaṃ. Adhi karotīti adhikaraṇaṃ, kāraṇassetaṃ nāmaṃ. Ārakkhādhikaraṇanti bhāvanapuṃsakaṃ, ārakkhahetūti attho. Daṇḍādānādīsu paranisedhanatthaṃ daṇḍassa ādānaṃ daṇḍādānaṃ. Ekatodhārādino satthassa ādānaṃ satthādānaṃ. Kalahoti kāyakalahopi vācākalahopi. Purimo purimo virodho viggaho, pacchimo pacchimo vivādo. Tuvaṃ tuvanti agāravavasena ‘‘tuvaṃ tuva’’nti vacanaṃ.
අධිට්‌ඨිතකාලතො පට්‌ඨාය න විකප්‌පෙතබ්‌බානීති විකප්‌පෙන්‌තෙන අධිට්‌ඨානතො පුබ්‌බෙ වා
Adhiṭṭhitakālatopaṭṭhāya na vikappetabbānīti vikappentena adhiṭṭhānato pubbe vā
විකප්‌පෙතබ්‌බං, විජහිතාධිට්‌ඨානං වා පච්‌ඡාවිකප්‌පෙතබ්‌බං. අවිජහිතාධිට්‌ඨානං පන න විකප්‌පෙතබ්‌බන්‌ති අධිප්‌පායො. දුක්‌කටවසෙන වුත්‌තානීති ‘‘වග්‌ගං භික්‌ඛුනිසඞ්‌ඝං වග්‌ගසඤ්‌ඤී ඔවදතී’’තිආදිනා (පාචි. 150) නයෙන අධම්‌මකම්‌මෙ ද්‌වෙ නවකානි දුක්‌කටවසෙන වුත්‌තානි.
Vikappetabbaṃ, vijahitādhiṭṭhānaṃ vā pacchāvikappetabbaṃ. Avijahitādhiṭṭhānaṃ pana na vikappetabbanti adhippāyo. Dukkaṭavasena vuttānīti ‘‘vaggaṃ bhikkhunisaṅghaṃ vaggasaññī ovadatī’’tiādinā (pāci. 150) nayena adhammakamme dve navakāni dukkaṭavasena vuttāni.
නවකවාරවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Navakavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / පරිවාරපාළි • Parivārapāḷi / 9. නවකවාරො • 9. Navakavāro
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / පරිවාර-අට්‌ඨකථා • Parivāra-aṭṭhakathā / නවකවාරවණ්‌ණනා • Navakavāravaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / නවකවාරවණ්‌ණනා • Navakavāravaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / ඡක්‌කවාරාදිවණ්‌ණනා • Chakkavārādivaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / එකුත්‌තරිකනයො නවකවාරවණ්‌ණනා • Ekuttarikanayo navakavāravaṇṇanā
