| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
3. නයමුඛමාතිකාවණ්‌ණනා
3. Nayamukhamātikāvaṇṇanā
3. නයානං පවත්‌තිද්‌වාරභූතා සඞ්‌ගහාසඞ්‌ගහවියොගීසහයොගීධම්‌මා නයමුඛානීති තෙසං උද්‌දෙසො නයමුඛමාතිකා. චුද්‌දසපි හි සඞ්‌ගහාසඞ්‌ගහසම්‌පයොගවිප්‌පයොගානං වොමිස්‌සකතාවසෙන පවත්‌තාති යෙහි තෙ චත්‌තාරොපි හොන්‌ති, තෙ ධම්‌මා චුද්‌දසන්‌නම්‌පි නයානං මුඛානි හොන්‌තීති. තත්‌ථ සඞ්‌ගහිතෙනඅසඞ්‌ගහිතපදාදීසු සච්‌චාදීහිපි යථාසම්‌භවං සඞ්‌ගහාසඞ්‌ගහො යදිපි වුත්‌තො, සො පන සඞ්‌ගාහකභූතෙහි තෙහි වුත්‌තො, න සඞ්‌ගහභූතෙහි, සොපි ‘‘චක්‌ඛායතනෙන යෙ ධම්‌මා ඛන්‌ධසඞ්‌ගහෙන සඞ්‌ගහිතා ආයතනසඞ්‌ගහෙන අසඞ්‌ගහිතා’’තිආදිනා පුච්‌ඡිතබ්‌බවිස්‌සජ්‌ජිතබ්‌බධම්‌මුද්‌ධාරෙ තත්‌ථාපි ඛන්‌ධාදීහෙව සඞ්‌ගහෙහි නියමෙත්‌වා වුත්‌තො, තස්‌මා ‘‘තීහි සඞ්‌ගහො, තීහි අසඞ්‌ගහො’’ති වුත්‌තං. පුච්‌ඡිතබ්‌බවිස්‌සජ්‌ජිතබ්‌බධම්‌මුද්‌ධාරෙපි පන පුච්‌ඡාවිස්‌සජ්‌ජනෙසු ච රූපක්‌ඛන්‌ධාදීනං අරණන්‌තානං යථාසම්‌භවං සම්‌පයොගවිප්‌පයොගා චතූහෙව ඛන්‌ධෙහි හොන්‌තීති ‘‘චතූහි සම්‌පයොගො, චතූහි විප්‌පයොගො’’ති වුත්‌තං.
3. Nayānaṃ pavattidvārabhūtā saṅgahāsaṅgahaviyogīsahayogīdhammā nayamukhānīti tesaṃ uddeso nayamukhamātikā. Cuddasapi hi saṅgahāsaṅgahasampayogavippayogānaṃ vomissakatāvasena pavattāti yehi te cattāropi honti, te dhammā cuddasannampi nayānaṃ mukhāni hontīti. Tattha saṅgahitenaasaṅgahitapadādīsu saccādīhipi yathāsambhavaṃ saṅgahāsaṅgaho yadipi vutto, so pana saṅgāhakabhūtehi tehi vutto, na saṅgahabhūtehi, sopi ‘‘cakkhāyatanena ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā āyatanasaṅgahena asaṅgahitā’’tiādinā pucchitabbavissajjitabbadhammuddhāre tatthāpi khandhādīheva saṅgahehi niyametvā vutto, tasmā ‘‘tīhi saṅgaho, tīhi asaṅgaho’’ti vuttaṃ. Pucchitabbavissajjitabbadhammuddhārepi pana pucchāvissajjanesu ca rūpakkhandhādīnaṃ araṇantānaṃ yathāsambhavaṃ sampayogavippayogā catūheva khandhehi hontīti ‘‘catūhi sampayogo,catūhi vippayogo’’ti vuttaṃ.
නනු ච විප්‌පයොගො රූපනිබ්‌බානෙහිපි හොති, කස්‌මා ‘‘චතූහි විප්‌පයොගො’’ති වුත්‌තන්‌ති? රූපනිබ්‌බානෙහි භවන්‌තස්‌සපි චතූහෙව භාවතො. න හි රූපං රූපෙන නිබ්‌බානෙන වා විප්‌පයුත්‌තං හොති, නිබ්‌බානං වා රූපෙන, චතූහෙව පන ඛන්‌ධෙහි හොතීති චතුන්‌නං ඛන්‌ධානං රූපනිබ්‌බානෙහි විප්‌පයොගොපි විප්‌පයුජ්‌ජමානෙහි චතූහි ඛන්‌ධෙහි නියමිතො තෙහි විනා විප්‌පයොගාභාවතො. සො චායං විප්‌පයොගො අනාරම්‌මණස්‌ස, අනාරම්‌මණඅනාරම්‌මණමිස්‌සකෙහි මිස්‌සකස්‌ස ච න හොති, අනාරම්‌මණස්‌ස පන මිස්‌සකස්‌ස ච සාරම්‌මණෙන, සාරම්‌මණස්‌ස සාරම්‌මණෙන අනාරම්‌මණෙන මිස්‌සකෙන ච හොතීති වෙදිතබ්‌බො.
Nanu ca vippayogo rūpanibbānehipi hoti, kasmā ‘‘catūhi vippayogo’’ti vuttanti? Rūpanibbānehi bhavantassapi catūheva bhāvato. Na hi rūpaṃ rūpena nibbānena vā vippayuttaṃ hoti, nibbānaṃ vā rūpena, catūheva pana khandhehi hotīti catunnaṃ khandhānaṃ rūpanibbānehi vippayogopi vippayujjamānehi catūhi khandhehi niyamito tehi vinā vippayogābhāvato. So cāyaṃ vippayogo anārammaṇassa, anārammaṇaanārammaṇamissakehi missakassa ca na hoti, anārammaṇassa pana missakassa ca sārammaṇena, sārammaṇassa sārammaṇena anārammaṇena missakena ca hotīti veditabbo.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / ධාතුකථාපාළි • Dhātukathāpāḷi / 3. නයමුඛමාතිකා • 3. Nayamukhamātikā
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / අභිධම්‌මපිටක (අට්‌ඨකථා) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / පඤ්‌චපකරණ-අට්‌ඨකථා • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / 3. නයමුඛමාතිකාවණ්‌ණනා • 3. Nayamukhamātikāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / 3. නයමුඛමාතිකාවණ්‌ණනා • 3. Nayamukhamātikāvaṇṇanā
