| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
3. නයමුඛමාතිකාවණ්‌ණනා
3. Nayamukhamātikāvaṇṇanā
3. නයානං සඞ්‌ගහාදිප්‌පකාරවිසෙසානං පවත්‌ති දෙසනා, තස්‌සා විනිග්‌ගමට්‌ඨානතාය ද්‌වාරං. යථාවුත්‌තධම්‌මා යථාරහං ඛන්‌ධායතනධාතුයො අරූපිනො ච ඛන්‌ධාති තෙසං උද්‌දෙසො නයමුඛමාතිකා. තෙනාහ ‘‘නයාන’’න්‌තිආදි. වියුජ්‌ජනසීලා, වියොගො වා එතෙසං අත්‌ථීති වියොගිනො, තථා සහයොගිනො, සඞ්‌ගහාසඞ්‌ගහධම්‌මා ච වියොගීසහයොගීධම්‌මා ච සඞ්‌ගහා…පෙ.… ධම්‌මා, සඞ්‌ගණ්‌හනාසඞ්‌ගණ්‌හනවසෙන වියුජ්‌ජනසංයුජ්‌ජනවසෙන ච පවත්‌තනකසභාවාති අත්‌ථො. චුද්‌දසපීතිආදිනා තමෙවත්‌ථං පාකටතරං කරොති. යෙහීති යෙහි ඛන්‌ධාදීහි අරූපක්‌ඛන්‌ධෙහි ච. තෙ චත්‌තාරොති තෙ සඞ්‌ගහාදයො චත්‌තාරො. සච්‌චාදීහිපීති සච්‌චඉන්‌ද්‍රියපටිච්‌චසමුප්‌පාදාදීහිපි සහ. යථාසම්‌භවන්‌ති සම්‌භවානුරූපං, යං යං පදං සඞ්‌ගහිතො අසඞ්‌ගහිතොති ච වත්‌තුං යුත්‌තං, තං තන්‌ති අත්‌ථො.
3. Nayānaṃ saṅgahādippakāravisesānaṃ pavatti desanā, tassā viniggamaṭṭhānatāya dvāraṃ. Yathāvuttadhammā yathārahaṃ khandhāyatanadhātuyo arūpino ca khandhāti tesaṃ uddeso nayamukhamātikā. Tenāha ‘‘nayāna’’ntiādi. Viyujjanasīlā, viyogo vā etesaṃ atthīti viyogino, tathā sahayogino, saṅgahāsaṅgahadhammā ca viyogīsahayogīdhammā ca saṅgahā…pe… dhammā, saṅgaṇhanāsaṅgaṇhanavasena viyujjanasaṃyujjanavasena ca pavattanakasabhāvāti attho. Cuddasapītiādinā tamevatthaṃ pākaṭataraṃ karoti. Yehīti yehi khandhādīhi arūpakkhandhehi ca. Te cattāroti te saṅgahādayo cattāro. Saccādīhipīti saccaindriyapaṭiccasamuppādādīhipi saha. Yathāsambhavanti sambhavānurūpaṃ, yaṃ yaṃ padaṃ saṅgahito asaṅgahitoti ca vattuṃ yuttaṃ, taṃ tanti attho.
සො පනාති සඞ්‌ගහාසඞ්‌ගහො. සඞ්‌ගාහකභූතෙහීති සඞ්‌ගහණකිරියාය කත්‌තුභූතෙහි. තෙහීති සච්‌චාදීහි. න සඞ්‌ගහභූතෙහීති සඞ්‌ගහණකිරියාය කරණභූතෙහි සච්‌චාදීහි සඞ්‌ගහාසඞ්‌ගහො න වුත්‌තො. තත්‌ථාපි හි ඛන්‌ධායතනධාතුයො එව කරණභූතාති දස්‌සෙති. ඛන්‌ධාදීහෙව සඞ්‌ගහෙහීති ඛන්‌ධාදීහියෙව සඞ්‌ගණ්‌හනකිරියාය කරණභූතෙහි, ‘‘ඛන්‌ධසඞ්‌ගහෙන සඞ්‌ගහිතා, ආයතනසඞ්‌ගහෙන අසඞ්‌ගහිතා , ධාතුසඞ්‌ගහෙන අසඞ්‌ගහිතා, තෙ ධම්‌මා චතූහි ඛන්‌ධෙහි, ද්‌වීහායතනෙහි, අට්‌ඨහි ධාතූහි අසඞ්‌ගහිතා’’ති සඞ්‌ගහාසඞ්‌ගහො නියමෙත්‌වා වුත්‌තො. තස්‌මාති යස්‌මා සච්‌චාදීනි සඞ්‌ගාහකභාවෙන වුත්‌තානි, න සඞ්‌ගහභාවෙන, ඛන්‌ධාදීනියෙව ච සඞ්‌ගහභාවෙන වුත්‌තානි, තස්‌මා.
So panāti saṅgahāsaṅgaho. Saṅgāhakabhūtehīti saṅgahaṇakiriyāya kattubhūtehi. Tehīti saccādīhi. Na saṅgahabhūtehīti saṅgahaṇakiriyāya karaṇabhūtehi saccādīhi saṅgahāsaṅgaho na vutto. Tatthāpi hi khandhāyatanadhātuyo eva karaṇabhūtāti dasseti. Khandhādīheva saṅgahehīti khandhādīhiyeva saṅgaṇhanakiriyāya karaṇabhūtehi, ‘‘khandhasaṅgahena saṅgahitā, āyatanasaṅgahena asaṅgahitā , dhātusaṅgahena asaṅgahitā, te dhammā catūhi khandhehi, dvīhāyatanehi, aṭṭhahi dhātūhi asaṅgahitā’’ti saṅgahāsaṅgaho niyametvā vutto. Tasmāti yasmā saccādīni saṅgāhakabhāvena vuttāni, na saṅgahabhāvena, khandhādīniyeva ca saṅgahabhāvena vuttāni, tasmā.
කස්‌මා පනෙත්‌ථ සච්‌චාදයො සඞ්‌ගහවසෙන න වුත්‌තාති? තථාදෙසනාය අසම්‌භවතො. න හි සක්‌කා රූපක්‌ඛන්‌ධාදීනං සමුදයසච්‌චාදීහි, සඤ්‌ඤාදීනං වා ඉන්‌ද්‍රියාදීහි සඞ්‌ගහනයෙන පුච්‌ඡිතුං විස්‌සජ්‌ජිතුං වාති. තථා අරියඵලාදීසු උප්‌පන්‌නවෙදනාදීනං සච්‌චවිනිමුත්‌තතාය ‘‘වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො කතිහි සච්‌චෙහි සඞ්‌ගහිතො’’ති පුච්‌ඡිත්‌වාපි ‘‘එකෙන සච්‌චෙන සඞ්‌ගහිතො’’තිආදිනා නියමෙත්‌වා සඞ්‌ගහං දස්‌සෙතුං න සක්‌කාති. යථාසම්‌භවන්‌ති යෙහි සම්‌පයොගො, යෙහි ච විප්‌පයොගො, තදනුරූපං.
Kasmā panettha saccādayo saṅgahavasena na vuttāti? Tathādesanāya asambhavato. Na hi sakkā rūpakkhandhādīnaṃ samudayasaccādīhi, saññādīnaṃ vā indriyādīhi saṅgahanayena pucchituṃ vissajjituṃ vāti. Tathā ariyaphalādīsu uppannavedanādīnaṃ saccavinimuttatāya ‘‘vedanākkhandho katihi saccehi saṅgahito’’ti pucchitvāpi ‘‘ekena saccena saṅgahito’’tiādinā niyametvā saṅgahaṃ dassetuṃ na sakkāti. Yathāsambhavanti yehi sampayogo, yehi ca vippayogo, tadanurūpaṃ.
රූපං රූපෙන නිබ්‌බානෙන වා විප්‌පයුත්‌තං න හොති, නිබ්‌බානං වා රූපෙන. කස්‌මා? සම්‌පයුත්‌තන්‌ති අනාසඞ්‌කනීයසභාවත්‌තා. චතුන්‌නඤ්‌හි ඛන්‌ධානං අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං සම්‌පයොගීභාවතො ‘‘රූපනිබ්‌බානෙහිපි සො අත්‌ථි නත්‌ථී’’ති සියා ආසඞ්‌කා, තස්‌මා තෙසං ඉතරෙහි, ඉතරෙසඤ්‌ච තෙහි විප්‌පයොගො වුච්‌චති, න පන රූපස්‌ස රූපෙන, නිබ්‌බානෙන වා, නිබ්‌බානස්‌ස වා රූපෙන කත්‌ථචි සම්‌පයොගො අත්‌ථීති තදාසඞ්‌කාභාවතො විප්‌පයොගොපි රූපස්‌ස රූපනිබ්‌බානෙහි, නිබ්‌බානස්‌ස වා තෙන න වුච්‌චති, අරූපක්‌ඛන්‌ධෙහියෙව පන වුච්‌චතීති ආහ ‘‘චතූහෙවා’’තිආදි. අනාරම්‌මණස්‌ස චක්‌ඛායතනාදිකස්‌ස. අනාරම්‌මණඅනාරම්‌මණමිස්‌සකෙහීති අනාරම්‌මණෙන සොතායතනාදිනා අනාරම්‌මණමිස්‌සකෙන ච ධම්‌මායතනාදිනා. මිස්‌සකස්‌ස ධම්‌මායතනාදිකස්‌ස. අනාරම්‌මණඅනාරම්‌මණමිස්‌සකෙහි න හොතීති යොජෙතබ්‌බං. යෙසං පන යෙහි හොති, තං දස්‌සෙතුං ‘‘අනාරම්‌මණස්‌ස පනා’’තිආදි වුත්‌තං. යථා හි සාරම්‌මණස්‌ස අනාරම්‌මණෙන අනාරම්‌මණමිස්‌සකෙන ච විප්‌පයොගො හොති, එවං සාරම්‌මණෙනපි සො හොතියෙව. තෙන විය අනාරම්‌මණස්‌ස අනාරම්‌මණමිස්‌සකස්‌ස චාති දට්‌ඨබ්‌බං.
Rūpaṃ rūpena nibbānena vā vippayuttaṃ na hoti, nibbānaṃ vā rūpena. Kasmā? Sampayuttanti anāsaṅkanīyasabhāvattā. Catunnañhi khandhānaṃ aññamaññaṃ sampayogībhāvato ‘‘rūpanibbānehipi so atthi natthī’’ti siyā āsaṅkā, tasmā tesaṃ itarehi, itaresañca tehi vippayogo vuccati, na pana rūpassa rūpena, nibbānena vā, nibbānassa vā rūpena katthaci sampayogo atthīti tadāsaṅkābhāvato vippayogopi rūpassa rūpanibbānehi, nibbānassa vā tena na vuccati, arūpakkhandhehiyeva pana vuccatīti āha ‘‘catūhevā’’tiādi. Anārammaṇassa cakkhāyatanādikassa. Anārammaṇaanārammaṇamissakehīti anārammaṇena sotāyatanādinā anārammaṇamissakena ca dhammāyatanādinā. Missakassa dhammāyatanādikassa. Anārammaṇaanārammaṇamissakehi na hotīti yojetabbaṃ. Yesaṃ pana yehi hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘anārammaṇassa panā’’tiādi vuttaṃ. Yathā hi sārammaṇassa anārammaṇena anārammaṇamissakena ca vippayogo hoti, evaṃ sārammaṇenapi so hotiyeva. Tena viya anārammaṇassa anārammaṇamissakassa cāti daṭṭhabbaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / ධාතුකථාපාළි • Dhātukathāpāḷi / 3. නයමුඛමාතිකා • 3. Nayamukhamātikā
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / අභිධම්‌මපිටක (අට්‌ඨකථා) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / පඤ්‌චපකරණ-අට්‌ඨකථා • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / 3. නයමුඛමාතිකාවණ්‌ණනා • 3. Nayamukhamātikāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / 3. නයමුඛමාතිකාවණ්‌ණනා • 3. Nayamukhamātikāvaṇṇanā
