| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
੩. ਨਯਮੁਖਮਾਤਿਕਾવਣ੍ਣਨਾ
3. Nayamukhamātikāvaṇṇanā
੩. ਨਯਾਨਂ ਸਙ੍ਗਹਾਦਿਪ੍ਪਕਾਰવਿਸੇਸਾਨਂ ਪવਤ੍ਤਿ ਦੇਸਨਾ, ਤਸ੍ਸਾ વਿਨਿਗ੍ਗਮਟ੍ਠਾਨਤਾਯ ਦ੍વਾਰਂ। ਯਥਾવੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾ ਯਥਾਰਹਂ ਖਨ੍ਧਾਯਤਨਧਾਤੁਯੋ ਅਰੂਪਿਨੋ ਚ ਖਨ੍ਧਾਤਿ ਤੇਸਂ ਉਦ੍ਦੇਸੋ ਨਯਮੁਖਮਾਤਿਕਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨਯਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। વਿਯੁਜ੍ਜਨਸੀਲਾ, વਿਯੋਗੋ વਾ ਏਤੇਸਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ વਿਯੋਗਿਨੋ, ਤਥਾ ਸਹਯੋਗਿਨੋ, ਸਙ੍ਗਹਾਸਙ੍ਗਹਧਮ੍ਮਾ ਚ વਿਯੋਗੀਸਹਯੋਗੀਧਮ੍ਮਾ ਚ ਸਙ੍ਗਹਾ…ਪੇ॰… ਧਮ੍ਮਾ, ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਨਾਸਙ੍ਗਣ੍ਹਨવਸੇਨ વਿਯੁਜ੍ਜਨਸਂਯੁਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਚ ਪવਤ੍ਤਨਕਸਭਾવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਚੁਦ੍ਦਸਪੀਤਿਆਦਿਨਾ ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਪਾਕਟਤਰਂ ਕਰੋਤਿ। ਯੇਹੀਤਿ ਯੇਹਿ ਖਨ੍ਧਾਦੀਹਿ ਅਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧੇਹਿ ਚ। ਤੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋਤਿ ਤੇ ਸਙ੍ਗਹਾਦਯੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ। ਸਚ੍ਚਾਦੀਹਿਪੀਤਿ ਸਚ੍ਚਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਾਦੀਹਿਪਿ ਸਹ। ਯਥਾਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਭવਾਨੁਰੂਪਂ, ਯਂ ਯਂ ਪਦਂ ਸਙ੍ਗਹਿਤੋ ਅਸਙ੍ਗਹਿਤੋਤਿ ਚ વਤ੍ਤੁਂ ਯੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
3. Nayānaṃ saṅgahādippakāravisesānaṃ pavatti desanā, tassā viniggamaṭṭhānatāya dvāraṃ. Yathāvuttadhammā yathārahaṃ khandhāyatanadhātuyo arūpino ca khandhāti tesaṃ uddeso nayamukhamātikā. Tenāha ‘‘nayāna’’ntiādi. Viyujjanasīlā, viyogo vā etesaṃ atthīti viyogino, tathā sahayogino, saṅgahāsaṅgahadhammā ca viyogīsahayogīdhammā ca saṅgahā…pe… dhammā, saṅgaṇhanāsaṅgaṇhanavasena viyujjanasaṃyujjanavasena ca pavattanakasabhāvāti attho. Cuddasapītiādinā tamevatthaṃ pākaṭataraṃ karoti. Yehīti yehi khandhādīhi arūpakkhandhehi ca. Te cattāroti te saṅgahādayo cattāro. Saccādīhipīti saccaindriyapaṭiccasamuppādādīhipi saha. Yathāsambhavanti sambhavānurūpaṃ, yaṃ yaṃ padaṃ saṅgahito asaṅgahitoti ca vattuṃ yuttaṃ, taṃ tanti attho.
ਸੋ ਪਨਾਤਿ ਸਙ੍ਗਹਾਸਙ੍ਗਹੋ। ਸਙ੍ਗਾਹਕਭੂਤੇਹੀਤਿ ਸਙ੍ਗਹਣਕਿਰਿਯਾਯ ਕਤ੍ਤੁਭੂਤੇਹਿ। ਤੇਹੀਤਿ ਸਚ੍ਚਾਦੀਹਿ। ਨ ਸਙ੍ਗਹਭੂਤੇਹੀਤਿ ਸਙ੍ਗਹਣਕਿਰਿਯਾਯ ਕਰਣਭੂਤੇਹਿ ਸਚ੍ਚਾਦੀਹਿ ਸਙ੍ਗਹਾਸਙ੍ਗਹੋ ਨ વੁਤ੍ਤੋ। ਤਤ੍ਥਾਪਿ ਹਿ ਖਨ੍ਧਾਯਤਨਧਾਤੁਯੋ ਏવ ਕਰਣਭੂਤਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਖਨ੍ਧਾਦੀਹੇવ ਸਙ੍ਗਹੇਹੀਤਿ ਖਨ੍ਧਾਦੀਹਿਯੇવ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਨਕਿਰਿਯਾਯ ਕਰਣਭੂਤੇਹਿ, ‘‘ਖਨ੍ਧਸਙ੍ਗਹੇਨ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾ, ਆਯਤਨਸਙ੍ਗਹੇਨ ਅਸਙ੍ਗਹਿਤਾ , ਧਾਤੁਸਙ੍ਗਹੇਨ ਅਸਙ੍ਗਹਿਤਾ, ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਚਤੂਹਿ ਖਨ੍ਧੇਹਿ, ਦ੍વੀਹਾਯਤਨੇਹਿ, ਅਟ੍ਠਹਿ ਧਾਤੂਹਿ ਅਸਙ੍ਗਹਿਤਾ’’ਤਿ ਸਙ੍ਗਹਾਸਙ੍ਗਹੋ ਨਿਯਮੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤੋ। ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਸਚ੍ਚਾਦੀਨਿ ਸਙ੍ਗਾਹਕਭਾવੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਨ ਸਙ੍ਗਹਭਾવੇਨ, ਖਨ੍ਧਾਦੀਨਿਯੇવ ਚ ਸਙ੍ਗਹਭਾવੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਤਸ੍ਮਾ।
So panāti saṅgahāsaṅgaho. Saṅgāhakabhūtehīti saṅgahaṇakiriyāya kattubhūtehi. Tehīti saccādīhi. Na saṅgahabhūtehīti saṅgahaṇakiriyāya karaṇabhūtehi saccādīhi saṅgahāsaṅgaho na vutto. Tatthāpi hi khandhāyatanadhātuyo eva karaṇabhūtāti dasseti. Khandhādīheva saṅgahehīti khandhādīhiyeva saṅgaṇhanakiriyāya karaṇabhūtehi, ‘‘khandhasaṅgahena saṅgahitā, āyatanasaṅgahena asaṅgahitā , dhātusaṅgahena asaṅgahitā, te dhammā catūhi khandhehi, dvīhāyatanehi, aṭṭhahi dhātūhi asaṅgahitā’’ti saṅgahāsaṅgaho niyametvā vutto. Tasmāti yasmā saccādīni saṅgāhakabhāvena vuttāni, na saṅgahabhāvena, khandhādīniyeva ca saṅgahabhāvena vuttāni, tasmā.
ਕਸ੍ਮਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਚ੍ਚਾਦਯੋ ਸਙ੍ਗਹવਸੇਨ ਨ વੁਤ੍ਤਾਤਿ? ਤਥਾਦੇਸਨਾਯ ਅਸਮ੍ਭવਤੋ। ਨ ਹਿ ਸਕ੍ਕਾ ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦੀਨਂ ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਾਦੀਹਿ, ਸਞ੍ਞਾਦੀਨਂ વਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦੀਹਿ ਸਙ੍ਗਹਨਯੇਨ ਪੁਚ੍ਛਿਤੁਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੁਂ વਾਤਿ। ਤਥਾ ਅਰਿਯਫਲਾਦੀਸੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨવੇਦਨਾਦੀਨਂ ਸਚ੍ਚવਿਨਿਮੁਤ੍ਤਤਾਯ ‘‘વੇਦਨਾਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਕਤਿਹਿ ਸਚ੍ਚੇਹਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾਪਿ ‘‘ਏਕੇਨ ਸਚ੍ਚੇਨ ਸਙ੍ਗਹਿਤੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਿਯਮੇਤ੍વਾ ਸਙ੍ਗਹਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾਤਿ। ਯਥਾਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਿ ਯੇਹਿ ਸਮ੍ਪਯੋਗੋ, ਯੇਹਿ ਚ વਿਪ੍ਪਯੋਗੋ, ਤਦਨੁਰੂਪਂ।
Kasmā panettha saccādayo saṅgahavasena na vuttāti? Tathādesanāya asambhavato. Na hi sakkā rūpakkhandhādīnaṃ samudayasaccādīhi, saññādīnaṃ vā indriyādīhi saṅgahanayena pucchituṃ vissajjituṃ vāti. Tathā ariyaphalādīsu uppannavedanādīnaṃ saccavinimuttatāya ‘‘vedanākkhandho katihi saccehi saṅgahito’’ti pucchitvāpi ‘‘ekena saccena saṅgahito’’tiādinā niyametvā saṅgahaṃ dassetuṃ na sakkāti. Yathāsambhavanti yehi sampayogo, yehi ca vippayogo, tadanurūpaṃ.
ਰੂਪਂ ਰੂਪੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇਨ વਾ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ વਾ ਰੂਪੇਨ। ਕਸ੍ਮਾ? ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਨਾਸਙ੍ਕਨੀਯਸਭਾવਤ੍ਤਾ। ਚਤੁਨ੍ਨਞ੍ਹਿ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਸਮ੍ਪਯੋਗੀਭਾવਤੋ ‘‘ਰੂਪਨਿਬ੍ਬਾਨੇਹਿਪਿ ਸੋ ਅਤ੍ਥਿ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਸਿਯਾ ਆਸਙ੍ਕਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਸਂ ਇਤਰੇਹਿ, ਇਤਰੇਸਞ੍ਚ ਤੇਹਿ વਿਪ੍ਪਯੋਗੋ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਨ ਪਨ ਰੂਪਸ੍ਸ ਰੂਪੇਨ, ਨਿਬ੍ਬਾਨੇਨ વਾ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ વਾ ਰੂਪੇਨ ਕਤ੍ਥਚਿ ਸਮ੍ਪਯੋਗੋ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਤਦਾਸਙ੍ਕਾਭਾવਤੋ વਿਪ੍ਪਯੋਗੋਪਿ ਰੂਪਸ੍ਸ ਰੂਪਨਿਬ੍ਬਾਨੇਹਿ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ વਾ ਤੇਨ ਨ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਅਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧੇਹਿਯੇવ ਪਨ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਚਤੂਹੇવਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਅਨਾਰਮ੍ਮਣਸ੍ਸ ਚਕ੍ਖਾਯਤਨਾਦਿਕਸ੍ਸ। ਅਨਾਰਮ੍ਮਣਅਨਾਰਮ੍ਮਣਮਿਸ੍ਸਕੇਹੀਤਿ ਅਨਾਰਮ੍ਮਣੇਨ ਸੋਤਾਯਤਨਾਦਿਨਾ ਅਨਾਰਮ੍ਮਣਮਿਸ੍ਸਕੇਨ ਚ ਧਮ੍ਮਾਯਤਨਾਦਿਨਾ। ਮਿਸ੍ਸਕਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਾਯਤਨਾਦਿਕਸ੍ਸ। ਅਨਾਰਮ੍ਮਣਅਨਾਰਮ੍ਮਣਮਿਸ੍ਸਕੇਹਿ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਯੇਸਂ ਪਨ ਯੇਹਿ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਨਾਰਮ੍ਮਣਸ੍ਸ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਥਾ ਹਿ ਸਾਰਮ੍ਮਣਸ੍ਸ ਅਨਾਰਮ੍ਮਣੇਨ ਅਨਾਰਮ੍ਮਣਮਿਸ੍ਸਕੇਨ ਚ વਿਪ੍ਪਯੋਗੋ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਸਾਰਮ੍ਮਣੇਨਪਿ ਸੋ ਹੋਤਿਯੇવ। ਤੇਨ વਿਯ ਅਨਾਰਮ੍ਮਣਸ੍ਸ ਅਨਾਰਮ੍ਮਣਮਿਸ੍ਸਕਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
Rūpaṃ rūpena nibbānena vā vippayuttaṃ na hoti, nibbānaṃ vā rūpena. Kasmā? Sampayuttanti anāsaṅkanīyasabhāvattā. Catunnañhi khandhānaṃ aññamaññaṃ sampayogībhāvato ‘‘rūpanibbānehipi so atthi natthī’’ti siyā āsaṅkā, tasmā tesaṃ itarehi, itaresañca tehi vippayogo vuccati, na pana rūpassa rūpena, nibbānena vā, nibbānassa vā rūpena katthaci sampayogo atthīti tadāsaṅkābhāvato vippayogopi rūpassa rūpanibbānehi, nibbānassa vā tena na vuccati, arūpakkhandhehiyeva pana vuccatīti āha ‘‘catūhevā’’tiādi. Anārammaṇassa cakkhāyatanādikassa. Anārammaṇaanārammaṇamissakehīti anārammaṇena sotāyatanādinā anārammaṇamissakena ca dhammāyatanādinā. Missakassa dhammāyatanādikassa. Anārammaṇaanārammaṇamissakehi na hotīti yojetabbaṃ. Yesaṃ pana yehi hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘anārammaṇassa panā’’tiādi vuttaṃ. Yathā hi sārammaṇassa anārammaṇena anārammaṇamissakena ca vippayogo hoti, evaṃ sārammaṇenapi so hotiyeva. Tena viya anārammaṇassa anārammaṇamissakassa cāti daṭṭhabbaṃ.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਧਾਤੁਕਥਾਪਾਲ਼ਿ • Dhātukathāpāḷi / ੩. ਨਯਮੁਖਮਾਤਿਕਾ • 3. Nayamukhamātikā
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ੩. ਨਯਮੁਖਮਾਤਿਕਾવਣ੍ਣਨਾ • 3. Nayamukhamātikāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ੩. ਨਯਮੁਖਮਾਤਿਕਾવਣ੍ਣਨਾ • 3. Nayamukhamātikāvaṇṇanā
