| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
ನಯಸಮುಟ್ಠಾನವಾರವಣ್ಣನಾ
Nayasamuṭṭhānavāravaṇṇanā
೭೯. ಏವಂ ನಾನಾಸುತ್ತವಸೇನ ಏಕಸುತ್ತವಸೇನ ಚ ಹಾರವಿಚಾರಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ನಯವಿಚಾರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ನಯಸಮುಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಯಥಾ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮೋ ದೇಸನಾಹಾರೋ, ಅಸ್ಸಾದಾದೀನವತಾತಿ ಗಾಥಾ। ಅಯಂ ದೇಸನಾಹಾರೋ ಕಿಂ ದೇಸಯತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಹಾರನಿದ್ದೇಸೋ ಆರದ್ಧೋ, ಏವಂ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮೋ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟೋ, ತಣ್ಹಞ್ಚ ಅವಿಜ್ಜಮ್ಪಿ ಚಾತಿ ಗಾಥಾ, ಅಯಂ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟೋ ಕಿಂ ನಯತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಅನಾರಭಿತ್ವಾ ಸಮುಟ್ಠಾನಮುಖೇನ ಆರದ್ಧನ್ತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಹಾರನಯಾನಂ ವಿಸಯಭೇದತೋ। ಯಥಾ ಹಿ ಹಾರಾ ಬ್ಯಞ್ಜನಮುಖೇನ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸಂವಣ್ಣನಾ, ನ ಏವಂ ನಯಾ। ನಯಾ ಪನ ನಾನಾಸುತ್ತತೋ ನಿದ್ಧಾರಿತೇಹಿ ತಣ್ಹಾವಿಜ್ಜಾದೀಹಿ ಮೂಲಪದೇಹಿ ಚತುಸಚ್ಚಯೋಜನಾಯ ನಯತೋ ಅನುಬುಜ್ಝಿಯಮಾನೋ ದುಕ್ಖಾದಿಅತ್ಥೋ। ಸೋ ಹಿ ಮಗ್ಗಞಾಣಂ ನಯತಿ ಸಮ್ಪಾಪೇತೀತಿ ನಯೋ। ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತಾನಂ ಪನ ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞುಆದೀನಂ ತಿಣ್ಣಂ ವೇನೇಯ್ಯಾನಂ ವಸೇನ ಮೂಲಪದವಿಭಾಗತೋ ತಿಧಾ ವಿಭತ್ತಾ। ಏಕಮೇಕೋ ಚೇತ್ಥ ಯತೋ ನೇತಿ, ಯಞ್ಚ ನೇತಿ, ತೇಸಂ ಸಂಕಿಲೇಸವೋದಾನಾನಂ ವಿಭಾಗತೋ ದ್ವಿಸಙ್ಗಹೋ ಚತುಛಅಟ್ಠದಿಸೋ ಚಾತಿ ಭಿನ್ನೋ ಹಾರನಯಾನಂ ವಿಸಯೋ। ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಹಾರಾ ಬ್ಯಞ್ಜನವಿಚಯೋ, ಸುತ್ತಸ್ಸ ನಯಾ ತಯೋ ಚ ಸುತ್ತತ್ಥೋ’’ತಿ (ನೇತ್ತಿ॰ ಸಙ್ಗಹವಾರ)। ಏವಂ ವಿಸಿಟ್ಠವಿಸಯತ್ತಾ ಹಾರನಯಾನಂ ಹಾರೇಹಿ ಅಞ್ಞಥಾ ನಯೇ ನಿದ್ದಿಸನ್ತೋ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ನಯಸಮುಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ।
79. Evaṃ nānāsuttavasena ekasuttavasena ca hāravicāraṃ dassetvā idāni nayavicāraṃ dassetuṃ ‘‘tattha katamaṃ nayasamuṭṭhāna’’ntiādi āraddhaṃ. Kasmā panettha yathā ‘‘tattha katamo desanāhāro, assādādīnavatāti gāthā. Ayaṃ desanāhāro kiṃ desayatī’’tiādinā hāraniddeso āraddho, evaṃ ‘‘tattha katamo nandiyāvaṭṭo, taṇhañca avijjampi cāti gāthā, ayaṃ nandiyāvaṭṭo kiṃ nayatī’’tiādinā anārabhitvā samuṭṭhānamukhena āraddhanti? Vuccate – hāranayānaṃ visayabhedato. Yathā hi hārā byañjanamukhena suttassa atthasaṃvaṇṇanā, na evaṃ nayā. Nayā pana nānāsuttato niddhāritehi taṇhāvijjādīhi mūlapadehi catusaccayojanāya nayato anubujjhiyamāno dukkhādiattho. So hi maggañāṇaṃ nayati sampāpetīti nayo. Paṭivijjhantānaṃ pana ugghaṭitaññuādīnaṃ tiṇṇaṃ veneyyānaṃ vasena mūlapadavibhāgato tidhā vibhattā. Ekameko cettha yato neti, yañca neti, tesaṃ saṃkilesavodānānaṃ vibhāgato dvisaṅgaho catuchaaṭṭhadiso cāti bhinno hāranayānaṃ visayo. Tathā hi vuttaṃ – ‘‘hārā byañjanavicayo, suttassa nayā tayo ca suttattho’’ti (netti. saṅgahavāra). Evaṃ visiṭṭhavisayattā hāranayānaṃ hārehi aññathā naye niddisanto ‘‘tattha katamaṃ nayasamuṭṭhāna’’ntiādimāha.
ತತ್ಥಾಯಂ ವಚನತ್ಥೋ – ಸಮುಟ್ಠಹನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ। ಕೇ ಸಮುಟ್ಠಹನ್ತಿ? ನಯಾ। ನಯಾನಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ ನಯಸಮುಟ್ಠಾನಂ। ಕಿಂ ಪನ ತಂ? ತಂತಂಮೂಲಪದೇಹಿ ಚತುಸಚ್ಚಯೋಜನಾ। ಸಾ ಹಿ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಾದೀನಂ ನಯಾನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನತಾಯ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಭೂಮೀತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ। ತಥಾ ಚ ವಕ್ಖತಿ – ‘‘ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಸ್ಸ ನಯಸ್ಸ ಭೂಮೀ’’ತಿ (ನೇತ್ತಿ॰ ೮೧)। ಪುಬ್ಬಾ ಕೋಟಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಚ ಭವತಣ್ಹಾಯ ಚಾತಿಆದಿ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಸ್ಸ ನಯಸ್ಸ ಭೂಮಿದಸ್ಸನಂ। ತತ್ಥ ಪುಬ್ಬಾ ಕೋಟಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಅಸುಕಸ್ಸ ನಾಮ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ, ಅಸುಕಸ್ಸ ವಾ ಚಕ್ಕವತ್ತಿನೋ ಕಾಲೇ ಅವಿಜ್ಜಾ ಭವತಣ್ಹಾ ಚ ಉಪ್ಪನ್ನಾ। ತತೋ ಪುಬ್ಬೇ ನಾಹೋಸೀತಿ ಏವಂ ಅವಿಜ್ಜಾಭವತಣ್ಹಾನಂ ನ ಕಾಚಿ ಪುರಿಮಾ ಮರಿಯಾದಾ ಉಪಲಬ್ಭತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಅನಮತಗ್ಗತ್ತಾ ಸಂಸಾರಸ್ಸ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ಅನಮತಗ್ಗೋಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಂಸಾರೋ, ಪುಬ್ಬಾ ಕೋಟಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೧೨೪; ಕಥಾ॰ ೭೫) ವಿತ್ಥಾರೋ। ತತ್ಥಾತಿ ಅವಿಜ್ಜಾಭವತಣ್ಹಾಸು। ಯದಿಪಿ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಸಂಯೋಜನಭಾವೋ, ತಣ್ಹಾಯ ಚ ನೀವರಣಭಾವೋ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತೋ, ತಥಾಪಿ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತಾದೀನವೇಹಿ ಭವೇಹಿ ತಣ್ಹಾ ಸಂಯೋಜೇತೀತಿ ಇಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾನೀವರಣಂ ತಣ್ಹಾಸಂಯೋಜನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
Tatthāyaṃ vacanattho – samuṭṭhahanti etenāti samuṭṭhānaṃ. Ke samuṭṭhahanti? Nayā. Nayānaṃ samuṭṭhānaṃ nayasamuṭṭhānaṃ. Kiṃ pana taṃ? Taṃtaṃmūlapadehi catusaccayojanā. Sā hi nandiyāvaṭṭādīnaṃ nayānaṃ uppattiṭṭhānatāya samuṭṭhānaṃ bhūmīti ca vuccati. Tathā ca vakkhati – ‘‘ayaṃ vuccati nandiyāvaṭṭassa nayassa bhūmī’’ti (netti. 81). Pubbā koṭi na paññāyati avijjāya ca bhavataṇhāya cātiādi nandiyāvaṭṭassa nayassa bhūmidassanaṃ. Tattha pubbā koṭi na paññāyatīti asukassa nāma buddhassa bhagavato, asukassa vā cakkavattino kāle avijjā bhavataṇhā ca uppannā. Tato pubbe nāhosīti evaṃ avijjābhavataṇhānaṃ na kāci purimā mariyādā upalabbhati. Kasmā? Anamataggattā saṃsārassa. Vuttañhetaṃ – ‘‘anamataggoyaṃ, bhikkhave, saṃsāro, pubbā koṭi na paññāyatī’’ti (saṃ. ni. 2.124; kathā. 75) vitthāro. Tatthāti avijjābhavataṇhāsu. Yadipi avijjāya saṃyojanabhāvo, taṇhāya ca nīvaraṇabhāvo pāḷiyaṃ vutto, tathāpi avijjāya paṭicchāditādīnavehi bhavehi taṇhā saṃyojetīti imassa atthassa dassanatthaṃ ‘‘avijjānīvaraṇaṃ taṇhāsaṃyojana’’nti vuttaṃ.
ಅವಿಜ್ಜಾಸಂಯುತ್ತಾತಿ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಮಿಸ್ಸಿತಾ, ಅವಿಜ್ಜಾಯ ವಾ ಅಭಿನಿವೇಸವತ್ಥೂಸು ಬದ್ಧಾ। ಅವಿಜ್ಜಾಪಕ್ಖೇನ ವಿಚರನ್ತೀತಿ ಅವಿಜ್ಜಾಪಕ್ಖೇನ ಅವಿಜ್ಜಾಸಹಾಯೇನ ದ್ವಾದಸವಿಧೇನ ವಿಪಲ್ಲಾಸೇನ ಅಭಿನಿವೇಸವತ್ಥುಭೂತೇ ಆರಮ್ಮಣೇ ಪವತ್ತನ್ತಿ। ತೇ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ದಿಟ್ಠಿಚರಿತಾತಿ ತೇ ಅವಿಜ್ಜಾಭಿಭೂತಾ ರೂಪಾದೀನಿ ನಿಚ್ಚಾದಿತೋ ಅಭಿನಿವಿಸನ್ತಾ ದಿಟ್ಠಿಚರಿತಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ದಿಟ್ಠಿಚರಿತಾ ನಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಣ್ಹಾಪಕ್ಖೇನಾತಿ ಅಟ್ಠಸತತಣ್ಹಾವಿಚರಿತೇನ। ದಿಟ್ಠಿವಿಚರಿತೇ ತಣ್ಹಾವಿಚರಿತೇ ಚ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ದಿಟ್ಠಿಚರಿತಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಅತ್ತಕಿಲಮಥಾನುಯೋಗನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯಸ್ಸ ಕಿಲಿಸ್ಸನಪಯೋಗಂ ಅತ್ತಪರಿತಾಪನಪಟಿಪತ್ತಿಂ। ಕಾಮಸುಖಲ್ಲಿಕಾನುಯೋಗನ್ತಿ ಕಾಮಸುಖಸ್ಸ ಅಲ್ಲೀಯನಪಯೋಗಂ ಕಾಮೇಸು ಪಾತಬ್ಯತಂ।
Avijjāsaṃyuttāti avijjāya missitā, avijjāya vā abhinivesavatthūsu baddhā. Avijjāpakkhena vicarantīti avijjāpakkhena avijjāsahāyena dvādasavidhena vipallāsena abhinivesavatthubhūte ārammaṇe pavattanti. Te vuccanti diṭṭhicaritāti te avijjābhibhūtā rūpādīni niccādito abhinivisantā diṭṭhicaritāti vuccanti, diṭṭhicaritā nāmāti attho. Taṇhāpakkhenāti aṭṭhasatataṇhāvicaritena. Diṭṭhivicarite taṇhāvicarite ca paṭipattiyā vibhajitvā dassetuṃ ‘‘diṭṭhicaritā’’tiādi vuttaṃ. Tattha attakilamathānuyoganti attano kāyassa kilissanapayogaṃ attaparitāpanapaṭipattiṃ. Kāmasukhallikānuyoganti kāmasukhassa allīyanapayogaṃ kāmesu pātabyataṃ.
ಯದಿಪಿ ಬಾಹಿರಕಾ ‘‘ದುಕ್ಖಂ ತಣ್ಹಾ’’ತಿ ಚ ಜಾನನ್ತಿ ‘‘ಇದಂ ದುಕ್ಖಂ, ಏತ್ತಕಂ ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ, ‘‘ಅಯಂ ತಣ್ಹಾ, ಅಯಂ ತಸ್ಸಾ ವಿರಾಗೋ’’ತಿ ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯಪಹಾತಬ್ಬಭಾವೇನ ಪನ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ಇತಿ ಪವತ್ತಿಪವತ್ತಿಹೇತುಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಜಾನನ್ತಿ। ಕಾ ಪನ ಕಥಾ ನಿವತ್ತಿನಿವತ್ತಿಹೇತೂಸೂತಿ ಆಹ – ‘‘ಇತೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ನತ್ಥಿ ಸಚ್ಚವವತ್ಥಾನ’’ನ್ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಸಚ್ಚಪ್ಪಕಾಸನಾತಿ ಸಚ್ಚದೇಸನಾ। ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಕೋಸಲ್ಲನ್ತಿ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಸು ಭಾವನಾಕೋಸಲ್ಲಂ, ತಾಸು ಉಗ್ಗಹಪರಿಪುಚ್ಛಾಸವನಮನಸಿಕಾರಕೋಸಲ್ಲಂ ವಾ। ವಿಪಸ್ಸನಾಧಿಟ್ಠಾನಞ್ಚೇತ್ಥ ಸಮಥಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ಉಪಸಮಸುಖಪ್ಪತ್ತೀತಿ ಕಿಲೇಸಾನಂ ವೂಪಸಮಸುಖಾಧಿಗಮೋ। ವಿಪರೀತಚೇತಾತಿ ಮಿಚ್ಛಾಭಿನಿವಿಟ್ಠಚೇತಾ। ನತ್ಥಿ ಸುಖೇನ ಸುಖನ್ತಿ ಯಂ ಅನವಜ್ಜಪಚ್ಚಯಪರಿಭೋಗಸುಖೇನ ಕಾಯಂ ಚಿತ್ತಞ್ಚ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧದರಥಂ ಕತ್ವಾ ಅರಿಯೇಹಿ ಪತ್ತಬ್ಬಂ ಉಪಸಮಸುಖಂ, ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ। ದುಕ್ಖೇನಾತಿ ಕಾಯಖೇದನದುಕ್ಖೇನ।
Yadipi bāhirakā ‘‘dukkhaṃ taṇhā’’ti ca jānanti ‘‘idaṃ dukkhaṃ, ettakaṃ dukkha’’nti, ‘‘ayaṃ taṇhā, ayaṃ tassā virāgo’’ti pariññeyyapahātabbabhāvena pana na jānanti, iti pavattipavattihetumattampi na jānanti. Kā pana kathā nivattinivattihetūsūti āha – ‘‘ito bahiddhā natthi saccavavatthāna’’ntiādi. Tattha saccappakāsanāti saccadesanā. Samathavipassanākosallanti samathavipassanāsu bhāvanākosallaṃ, tāsu uggahaparipucchāsavanamanasikārakosallaṃ vā. Vipassanādhiṭṭhānañcettha samathaṃ adhippetaṃ. Upasamasukhappattīti kilesānaṃ vūpasamasukhādhigamo. Viparītacetāti micchābhiniviṭṭhacetā. Natthi sukhena sukhanti yaṃ anavajjapaccayaparibhogasukhena kāyaṃ cittañca paṭippassaddhadarathaṃ katvā ariyehi pattabbaṃ upasamasukhaṃ, taṃ paṭikkhipati. Dukkhenāti kāyakhedanadukkhena.
ಸೋ ಲೋಕಂ ವಡ್ಢಯತೀತಿ ಸೋ ಕಾಮೇ ಪಟಿಸೇವೇನ್ತೋ ಅತ್ತಭಾವಸಙ್ಖಾತಂ ಲೋಕಂ ವಡ್ಢೇತಿ ಪೀನೇತಿ। ಪುತ್ತನತ್ತುಪರಮ್ಪರಾಯ ವಾ ಸಂಸಾರಸ್ಸ ಅನುಪಚ್ಛೇದನತೋ ಸತ್ತಲೋಕಂ ವಡ್ಢೇತಿ। ಬಹುಂ ಪುಞ್ಞಂ ಪಸವತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾಮಗುಣೇಹಿ ಸನ್ತಪ್ಪನೇನ ಪುತ್ತಮುಖದಸ್ಸನೇನ ಚ ಬಹುಂ ಪುಞ್ಞಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ। ಅಭಿನಿವೇಸಸ್ಸ ನಾತಿದಳ್ಹತಾಯ ಏವಂಸಞ್ಞೀ। ದಳ್ಹತಾಯ ಏವಂದಿಟ್ಠೀ ದುಕ್ಖೇನ ಸುಖಂ ಪತ್ಥಯಮಾನಾ ಅತ್ತಕಿಲಮಥಾನುಯೋಗಮನುಯುತ್ತಾ ಕಾಮೇಸು ಪುಞ್ಞಸಞ್ಞೀ ಕಾಮಸುಖಲ್ಲಿಕಾನುಯೋಗಮನುಯುತ್ತಾ ಚ ವಿಹರನ್ತೀತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।
So lokaṃ vaḍḍhayatīti so kāme paṭisevento attabhāvasaṅkhātaṃ lokaṃ vaḍḍheti pīneti. Puttanattuparamparāya vā saṃsārassa anupacchedanato sattalokaṃ vaḍḍheti. Bahuṃ puññaṃ pasavatīti attano pañcahi kāmaguṇehi santappanena puttamukhadassanena ca bahuṃ puññaṃ uppādeti. Abhinivesassa nātidaḷhatāya evaṃsaññī. Daḷhatāya evaṃdiṭṭhī dukkhena sukhaṃ patthayamānā attakilamathānuyogamanuyuttā kāmesu puññasaññī kāmasukhallikānuyogamanuyuttā ca viharantīti yojetabbaṃ.
ತದಭಿಞ್ಞಾ ಸನ್ತಾತಿ ತಥಾಸಞ್ಞಿನೋ ಸಮಾನಾ। ರೋಗಮೇವ ವಡ್ಢಯನ್ತೀತಿ ಅತ್ತಭಾವರೋಗಮೇವ ಕಿಲೇಸರೋಗಮೇವ ವಾ ಅಪರಾಪರಂ ವಡ್ಢೇನ್ತಿ। ಗಣ್ಡಸಲ್ಲೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ರೋಗಾಭಿತುನ್ನಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತರೋಗಬ್ಯಾಧಿತಾ। ಗಣ್ಡಪಟಿಪೀಳಿತಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಗಣ್ಡಬಾಧಿತಾ। ಸಲ್ಲಾನುವಿದ್ಧಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಸಲ್ಲೇನ ಅನುಪವಿಟ್ಠಾ। ಉಮ್ಮುಜ್ಜನಿಮುಜ್ಜಾನೀತಿ ಉಪಪಜ್ಜನಚವನಾನಿ। ಉಗ್ಘಾತನಿಗ್ಘಾತನ್ತಿ ಉಚ್ಚಾವಚಭಾವಂ। ರೋಗಗಣ್ಡಸಲ್ಲಭೇಸಜ್ಜನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತರೋಗಾದಿತಿಕಿಚ್ಛನಂ, ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾ ರೋಗನಿಗ್ಘಾತಕಭೇಸಜ್ಜ’’ನ್ತಿ। ತತ್ಥ ರೋಗನಿಗ್ಘಾತಕನ್ತಿ ರೋಗವೂಪಸಮನಂ। ‘‘ಸಂಕಿಲೇಸೋ ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ತೇಸಂ ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾದಿಭಾವೇನ ಕಥೇತಿ।
Tadabhiññā santāti tathāsaññino samānā. Rogameva vaḍḍhayantīti attabhāvarogameva kilesarogameva vā aparāparaṃ vaḍḍhenti. Gaṇḍasallesupi eseva nayo. Rogābhitunnāti yathāvuttarogabyādhitā. Gaṇḍapaṭipīḷitāti yathāvuttagaṇḍabādhitā. Sallānuviddhāti yathāvuttasallena anupaviṭṭhā. Ummujjanimujjānīti upapajjanacavanāni. Ugghātanigghātanti uccāvacabhāvaṃ. Rogagaṇḍasallabhesajjanti yathāvuttarogāditikicchanaṃ, samathavipassanaṃ sandhāya vadati. Tenevāha – ‘‘samathavipassanā roganigghātakabhesajja’’nti. Tattha roganigghātakanti rogavūpasamanaṃ. ‘‘Saṃkileso dukkha’’ntiādinā saccāni tesaṃ pariññeyyādibhāvena katheti.
ತತ್ಥ ಸಂಕಿಲೇಸೋ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಅತ್ತಕಿಲಮಥಾನುಯೋಗಕಾಮಸುಖಲ್ಲಿಕಾನುಯೋಗಸಂಕಿಲೇಸವನ್ತೋ, ತೇಹಿ ವಾ ಸಂಕಿಲಿಸ್ಸಮಾನೋ ರೂಪಾರೂಪಕಾಯೋ ದುಕ್ಖಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಂ। ತದಭಿಸಙ್ಗೋ ತಣ್ಹಾತಿ ತತ್ಥ ಅಭಿಸಙ್ಗೋ ಆಸಙ್ಗೋತಿ ಲದ್ಧನಾಮಾ ತಣ್ಹಾ।
Tattha saṃkileso dukkhanti attakilamathānuyogakāmasukhallikānuyogasaṃkilesavanto, tehi vā saṃkilissamāno rūpārūpakāyo dukkhaṃ ariyasaccaṃ. Tadabhisaṅgo taṇhāti tattha abhisaṅgo āsaṅgoti laddhanāmā taṇhā.
೮೦. ಇದಾನಿ ದಿಟ್ಠಿಚರಿತತಣ್ಹಾಚರಿತಾನಂ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿದಸ್ಸನೇ ಪವತ್ತಿಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ದಿಟ್ಠಿಚರಿತಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠಿಚರಿತಾ ರೂಪಂ ಅತ್ತತೋ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ದಿಟ್ಠಿಚರಿತಾ ದಿಟ್ಠಾಭಿನಿವೇಸಸ್ಸ ಬಲವಭಾವತೋ ರೂಪಂ ‘‘ಅತ್ತಾ’’ತಿ ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ತೇಸಞ್ಹಿ ಅತ್ತಾಭಿನಿವೇಸೋ ಬಲವಾ, ನ ತಥಾ ಅತ್ತನಿಯಾಭಿನಿವೇಸೋ। ಏಸ ನಯೋ ವೇದನನ್ತಿಆದೀಸುಪಿ। ತಣ್ಹಾಚರಿತಾ ರೂಪವನ್ತಂ ಅತ್ತಾನನ್ತಿ ತಣ್ಹಾಚರಿತಾ ತಣ್ಹಾಭಿನಿವೇಸಸ್ಸ ಬಲವಭಾವತೋ ರೂಪಂ ಅತ್ತನೋ ಕಿಞ್ಚನಪಲಿಬೋಧಭಾವೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಂ ವೇದನಾದಿಂ ‘‘ಅತ್ತಾ’’ತಿ ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ಅತ್ತನಿ ವಾ ರೂಪನ್ತಿ ಅತ್ತಾಧಾರಂ ವಾ ರೂಪಂ। ರೂಪಸ್ಮಿಂ ವಾ ಅತ್ತಾನನ್ತಿ ರೂಪಾಧಾರಂ ವಾ ಅತ್ತಾನಂ। ವೇದನಾವನ್ತನ್ತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏತೇಸಞ್ಹಿ ಅತ್ತನಿಯಾಭಿನಿವೇಸೋ ಬಲವಾ, ನ ತಥಾ ಅತ್ತಾಭಿನಿವೇಸೋ। ತಸ್ಮಾ ಯಥಾಲದ್ಧಂ ಅತ್ತನಿಯನ್ತಿ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ತದಞ್ಞಂ ‘‘ಅತ್ತಾ’’ತಿ ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ವೀಸತಿವತ್ಥುಕಾ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠೀತಿ ಅಯಂ ಪಞ್ಚಸು ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇಸು ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಚತುನ್ನಂ ಚತುನ್ನಂ ಗಾಹಾನಂ ವಸೇನ ವೀಸತಿವತ್ಥುಕಾ ಸತಿ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಸಙ್ಖಾತೇ ಕಾಯೇ, ಸತೀ ವಾ ವಿಜ್ಜಮಾನಾ ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠೀತಿ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿ।
80. Idāni diṭṭhicaritataṇhācaritānaṃ sakkāyadiṭṭhidassane pavattibhedaṃ dassetuṃ ‘‘diṭṭhicaritā’’tiādi vuttaṃ. Tattha diṭṭhicaritā rūpaṃ attato upagacchantīti diṭṭhicaritā diṭṭhābhinivesassa balavabhāvato rūpaṃ ‘‘attā’’ti gaṇhanti. Tesañhi attābhiniveso balavā, na tathā attaniyābhiniveso. Esa nayo vedanantiādīsupi. Taṇhācaritā rūpavantaṃ attānanti taṇhācaritā taṇhābhinivesassa balavabhāvato rūpaṃ attano kiñcanapalibodhabhāve ṭhapetvā avasesaṃ vedanādiṃ ‘‘attā’’ti gaṇhanti. Attani vā rūpanti attādhāraṃ vā rūpaṃ. Rūpasmiṃ vāattānanti rūpādhāraṃ vā attānaṃ. Vedanāvantantiādīsupi eseva nayo. Etesañhi attaniyābhiniveso balavā, na tathā attābhiniveso. Tasmā yathāladdhaṃ attaniyanti kappetvā tadaññaṃ ‘‘attā’’ti gaṇhanti. Ayaṃ vuccati vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhīti ayaṃ pañcasu upādānakkhandhesu ekekasmiṃ catunnaṃ catunnaṃ gāhānaṃ vasena vīsativatthukā sati vijjamāne khandhapañcakasaṅkhāte kāye, satī vā vijjamānā tattha diṭṭhīti sakkāyadiṭṭhi.
ಲೋಕುತ್ತರಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀತಿ ಪಠಮಮಗ್ಗಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ। ಅನ್ವಾಯಿಕಾತಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಅನುಗಾಮಿನೋ। ಯದಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿಯಾ ಪಜಹನವಸೇನ ಪವತ್ತಾ, ತದಾ ತಸ್ಸಾ ಅನುಗುಣಭಾವೇನ ಪವತ್ತಮಾನಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕೇ ಪನ ತೇತಿ? ಆಹ ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ’’ತಿಆದಿ। ‘‘ತೇ ತಯೋ ಖನ್ಧಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಅರಿಯಮಗ್ಗತೋ ಖನ್ಧಮುಖೇನ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾ ನಿದ್ಧಾರೇತಿ। ‘‘ತತ್ಥ ಸಕ್ಕಾಯೋ’’ತಿಆದಿ ಚತುಸಚ್ಚನಿದ್ಧಾರಣಂ। ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
Lokuttarā sammādiṭṭhīti paṭhamamaggasammādiṭṭhi. Anvāyikāti sammādiṭṭhiyā anugāmino. Yadā sammādiṭṭhi sakkāyadiṭṭhiyā pajahanavasena pavattā, tadā tassā anuguṇabhāvena pavattamānakāti attho. Ke pana teti? Āha ‘‘sammāsaṅkappo’’tiādi. ‘‘Te tayo khandhā’’tiādinā ariyamaggato khandhamukhena samathavipassanā niddhāreti. ‘‘Tattha sakkāyo’’tiādi catusaccaniddhāraṇaṃ. Taṃ sabbaṃ suviññeyyameva.
ಪುನ ‘‘ತತ್ಥ ಯೇ ರೂಪಂ ಅತ್ತತೋ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಕ್ಕಾಯದಸ್ಸನಮುಖೇನ ಉಚ್ಛೇದಾದಿಅನ್ತದ್ವಯಂ, ಮಜ್ಝಿಮಞ್ಚ ಪಟಿಪದಂ ನಿದ್ಧಾರೇತಿ। ತತ್ಥ ಇಮೇ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಉಚ್ಛೇದವಾದಿನೋತಿ ಇಮೇ ರೂಪಾದಿಕೇ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧೇ ಅತ್ತತೋ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಾ ರೂಪಾದೀನಂ ಅನಿಚ್ಚಭಾವತೋ ಉಚ್ಛಿಜ್ಜತಿ ಅತ್ತಾ ವಿನಸ್ಸತಿ ನ ಹೋತಿ ಪರಂ ಮರಣಾತಿ ಏವಂ ಅಭಿನಿವಿಸನತೋ ‘‘ಉಚ್ಛೇದವಾದಿನೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಇಮೇ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಸಸ್ಸತವಾದಿನೋತಿ ಇಮೇ ‘‘ರೂಪವನ್ತಂ ವಾ ಅತ್ತಾನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ರೂಪಾದಿವಿನಿಮುತ್ತೋ ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ಅತ್ತಾತಿ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಾ ‘‘ಸೋ ನಿಚ್ಚೋ ಧುವೋ ಸಸ್ಸತೋ’’ತಿ ಅಭಿನಿವಿಸನತೋ ‘‘ಸಸ್ಸತವಾದಿನೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ‘‘ಉಚ್ಛೇದಸಸ್ಸತವಾದಾ ಉಭೋ ಅನ್ತಾ, ಅಯಂ ಸಂಸಾರಪವತ್ತೀ’’ತಿಆದಿ ಸಚ್ಚನಿದ್ಧಾರಣಂ, ತಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ।
Puna ‘‘tattha ye rūpaṃ attato upagacchantī’’tiādinā sakkāyadassanamukhena ucchedādiantadvayaṃ, majjhimañca paṭipadaṃ niddhāreti. Tattha ime vuccanti ucchedavādinoti ime rūpādike pañcakkhandhe attato upagacchantā rūpādīnaṃ aniccabhāvato ucchijjati attā vinassati na hoti paraṃ maraṇāti evaṃ abhinivisanato ‘‘ucchedavādino’’ti vuccanti. Ime vuccanti sassatavādinoti ime ‘‘rūpavantaṃ vā attāna’’ntiādinā rūpādivinimutto añño koci attāti upagacchantā ‘‘so nicco dhuvo sassato’’ti abhinivisanato ‘‘sassatavādino’’ti vuccanti. ‘‘Ucchedasassatavādā ubho antā, ayaṃ saṃsārapavattī’’tiādi saccaniddhāraṇaṃ, taṃ suviññeyyaṃ.
ಉಚ್ಛೇದಸಸ್ಸತಂ ಸಮಾಸತೋ ವೀಸತಿವತ್ಥುಕಾ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠೀತಿ ಅತ್ತಾ ಉಚ್ಛಿಜ್ಜತಿ ಅತ್ತಾ ನಿಚ್ಚೋತಿ ಚ ಆದಿಪ್ಪವತ್ತನತೋ ಉಚ್ಛೇದಸಸ್ಸತದಸ್ಸನಂ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವೀಸತಿವತ್ಥುಕಾ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿ ಏವ ಹೋತಿ। ಸಬ್ಬೋಪಿ ಹಿ ಅತ್ತವಾದೋ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿಅನ್ತೋಗಧೋ ಏವಾತಿ। ವಿತ್ಥಾರತೋ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಾನೀತಿ ಉಚ್ಛೇದಸಸ್ಸತದಸ್ಸನಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲೇ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೨೮ ಆದಯೋ) ಆಗತಾನಿ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಾನಿ। ತೇಸನ್ತಿ ಏವಂ ಸಙ್ಖೇಪವಿತ್ಥಾರವನ್ತಾನಂ ಉಚ್ಛೇದಸಸ್ಸತದಸ್ಸನಾನಂ। ಪಟಿಪಕ್ಖೋತಿ ಪಹಾಯಕಪಟಿಪಕ್ಖೋ। ತೇಚತ್ತಾಲೀಸಂ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಾ ಧಮ್ಮಾತಿ ಅನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾ ದುಕ್ಖಸಞ್ಞಾ ಅನತ್ತಸಞ್ಞಾ ಪಹಾನಸಞ್ಞಾ ವಿರಾಗಸಞ್ಞಾ ನಿರೋಧಸಞ್ಞಾ ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ…ಪೇ॰… ಅರಿಯೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋತಿ ಏತೇ ತೇಚತ್ತಾಲೀಸಂ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ।
Ucchedasassataṃ samāsato vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhīti attā ucchijjati attā niccoti ca ādippavattanato ucchedasassatadassanaṃ saṅkhepato vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhi eva hoti. Sabbopi hi attavādo sakkāyadiṭṭhiantogadho evāti. Vitthārato dvāsaṭṭhi diṭṭhigatānīti ucchedasassatadassanaṃ vitthārena brahmajāle (dī. ni. 1.28 ādayo) āgatāni dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni. Tesanti evaṃ saṅkhepavitthāravantānaṃ ucchedasassatadassanānaṃ. Paṭipakkhoti pahāyakapaṭipakkho. Tecattālīsaṃ bodhipakkhiyā dhammāti aniccasaññā dukkhasaññā anattasaññā pahānasaññā virāgasaññā nirodhasaññā cattāro satipaṭṭhānā…pe… ariyo aṭṭhaṅgiko maggoti ete tecattālīsaṃ bodhipakkhiyā dhammā.
ಏವಂ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಪಟಿಪಕ್ಖಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪುನ ಸಮಥವಸೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಟ್ಠ ವಿಮೋಕ್ಖಾ ದಸ ಚ ಕಸಿಣಾಯತನಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ದ್ವಾಸಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಾನಿ ಮೋಹಜಾಲನ್ತಿ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಾನಿ ಮೋಹಜಾಲಹೇತುಕತ್ತಾ ಮೋಹಜಾಲಞ್ಚ। ಅನಾದಿಅನಿಧನಪ್ಪವತ್ತನ್ತಿ ಪುರಿಮಾಯ ಕೋಟಿಯಾ ಅಭಾವತೋ ಅನಾದಿ। ಅಸತಿ ಪಟಿಪಕ್ಖಾಧಿಗಮೇ ಸನ್ತಾನವಸೇನ ಅನುಪಚ್ಛೇದೇನ ಪವತ್ತನತೋ ಅನಿಧನಪ್ಪವತ್ತಂ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಮೋಹಜಾಲಹೇತುಕಾನಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಾನಿ ಮೋಹಜಾಲೇ ಪದಾಲಿತೇ ಪದಾಲಿತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ – ‘‘ತೇಚತ್ತಾಲೀಸಂ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ ಞಾಣವಜಿರಂ ಮೋಹಜಾಲಪ್ಪದಾಲನ’’ನ್ತಿ।
Evaṃ vipassanāvasena paṭipakkhaṃ dassetvā puna samathavasena dassetuṃ ‘‘aṭṭha vimokkhā dasa ca kasiṇāyatanānī’’ti vuttaṃ. Dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni mohajālanti dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni mohajālahetukattā mohajālañca. Anādianidhanappavattanti purimāya koṭiyā abhāvato anādi. Asati paṭipakkhādhigame santānavasena anupacchedena pavattanato anidhanappavattaṃ. Yasmā pana mohajālahetukāni diṭṭhigatāni mohajāle padālite padālitāni honti, tasmā vuttaṃ – ‘‘tecattālīsaṃ bodhipakkhiyā dhammā ñāṇavajiraṃ mohajālappadālana’’nti.
ತತ್ಥ ಞಾಣವಜಿರನ್ತಿ ವಜಿರೂಪಮಞಾಣಂ। ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತೇಜೇತ್ವಾ ತಿಕ್ಖಸಭಾವಂ ಆಪಾದಿತಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ಮಗ್ಗಞಾಣಞ್ಚ ಞಾಣವಜಿರಂ। ಇದಮೇವ ಹಿ ಞಾಣಂ ಭಗವತೋ ಪವತ್ತಂ ‘‘ಮಹಾವಜಿರಞಾಣ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಂ ಪನ ಸಸಮ್ಭಾರಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತೇಚತ್ತಾಲೀಸಂ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ಆಹ। ಮೋಹಜಾಲಪ್ಪದಾಲನನ್ತಿ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಸೇನ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ ಅವಿಜ್ಜಾಭವತಣ್ಹಾನಂ ಪದಾಲನಂ। ಅತೀತಾದಿಭೇದಭಿನ್ನೇಸು ರೂಪಾದೀಸು ಸಕಅತ್ತಭಾವಾದೀಸು ಚ ಸಂಸಿಬ್ಬನವಸೇನ ಪವತ್ತನತೋ ಜಾಲಂ ಭವತಣ್ಹಾ। ತಸ್ಸಾ ಹಿ ತಣ್ಹಾ ಜಾಲಿನೀ ಸಿಬ್ಬಿನೀ ಜಾಲನ್ತಿ ಚ ಅಧಿವಚನನ್ತಿ। ಏವಂ ಅತ್ತಕಿಲಮಥಾನುಯೋಗಕಾಮಸುಖಲ್ಲಿಕಾನುಯೋಗದಿಟ್ಠಿತಣ್ಹಾಭಿನಿವೇಸಸಸ್ಸತುಚ್ಛೇದಾನಂ ನಿದ್ಧಾರಣವಸೇನ ಮೋಹಜಾಲಪರಿಯಾಯವಿಸೇಸತೋ ಅವಿಜ್ಜಾತಣ್ಹಾ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಯಥಾನುಸನ್ಧಿನಾ ಸಂಕಿಲೇಸಪಕ್ಖಂ ನಿಗಮೇನ್ತೋ ‘‘ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ ಪುಬ್ಬಾ ಕೋಟಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಚ ಭವತಣ್ಹಾಯ ಚಾ’’ತಿ ಆಹ।
Tattha ñāṇavajiranti vajirūpamañāṇaṃ. Aṭṭha samāpattiyo samāpajjitvā tejetvā tikkhasabhāvaṃ āpāditaṃ vipassanāñāṇaṃ maggañāṇañca ñāṇavajiraṃ. Idameva hi ñāṇaṃ bhagavato pavattaṃ ‘‘mahāvajirañāṇa’’nti vuccati. Taṃ pana sasambhāraṃ katvā dassento ‘‘tecattālīsaṃ bodhipakkhiyā dhammā’’ti āha. Mohajālappadālananti pubbabhāge vikkhambhanavasena maggakkhaṇe samucchedavasena avijjābhavataṇhānaṃ padālanaṃ. Atītādibhedabhinnesu rūpādīsu sakaattabhāvādīsu ca saṃsibbanavasena pavattanato jālaṃ bhavataṇhā. Tassā hi taṇhā jālinī sibbinī jālanti ca adhivacananti. Evaṃ attakilamathānuyogakāmasukhallikānuyogadiṭṭhitaṇhābhinivesasassatucchedānaṃ niddhāraṇavasena mohajālapariyāyavisesato avijjātaṇhā vibhajitvā yathānusandhinā saṃkilesapakkhaṃ nigamento ‘‘tena vuccati pubbā koṭi na paññāyati avijjāya ca bhavataṇhāya cā’’ti āha.
೮೧. ‘‘ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠಿಚರಿತೋ’’ತಿಆದಿನಾ ವೋದಾನಪಕ್ಖಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ತತ್ಥ ಸಲ್ಲೇಖಾನುಸನ್ತತವುತ್ತೀತಿ ಅನುಪದ್ದುತಸಲ್ಲೇಖವುತ್ತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಸಲ್ಲೇಖೇ ತಿಬ್ಬಗಾರವೋ। ದಿಟ್ಠಿಚರಿತೋ ಹಿ ತಪೋಜಿಗುಚ್ಛಾದಿನಾ ಅನುಪಾಯೇನಪಿ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಸಲ್ಲೇಖನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಚರತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಧುತಧಮ್ಮವಸೇನ ಸಲ್ಲೇಖಪಟಿಪದಂ ಪೂರೇತಿ। ಸಿಕ್ಖಾನುಸನ್ತತವುತ್ತೀತಿ ಅಚ್ಛಿದ್ದಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲವುತ್ತಿ। ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸವಿಸಯೇ ಪಞ್ಞಾಸದಿಸೀ ಪವತ್ತೀತಿ ಸೋ ವಿಸುಜ್ಝಮಾನೋ ಪಞ್ಞಾಧಿಕೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹ – ‘‘ದಿಟ್ಠಿಚರಿತೋ ಸಮ್ಮತ್ತನಿಯಾಮಂ ಓಕ್ಕಮನ್ತೋ ಧಮ್ಮಾನುಸಾರೀ ಭವತೀ’’ತಿ। ತಣ್ಹಾವಸೇನ ಮಿಚ್ಛಾವಿಮೋಕ್ಖೋ ಹೋತೀತಿ ತಣ್ಹಾಚರಿತೋ ವಿಸುಜ್ಝಮಾನೋ ಸದ್ಧಾಧಿಕೋವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ – ‘‘ತಣ್ಹಾಚರಿತೋ ಸಮ್ಮತ್ತನಿಯಾಮಂ ಓಕ್ಕಮನ್ತೋ ಸದ್ಧಾನುಸಾರೀ ಭವತೀ’’ತಿ। ದಿಟ್ಠಿಚರಿತೋ ಸುಖಾಯ ಪಟಿಪದಾಯಾತಿಆದಿ ಪಟಿಪದಾನಿದ್ದೇಸೋ ಹೇಟ್ಠಾ ದೇಸನಾಹಾರವಿಭಙ್ಗೇ (ನೇತ್ತಿ॰ ೫ ಆದಯೋ) ಆಗತೋ ಏವ, ಅತ್ಥೋಪಿ ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರತೋ ವುತ್ತೋ ಏವ।
81.‘‘Tatthadiṭṭhicarito’’tiādinā vodānapakkhaṃ dasseti. Tattha sallekhānusantatavuttīti anupaddutasallekhavutti. Kasmā? Yasmā sallekhe tibbagāravo. Diṭṭhicarito hi tapojigucchādinā anupāyenapi yebhuyyena kilesānaṃ sallekhanādhippāyena carati, tasmā so sāsane pabbajito dhutadhammavasena sallekhapaṭipadaṃ pūreti. Sikkhānusantatavuttīti acchiddacatupārisuddhisīlavutti. Diṭṭhiyā savisaye paññāsadisī pavattīti so visujjhamāno paññādhiko hotīti āha – ‘‘diṭṭhicarito sammattaniyāmaṃ okkamanto dhammānusārī bhavatī’’ti. Taṇhāvasena micchāvimokkho hotīti taṇhācarito visujjhamāno saddhādhikova hoti, tasmā vuttaṃ – ‘‘taṇhācarito sammattaniyāmaṃ okkamanto saddhānusārī bhavatī’’ti. Diṭṭhicarito sukhāya paṭipadāyātiādi paṭipadāniddeso heṭṭhā desanāhāravibhaṅge (netti. 5 ādayo) āgato eva, atthopi tattha sabbappakārato vutto eva.
ಅಪುಬ್ಬಪದೇಸು ಪನ ವಿವೇಚಿಯಮಾನೋತಿ ವಿಮೋಚಿಯಮಾನೋ। ಪಟಿನಿಸ್ಸರತೀತಿ ನಿಯ್ಯಾತಿ ವಿಮುಚ್ಚತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ದನ್ಧಞ್ಚ ಧಮ್ಮಂ ಆಜಾನಾತೀತಿ ತಣ್ಹಾಚರಿತಸ್ಸ ಮನ್ದಪಞ್ಞಸ್ಸ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ತಿಕ್ಖಪಞ್ಞೋ ಪನ ಖಿಪ್ಪಂ ಧಮ್ಮಂ ಆಜಾನಾತೀತಿ। ‘‘ಸತ್ತಾಪಿ ದುವಿಧಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಇನ್ದ್ರಿಯವಿಭಾಗೇನ ಪುನ ಪಟಿಪದಾವಿಭಾಗಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ತಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ।
Apubbapadesu pana viveciyamānoti vimociyamāno. Paṭinissaratīti niyyāti vimuccatīti attho. Dandhañca dhammaṃ ājānātīti taṇhācaritassa mandapaññassa vasena vuttaṃ. Tikkhapañño pana khippaṃ dhammaṃ ājānātīti. ‘‘Sattāpi duvidhā’’tiādinā indriyavibhāgena puna paṭipadāvibhāgaṃ dasseti, taṃ suviññeyyaṃ.
‘‘ಯೇ ಹಿ ಕೇಚೀ’’ತಿಆದಿನಾ ತಾಸಂ ಪಟಿಪದಾನಂ ನಿಯ್ಯಾನೇ ತೀಸುಪಿ ಕಾಲೇಸು ಏಕನ್ತಿಕಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ತತ್ಥ ಇಮಾಹಿ ಏವ ಚತೂಹಿ ಪಟಿಪದಾಹೀತಿ ಇಮಾಹಿ ಏವ ಚತೂಹಿ ಪಟಿಪದಾಹಿ, ತಬ್ಬಿನಿಮುತ್ತಾಯ ಅಞ್ಞಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ಅಭಾವತೋ। ಚತುಕ್ಕಮಗ್ಗನ್ತಿ ಪಟಿಪದಾಚತುಕ್ಕಂ, ಪಟಿಪದಾ ಹಿ ಮಗ್ಗೋತಿ। ಅಥ ವಾ ಚತುಕ್ಕಮಗ್ಗನ್ತಿ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಸ್ಸ ಚತುದ್ದಿಸಾಸಙ್ಖಾತಂ ಮಗ್ಗಂ। ತಾ ಪನ ಚತಸ್ಸೋ ದಿಸಾ ದಿಸಾಲೋಚನನಯೇ ಆಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಕಿಮತ್ಥಂ ಪನ ಚತುಕ್ಕಮಗ್ಗಂ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅಬುಧಜನಸೇವಿತಾಯಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಅಬುಧಜನಸೇವಿತಾಯಾತಿ ಅಪಣ್ಡಿತಜನಸೇವಿತಾಯ। ಬಾಲಕನ್ತಾಯಾತಿ ಬಾಲಜನಕಾಮಿತಾಯ। ರತ್ತವಾಸಿನಿಯಾತಿ ರತ್ತೇಸು ರಾಗಾಭಿಭೂತೇಸು ವಸತೀತಿ ರತ್ತವಾಸಿನೀ, ತಸ್ಸಾ। ನನ್ದಿಯಾತಿ ತತ್ರ ತತ್ರಾಭಿನನ್ದನಟ್ಠೇನ ನನ್ದೀಸಙ್ಖಾತಾಯ। ಅವಟ್ಟನತ್ಥನ್ತಿ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದನತ್ಥಂ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಸ್ಸ ನಯಸ್ಸ ಭೂಮೀತಿ ಅಯಂ ತಣ್ಹಾವಿಜ್ಜಾನಂ ವಸೇನ ಸಂಕಿಲೇಸಪಕ್ಖೇ ದ್ವೇ ದಿಸಾ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾನಂ ವಸೇನ ವೋದಾನಪಕ್ಖೇಪಿ ದ್ವೇ ದಿಸಾ ಚತುಸಚ್ಚಯೋಜನಾ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಸ್ಸ ನಯಸ್ಸ ಸಮುಟ್ಠಾನತಾಯ ಭೂಮೀತಿ।
‘‘Ye hi kecī’’tiādinā tāsaṃ paṭipadānaṃ niyyāne tīsupi kālesu ekantikabhāvaṃ dasseti. Tattha imāhi eva catūhi paṭipadāhīti imāhi eva catūhi paṭipadāhi, tabbinimuttāya aññāya paṭipadāya abhāvato. Catukkamagganti paṭipadācatukkaṃ, paṭipadā hi maggoti. Atha vā catukkamagganti nandiyāvaṭṭassa catuddisāsaṅkhātaṃ maggaṃ. Tā pana catasso disā disālocananaye āgamissanti. Kimatthaṃ pana catukkamaggaṃ paññapentīti āha ‘‘abudhajanasevitāyā’’tiādi. Tattha abudhajanasevitāyāti apaṇḍitajanasevitāya. Bālakantāyāti bālajanakāmitāya. Rattavāsiniyāti rattesu rāgābhibhūtesu vasatīti rattavāsinī, tassā. Nandiyāti tatra tatrābhinandanaṭṭhena nandīsaṅkhātāya. Avaṭṭanatthanti samucchindanatthaṃ. Ayaṃ vuccati nandiyāvaṭṭassa nayassa bhūmīti ayaṃ taṇhāvijjānaṃ vasena saṃkilesapakkhe dve disā samathavipassanānaṃ vasena vodānapakkhepi dve disā catusaccayojanā nandiyāvaṭṭassa nayassa samuṭṭhānatāya bhūmīti.
೮೨. ಏವಂ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಸ್ಸ ನಯಸ್ಸ ಭೂಮಿಂ ನಿದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತಸ್ಸ ದಿಸಾಭೂತಧಮ್ಮೇ ನಿದ್ದಿಸನ್ತೇನ ಯಸ್ಮಾ ಚಸ್ಸ ದಿಸಾಭೂತಧಮ್ಮೇಸು ವುತ್ತೇಸು ದಿಸಾಲೋಚನನಯೋ ವುತ್ತೋಯೇವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ವೇಯ್ಯಾಕರಣೇಸು ಹಿ ಯೇ ಕುಸಲಾಕುಸಲಾ’’ತಿ ದಿಸಾಲೋಚನಲಕ್ಖಣಂ ಏಕದೇಸೇನ ಪಚ್ಚಾಮಸಿತ್ವಾ ‘‘ತೇ ದುವಿಧಾ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ತೇತಿ ದಿಸಾಭೂತಧಮ್ಮಾ। ದುವಿಧಾತಿ ‘‘ಇಮೇ ಸಂಕಿಲೇಸಧಮ್ಮಾ, ಇಮೇ ವೋದಾನಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ಏವಂ ದುವಿಧೇನ। ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾತಿ ಉಪಪತ್ತಿತೋ ಪರಿತೋ ಇಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ, ಧಮ್ಮಯುತ್ತಿತೋ ತಂತಂದಿಸಾಭಾವೇನ ಪೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ ಆಲೋಚಿತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
82. Evaṃ nandiyāvaṭṭassa nayassa bhūmiṃ niddisitvā idāni tassa disābhūtadhamme niddisantena yasmā cassa disābhūtadhammesu vuttesu disālocananayo vuttoyeva hoti, tasmā ‘‘veyyākaraṇesu hi ye kusalākusalā’’ti disālocanalakkhaṇaṃ ekadesena paccāmasitvā ‘‘te duvidhā upaparikkhitabbā’’tiādi āraddhaṃ. Tattha teti disābhūtadhammā. Duvidhāti ‘‘ime saṃkilesadhammā, ime vodānadhammā’’ti evaṃ duvidhena. Upaparikkhitabbāti upapattito parito ikkhitabbā, dhammayuttito taṃtaṃdisābhāvena pekkhitabbā ālocitabbāti attho.
ಯಂ ಪಕಾರಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ದುವಿಧಾ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಲೋಕವಟ್ಟಾನುಸಾರೀ ಚ ಲೋಕವಿವಟ್ಟಾನುಸಾರೀ ಚಾ’’ತಿ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಲೋಕೋ ಏವ ವಟ್ಟಂ ಲೋಕವಟ್ಟಂ। ಲೋಕವಟ್ಟಭಾವೇನ ಅನುಸರತಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ಲೋಕವಟ್ಟಾನುಸಾರೀ, ಸಂಕಿಲೇಸಧಮ್ಮೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಲೋಕಸ್ಸ, ಲೋಕತೋ ವಾ ವಿವಟ್ಟಂ ಲೋಕವಿವಟ್ಟಂ, ನಿಬ್ಬಾನಂ। ತಂ ಅನುಸರತಿ ಅನುಲೋಮನವಸೇನ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಲೋಕವಿವಟ್ಟಾನುಸಾರೀ, ವೋದಾನಧಮ್ಮೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ವಟ್ಟಂ ನಾಮ ಸಂಸಾರೋ, ವಿವಟ್ಟಂ ನಿಬ್ಬಾನ’’ನ್ತಿ।
Yaṃ pakāraṃ sandhāya ‘‘duvidhā upaparikkhitabbā’’ti vuttaṃ, taṃ dasseti ‘‘lokavaṭṭānusārī ca lokavivaṭṭānusārī cā’’ti. Tassattho – loko eva vaṭṭaṃ lokavaṭṭaṃ. Lokavaṭṭabhāvena anusarati pavattatīti lokavaṭṭānusārī, saṃkilesadhammoti attho. Lokassa, lokato vā vivaṭṭaṃ lokavivaṭṭaṃ, nibbānaṃ. Taṃ anusarati anulomanavasena gacchatīti lokavivaṭṭānusārī, vodānadhammoti attho. Tenevāha – ‘‘vaṭṭaṃ nāma saṃsāro, vivaṭṭaṃ nibbāna’’nti.
ತಂ ಕಥಂ ದಟ್ಠಬ್ಬನ್ತಿ ತಂ ಕಥಂ ಕೇನ ಪಕಾರೇನ ದಟ್ಠಬ್ಬನ್ತಿ ಚೇ? ಉಪಚಯೇನ। ಯಥಾ ಕತಂ ಕಮ್ಮಂ ಫಲದಾನಸಮತ್ಥಂ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಕತಂ ಉಪಚಿತನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಏವಂ ಉಪಚಿತಭಾವೇ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ವಿಪಾಕವಟ್ಟಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಬ್ಬೇಪಿ ಕಿಲೇಸಾ ಚತೂಹಿ ವಿಪಲ್ಲಾಸೇಹಿ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬಾ, ದಸನ್ನಮ್ಪಿ ಕಿಲೇಸಾನಂ ವಿಪಲ್ಲಾಸಹೇತುಭಾವತೋ। ತೇ ಕತ್ಥ ದಟ್ಠಬ್ಬಾತಿ ತೇ ಪನ ವಿಪಲ್ಲಾಸಾ ಕತ್ಥ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಾತಿ ಆಹ – ‘‘ದಸ ವತ್ಥುಕೇ ಕಿಲೇಸಪುಞ್ಜೇ’’ತಿ। ದಸವಿಧಕಾರಣೇ ಕಿಲೇಸಸಮೂಹೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ಥ ಕಿಲೇಸಾಪಿ ಕಿಲೇಸವತ್ಥು, ಕಿಲೇಸಾನಂ ಪಚ್ಚಯಧಮ್ಮಾಪಿ ಕಿಲೇಸವತ್ಥು। ತೇಸು ಕಾರಣಭಾವೇನ ಪುರಿಮಸಿದ್ಧಾ ಕಿಲೇಸಾ ಪರತೋ ಪರೇಸಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಪಚ್ಚಯಭಾವತೋ ಕಿಲೇಸಾಪಿ ಕಿಲೇಸವತ್ಥು। ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೋ, ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಪರಿಕ್ಖತಾ ಚ ಧಮ್ಮಾ ಕಿಲೇಸುಪ್ಪತ್ತಿಹೇತುಭಾವತೋ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಚ್ಚಯಾಪಿ ಕಿಲೇಸವತ್ಥೂತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
Taṃkathaṃ daṭṭhabbanti taṃ kathaṃ kena pakārena daṭṭhabbanti ce? Upacayena. Yathā kataṃ kammaṃ phaladānasamatthaṃ hoti, tathā kataṃ upacitanti vuccati. Evaṃ upacitabhāve kammaṃ nāma hoti, vipākavaṭṭassa kāraṇaṃ hotīti attho. Sabbepi kilesā catūhi vipallāsehi niddisitabbā, dasannampi kilesānaṃ vipallāsahetubhāvato. Te kattha daṭṭhabbāti te pana vipallāsā kattha passitabbāti āha – ‘‘dasa vatthuke kilesapuñje’’ti. Dasavidhakāraṇe kilesasamūheti attho. Tattha kilesāpi kilesavatthu, kilesānaṃ paccayadhammāpi kilesavatthu. Tesu kāraṇabhāvena purimasiddhā kilesā parato paresaṃ kilesānaṃ paccayabhāvato kilesāpi kilesavatthu. Ayonisomanasikāro, ayonisomanasikāraparikkhatā ca dhammā kilesuppattihetubhāvato kilesappaccayāpi kilesavatthūti daṭṭhabbaṃ.
ಚತ್ತಾರೋ ಆಹಾರಾತಿ ಏತ್ಥ ಆಹಾರಸೀಸೇನ ತಬ್ಬಿಸಯಾ ಕಿಲೇಸಾಪಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ಚತಸ್ಸೋ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿಯೋತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ‘‘ಪಠಮೇ ಆಹಾರೇ’’ತಿಆದಿನಾ ದಸವತ್ಥುಕೇ ಕಿಲೇಸಪುಞ್ಜೇ ಪುರಿಮಂ ಪುರಿಮಂ ಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸ ಕಾರಣನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ತತ್ಥ ಪಠಮೇ ಆಹಾರೇತಿ ವಿಸಯಭೂತೇ ಪಠಮೇ ಆಹಾರೇ ಪಠಮೋ ವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಪವತ್ತತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಾಹಾರೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಪಠಮೇ ವಿಪಲ್ಲಾಸೇತಿ ಪಠಮೇ ವಿಪಲ್ಲಾಸೇ ಅಪ್ಪಹೀನೇ ಸತಿ ಪಠಮಂ ಉಪಾದಾನಂ ಪವತ್ತತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ನಿದ್ದೇಸೇಯೇವ ಕಥಯಿಸ್ಸಾಮ।
Cattāroāhārāti ettha āhārasīsena tabbisayā kilesāpi adhippetā. Catasso viññāṇaṭṭhitiyoti etthāpi eseva nayo. ‘‘Paṭhame āhāre’’tiādinā dasavatthuke kilesapuñje purimaṃ purimaṃ pacchimassa pacchimassa kāraṇanti dasseti. Tattha paṭhame āhāreti visayabhūte paṭhame āhāre paṭhamo vipallāso pavattatīti attho. Sesāhāresupi eseva nayo. Paṭhame vipallāseti paṭhame vipallāse appahīne sati paṭhamaṃ upādānaṃ pavattatīti attho. Sesapadesupi eseva nayo. Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ niddeseyeva kathayissāma.
೮೩. ಇದಾನಿ ದಸವತ್ಥುಕಂ ಕಿಲೇಸಪುಞ್ಜಂ ತಣ್ಹಾವಿಜ್ಜಾವಸೇನ ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಯೋ ಚ ಕಬಳೀಕಾರೋ ಆಹಾರೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರಂ ಫಸ್ಸಾಹಾರಞ್ಚ ಅಪರಿಜಾನನ್ತಸ್ಸ ತಣ್ಹಾಚರಿತಸ್ಸ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಕಾಯವೇದನಾಸು ತಿಬ್ಬೋ ಛನ್ದರಾಗೋ ಹೋತಿ, ಇತಿ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಸ್ಸ ಛನ್ದರಾಗಸ್ಸ ಹೇತುಭಾವತೋ ಯೋ ಚ ಕಬಳೀಕಾರೋ ಆಹಾರೋ, ಯೋ ಚ ಫಸ್ಸೋ ಆಹಾರೋ, ಇಮೇ ತಣ್ಹಾಚರಿತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಾತಿ ವುತ್ತಾ। ತಥಾ ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾಹಾರಂ ವಿಞ್ಞಾಣಾಹಾರಞ್ಚ ಅಪರಿಜಾನನ್ತೋ ದಿಟ್ಠಿಚರಿತೋ ತೇಸು ಅತ್ತಸಞ್ಞೀ ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞೀ ಚ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ತೇ ದಿಟ್ಠಿಚರಿತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಾತಿ ವುತ್ತಾ। ತಥಾ ಪುರಿಮಕಾ ದ್ವೇ ವಿಪಲ್ಲಾಸಾ ಪುರಿಮಕಾನಿ ಏವ ಚ ದ್ವೇ ದ್ವೇಉಪಾದಾನಯೋಗಗನ್ಥಾಸವಓಘಸಲ್ಲವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿಅಗತಿಗಮನಾನಿ ತಣ್ಹಾಪಧಾನತ್ತಾ ತಣ್ಹಾಸಭಾವತ್ತಾ ತಣ್ಹಾವಿಸಯತ್ತಾ ಚ ತಣ್ಹಾಚರಿತಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಾತಿ ವುತ್ತಾ। ಪಚ್ಛಿಮಕಾನಿ ಪನ ತಾನಿ ದಿಟ್ಠಿಪಧಾನತ್ತಾ ದಿಟ್ಠಿಸಭಾವತ್ತಾ ದಿಟ್ಠಿವಿಸಯತ್ತಾ ಚ ದಿಟ್ಠಿಚರಿತಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಾತಿ ವುತ್ತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ।
83. Idāni dasavatthukaṃ kilesapuñjaṃ taṇhāvijjāvasena dve koṭṭhāse karonto ‘‘yo ca kabaḷīkāro āhāro’’tiādimāha. Tattha kabaḷīkārāhāraṃ phassāhārañca aparijānantassa taṇhācaritassa yathākkamaṃ kāyavedanāsu tibbo chandarāgo hoti, iti upakkilesassa chandarāgassa hetubhāvato yo ca kabaḷīkāro āhāro, yo ca phasso āhāro, ime taṇhācaritassa puggalassa upakkilesāti vuttā. Tathā manosañcetanāhāraṃ viññāṇāhārañca aparijānanto diṭṭhicarito tesu attasaññī niccasaññī ca hotīti vuttanayeneva te diṭṭhicaritassa puggalassa upakkilesāti vuttā. Tathā purimakā dve vipallāsā purimakāni eva ca dve dveupādānayogaganthāsavaoghasallaviññāṇaṭṭhitiagatigamanāni taṇhāpadhānattā taṇhāsabhāvattā taṇhāvisayattā ca taṇhācaritassa upakkilesāti vuttā. Pacchimakāni pana tāni diṭṭhipadhānattā diṭṭhisabhāvattā diṭṭhivisayattā ca diṭṭhicaritassa upakkilesāti vuttāti daṭṭhabbā.
೮೪. ಕಬಳೀಕಾರೇ ಆಹಾರೇ ‘‘ಅಸುಭೇ ಸುಭ’’ನ್ತಿ ವಿಪಲ್ಲಾಸೋತಿ ಚತೂಸು ಆಹಾರೇಸು ಕಬಳೀಕಾರೇ ಆಹಾರೇ ಚತೂಸು ಚ ವಿಪಲ್ಲಾಸೇಸು ‘‘ಅಸುಭೇ ಸುಭ’’ನ್ತಿ ವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರಸ್ಸ ಅಸುಭಸಭಾವತ್ತಾ ಅಸುಭಸಮುಟ್ಠಾನತ್ತಾ ಚ। ತಥಾ ಫಸ್ಸಾಹಾರಸ್ಸ ದುಕ್ಖಸಭಾವತ್ತಾ ದುಕ್ಖಪಚ್ಚಯತ್ತಾ ಚ ವಿಸೇಸತೋ ತತ್ಥ ‘‘ದುಕ್ಖೇ ಸುಖ’’ನ್ತಿ ವಿಪಲ್ಲಾಸೋ। ತಥಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಸತ್ತಾ ವಿಞ್ಞಾಣೇ ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಿನೋ, ಸಙ್ಖಾರೇಸು ಚ ಅತ್ತಸಞ್ಞಿನೋ, ಚೇತನಾಪಧಾನಾ ಚ ಸಙ್ಖಾರಾತಿ ವುತ್ತಂ – ‘‘ವಿಞ್ಞಾಣೇ ಆಹಾರೇ…ಪೇ॰… ಅತ್ತಾತಿ ವಿಪಲ್ಲಾಸೋ’’ತಿ। ಪಠಮೇ ವಿಪಲ್ಲಾಸೇ ಠಿತೋ ಕಾಮೇ ಉಪಾದಿಯತೀತಿ ‘‘ಅಸುಭೇ ಸುಭ’’ನ್ತಿ ವಿಪರಿಯೇಸಗ್ಗಾಹೀ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇನ ವತ್ಥುಕಾಮೇ ದಳ್ಹಂ ಗಣ್ಹಾತಿ । ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ ಕಾಮುಪಾದಾನನ್ತಿ ಯಂ ತಥಾ ಕಾಮಾನಂ ಗಹಣಂ, ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ ಕಾಮುಪಾದಾನಂ। ‘‘ದುಕ್ಖೇ ಸುಖ’’ನ್ತಿ ವಿಪರಿಯೇಸಗ್ಗಾಹೀ ‘‘ಸೀಲಬ್ಬತೇಹಿ ಅನಾಗತೇ ಭವವಿಸುದ್ಧೀತಿ ತಂ ನಿಬ್ಬುತಿಸುಖ’’ನ್ತಿ ದಳ್ಹಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ‘‘ಅನಿಚ್ಚೇ ನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವಿಪರಿಯೇಸಗ್ಗಾಹೀ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಭವಾ ನಿಚ್ಚಾ ಧುವಾ ಸಸ್ಸತಾ ಅವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ಸಂಸಾರಾಭಿನನ್ದಿನಿಂ ಭವದಿಟ್ಠಿಂ ದಳ್ಹಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ‘‘ಅನತ್ತನಿ ಅತ್ತಾ’’ತಿ ವಿಪರಿಯೇಸಗ್ಗಾಹೀ ‘‘ಅಸತಿ ಅತ್ತನಿ ಕಸ್ಸಿದಂ ಕಮ್ಮಫಲಂ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಕರೋತಿ, ಸೋ ಪಟಿಸಂವೇದೇತೀ’’ತಿ ಅತ್ತದಿಟ್ಠಿಂ ದಳ್ಹಂ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ದುತಿಯೇ ವಿಪಲ್ಲಾಸೇ ಠಿತೋ’’ತಿಆದಿನಾ।
84.Kabaḷīkāre āhāre ‘‘asubhe subha’’nti vipallāsoti catūsu āhāresu kabaḷīkāre āhāre catūsu ca vipallāsesu ‘‘asubhe subha’’nti vipallāso daṭṭhabbo kabaḷīkārāhārassa asubhasabhāvattā asubhasamuṭṭhānattā ca. Tathā phassāhārassa dukkhasabhāvattā dukkhapaccayattā ca visesato tattha ‘‘dukkhe sukha’’nti vipallāso. Tathā yebhuyyena sattā viññāṇe niccasaññino, saṅkhāresu ca attasaññino, cetanāpadhānā ca saṅkhārāti vuttaṃ – ‘‘viññāṇe āhāre…pe… attāti vipallāso’’ti. Paṭhame vipallāse ṭhito kāme upādiyatīti ‘‘asubhe subha’’nti vipariyesaggāhī kilesakāmena vatthukāme daḷhaṃ gaṇhāti . Idaṃ vuccati kāmupādānanti yaṃ tathā kāmānaṃ gahaṇaṃ, idaṃ vuccati kāmupādānaṃ. ‘‘Dukkhe sukha’’nti vipariyesaggāhī ‘‘sīlabbatehi anāgate bhavavisuddhīti taṃ nibbutisukha’’nti daḷhaṃ gaṇhāti. ‘‘Anicce nicca’’nti vipariyesaggāhī ‘‘sabbe bhavā niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā’’ti saṃsārābhinandiniṃ bhavadiṭṭhiṃ daḷhaṃ gaṇhāti. ‘‘Anattani attā’’ti vipariyesaggāhī ‘‘asati attani kassidaṃ kammaphalaṃ, tasmā so karoti, so paṭisaṃvedetī’’ti attadiṭṭhiṃ daḷhaṃ gaṇhātīti imamatthaṃ dasseti ‘‘dutiye vipallāse ṭhito’’tiādinā.
ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಕಾಮಯೋಗೋತಿ ಯೇನ ಕಾಮರಾಗಸಙ್ಖಾತೇನ ಕಾಮುಪಾದಾನೇನ ವತ್ಥುಕಾಮೇಹಿ ಸಹ ಸತ್ತೋ ಸಂಯೋಜೀಯತಿ, ಅಯಂ ಕಾಮರಾಗೋ ‘‘ಕಾಮಯೋಗೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಭವಯೋಗೋತಿ ಯತೋ ಸೀಲಬ್ಬತುಪಾದಾನಸಙ್ಖಾತೇನ ಭವುಪಾದಾನೇನ ಭವೇನ ಸಹ ಸತ್ತೋ ಸಂಯೋಜೀಯತಿ, ಅಯಂ ಭವರಾಗೋ ‘‘ಭವಯೋಗೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ದಿಟ್ಠಿಯೋಗೋತಿ ಯಾಯ ಅಹೇತುಕದಿಟ್ಠಿಆದಿಸಙ್ಖಾತಾಯ ಪಾಪಿಕಾಯ ದಿಟ್ಠಿಯಾ, ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿಆದಿಅವಸಿಟ್ಠದಿಟ್ಠಿಯಾ ಚ ಸತ್ತೋ ದುಕ್ಖೇನ ಸಹ ಸಂಯೋಜೀಯತಿ, ಅಯಂ ಪಾಪಿಕಾ ದಿಟ್ಠಿ ‘‘ದಿಟ್ಠಿಯೋಗೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅವಿಜ್ಜಾಯೋಗೋತಿ ಯಾಯ ಅತ್ತವಾದುಪಾದಾನೇನ ಸಕಲವಟ್ಟದುಕ್ಖೇನ ಚ ಸಹ ಸತ್ತೋ ಸಂಯೋಜೀಯತಿ, ಅಯಂ ಅವಿಜ್ಜಾ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಯೋಗೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
Ayaṃ vuccati kāmayogoti yena kāmarāgasaṅkhātena kāmupādānena vatthukāmehi saha satto saṃyojīyati, ayaṃ kāmarāgo ‘‘kāmayogo’’ti vuccati. Ayaṃ vuccati bhavayogoti yato sīlabbatupādānasaṅkhātena bhavupādānena bhavena saha satto saṃyojīyati, ayaṃ bhavarāgo ‘‘bhavayogo’’ti vuccati. Ayaṃ vuccati diṭṭhiyogoti yāya ahetukadiṭṭhiādisaṅkhātāya pāpikāya diṭṭhiyā, sakkāyadiṭṭhiādiavasiṭṭhadiṭṭhiyā ca satto dukkhena saha saṃyojīyati, ayaṃ pāpikā diṭṭhi ‘‘diṭṭhiyogo’’ti vuccati. Ayaṃ vuccati avijjāyogoti yāya attavādupādānena sakalavaṭṭadukkhena ca saha satto saṃyojīyati, ayaṃ avijjā ‘‘avijjāyogo’’ti vuccati.
ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಕಾಮಯೋಗಾದಯೋ ಅಭಿಜ್ಝಾಕಾಯಗನ್ಥಾದೀನಂ ಪಚ್ಚಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಠಮೇ ಯೋಗೇ ಠಿತೋ ಅಭಿಜ್ಝಾಯ ಕಾಯಂ ಗನ್ಥತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಅಭಿಜ್ಝಾಯ ಕಾಯಂ ಗನ್ಥತೀತಿ ಪರಾಭಿಜ್ಝಾಯನಲಕ್ಖಣಾಯ ಅಭಿಜ್ಝಾಯ ನಾಮಕಾಯಂ ಗನ್ಥತಿ ಘಟ್ಟೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಥಾ ಭವಪತ್ಥನಾಯ ಅಪ್ಪಹೀನತ್ತಾ ಭವದಿಟ್ಠಿಭವರಾಗವಸೇನ ಆಘಾತವತ್ಥೂಸು ಸತ್ತಾ ಚಿತ್ತಾನಿ ಪದೂಸೇನ್ತೀತಿ ಆಹ – ‘‘ದುತಿಯೇ ಯೋಗೇ ಠಿತೋ ಬ್ಯಾಪಾದೇನ ಕಾಯಂ ಗನ್ಥತೀ’’ತಿ। ತಥಾ ದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ಅವಿಜ್ಜಾವಸೇನ ಚ ಸೀಲಬ್ಬತೇಹಿ ಸುಜ್ಝತಿ, ಇದಮೇವ ಸಚ್ಚಂ ಮೋಘಮಞ್ಞನ್ತಿ ಚ ಅಭಿನಿವಿಸತೀತಿ ಆಹ – ‘‘ತತಿಯೇ…ಪೇ॰… ಇದಂಸಚ್ಚಾಭಿನಿವೇಸೇನ ಕಾಯಂ ಗನ್ಥತೀ’’ತಿ।
Yasmā pana kāmayogādayo abhijjhākāyaganthādīnaṃ paccayā honti, tasmā ‘‘paṭhame yoge ṭhito abhijjhāya kāyaṃ ganthatī’’tiādi vuttaṃ. Tattha abhijjhāya kāyaṃ ganthatīti parābhijjhāyanalakkhaṇāya abhijjhāya nāmakāyaṃ ganthati ghaṭṭetīti attho. Tathā bhavapatthanāya appahīnattā bhavadiṭṭhibhavarāgavasena āghātavatthūsu sattā cittāni padūsentīti āha – ‘‘dutiye yoge ṭhito byāpādena kāyaṃ ganthatī’’ti. Tathā diṭṭhivasena avijjāvasena ca sīlabbatehi sujjhati, idameva saccaṃ moghamaññanti ca abhinivisatīti āha – ‘‘tatiye…pe… idaṃsaccābhinivesena kāyaṃ ganthatī’’ti.
ತಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಸ ಅಭಿಜ್ಝಾದೀಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ। ಏವಂ ಗನ್ಥಿತಾತಿ ಏವಂ ಅಭಿಜ್ಝಾಯನಾದಿವಸೇನ ನಾಮಕಾಯಂ ಗನ್ಥಿತ್ವಾ ಠಿತಾ। ಆಸವನ್ತೀತಿ ಆಸವಭಾವೇನ ಪವತ್ತನ್ತಿ। ಕುತೋ ಚ ವುಚ್ಚತಿ ಆಸವನ್ತೀತಿ ಕುತೋ ಪನ ಹೇತುತೋ ತೇ ಕಿಲೇಸಾ ಆಸವನ್ತೀತಿ ಆಸವಹೇತುಂ ಪುಚ್ಛತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಕಿಲೇಸಾ ಕುಸಲಪ್ಪವತ್ತಿಂ ನಿವಾರೇತ್ವಾ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯಾದಾಯ ತಿಟ್ಠನ್ತಾ, ಮಗ್ಗೇನ ಅಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಾ ಏವ ವಾ ಆಸವಾನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಹೇತು ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅನುಸಯತೋ ವಾ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನತೋ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಭಿಜ್ಝಾಕಾಯಗನ್ಥೇನ ಕಾಮಾಸವೋತಿ ಅಭಿಜ್ಝಾಕಾಯಗನ್ಥೇನ ಸಿದ್ಧೇನ ಕಾಮರಾಗಸಭಾವತ್ತಾ ಕಾಮಾಸವೋ ಸಿದ್ಧೋ ಹೋತಿ। ಕತ್ಥಚಿದೇವ ವಿಸಯೇ ದೋಮನಸ್ಸಿತೋ ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೇ ವಿಸಯೇ ತಬ್ಬಿಸಯಬಹುಲೇ ಚ ಭವೇ ಪತ್ಥೇತೀತಿ ಆಹ – ‘‘ಬ್ಯಾಪಾದಕಾಯಗನ್ಥೇನ ಭವಾಸವೋ’’ತಿ। ಪರಾಮಾಸಕಾಯಗನ್ಥೇನ ದಿಟ್ಠಾಸವೋತಿ ಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸಕಾಯಗನ್ಥೇನ ಸಿದ್ಧೇನ ತಂಸಭಾವತ್ತಾ ಅಪರಾಪರಂ ವಾ ದಿಟ್ಠಿಯೋ ಗನ್ಥೇನ್ತಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಾಸವೋ ಸಿದ್ಧೋ ಹೋತಿ। ಇದಂಸಚ್ಚಾಭಿನಿವೇಸಕಾಯಗನ್ಥೇನ ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋತಿ ‘‘ಇದಮೇವ ಸಚ್ಚಂ ಮೋಘಮಞ್ಞ’’ನ್ತಿ ಅಭಿನಿವಿಸನ್ತಸ್ಸ ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರತೋ ಅನೇಕೇಹಿ ಅಕುಸಲೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ವಾ ಅಕುಸಲಧಮ್ಮಾನಂ ಅವಿಜ್ಜಾಪುಬ್ಬಙ್ಗಮತ್ತಾ ಇದಂಸಚ್ಚಾಭಿನಿವೇಸಕಾಯಗನ್ಥೇನ ಸಿದ್ಧೇನ ತಸ್ಸ ಹೇತುಭೂತೋ ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋ ಸಿದ್ಧೋ ಹೋತಿ।
Tassāti tassa abhijjhādīhi samannāgatassa puggalassa. Evaṃ ganthitāti evaṃ abhijjhāyanādivasena nāmakāyaṃ ganthitvā ṭhitā. Āsavantīti āsavabhāvena pavattanti. Kuto ca vuccati āsavantīti kuto pana hetuto te kilesā āsavantīti āsavahetuṃ pucchati. Yasmā pana kilesā kusalappavattiṃ nivāretvā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhantā, maggena asamucchinnā eva vā āsavānaṃ uppattihetu honti, tasmā ‘‘anusayato vā pariyuṭṭhānato vā’’ti vuttaṃ. Abhijjhākāyaganthena kāmāsavoti abhijjhākāyaganthena siddhena kāmarāgasabhāvattā kāmāsavo siddho hoti. Katthacideva visaye domanassito tappaṭipakkhe visaye tabbisayabahule ca bhave patthetīti āha – ‘‘byāpādakāyaganthena bhavāsavo’’ti. Parāmāsakāyaganthena diṭṭhāsavoti sīlabbataparāmāsakāyaganthena siddhena taṃsabhāvattā aparāparaṃ vā diṭṭhiyo ganthentassa diṭṭhāsavo siddho hoti. Idaṃsaccābhinivesakāyaganthena avijjāsavoti ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti abhinivisantassa ayonisomanasikārato anekehi akusalehi dhammehi saddhiṃ avijjāsavo uppajjati, sabbesaṃ vā akusaladhammānaṃ avijjāpubbaṅgamattā idaṃsaccābhinivesakāyaganthena siddhena tassa hetubhūto avijjāsavo siddho hoti.
ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಆಸವಾ ಏವ ಪರಿಬುದ್ಧಾ ವಟ್ಟಸ್ಮಿಂ ಓಹನನ್ತಿ ಓಸಾದೇನ್ತೀತಿ ‘‘ಓಘಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ – ‘‘ತಸ್ಸ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಆಸವಾ’’ತಿಆದಿ।
Yasmā pana āsavā eva paribuddhā vaṭṭasmiṃ ohananti osādentīti ‘‘oghā’’ti vuccanti, tasmā vuttaṃ – ‘‘tassa ime cattāro āsavā’’tiādi.
ಅನುಸಯಸಹಗತಾತಿ ಅನುಸಯಭಾವಂ ಅಪ್ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗತಾ ಪವತ್ತಾ, ಅನುಸಯಭೂತಾ ವಾ। ಅಜ್ಝಾಸಯನ್ತಿ ಚಿತ್ತಂ। ಅನುಪವಿಟ್ಠಾತಿ ಓಗಾಳ್ಹಾ। ಹದಯಂ ಆಹಚ್ಚ ತಿಟ್ಠನ್ತೀತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಬ್ಭನ್ತರಸಙ್ಖಾತಂ ಹದಯಂ ಆಹನ್ತ್ವಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಅಟ್ಠಸಾಲಿನಿಯಂ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೫) ‘‘ಅಬ್ಭನ್ತರಟ್ಠೇನ ಹದಯ’’ನ್ತಿ। ತೇನ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಸಲ್ಲಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಅನುಪವಿಟ್ಠಾ ಹದಯಂ ಆಹಚ್ಚ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ತೇನ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ‘‘ಸಲ್ಲಾ’’ತಿ। ಪೀಳಾಜನನಂ ದುರುದ್ಧರಣತಾ ಚ ಸಲ್ಲಟ್ಠೋ। ‘‘ಏಸೋ ಮೇ ಅತ್ತಾ’’ತಿ ಗಹಣಮುಖೇನ ‘‘ಏಸೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಗಹಣಂ ಹೋತೀತಿ ದಿಟ್ಠಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯಪಿ ಮಾನಂ ಜಪ್ಪೇನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ದಿಟ್ಠೋಘೇನ ಮಾನಸಲ್ಲೋ’’ತಿ।
Anusayasahagatāti anusayabhāvaṃ appaṭikkhipitvā gatā pavattā, anusayabhūtā vā. Ajjhāsayanti cittaṃ. Anupaviṭṭhāti ogāḷhā. Hadayaṃ āhacca tiṭṭhantīti cittassa abbhantarasaṅkhātaṃ hadayaṃ āhantvā tiṭṭhanti. Tathā hi vuttaṃ aṭṭhasāliniyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 5) ‘‘abbhantaraṭṭhena hadaya’’nti. Tena vuccanti sallāti yasmā ajjhāsayaṃ anupaviṭṭhā hadayaṃ āhacca tiṭṭhanti, tena vuccanti ‘‘sallā’’ti. Pīḷājananaṃ duruddharaṇatā ca sallaṭṭho. ‘‘Eso me attā’’ti gahaṇamukhena ‘‘esohamasmī’’ti gahaṇaṃ hotīti diṭṭhiṃ nissāyapi mānaṃ jappentīti āha ‘‘diṭṭhoghena mānasallo’’ti.
ಪರಿಯಾದಿನ್ನನ್ತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಓಕಾಸಂ ಅದತ್ವಾ ಸಮನ್ತತೋ ಗಹಿತಂ। ಚತೂಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಸಣ್ಠಹತೀತಿ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯತಾಯ ಆರಮ್ಮಣಭೂತೇಸು ಚತೂಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಪತಿಟ್ಠಹತಿ। ತಾನಿ ಸರೂಪತೋ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ರೂಪೇ ವೇದನಾಯ ಸಞ್ಞಾಯ ಸಙ್ಖಾರೇಸೂ’’ತಿ। ನನ್ದೂಪಸೇಚನೇನಾತಿ ಲೋಭಸಹಗತಸ್ಸ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ನನ್ದೀ ಸಹಜಾತಕೋಟಿಯಾ , ಇತರಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಕೋಟಿಯಾ ಉಪಸೇಚನನ್ತಿ ನನ್ದೂಪಸೇಚನಂ, ತೇನ ನನ್ದೂಪಸೇಚನೇನ। ಕೇನ ಪನ ತಂ ನನ್ದೂಪಸೇಚನನ್ತಿ ಆಹ – ‘‘ರಾಗಸಲ್ಲೇನ ನನ್ದೂಪಸೇಚನೇನ ವಿಞ್ಞಾಣೇನಾ’’ತಿ।
Pariyādinnanti aññassa okāsaṃ adatvā samantato gahitaṃ. Catūsu dhammesu saṇṭhahatīti ārammaṇapaccayatāya ārammaṇabhūtesu catūsu dhammesu patiṭṭhahati. Tāni sarūpato dasseti ‘‘rūpe vedanāya saññāya saṅkhāresū’’ti. Nandūpasecanenāti lobhasahagatassa sampayuttā nandī sahajātakoṭiyā , itarassa upanissayakoṭiyā upasecananti nandūpasecanaṃ, tena nandūpasecanena. Kena pana taṃ nandūpasecananti āha – ‘‘rāgasallena nandūpasecanena viññāṇenā’’ti.
ತತ್ಥ ರಾಗಸಲ್ಲೇನಾತಿ ರಾಗಸಲ್ಲೇನ ಹೇತುಭೂತೇನ ನನ್ದೂಪಸೇಚನೇನ ವಿಞ್ಞಾಣೇನಾತಿ ಇತ್ಥಮ್ಭೂತಲಕ್ಖಣೇ ಕರಣವಚನಂ। ರೂಪೂಪಗಾ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತೀತಿ ರೂಪಮೇವ ಆರಮ್ಮಣಕರಣವಸೇನ ಉಪಗನ್ತಬ್ಬತೋ, ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಾಭಾವತೋ ಚ ರೂಪೂಪಗಾ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿ। ತಿಟ್ಠತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಠಿತಿ। ಪಞ್ಚವೋಕಾರಭವಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರವಿಞ್ಞಾಣಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಿಟ್ಠತಿ। ದೋಸಸಲ್ಲೇನಾತಿ ಸಹಜಾತೇನ ದೋಸಸಲ್ಲೇನ। ಯದಾ ವೇದನೂಪಗಾ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತದಾ ಉಪನಿಸ್ಸಯಕೋಟಿಯಾವ ನನ್ದಿಯಾ ಉಪಸಿತ್ತಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ವೇದನಾಪಿ ದೋಮನಸ್ಸವೇದನಾವ। ಯದಾ ಚ ಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯಭೂತೇನ ದೋಸಸಲ್ಲೇನ ವೇದನೂಪಗಾ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತದಾ ಸಹಜಾತಕೋಟಿಯಾ, ಉಪನಿಸ್ಸಯಕೋಟಿಯಾ ವಾ ನನ್ದಿಯಾ ಉಪಸಿತ್ತಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ವೇದನಾ ಪನ ತಿಸ್ಸೋಪಿ ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ವೇದನಾನಂ ಆರಮ್ಮಣೂಪನಿಸ್ಸಯಭಾವತೋ। ತತ್ಥ ಪಠಮನಯೋ ದೋಮನಸ್ಸಾರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ವಸೇನ ವುತ್ತೋ। ದುತಿಯೋ ಸಬ್ಬವೇದನಾರಮ್ಮಣಸ್ಸ ವಸೇನಾಪಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
Tattha rāgasallenāti rāgasallena hetubhūtena nandūpasecanena viññāṇenāti itthambhūtalakkhaṇe karaṇavacanaṃ. Rūpūpagā viññāṇaṭṭhitīti rūpameva ārammaṇakaraṇavasena upagantabbato, viññāṇassa patiṭṭhābhāvato ca rūpūpagā viññāṇaṭṭhiti. Tiṭṭhati etthāti ṭhiti. Pañcavokārabhavasmiñhi abhisaṅkhāraviññāṇaṃ rūpakkhandhaṃ nissāya tiṭṭhati. Dosasallenāti sahajātena dosasallena. Yadā vedanūpagā viññāṇaṭṭhiti vuccati, tadā upanissayakoṭiyāva nandiyā upasittaṃ viññāṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Vedanāpi domanassavedanāva. Yadā ca upanissayapaccayabhūtena dosasallena vedanūpagā viññāṇaṭṭhiti vuccati, tadā sahajātakoṭiyā, upanissayakoṭiyā vā nandiyā upasittaṃ viññāṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Vedanā pana tissopi tissannaṃ vedanānaṃ ārammaṇūpanissayabhāvato. Tattha paṭhamanayo domanassārammaṇassa abhisaṅkhāraviññāṇassa vasena vutto. Dutiyo sabbavedanārammaṇassa vasenāpi daṭṭhabbaṃ.
ಮಾನಸಲ್ಲೇನಾತಿ ಮಾನಸಲ್ಲೇನ ಸಹಜಾತೇನ, ಉಪನಿಸ್ಸಯಭೂತೇನ ವಾ। ಮೋಹಸಲ್ಲೇನಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಅನಾದಿಮತಿಸಂಸಾರೇ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾ ರೂಪಾಭಿರಾಮಾತಿ ರಾಗಸಲ್ಲವಸೇನ ಪಠಮಾ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿ ಯೋಜಿತಾ। ಸಬ್ಬಾಯಪಿ ವೇದನಾಯ ದುಕ್ಖಪರಿಯಾಯಸಬ್ಭಾವತೋ ದುಕ್ಖಾಯ ಚ ದೋಸೋ ಅನುಸೇತೀತಿ ದೋಸಸಲ್ಲವಸೇನ ದುತಿಯಾ, ಸಞ್ಞಾವಸೇನ ‘‘ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಞ್ಞನಾ ಹೋತೀತಿ ಮಾನಸಲ್ಲವಸೇನ ತತಿಯಾ, ಸಙ್ಖಾರೇಸು ಸಮೂಹಘನಂ ದುಬ್ಬಿನಿಬ್ಭೋಗನ್ತಿ ಮೋಹಸಲ್ಲವಸೇನ ಚತುತ್ಥೀ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿ ಯೋಜಿತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ।
Mānasallenāti mānasallena sahajātena, upanissayabhūtena vā. Mohasallenāti etthāpi eseva nayo. Ettha ca anādimatisaṃsāre itthipurisā rūpābhirāmāti rāgasallavasena paṭhamā viññāṇaṭṭhiti yojitā. Sabbāyapi vedanāya dukkhapariyāyasabbhāvato dukkhāya ca doso anusetīti dosasallavasena dutiyā, saññāvasena ‘‘seyyohamasmī’’ti maññanā hotīti mānasallavasena tatiyā, saṅkhāresu samūhaghanaṃ dubbinibbhoganti mohasallavasena catutthī viññāṇaṭṭhiti yojitāti daṭṭhabbā.
ಉಪತ್ಥದ್ಧನ್ತಿ ಓಲುಬ್ಭಾರಮ್ಮಣಭೂತಾಹಿ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತೀಹಿ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಿತಂ। ತಞ್ಚ ಕಮ್ಮನ್ತಿ ಯಂ ‘‘ಚೇತನಾ ಚೇತಸಿಕ’’ನ್ತಿ ಪುಬ್ಬೇ (ನೇತ್ತಿ॰ ೮೨) ವುತ್ತಂ। ಇಮೇ ಚ ಕಿಲೇಸಾತಿ ಇಮೇ ಚ ದಸವತ್ಥುಕಾ ಕಿಲೇಸಾ। ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
Upatthaddhanti olubbhārammaṇabhūtāhi viññāṇaṭṭhitīhi upatthambhitaṃ. Tañca kammanti yaṃ ‘‘cetanā cetasika’’nti pubbe (netti. 82) vuttaṃ. Ime ca kilesāti ime ca dasavatthukā kilesā. Sesaṃ suviññeyyameva.
೮೫. ಇದಾನಿ ಆಹಾರಾದಯೋ ನಯಾನಂ ಸಂಕಿಲೇಸಪಕ್ಖೇ ದಿಸಾಭಾವೇನ ವವತ್ಥಪೇತುಂ ‘‘ಇಮಾ ಚತಸ್ಸೋ ದಿಸಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ, ತಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ। ಪುನ ಕಬಳೀಕಾರೋ ಆಹಾರೋತಿಆದಿ ಆಹಾರಾದೀಸುಯೇವ ಯಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಾ, ತಂ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ದಸನ್ನಂ ಸುತ್ತಾನನ್ತಿ ಏಕದೇಸೇಸು ಸಮುದಾಯವೋಹಾರೇನ ವುತ್ತಂ। ಸಮುದಾಯೇಸು ಹಿ ಪವತ್ತಾ ಸಮಞ್ಞಾ ಅವಯವೇಸುಪಿ ದಿಸ್ಸತಿ , ‘‘ಯಥಾ ಪಟೋ ದಡ್ಢೋ, ಸಮುದ್ದೋ ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ ಚ। ಏಕೋ ಅತ್ಥೋತಿ ಏಕಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ನಿಪ್ಫಾದನತೋ ವುತ್ತಂ। ಬ್ಯಞ್ಜನಮೇವ ನಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಬ್ಯಞ್ಜನಗ್ಗಹಣೇನ ಬ್ಯಞ್ಜನತ್ಥೋಪಿ ಗಹಿತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ದಸಹಿಪಿ ಸುತ್ತಪದೇಹಿ ಸವತ್ಥುಕಾ ತಣ್ಹಾ ವುತ್ತಾ। ತಣ್ಹಾ ಚ ರಾಗಚರಿತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಖಿಪ್ಪಂ ದೂಸೇತೀತಿ ಆಹ – ‘‘ಇಮೇ ರಾಗಚರಿತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಾ’’ತಿ। ಯಥಾ ಚ ಪಠಮದಿಸಾಭಾವೇನ ವುತ್ತಧಮ್ಮಾ ರಾಗಚರಿತಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಾ, ಏವಂ ದುತಿಯದಿಸಾಭಾವೇನ ವುತ್ತಧಮ್ಮಾ ದೋಸಚರಿತಸ್ಸ। ತತಿಯಚತುತ್ಥದಿಸಾಭಾವೇನ ವುತ್ತಧಮ್ಮಾ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ದಿಟ್ಠಿಚರಿತಸ್ಸ ಮನ್ದಸ್ಸ ತಿಕ್ಖಸ್ಸ ಚ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಾ ವುತ್ತಾ। ತೇಸಂ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಭಾವೋ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
85. Idāni āhārādayo nayānaṃ saṃkilesapakkhe disābhāvena vavatthapetuṃ ‘‘imā catasso disā’’tiādi āraddhaṃ, taṃ uttānameva. Puna kabaḷīkāro āhārotiādi āhārādīsuyeva yassa puggalassa upakkilesā, taṃ vibhajitvā dassetuṃ āraddhaṃ. Tattha dasannaṃ suttānanti ekadesesu samudāyavohārena vuttaṃ. Samudāyesu hi pavattā samaññā avayavesupi dissati , ‘‘yathā paṭo daḍḍho, samuddo diṭṭho’’ti ca. Eko atthoti ekassa atthassa nipphādanato vuttaṃ. Byañjanameva nānanti ettha byañjanaggahaṇena byañjanatthopi gahitoti daṭṭhabbaṃ. Dasahipi suttapadehi savatthukā taṇhā vuttā. Taṇhā ca rāgacaritaṃ puggalaṃ khippaṃ dūsetīti āha – ‘‘ime rāgacaritassa puggalassa upakkilesā’’ti. Yathā ca paṭhamadisābhāvena vuttadhammā rāgacaritassa upakkilesā, evaṃ dutiyadisābhāvena vuttadhammā dosacaritassa. Tatiyacatutthadisābhāvena vuttadhammā yathākkamaṃ diṭṭhicaritassa mandassa tikkhassa ca upakkilesā vuttā. Tesaṃ upakkilesabhāvo vuttanayānusārena veditabbo.
ಆಹಾರವಿಪಲ್ಲಾಸಾದಯೋ ಯದಿಪಿ ಸಬ್ಬೇಹಿ ತೀಹಿ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖೇಹಿ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಯಥಾರಹಂ ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಪಹಾತಬ್ಬಾ ಚ। ಯಸ್ಸ ಪನ ದುಕ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾ ಪುರಿಮೇ ಆಹಾರದ್ವಯೇ ದುಕ್ಖಾಕಾರೇನ ಬಹುಲಂ ಪವತ್ತತಿ, ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಯೋ ಚ ಕಬಳೀಕಾರೋ ಆಹಾರೋ, ಯೋ ಚ ಫಸ್ಸೋ ಆಹಾರೋ, ಇಮೇ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತೇನ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖೇನ ಪರಿಞ್ಞಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸು। ಏವಞ್ಚೇತಂ, ನ ಅಞ್ಞಥಾ। ನ ಹಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗಾನಂ ವಿಯ ಪಹಾತಬ್ಬೇಸು ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖಾನಂ ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯಪಹಾತಬ್ಬೇಸು ಕೋಚಿ ನಿಯಮೋ ಸಮ್ಭವತಿ। ಇತಿ ಸಬ್ಬೇ ಲೋಕವಟ್ಟಾನುಸಾರಿನೋ ಧಮ್ಮಾ ನಿಯ್ಯನ್ತಿ, ತೇ ಲೋಕಾ ತೀಹಿ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖೇಹೀತಿ ನಿಗಮನಂ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಇತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾ ಸಬ್ಬೇ ಆಹಾರಾದಯೋ ಲೋಕಸಙ್ಖಾತವಟ್ಟಾನುಸಾರಿನೋ ಧಮ್ಮಾ ತೇ ಲೋಕಭೂತಾ ವಟ್ಟತೋ ನಿಯ್ಯನ್ತಿ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾದೀಹಿ ತೀಹಿ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖೇಹೀತಿ।
Āhāravipallāsādayo yadipi sabbehi tīhi vimokkhamukhehi pubbabhāge yathārahaṃ pariññeyyā pahātabbā ca. Yassa pana dukkhānupassanā purime āhāradvaye dukkhākārena bahulaṃ pavattati, tassa vasena yo ca kabaḷīkāro āhāro, yo ca phasso āhāro, ime appaṇihitena vimokkhamukhena pariññaṃ gacchantīti vuttaṃ. Esa nayo sesesu. Evañcetaṃ, na aññathā. Na hi ariyamaggānaṃ viya pahātabbesu vimokkhamukhānaṃ pariññeyyapahātabbesu koci niyamo sambhavati. Iti sabbe lokavaṭṭānusārino dhammā niyyanti, te lokā tīhi vimokkhamukhehīti nigamanaṃ. Tassattho – iti evaṃ vuttappakārā sabbe āhārādayo lokasaṅkhātavaṭṭānusārino dhammā te lokabhūtā vaṭṭato niyyanti aniccānupassanādīhi tīhi vimokkhamukhehīti.
೮೬. ಏವಂ ಸಂಕಿಲೇಸಪಕ್ಖೇ ದಿಸಾಭೂತಧಮ್ಮೇ ನಿದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ವೋದಾನಪಕ್ಖೇ ದಿಸಾಭೂತಧಮ್ಮೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಚತಸ್ಸೋ ಪಟಿಪದಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ದಿಬ್ಬಬ್ರಹ್ಮಅರಿಯಆನೇಞ್ಜವಿಹಾರೋತಿ ಚತ್ತಾರೋ ವಿಹಾರಾ। ಮಾನಪ್ಪಹಾನಆಲಯಸಮುಗ್ಘಾತಅವಿಜ್ಜಾಪಹಾನಭವೂಪಸಮಾ ಚತ್ತಾರೋ ಅಚ್ಛರಿಯಾ ಅಬ್ಭುತಾ ಧಮ್ಮಾ। ಸಚ್ಚಾಧಿಟ್ಠಾನಾದೀನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನಾನಿ। ಛನ್ದಸಮಾಧಿಭಾವನಾದಯೋ ಚತಸ್ಸೋ ಸಮಾಧಿಭಾವನಾ। ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೋ ತಪಸಙ್ಖಾತೋ ಪುಞ್ಞಧಮ್ಮೋ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಭಾವನಾ ಸಬ್ಬೂಪಧಿಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಸಙ್ಖಾತಂ ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚಾತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಸುಖಭಾಗಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ।
86. Evaṃ saṃkilesapakkhe disābhūtadhamme niddisitvā idāni vodānapakkhe disābhūtadhamme dassetuṃ ‘‘catasso paṭipadā’’tiādi vuttaṃ. Tattha dibbabrahmaariyaāneñjavihāroti cattāro vihārā. Mānappahānaālayasamugghātaavijjāpahānabhavūpasamā cattāro acchariyā abbhutā dhammā. Saccādhiṭṭhānādīni cattāri adhiṭṭhānāni. Chandasamādhibhāvanādayo catasso samādhibhāvanā. Indriyasaṃvaro tapasaṅkhāto puññadhammo bojjhaṅgabhāvanā sabbūpadhipaṭinissaggasaṅkhātaṃ nibbānañcāti cattāro sukhabhāgiyā dhammā veditabbāti.
ಪಠಮಾ ಪಟಿಪದಾತಿಆದಿ ಪಟಿಪದಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಾದೀನಂ ಅಭೇದಸನ್ದಸ್ಸನಂ। ಯದಿ ಏವಂ ಕಸ್ಮಾ ವಿಸುಂ ಗಹಣಂ ಕತನ್ತಿ? ದಸವತ್ಥುಕಸ್ಸ ಕಿಲೇಸಪುಞ್ಜಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಪಟಿಪದಾದಿದಸಕನಿದ್ದೇಸೋ। ತಥಾ ಹಿ ವಕ್ಖತಿ – ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಆಹಾರಾ ತೇಸಂ ಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಚತಸ್ಸೋ ಪಟಿಪದಾ’’ತಿಆದಿ (ನೇತ್ತಿ॰ ೮೭)। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಚತೂಸು ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇಸು ‘‘ಇದಂ ನಾಮ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ಇಮಾಯ ಏವ ಪಟಿಪದಾಯ ಇಜ್ಝತೀ’’ತಿ ನಿಯಮೋ ನತ್ಥಿ, ತಥಾಪಿ ಪಠಮಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ಪಠಮಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಭವತೀತಿ ಸಮ್ಭವವಸೇನ ಏವಂ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಪಠಮಾ ಪಟಿಪದಾ, ಪಠಮಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಆಹಾರವಿಪಲ್ಲಾಸಾದೀನಂ ವಿಯ ಪಟಿಪದಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಾದೀನಂ ಅತ್ಥತೋ ನಾನತ್ತಂ ನತ್ಥಿ। ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾನಿಯೇವ ಹಿ ತಥಾ ತಥಾ ಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನಾನಿ ದುಕ್ಖಾಪಟಿಪದಾದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಾದಿನಾಮಕಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಯಥಾ ಸಂಕಿಲೇಸಪಕ್ಖೇ ‘‘ಪಠಮೇ ಆಹಾರೇ ಪಠಮೋ ವಿಪಲ್ಲಾಸೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಧಿಕರಣಭೇದೇನ ವುತ್ತಂ, ಏವಂ ಅಧಿಕರಣಭೇದಂ ಅಕತ್ವಾ ‘‘ಪಠಮಾ ಪಟಿಪದಾ, ಪಠಮಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
Paṭhamā paṭipadātiādi paṭipadāsatipaṭṭhānādīnaṃ abhedasandassanaṃ. Yadi evaṃ kasmā visuṃ gahaṇaṃ katanti? Dasavatthukassa kilesapuñjassa paṭipakkhabhāvadassanatthaṃ paṭipadādidasakaniddeso. Tathā hi vakkhati – ‘‘cattāro āhārā tesaṃ paṭipakkho catasso paṭipadā’’tiādi (netti. 87). Kiñcāpi catūsu satipaṭṭhānesu ‘‘idaṃ nāma satipaṭṭhānaṃ imāya eva paṭipadāya ijjhatī’’ti niyamo natthi, tathāpi paṭhamāya paṭipadāya paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ sambhavatīti sambhavavasena evaṃ vuttaṃ – ‘‘paṭhamā paṭipadā, paṭhamaṃ satipaṭṭhāna’’nti. Yasmā pana āhāravipallāsādīnaṃ viya paṭipadāsatipaṭṭhānādīnaṃ atthato nānattaṃ natthi. Satipaṭṭhānāniyeva hi tathā tathā paṭipajjamānāni dukkhāpaṭipadādandhābhiññādināmakāni honti, tasmā yathā saṃkilesapakkhe ‘‘paṭhame āhāre paṭhamo vipallāso’’tiādinā adhikaraṇabhedena vuttaṃ, evaṃ adhikaraṇabhedaṃ akatvā ‘‘paṭhamā paṭipadā, paṭhamaṃ satipaṭṭhāna’’ntiādi vuttaṃ. Sesesupi eseva nayo.
ಅನ್ಧಸ್ಸ ಪಬ್ಬತಾರೋಹನಂ ವಿಯ ಕದಾಚಿದೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಂ ಅಚ್ಛರಿಯಂ, ಅಚ್ಛರಾಯೋಗ್ಗಂ ಅಚ್ಛರಿಯನ್ತಿ ಪೋರಾಣಾ। ಅಭೂತಪುಬ್ಬಂ ಭೂತನ್ತಿ ಅಬ್ಭುತಂ। ಉಭಯಮ್ಪೇತಂ ವಿಮ್ಹಯಾವಹಸ್ಸ ಅಧಿವಚನಂ। ನ ಹಿ ಮಾನಪ್ಪಹಾನಾದಿತೋ ಅಞ್ಞಂ ದುರಭಿಸಮ್ಭವತರಂ ವಿಮ್ಹನೀಯಞ್ಚ ಉಪಲಬ್ಭತೀತಿ ಅಧಿತಿಟ್ಠತಿ ಏತೇನ, ಏತ್ಥ ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾನಮತ್ತಮೇವ ವಾ ತನ್ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ। ಸಚ್ಚಞ್ಚ ತಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಞ್ಚ, ಸಚ್ಚಸ್ಸ ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ, ಸಚ್ಚಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ವಾ ಸಚ್ಚಾಧಿಟ್ಠಾನಂ। ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಸಮಾಧಿ ಏವ ಭಾವೇತಬ್ಬತಾಯ ಸಮಾಧಿಭಾವನಾ। ಸುಖಂ ಭಜತೀತಿ ಸುಖಭಾಗಿಯೋ, ಸುಖಭಾಗಸ್ಸ ವಾ ಸುಖಕೋಟ್ಠಾಸಸ್ಸ ಹಿತೋತಿ ಸುಖಭಾಗಿಯೋ। ಏಕಸ್ಸಪಿ ಸತ್ತಸ್ಸ ಅಸುಭಭಾವನಾದಯೋ ವಿಯ ಏಕದೇಸೇ ಅವತ್ತಿತ್ವಾ ಅನವಸೇಸಪರಿಯಾದಾನತೋ ನತ್ಥಿ ಏತಿಸ್ಸಾ ಪಮಾಣನ್ತಿ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾ।
Andhassa pabbatārohanaṃ viya kadācideva uppajjanakaṃ acchariyaṃ, accharāyoggaṃ acchariyanti porāṇā. Abhūtapubbaṃ bhūtanti abbhutaṃ. Ubhayampetaṃ vimhayāvahassa adhivacanaṃ. Na hi mānappahānādito aññaṃ durabhisambhavataraṃ vimhanīyañca upalabbhatīti adhitiṭṭhati etena, ettha vā adhiṭṭhānamattameva vā tanti adhiṭṭhānaṃ. Saccañca taṃ adhiṭṭhānañca, saccassa vā adhiṭṭhānaṃ, saccaṃ adhiṭṭhānaṃ etassāti vā saccādhiṭṭhānaṃ. Sesesupi eseva nayo. Samādhi eva bhāvetabbatāya samādhibhāvanā. Sukhaṃ bhajatīti sukhabhāgiyo, sukhabhāgassa vā sukhakoṭṭhāsassa hitoti sukhabhāgiyo. Ekassapi sattassa asubhabhāvanādayo viya ekadese avattitvā anavasesapariyādānato natthi etissā pamāṇanti appamaññā.
ಪಠಮಾ ಪಟಿಪದಾ ಭಾವಿತಾ ಬಹುಲೀಕತಾ ಪಠಮಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ಪರಿಪೂರೇತೀತಿ ಪಠಮಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ಭಾವನಾಬಹುಲೀಕಾರೋ ಪಠಮಸ್ಸ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಯಥಾ ಹಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇ ಭಾವಿತೇ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾದಯೋ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಭಾವಿತಾ ಏವ ಹೋನ್ತಿ, ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
Paṭhamā paṭipadā bhāvitā bahulīkatā paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ paripūretīti paṭhamāya paṭipadāya bhāvanābahulīkāro paṭhamassa satipaṭṭhānassa bhāvanāpāripūrīti attho. Sesapadesupi eseva nayo. Yathā hi ariyamagge bhāvite satipaṭṭhānādayo bodhipakkhiyadhammā sabbepi bhāvitā eva honti, evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.
ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಕಾಮರಾಗಸ್ಸ ಉಜುವಿಪಚ್ಚನೀಕಭಾವತೋ ‘‘ಪಠಮೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನೋ ಭಾವಿತೋ ಬಹುಲೀಕತೋ ಕಾಮಪಟಿಪಕ್ಖಂ ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಪರಿಪೂರೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಥಾ ಪೀತಿಪಟಿಸಂವೇದನಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತಮಾನಂ ದುತಿಯಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ, ಸಪ್ಪೀತಿಕಸ್ಸ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಭಿಪ್ಪಮೋದನವಸೇನ ಪವತ್ತಮಾನಂ ತತಿಯಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ಉಕ್ಕಂಸಗತಸುಖಸ್ಸ ತತಿಯಜ್ಝಾನಸ್ಸ ಅನಿಚ್ಚವಿರಾಗಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತಿಯಾ ಸಙ್ಖಾರೇಸು ಉಪೇಕ್ಖಕಂ ಚತುತ್ಥಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಸತಿಪಾರಿಸುದ್ಧಿಭಾವತೋ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸ್ಸ ಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಸಂವತ್ತತಿ।
Kāyānupassanāya kāmarāgassa ujuvipaccanīkabhāvato ‘‘paṭhamo satipaṭṭhāno bhāvito bahulīkato kāmapaṭipakkhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ paripūretī’’ti vuttaṃ. Tathā pītipaṭisaṃvedanādivasena pavattamānaṃ dutiyaṃ satipaṭṭhānaṃ, sappītikassa dutiyajjhānassa cittassa abhippamodanavasena pavattamānaṃ tatiyaṃ satipaṭṭhānaṃ ukkaṃsagatasukhassa tatiyajjhānassa aniccavirāgādivasena pavattiyā saṅkhāresu upekkhakaṃ catutthaṃ satipaṭṭhānaṃ upekkhāsatipārisuddhibhāvato catutthajjhānassa pāripūriyā saṃvattati.
ಯಸ್ಮಾ ಪನ ರೂಪಾವಚರಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ರೂಪಾವಚರಸಮಾಪತ್ತೀನಂ, ದುತಿಯಜ್ಝಾನಂ ಬ್ಯಾಪಾದವಿತಕ್ಕಾದಿದೂರೀಭಾವೇನ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಾನಂ, ತತಿಯಜ್ಝಾನಂ ಪೀತಿವಿರಾಗೇನ ಸುಖೇನ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಅಧಿಟ್ಠಾನಭೂತಂ ಅರಿಯವಿಹಾರಾನಂ, ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಸತಿಪಾರಿಸುದ್ಧಿಆನೇಞ್ಜಪ್ಪತ್ತಂ ಆನೇಞ್ಜವಿಹಾರಾನಂ ವಿಸೇಸತೋ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಭಾವಿತಂ ಬಹುಲೀಕತಂ ಪಠಮಂ ವಿಹಾರಂ ಪರಿಪೂರೇತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಇತಿ ಯೋ ಯಸ್ಸ ವಿಸೇಸಪಚ್ಚಯೋ, ಸೋ ತಂ ಪರಿಪೂರೇತೀತಿ ವುತ್ತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
Yasmā pana rūpāvacarapaṭhamajjhānaṃ rūpāvacarasamāpattīnaṃ, dutiyajjhānaṃ byāpādavitakkādidūrībhāvena brahmavihārānaṃ, tatiyajjhānaṃ pītivirāgena sukhena vipassanāya adhiṭṭhānabhūtaṃ ariyavihārānaṃ, catutthajjhānaṃ upekkhāsatipārisuddhiāneñjappattaṃ āneñjavihārānaṃ visesato paccayo hoti, tasmā ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ paṭhamaṃ vihāraṃ paripūretī’’tiādi vuttaṃ. Iti yo yassa visesapaccayo, so taṃ paripūretīti vuttoti daṭṭhabbaṃ.
೮೭. ಇದಾನಿ ಪಟಿಪದಾದಯೋ ವೋದಾನಪಕ್ಖೇ ದಿಸಾಭಾವೇನ ವವತ್ಥಪೇತುಂ ‘‘ತತ್ಥ ಇಮಾ ಚತಸ್ಸೋ ದಿಸಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ। ಪುನ ‘‘ಪಠಮಾ ಪಟಿಪದಾ’’ತಿಆದಿ ಪಟಿಪದಾಚತುಕ್ಕಾದೀಸು ಯೇನ ಯಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವೋದಾನಂ, ತಂ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ಆರದ್ಧಂ। ತಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯಮೇವ। ಯದಿಪಿ ತೀಸು ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖೇಸು ‘‘ಇದಂ ನಾಮ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖಂ ಇಮಾಯ ಏವ ಪಟಿಪದಾಯ ಇಜ್ಝತೀ’’ತಿ ನಿಯಮೋ ನತ್ಥಿ। ಯೇಸಂ ಪನ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಪುರಿಮಾಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಪಟಿಪದಾಹಿ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತೇನ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖೇನ ಅರಿಯಮಗ್ಗಾಧಿಗಮೋ। ತಥಾ ಯಸ್ಸ ತತಿಯಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ಸುಞ್ಞತವಿಮೋಕ್ಖಮುಖೇನ, ಯಸ್ಸ ಚ ಚತುತ್ಥಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ಅನಿಮಿತ್ತವಿಮೋಕ್ಖಮುಖೇನ ಅರಿಯಮಗ್ಗಾಧಿಗಮೋ, ತೇಸಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ವಸೇನ ಅಯಂ ಪಟಿಪದಾವಿಮೋಕ್ಖಮುಖಸಂಸನ್ದನಾ। ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾದೀಹಿ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖಸಂಸನ್ದನಾಯಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
87. Idāni paṭipadādayo vodānapakkhe disābhāvena vavatthapetuṃ ‘‘tattha imā catasso disā’’tiādi vuttaṃ. Taṃ suviññeyyameva. Puna ‘‘paṭhamā paṭipadā’’tiādi paṭipadācatukkādīsu yena yassa puggalassa vodānaṃ, taṃ vibhajitvā dassetuṃ āraddhaṃ. Taṃ heṭṭhā vuttanayameva. Yadipi tīsu vimokkhamukhesu ‘‘idaṃ nāma vimokkhamukhaṃ imāya eva paṭipadāya ijjhatī’’ti niyamo natthi. Yesaṃ pana puggalānaṃ purimāhi dvīhi paṭipadāhi appaṇihitena vimokkhamukhena ariyamaggādhigamo. Tathā yassa tatiyāya paṭipadāya suññatavimokkhamukhena, yassa ca catutthāya paṭipadāya animittavimokkhamukhena ariyamaggādhigamo, tesaṃ puggalānaṃ vasena ayaṃ paṭipadāvimokkhamukhasaṃsandanā. Satipaṭṭhānādīhi vimokkhamukhasaṃsandanāyapi eseva nayo.
ತೇಸಂ ವಿಕ್ಕೀಳಿತನ್ತಿ ತೇಸಂ ಅಸನ್ತಾಸನಜವಪರಕ್ಕಮಾದಿವಿಸೇಸಯೋಗೇನ ಸೀಹಾನಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಬುದ್ಧಸಾವಕಾನಞ್ಚ ವಿಕ್ಕೀಳಿತಂ ವಿಹರಣಂ। ಯದಿದಂ ಆಹಾರಾದಿಕಿಲೇಸವತ್ಥುಸಮತಿಕ್ಕಮನಮುಖೇನ ಸಪರಸನ್ತಾನೇ ಪಟಿಪದಾದಿಸಮ್ಪಾದನಾ। ಇದಾನಿ ಆಹಾರಾದೀನಂ ಪಟಿಪದಾದೀಹಿ ಯೇನ ಸಮತಿಕ್ಕಮನಂ, ತಂ ನೇಸಂ ಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಆಹಾರಾ ತೇಸಂ ಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಚತಸ್ಸೋ ಪಟಿಪದಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ತೇಸಂ ಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವೋ ಪಹಾತಬ್ಬಭಾವೋ ಪಹಾಯಕಭಾವೋ ಚ ಆಹಾರವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತೀನಞ್ಚೇತ್ಥ ಪಹಾತಬ್ಬಭಾವೋ ತಪ್ಪಟಿಬನ್ಧಛನ್ದರಾಗವಸೇನ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ‘‘ವಿಕ್ಕೀಳಿತಂ ಭಾವನಾ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾ ಚಾ’’ತಿಆದಿ ತಸ್ಸಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ತೇಸಂ ವಿಕ್ಕೀಳಿತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಯದೇತಂ ವಿಕ್ಕೀಳಿತಂ ನಾಮ ಭಾವೇತಬ್ಬಾನಂ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮಾನಂ ಭಾವನಾ, ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬಾನಂ ಫಲನಿಬ್ಬಾನಾನಂ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾ ಚ। ತಥಾ ಪಹಾತಬ್ಬಸ್ಸ ದಸವತ್ಥುಕಸ್ಸ ಕಿಲೇಸಪುಞ್ಜಸ್ಸ ತದಙ್ಗಾದಿವಸೇನ ಪಹಾನಂ ಬ್ಯನ್ತೀಕಿರಿಯಾ ಅನವಸೇಸನನ್ತಿ। ಇದಾನಿ ತಂ ಸಙ್ಖೇಪೇನ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಇನ್ದ್ರಿಯಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ವಿಕ್ಕೀಳಿತಂ ವಿಪರಿಯಾಸಾನಧಿಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಆಹ।
Tesaṃ vikkīḷitanti tesaṃ asantāsanajavaparakkamādivisesayogena sīhānaṃ buddhānaṃ paccekabuddhānaṃ buddhasāvakānañca vikkīḷitaṃ viharaṇaṃ. Yadidaṃ āhārādikilesavatthusamatikkamanamukhena saparasantāne paṭipadādisampādanā. Idāni āhārādīnaṃ paṭipadādīhi yena samatikkamanaṃ, taṃ nesaṃ paṭipakkhabhāvaṃ dassento ‘‘cattāro āhārā tesaṃ paṭipakkho catassopaṭipadā’’tiādimāha. Tattha tesaṃ paṭipakkhabhāvo pahātabbabhāvo pahāyakabhāvo ca āhāraviññāṇaṭṭhitīnañcettha pahātabbabhāvo tappaṭibandhachandarāgavasena daṭṭhabbo. Tattha ‘‘vikkīḷitaṃ bhāvanā sacchikiriyā cā’’tiādi tassāyaṃ saṅkhepattho – tesaṃ vikkīḷitanti ettha yadetaṃ vikkīḷitaṃ nāma bhāvetabbānaṃ bodhipakkhiyadhammānaṃ bhāvanā, sacchikātabbānaṃ phalanibbānānaṃ sacchikiriyā ca. Tathā pahātabbassa dasavatthukassa kilesapuñjassa tadaṅgādivasena pahānaṃ byantīkiriyā anavasesananti. Idāni taṃ saṅkhepena dassento ‘‘indriyādhiṭṭhānaṃ vikkīḷitaṃ vipariyāsānadhiṭṭhāna’’nti āha.
ಇನ್ದ್ರಿಯಾಧಿಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಪವತ್ತನಂ ಭಾವನಾ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾ ಚ। ವಿಪರಿಯಾಸಾನಧಿಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವಿಪಲ್ಲಾಸಾನಂ ಅಪವತ್ತನಂ ಪಹಾನಂ ಅನುಪ್ಪಾದನಂ। ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಸದ್ಧಮ್ಮಗೋಚರೋತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಚೇತ್ಥ ಸದ್ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಗೋಚರಭೂತಾನಿ ಪವತ್ತಿಹೇತೂತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾನಿ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಾದೀನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಪರಿಯಾಸಾ ಕಿಲೇಸಗೋಚರೋತಿ ವಿಪಲ್ಲಾಸಾ ಸಂಕಿಲೇಸಪಕ್ಖಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಟ್ಠಾನಂ ಪವತ್ತಿಹೇತೂತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸೀಹವಿಕ್ಕೀಳಿತಸ್ಸ ನಯಸ್ಸ ಭೂಮೀತಿ ಯಾಯಂ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಆಹಾರಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಂಕಿಲೇಸಪಕ್ಖೇ ದಸನ್ನಂ ಚತುಕ್ಕಾನಂ, ‘‘ಚತಸ್ಸೋ ಪಟಿಪದಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವೋದಾನಪಕ್ಖೇಪಿ ದಸನ್ನಂ ಚತುಕ್ಕಾನಂ ತಣ್ಹಾಚರಿತಾದೀನಂ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸವೋದಾನವಿಭಾವನಾಮುಖೇನ ನಿದ್ಧಾರಣಾ, ಅಯಂ ಸೀಹವಿಕ್ಕೀಳಿತಸ್ಸ ನಯಸ್ಸ ಭೂಮಿ ನಾಮ।
Indriyādhiṭṭhānanti indriyānaṃ pavattanaṃ bhāvanā sacchikiriyā ca. Vipariyāsānadhiṭṭhānanti vipallāsānaṃ apavattanaṃ pahānaṃ anuppādanaṃ. Indriyāni saddhammagocaroti indriyāni cettha saddhammassa gocarabhūtāni pavattihetūti adhippetāni saddhindriyādīnīti attho. Vipariyāsā kilesagocaroti vipallāsā saṃkilesapakkhassa pavattiṭṭhānaṃ pavattihetūti. Ayaṃ vuccati sīhavikkīḷitassa nayassa bhūmīti yāyaṃ ‘‘cattāro āhārā’’tiādinā saṃkilesapakkhe dasannaṃ catukkānaṃ, ‘‘catasso paṭipadā’’tiādinā vodānapakkhepi dasannaṃ catukkānaṃ taṇhācaritādīnaṃ upakkilesavodānavibhāvanāmukhena niddhāraṇā, ayaṃ sīhavikkīḷitassa nayassa bhūmi nāma.
೮೮. ಇದಾನಿ ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞುಆದಿಪುಗ್ಗಲತ್ತಯವಸೇನ ತಿಪುಕ್ಖಲನಯಸ್ಸ ಭೂಮಿಂ ವಿಭಾವೇತುಕಾಮೋ ಯಸ್ಮಾ ಪನ ನಯಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಾನುಪ್ಪವೇಸಸ್ಸ ಇಚ್ಛಿತತ್ತಾ ಸೀಹವಿಕ್ಕೀಳಿತನಯತೋ ತಿಪುಕ್ಖಲನಯೋ ನಿಗ್ಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಟಿಪದಾವಿಭಾಗತೋ ಚತ್ತಾರೋ ಪುಗ್ಗಲೇ ಸೀಹವಿಕ್ಕೀಳಿತನಯಸ್ಸ ಭೂಮಿಂ ನಿದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ತತೋ ಏವ ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞುಆದಿಪುಗ್ಗಲತ್ತಯೇ ನಿದ್ಧಾರೇತುಂ ‘‘ತತ್ಥ ಯೇ ದುಕ್ಖಾಯ ಪಟಿಪದಾಯಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಪುಗ್ಗಲಾತಿ ಇಮೇ ಪುರಿಮಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪಟಿಪದಾನಂ ವಸೇನ ದ್ವೇ ಪುಗ್ಗಲಾ। ಏಸ ನಯೋ ಇತರತ್ಥಾಪಿ। ಪುನ ‘‘ತತ್ಥ ಯೇ ದುಕ್ಖಾಯ ಪಟಿಪದಾಯಾ’’ತಿಆದಿ ಯಥಾವುತ್ತಪುಗ್ಗಲಚತುಕ್ಕತೋ ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞುಆದಿಪುಗ್ಗಲತ್ತಯಂ ನಿದ್ಧಾರೇತುಂ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಯೋ ಸಾಧಾರಣಾಯಾತಿ ದುಕ್ಖಾಪಟಿಪದಾಯ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾಯ, ಸುಖಾಪಟಿಪದಾಯ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಾಯ ಚ ನಿಯ್ಯಾತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಕಥಂ ಪನ ಪಟಿಪದಾದ್ವಯಂ ಏಕಸ್ಸ ಸಮ್ಭವತೀತಿ? ನಯಿದಮೇವಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಏಕಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಏಕಸ್ಮಿಂ ದ್ವೇ ಪಟಿಪದಾ ಸಮ್ಭವನ್ತೀತಿ। ಯಥಾವುತ್ತಾಸು ಪನ ದ್ವೀಸು ಪಟಿಪದಾಸು ಯೋ ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ನಿಯ್ಯಾತಿ, ಅಯಂ ವಿಪಞ್ಚಿತಞ್ಞೂತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಅಟ್ಠಸಾಲಿನಿಯಂ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೫೦) ಪಟಿಪದಾ ಚಲತಿ ನ ಚಲತೀತಿ ವಿಚಾರಣಾಯಂ ‘‘ಚಲತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಏಕಸ್ಸಪಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಝಾನನ್ತರಮಗ್ಗನ್ತರೇಸು ಪಟಿಪದಾಭೇದೋ ಇಚ್ಛಿತೋವಾತಿ।
88. Idāni ugghaṭitaññuādipuggalattayavasena tipukkhalanayassa bhūmiṃ vibhāvetukāmo yasmā pana nayānaṃ aññamaññānuppavesassa icchitattā sīhavikkīḷitanayato tipukkhalanayo niggacchati, tasmā paṭipadāvibhāgato cattāro puggale sīhavikkīḷitanayassa bhūmiṃ niddisitvā tato eva ugghaṭitaññuādipuggalattaye niddhāretuṃ ‘‘tattha ye dukkhāya paṭipadāyā’’tiādi āraddhaṃ. Tattha ime dve puggalāti ime purimānaṃ dvinnaṃ paṭipadānaṃ vasena dve puggalā. Esa nayo itaratthāpi. Puna ‘‘tattha ye dukkhāya paṭipadāyā’’tiādi yathāvuttapuggalacatukkato ugghaṭitaññuādipuggalattayaṃ niddhāretuṃ vuttaṃ. Tattha yo sādhāraṇāyāti dukkhāpaṭipadāya khippābhiññāya, sukhāpaṭipadāya dandhābhiññāya ca niyyātīti sambandho. Kathaṃ pana paṭipadādvayaṃ ekassa sambhavatīti? Nayidamevaṃ daṭṭhabbaṃ. Ekassa puggalassa ekasmiṃ dve paṭipadā sambhavantīti. Yathāvuttāsu pana dvīsu paṭipadāsu yo yāya kāyaci niyyāti, ayaṃ vipañcitaññūti ayamettha adhippāyo. Yasmā pana aṭṭhasāliniyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 350) paṭipadā calati na calatīti vicāraṇāyaṃ ‘‘calatī’’ti vuttaṃ, tasmā ekassapi puggalassa jhānantaramaggantaresu paṭipadābhedo icchitovāti.
‘‘ತತ್ಥ ಭಗವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ದೇಸನಾವಿಭಾಗೇಹಿಪಿ ತಮೇವ ಪುಗ್ಗಲವಿಭಾಗಂ ವಿಭಾವೇತಿ। ತಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯಮೇವ। ತತ್ಥ ಅಧಿಚಿತ್ತನ್ತಿ ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಞ್ಚಾತಿ ಚ-ಸದ್ದೋ ಲುತ್ತನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ। ತೇನ ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಞ್ಚ ಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಞ್ಚ ವಿಪಞ್ಚಿತಞ್ಞುಸ್ಸ ಪಞ್ಞಪೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಧಿಸೀಲನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಂ ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಂ ಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಞ್ಚಾತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।
‘‘Tattha bhagavā’’tiādinā desanāvibhāgehipi tameva puggalavibhāgaṃ vibhāveti. Taṃ heṭṭhā vuttanayameva. Tattha adhicittanti adhicittasikkhañcāti ca-saddo luttaniddiṭṭho. Tena adhicittasikkhañca adhipaññāsikkhañca vipañcitaññussa paññapetīti attho. Adhisīlanti etthāpi eseva nayo. Adhisīlasikkhaṃ adhicittasikkhaṃ adhipaññāsikkhañcāti yojetabbaṃ.
ಚತ್ತಾರಿ ಹುತ್ವಾ ತೀಣಿ ಭವನ್ತೀತಿ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಚತ್ತಾರೋ ಪುಗ್ಗಲಾ ಹುತ್ವಾ ತಯೋ ಪುಗ್ಗಲಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Cattāri hutvā tīṇi bhavantīti liṅgavipallāsena vuttaṃ, cattāro puggalā hutvā tayo puggalā hontīti attho.
ಅಯಂ ಸಂಕಿಲೇಸೋತಿ ಅಯಂ ಅಕುಸಲಮೂಲಾದಿದ್ವಾದಸತ್ತಿಕಸಙ್ಗಹೋ ಸಂಕಿಲಿಸ್ಸತಿ ಏತೇನಾತಿ ಸಂಕಿಲೇಸೋತಿ ಕತ್ವಾ। ಇದಂ ವೋದಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
Ayaṃsaṃkilesoti ayaṃ akusalamūlādidvādasattikasaṅgaho saṃkilissati etenāti saṃkilesoti katvā. Idaṃ vodānanti etthāpi eseva nayo.
ತೀಣಿ ಹುತ್ವಾ ದ್ವೇ ಭವನ್ತೀತಿ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟನಯಸ್ಸ ದಿಸಾಭೂತಧಮ್ಮದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ತಣ್ಹಾ ಚ ಅವಿಜ್ಜಾ ಚಾ’’ತಿಆದಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
Tīṇi hutvā dve bhavantīti nandiyāvaṭṭanayassa disābhūtadhammadassanatthaṃ vuttaṃ. Tenevāha – ‘‘taṇhā ca avijjā cā’’tiādi, taṃ sabbaṃ suviññeyyameva.
ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ನಯಾನಂ ಉದ್ದೇಸಾನುಕ್ಕಮೇನ ನಿದ್ದೇಸೋ ನ ಕತೋತಿ? ನಯಾನಂ ನಯೇಹಿ ಸಮ್ಭವದಸ್ಸನತ್ಥಂ। ಪಠಮನಯತೋ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲಾಧಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ತತಿಯನಯಸ್ಸ, ತತಿಯನಯತೋ ಚ ದುತಿಯನಯಸ್ಸ ಸಮ್ಭವೋತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿಸೇಸಸ್ಸ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಪಠಮನಯಾನನ್ತರಂ ತತಿಯನಯೋ, ತತಿಯನಯಾನನ್ತರಞ್ಚ ದುತಿಯನಯೋ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ। ಧಮ್ಮಾಧಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ಪನ ತತಿಯನಯತೋ ದುತಿಯನಯೋ, ದುತಿಯನಯತೋ ಪಠಮನಯೋಪಿ ಸಮ್ಭವತೀತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿಸೇಸಸ್ಸ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಅನ್ತೇ ‘‘ತಣ್ಹಾ ಚ ಅವಿಜ್ಜಾ ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಠಮನಯಸ್ಸ ಭೂಮಿ ದಸ್ಸಿತಾ। ತೇನೇವ ಹಿ ‘‘ಚತ್ತಾರಿ ಹುತ್ವಾ ತೀಣಿ ಭವನ್ತಿ, ತೀಣಿ ಹುತ್ವಾ ದ್ವೇ ಭವನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಯದಿ ಏವಂ ‘‘ದ್ವೇ ಹುತ್ವಾ ಚತ್ತಾರಿ ಭವನ್ತಿ, ದ್ವೇ ಹುತ್ವಾ ತೀಣಿ ಭವನ್ತಿ, ತೀಣಿ ಹುತ್ವಾ ಚತ್ತಾರಿ ಭವನ್ತೀ’’ತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ನಯೋ ವತ್ತಬ್ಬೋ ಸಿಯಾತಿ? ಸಚ್ಚಮೇತಂ, ಅಯಂ ಪನ ನಯೋ ಅತ್ಥತೋ ದಸ್ಸಿತೋ ಏವಾತಿ ಕತ್ವಾ ನ ವುತ್ತೋ। ಯಸ್ಮಾ ತಿಣ್ಣಂ ಅತ್ಥನಯಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅನುಪ್ಪವೇಸೋ ಇಚ್ಛಿತೋ, ಸತಿ ಚ ಅನುಪ್ಪವೇಸೇ ತತೋ ವಿನಿಗ್ಗಮೋಪಿ ಸಮ್ಭವತಿ ಏವಾತಿ। ಅಯಞ್ಚ ಅತ್ಥೋ ಪೇಟಕೋಪದೇಸೇನ ವಿಭಾವೇತಬ್ಬೋ।
Kasmā panettha nayānaṃ uddesānukkamena niddeso na katoti? Nayānaṃ nayehi sambhavadassanatthaṃ. Paṭhamanayato hi puggalādhiṭṭhānavasena tatiyanayassa, tatiyanayato ca dutiyanayassa sambhavoti imassa visesassa dassanatthaṃ paṭhamanayānantaraṃ tatiyanayo, tatiyanayānantarañca dutiyanayo niddiṭṭho. Dhammādhiṭṭhānavasena pana tatiyanayato dutiyanayo, dutiyanayato paṭhamanayopi sambhavatīti imassa visesassa dassanatthaṃ ante ‘‘taṇhā ca avijjā cā’’tiādinā paṭhamanayassa bhūmi dassitā. Teneva hi ‘‘cattāri hutvā tīṇi bhavanti, tīṇi hutvā dve bhavantī’’ti vuttaṃ. Yadi evaṃ ‘‘dve hutvā cattāri bhavanti, dve hutvā tīṇi bhavanti, tīṇi hutvā cattāri bhavantī’’ti ayampi nayo vattabbo siyāti? Saccametaṃ, ayaṃ pana nayo atthato dassito evāti katvā na vutto. Yasmā tiṇṇaṃ atthanayānaṃ aññamaññaṃ anuppaveso icchito, sati ca anuppavese tato viniggamopi sambhavati evāti. Ayañca attho peṭakopadesena vibhāvetabbo.
ತತ್ಥಾಯಂ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಿಭಾವನಾ – ಚತ್ತಾರೋ ಪುಗ್ಗಲಾ ತಣ್ಹಾಚರಿತೋ ದುವಿಧೋ ಮುದಿನ್ದ್ರಿಯೋ ತಿಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯೋ ಚ। ತಥಾ ದಿಟ್ಠಿಚರಿತೋತಿ। ತತ್ಥ ತಣ್ಹಾಚರಿತೋ ಮುದಿನ್ದ್ರಿಯೋ ದುಕ್ಖಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಾಯ ನಿಯ್ಯಾತಿ, ತಿಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯೋ ದುಕ್ಖಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾಯ ನಿಯ್ಯಾತಿ, ದಿಟ್ಠಿಚರಿತೋ ಪನ ಮುದಿನ್ದ್ರಿಯೋ ಸುಖಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಾಯ ನಿಯ್ಯಾತಿ, ತಿಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯೋ ಸುಖಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾಯ ನಿಯ್ಯಾತಿ। ಇತಿ ಇಮಾಸು ಪಟಿಪದಾಸು ಯಥಾರಹಂ ಠಿತೇಹಿ ತಣ್ಹಾಚರಿತದಿಟ್ಠಿಚರಿತೇಹಿ ಚತ್ತಾರೋ ಆಹಾರಾ ತಪ್ಪಟಿಬನ್ಧಛನ್ದರಾಗಪ್ಪಹಾನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಾ। ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇ ಭಾವೇತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ವಿಪಲ್ಲಾಸಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾತಿ ಸಬ್ಬೋ ಯಥಾವುತ್ತನಯೋ ಅನುಗನ್ತಬ್ಬೋ।
Tatthāyaṃ ādito paṭṭhāya vibhāvanā – cattāro puggalā taṇhācarito duvidho mudindriyo tikkhindriyo ca. Tathā diṭṭhicaritoti. Tattha taṇhācarito mudindriyo dukkhāya paṭipadāya dandhābhiññāya niyyāti, tikkhindriyo dukkhāya paṭipadāya khippābhiññāya niyyāti, diṭṭhicarito pana mudindriyo sukhāya paṭipadāya dandhābhiññāya niyyāti, tikkhindriyo sukhāya paṭipadāya khippābhiññāya niyyāti. Iti imāsu paṭipadāsu yathārahaṃ ṭhitehi taṇhācaritadiṭṭhicaritehi cattāro āhārā tappaṭibandhachandarāgappahānena pahātabbā. Cattāro satipaṭṭhāne bhāvetvā cattāro vipallāsā daṭṭhabbāti sabbo yathāvuttanayo anugantabbo.
ತತ್ಥಾಯಂ ಪಾಳಿ – ತತ್ಥ ಯೇ ದಿಟ್ಠಿಚರಿತಾ ಸತ್ತಾ, ತೇ ಕಾಮೇಸು ದೋಸದಿಟ್ಠೀ, ನ ಚ ಯೇ ಕಾಮೇಸು ಅನುಸಯಾ ಸಮೂಹತಾ, ತೇ ಅತ್ತಕಿಲಮಥಾನುಯೋಗಮನುಯುತ್ತಾ ವಿಹರನ್ತಿ। ತೇಸಂ ಸತ್ಥಾ ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ ಅಞ್ಞತರೋ ವಾ ಗರುಟ್ಠಾನಿಯೋ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ‘‘ಕಾಮೇಹಿ ನತ್ಥಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ, ತೇ ಚ ಪುಬ್ಬೇಯೇವ ಕಾಮೇಹಿ ಅನತ್ಥಿಕಾ , ಇತಿ ಕಾಮೇ ಅಪ್ಪಕಸಿರೇನ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಿ, ತೇ ಚೇತಸಿಕೇನ ದುಕ್ಖೇನ ಅನಜ್ಝೋಸಿತಾ। ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ ‘‘ಸುಖಾ ಪಟಿಪದಾ’’ತಿ। ಯೇ ಪನ ತಣ್ಹಾಚರಿತಾ ಸತ್ತಾ, ತೇ ಕಾಮೇಸು ಅಜ್ಝೋಸಿತಾ, ತೇಸಂ ಸತ್ಥಾ ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ ಅಞ್ಞತರೋ ವಾ ಭಿಕ್ಖು ‘‘ಕಾಮೇಹಿ ನತ್ಥಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ, ತೇ ಪಿಯರೂಪಂ ದುಕ್ಖೇನ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಿ। ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ ‘‘ದುಕ್ಖಾ ಪಟಿಪದಾ’’ತಿ। ಇತಿ ಇಮೇ ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ದ್ವೀಸು ಪಟಿಪದಾಸು ಸಮೋಸರಣಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ದುಕ್ಖಾಯಞ್ಚ ಸುಖಾಯಞ್ಚ।
Tatthāyaṃ pāḷi – tattha ye diṭṭhicaritā sattā, te kāmesu dosadiṭṭhī, na ca ye kāmesu anusayā samūhatā, te attakilamathānuyogamanuyuttā viharanti. Tesaṃ satthā vā dhammaṃ deseti aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī ‘‘kāmehi natthi attho’’ti, te ca pubbeyeva kāmehi anatthikā , iti kāme appakasirena paṭinissajjanti, te cetasikena dukkhena anajjhositā. Tena vuccati ‘‘sukhā paṭipadā’’ti. Ye pana taṇhācaritā sattā, te kāmesu ajjhositā, tesaṃ satthā vā dhammaṃ deseti aññataro vā bhikkhu ‘‘kāmehi natthi attho’’ti, te piyarūpaṃ dukkhena paṭinissajjanti. Tena vuccati ‘‘dukkhā paṭipadā’’ti. Iti ime sabbe sattā dvīsu paṭipadāsu samosaraṇaṃ gacchanti dukkhāyañca sukhāyañca.
ತತ್ಥ ಯೇ ದಿಟ್ಠಿಚರಿತಾ ಸತ್ತಾ, ತೇ ದ್ವಿಧಾ ತಿಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಾ ಚ ಮುದಿನ್ದ್ರಿಯಾ ಚ। ತತ್ಥ ಯೇ ದಿಟ್ಠಿಚರಿತಾ ಸತ್ತಾ ತಿಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಾ, ತೇ ಸುಖೇನ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಿ, ಖಿಪ್ಪಞ್ಚ ಅಭಿಸಮೇನ್ತಿ। ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ – ‘‘ಸುಖಾ ಪಟಿಪದಾ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಯೇ ದಿಟ್ಠಿಚರಿತಾ ಸತ್ತಾ ಮುದಿನ್ದ್ರಿಯಾ ಪಠಮಂ ತಿಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪಾದಾಯ ದನ್ಧತರಂ ಅಭಿಸಮೇನ್ತಿ, ತೇ ಸುಖೇನ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಿ, ದನ್ಧಞ್ಚ ಅಭಿಸಮೇನ್ತಿ। ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ – ‘‘ಸುಖಾ ಪಟಿಪದಾ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಾ’’ತಿ। ತತ್ಥ ತಣ್ಹಾಚರಿತಾ ಸತ್ತಾ ದುವಿಧಾ ತಿಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಾ ಚ ಮುದಿನ್ದ್ರಿಯಾ ಚ। ತತ್ಥ ಯೇ ತಣ್ಹಾಚರಿತಾ ಸತ್ತಾ ತಿಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಾ, ತೇ ದುಕ್ಖೇನ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಿ, ಖಿಪ್ಪಞ್ಚ ಅಭಿಸಮೇನ್ತಿ। ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ – ‘‘ದುಕ್ಖಾ ಪಟಿಪದಾ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಯೇ ತಣ್ಹಾಚರಿತಾ ಸತ್ತಾ ಮುದಿನ್ದ್ರಿಯಾ ಪಠಮಂ ತಿಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪಾದಾಯ ದನ್ಧತರಂ ಅಭಿಸಮೇನ್ತಿ, ತೇ ದುಕ್ಖೇನ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತಿ, ದನ್ಧಞ್ಚ ಅಭಿಸಮೇನ್ತಿ। ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ – ‘‘ದುಕ್ಖಾ ಪಟಿಪದಾ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಾ’’ತಿ। ಇಮಾ ಚತಸ್ಸೋ ಪಟಿಪದಾಯೋ ಅಪಞ್ಚಮಾ ಅಛಟ್ಠಾ। ಯೇ ಹಿ ಕೇಚಿ ನಿಬ್ಬುತಾ ನಿಬ್ಬಾಯನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸನ್ತಿ ವಾ ಇಮಾಹಿ ಚತೂಹಿ ಪಟಿಪದಾಹಿ ಅನಞ್ಞಾಹಿ, ಅಯಂ ಪಟಿಪದಾ ಚತುಕ್ಕಮಗ್ಗೇನ ಕಿಲೇಸೇ ನಿದ್ದಿಸತಿ। ಯಾ ಚತುಕ್ಕಮಗ್ಗೇನ ಅರಿಯಧಮ್ಮೇಸು ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬಾ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸೀಹವಿಕ್ಕೀಳಿತೋ ನಾಮ ನಯೋ।
Tattha ye diṭṭhicaritā sattā, te dvidhā tikkhindriyā ca mudindriyā ca. Tattha ye diṭṭhicaritā sattā tikkhindriyā, te sukhena paṭinissajjanti, khippañca abhisamenti. Tena vuccati – ‘‘sukhā paṭipadā khippābhiññā’’ti. Tattha ye diṭṭhicaritā sattā mudindriyā paṭhamaṃ tikkhindriyaṃ upādāya dandhataraṃ abhisamenti, te sukhena paṭinissajjanti, dandhañca abhisamenti. Tena vuccati – ‘‘sukhā paṭipadā dandhābhiññā’’ti. Tattha taṇhācaritā sattā duvidhā tikkhindriyā ca mudindriyā ca. Tattha ye taṇhācaritā sattā tikkhindriyā, te dukkhena paṭinissajjanti, khippañca abhisamenti. Tena vuccati – ‘‘dukkhā paṭipadā khippābhiññā’’ti. Tattha ye taṇhācaritā sattā mudindriyā paṭhamaṃ tikkhindriyaṃ upādāya dandhataraṃ abhisamenti, te dukkhena paṭinissajjanti, dandhañca abhisamenti. Tena vuccati – ‘‘dukkhā paṭipadā dandhābhiññā’’ti. Imā catasso paṭipadāyo apañcamā achaṭṭhā. Ye hi keci nibbutā nibbāyanti nibbāyissanti vā imāhi catūhi paṭipadāhi anaññāhi, ayaṃ paṭipadā catukkamaggena kilese niddisati. Yā catukkamaggena ariyadhammesu niddisitabbā, ayaṃ vuccati sīhavikkīḷito nāma nayo.
ತತ್ರಿಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಆಹಾರಾ, ಚತ್ತಾರೋ ವಿಪಲ್ಲಾಸಾ ಉಪಾದಾನಾ ಯೋಗಾ ಗನ್ಥಾ ಆಸವಾ ಓಘಾ ಸಲ್ಲಾ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿಯೋ ಅಗತಿಗಮನಾನೀತಿ ಏವಂ ಇಮಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ದಸ ಪದಾನಿ। ಅಯಂ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಸಂಸನ್ದನಾ।
Tatrime cattāro āhārā, cattāro vipallāsā upādānā yogā ganthā āsavā oghā sallā viññāṇaṭṭhitiyo agatigamanānīti evaṃ imāni sabbāni dasa padāni. Ayaṃ suttassa saṃsandanā.
ಚತ್ತಾರೋ ಆಹಾರಾ, ತತ್ಥ ಯೋ ಚ ಕಬಳೀಕಾರೋ ಆಹಾರೋ, ಯೋ ಚ ಫಸ್ಸೋ ಆಹಾರೋ, ಇಮೇ ತಣ್ಹಾಚರಿತೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಾ। ತತ್ಥ ಯೋ ಚ ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾಹಾರೋ, ಯೋ ಚ ವಿಞ್ಞಾಣಾಹಾರೋ, ಇಮೇ ದಿಟ್ಠಿಚರಿತೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಾ।
Cattāro āhārā, tattha yo ca kabaḷīkāro āhāro, yo ca phasso āhāro, ime taṇhācaritena pahātabbā. Tattha yo ca manosañcetanāhāro, yo ca viññāṇāhāro, ime diṭṭhicaritena pahātabbā.
ತತ್ಥ ಪಠಮೋ ಆಹಾರೋ ಪಠಮೋ ವಿಪಲ್ಲಾಸೋ, ದುತಿಯೋ ಆಹಾರೋ ದುತಿಯೋ ವಿಪಲ್ಲಾಸೋ, ತತಿಯೋ ಆಹಾರೋ ತತಿಯೋ ವಿಪಲ್ಲಾಸೋ, ಚತುತ್ಥೋ ಆಹಾರೋ ಚತುತ್ಥೋ ವಿಪಲ್ಲಾಸೋ, ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ವಿಪಲ್ಲಾಸಾ ಅಪಞ್ಚಮಾ ಅಛಟ್ಠಾ। ಇದಞ್ಚ ಪಮಾಣಾ ಚತ್ತಾರೋ ಆಹಾರಾ।
Tattha paṭhamo āhāro paṭhamo vipallāso, dutiyo āhāro dutiyo vipallāso, tatiyo āhāro tatiyo vipallāso, catuttho āhāro catuttho vipallāso, ime cattāro vipallāsā apañcamā achaṭṭhā. Idañca pamāṇā cattāro āhārā.
ತತ್ಥ ಪಠಮೇ ವಿಪಲ್ಲಾಸೇ ಠಿತೋ ಕಾಮೇ ಉಪಾದಿಯತಿ, ಇದಂ ಕಾಮುಪಾದಾನಂ। ದುತಿಯೇ ವಿಪಲ್ಲಾಸೇ ಠಿತೋ ಅನಾಗತಂ ಭವಂ ಉಪಾದಿಯತಿ, ಇದಂ ಸೀಲಬ್ಬತುಪಾದಾನಂ। ತತಿಯೇ ವಿಪಲ್ಲಾಸೇ ಠಿತೋ ವಿಪರೀತದಿಟ್ಠಿಂ ಉಪಾದಿಯತಿ, ಇದಂ ದಿಟ್ಠುಪಾದಾನಂ। ಚತುತ್ಥೇ ವಿಪಲ್ಲಾಸೇ ಠಿತೋ ಖನ್ಧೇ ಅತ್ತತೋ ಉಪಾದಿಯತಿ, ಇದಂ ಅತ್ತವಾದುಪಾದಾನಂ।
Tattha paṭhame vipallāse ṭhito kāme upādiyati, idaṃ kāmupādānaṃ. Dutiye vipallāse ṭhito anāgataṃ bhavaṃ upādiyati, idaṃ sīlabbatupādānaṃ. Tatiye vipallāse ṭhito viparītadiṭṭhiṃ upādiyati, idaṃ diṭṭhupādānaṃ. Catutthe vipallāse ṭhito khandhe attato upādiyati, idaṃ attavādupādānaṃ.
ತತ್ಥ ಕಾಮುಪಾದಾನೇ ಠಿತೋ ಕಾಮೇ ಅಭಿಜ್ಝಾಯ ಗನ್ಥತಿ, ಅಯಂ ಅಭಿಜ್ಝಾಕಾಯಗನ್ಥೋ। ಸೀಲಬ್ಬತುಪಾದಾನೇ ಠಿತೋ ಬ್ಯಾಪಾದಂ ಗನ್ಥತಿ, ಅಯಂ ಬ್ಯಾಪಾದಕಾಯಗನ್ಥೋ। ದಿಟ್ಠುಪಾದಾನೇ ಠಿತೋ ಪರಾಮಾಸಂ ಗನ್ಥತಿ, ಅಯಂ ಪರಾಮಾಸಕಾಯಗನ್ಥೋ। ಅತ್ತವಾದುಪಾದಾನೇ ಠಿತೋ ಪಪಞ್ಚೇನ್ತೋ ಗನ್ಥತಿ, ಅಯಂ ಇದಂಸಚ್ಚಾಭಿನಿವೇಸಕಾಯಗನ್ಥೋ।
Tattha kāmupādāne ṭhito kāme abhijjhāya ganthati, ayaṃ abhijjhākāyagantho. Sīlabbatupādāne ṭhito byāpādaṃ ganthati, ayaṃ byāpādakāyagantho. Diṭṭhupādāne ṭhito parāmāsaṃ ganthati, ayaṃ parāmāsakāyagantho. Attavādupādāne ṭhito papañcento ganthati, ayaṃ idaṃsaccābhinivesakāyagantho.
ತಸ್ಸ ಗನ್ಥಗನ್ಥಿತಾ ಕಿಲೇಸಾ ಆಸವನ್ತಿ। ಕಿಂ ಪನ ವುಚ್ಚತಿ ಆಸವನ್ತೀತಿ? ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಾ। ಯೇ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಾ, ತೇ ಅನುಸಯಾ। ತತ್ಥ ಅಭಿಜ್ಝಾಕಾಯಗನ್ಥೇನ ಕಾಮಾಸವೋ, ಬ್ಯಾಪಾದಕಾಯಗನ್ಥೇನ ಭವಾಸವೋ, ಪರಾಮಾಸಕಾಯಗನ್ಥೇನ ದಿಟ್ಠಾಸವೋ, ಇದಂಸಚ್ಚಾಭಿನಿವೇಸಕಾಯಗನ್ಥೇನ ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋ।
Tassa ganthaganthitā kilesā āsavanti. Kiṃ pana vuccati āsavantīti? Vippaṭisārā. Ye vippaṭisārā, te anusayā. Tattha abhijjhākāyaganthena kāmāsavo, byāpādakāyaganthena bhavāsavo, parāmāsakāyaganthena diṭṭhāsavo, idaṃsaccābhinivesakāyaganthena avijjāsavo.
ತೇ ಚತ್ತಾರೋ ಆಸವಾ ವೇಪುಲ್ಲಂ ಗತಾ ಓಘಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇನ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ‘‘ಓಘಾ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಕಾಮಾಸವೋ ಕಾಮೋಘೋ, ಭವಾಸವೋ ಭವೋಘೋ, ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋ ಅವಿಜ್ಜೋಘೋ, ದಿಟ್ಠಾಸವೋ ದಿಟ್ಠೋಘೋ।
Te cattāro āsavā vepullaṃ gatā oghā honti, tena vuccanti ‘‘oghā’’ti. Tattha kāmāsavo kāmogho, bhavāsavo bhavogho, avijjāsavo avijjogho, diṭṭhāsavo diṭṭhogho.
ತೇ ಚತ್ತಾರೋ ಓಘಾ ಆಸಯಮನುಪವಿಟ್ಠಾ ಅನುಸಯಸಹಗತಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಸಲ್ಲಾತಿ ಹದಯಮಾಹಚ್ಚ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಕಾಮೋಘೋ ರಾಗಸಲ್ಲಂ, ಭವೋಘೋ ದೋಸಸಲ್ಲಂ, ಅವಿಜ್ಜೋಘೋ ಮೋಹಸಲ್ಲಂ, ದಿಟ್ಠೋಘೋ ದಿಟ್ಠಿಸಲ್ಲಂ।
Te cattāro oghā āsayamanupaviṭṭhā anusayasahagatā vuccanti sallāti hadayamāhacca tiṭṭhanti. Tattha kāmogho rāgasallaṃ, bhavogho dosasallaṃ, avijjogho mohasallaṃ, diṭṭhogho diṭṭhisallaṃ.
ಇಮೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಸಲ್ಲೇಹಿ ಪರಿಯಾದಿನ್ನಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಚತೂಸು ಧಮ್ಮೇಸು ತಿಟ್ಠತಿ ರೂಪೇ ವೇದನಾಯ ಸಞ್ಞಾಯ ಸಙ್ಖಾರೇಸು। ಇಮಾ ಚತಸ್ಸೋ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿಯೋ। ತತ್ಥ ರಾಗಸಲ್ಲೇನ ನನ್ದೂಪಸೇಚನಂ ರೂಪೂಪಗಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ತಿಟ್ಠತಿ। ದೋಸಸಲ್ಲೇನ ವೇದನೂಪಗಂ। ಮೋಹಸಲ್ಲೇನ ಸಞ್ಞೂಪಗಂ। ದಿಟ್ಠಿಸಲ್ಲೇನ ನನ್ದೂಪಸೇಚನಂ ಸಙ್ಖಾರೂಪಗಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ತಿಟ್ಠತಿ।
Imehi catūhi sallehi pariyādinnaṃ viññāṇaṃ catūsu dhammesu tiṭṭhati rūpe vedanāya saññāya saṅkhāresu. Imā catasso viññāṇaṭṭhitiyo. Tattha rāgasallena nandūpasecanaṃ rūpūpagaṃ viññāṇaṃ tiṭṭhati. Dosasallena vedanūpagaṃ. Mohasallena saññūpagaṃ. Diṭṭhisallena nandūpasecanaṃ saṅkhārūpagaṃ viññāṇaṃ tiṭṭhati.
ಚತೂಹಿ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತೀಹಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಅಗತಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಛನ್ದಾ ದೋಸಾ ಭಯಾ ಮೋಹಾ। ರಾಗೇನ ಛನ್ದಾ ಅಗತಿಂ ಗಚ್ಛತಿ, ದೋಸೇನ ದೋಸಾ ಅಗತಿಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಮೋಹೇನ ಮೋಹಾ ಅಗತಿಂ ಗಚ್ಛತಿ, ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಭಯಾ ಅಗತಿಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಇತಿ ಇಮಾನಿ ಚ ಕಮ್ಮಾನಿ ಇಮೇ ಚ ಕಿಲೇಸಾ ಅಯಂ ಸಂಸಾರಹೇತು।
Catūhi viññāṇaṭṭhitīhi catubbidhaṃ agatiṃ gacchanti chandā dosā bhayā mohā. Rāgena chandā agatiṃ gacchati, dosena dosā agatiṃ gacchati, mohena mohā agatiṃ gacchati, diṭṭhiyā bhayā agatiṃ gacchati, iti imāni ca kammāni ime ca kilesā ayaṃ saṃsārahetu.
ತತ್ಥಿಮಾ ಚತಸ್ಸೋ ದಿಸಾ ಕಬಳೀಕಾರೋ ಆಹಾರೋ ‘‘ಅಸುಭೇ ಸುಭ’’ನ್ತಿ ವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಕಾಮುಪಾದಾನಂ ಕಾಮಯೋಗೋ ಅಭಿಜ್ಝಾಕಾಯಗನ್ಥೋ ಕಾಮಾಸವೋ ಕಾಮೋಘೋ ರಾಗಸಲ್ಲಂ ರೂಪೂಪಗಾ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿ ಛನ್ದಾ ಅಗತಿಗಮನಂ, ಅಯಂ ಪಠಮಾ ದಿಸಾ।
Tatthimā catasso disā kabaḷīkāro āhāro ‘‘asubhe subha’’nti vipallāso kāmupādānaṃ kāmayogo abhijjhākāyagantho kāmāsavo kāmogho rāgasallaṃ rūpūpagā viññāṇaṭṭhiti chandā agatigamanaṃ, ayaṃ paṭhamā disā.
ಫಸ್ಸೋ ಆಹಾರೋ ‘‘ದುಕ್ಖೇ ಸುಖ’’ನ್ತಿ ವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಸೀಲಬ್ಬತುಪಾದಾನಂ ಭವಯೋಗೋ ಬ್ಯಾಪಾದಕಾಯಗನ್ಥೋ ಭವಾಸವೋ ಭವೋಘೋ ದೋಸಸಲ್ಲಂ ವೇದನೂಪಗಾ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿ ದೋಸಾ ಅಗತಿಗಮನಂ, ಅಯಂ ದುತಿಯಾ ದಿಸಾ।
Phasso āhāro ‘‘dukkhe sukha’’nti vipallāso sīlabbatupādānaṃ bhavayogo byāpādakāyagantho bhavāsavo bhavogho dosasallaṃ vedanūpagā viññāṇaṭṭhiti dosā agatigamanaṃ, ayaṃ dutiyā disā.
ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾಹಾರೋ ‘‘ಅನತ್ತನಿ ಅತ್ತಾ’’ತಿ ವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ದಿಟ್ಠುಪಾದಾನಂ ದಿಟ್ಠಿಯೋಗೋ ಪರಾಮಾಸಕಾಯಗನ್ಥೋ ದಿಟ್ಠಾಸವೋ ದಿಟ್ಠೋಘೋ ದಿಟ್ಠಿಸಲ್ಲಂ ಸಞ್ಞೂಪಗಾ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿ ಭಯಾ ಅಗತಿಗಮನಂ, ಅಯಂ ತತಿಯಾ ದಿಸಾ।
Manosañcetanāhāro ‘‘anattani attā’’ti vipallāso diṭṭhupādānaṃ diṭṭhiyogo parāmāsakāyagantho diṭṭhāsavo diṭṭhogho diṭṭhisallaṃ saññūpagā viññāṇaṭṭhiti bhayā agatigamanaṃ, ayaṃ tatiyā disā.
ವಿಞ್ಞಾಣಾಹಾರೋ ‘‘ಅನಿಚ್ಚೇ ನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಅತ್ತವಾದುಪಾದಾನಂ ಅವಿಜ್ಜಾಯೋಗೋ ಇದಂಸಚ್ಚಾಭಿನಿವೇಸೋಕಾಯಗನ್ಥೋ ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋ ಅವಿಜ್ಜೋಘೋ ಮೋಹಸಲ್ಲಂ ಸಙ್ಖಾರೂಪಗಾ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿ ಮೋಹಾ ಅಗತಿಗಮನಂ, ಅಯಂ ಚತುತ್ಥೀ ದಿಸಾ। ಇತಿ ಇಮೇಸಂ ದಸನ್ನಂ ಸುತ್ತಾನಂ ಪಠಮೇನ ಪದೇನ ಪಠಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಆಲೋಕನಂ, ದುತಿಯೇನ ಪದೇನ ದುತಿಯಾಯ ದಿಸಾಯ, ತತಿಯೇನ ಪದೇನ ತತಿಯಾಯ ದಿಸಾಯ, ಚತುತ್ಥೇನ ಪದೇನ ಚತುತ್ಥಿಯಾ ದಿಸಾಯ ಆಲೋಕನಂ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ದಿಸಾ ಆಲೋಕನಾ। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸಬ್ಬೇ ಕಿಲೇಸಾ ಚತೂಸು ಪದೇಸು ಪಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಾ। ಅಯಂ ಅಕುಸಲಪಕ್ಖೋ।
Viññāṇāhāro ‘‘anicce nicca’’nti vipallāso attavādupādānaṃ avijjāyogo idaṃsaccābhinivesokāyagantho avijjāsavo avijjogho mohasallaṃ saṅkhārūpagā viññāṇaṭṭhiti mohā agatigamanaṃ, ayaṃ catutthī disā. Iti imesaṃ dasannaṃ suttānaṃ paṭhamena padena paṭhamāya disāya ālokanaṃ, dutiyena padena dutiyāya disāya, tatiyena padena tatiyāya disāya, catutthena padena catutthiyā disāya ālokanaṃ, ayaṃ vuccati disā ālokanā. Iminā nayena sabbe kilesā catūsu padesu pakkhipitabbā. Ayaṃ akusalapakkho.
ಚತಸ್ಸೋ ಪಟಿಪದಾ, ಚತ್ತಾರಿ ಝಾನಾನಿ, ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ, ಚತ್ತಾರೋ ವಿಹಾರಾ ದಿಬ್ಬೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಅರಿಯೋ ಆನೇಞ್ಜೋ, ಚತ್ತಾರೋ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಅಚ್ಛರಿಯಾ ಅಬ್ಭುತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಅಧಿಟ್ಠಾನಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಸಮಾಧಯೋ ಛನ್ದಸಮಾಧಿ ವೀರಿಯಸಮಾಧಿ ಚಿತ್ತಸಮಾಧಿ ವೀಮಂಸಾಸಮಾಧಿ, ಚತ್ತಾರೋ ಧಮ್ಮಾ ಸುಖಭಾಗಿಯಾ ನಾಞ್ಞತ್ರ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ ನಾಞ್ಞತ್ರ ತಪಸಾ ನಾಞ್ಞತ್ರ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರಾ ನಾಞ್ಞತ್ರ ಸಬ್ಬನಿಸ್ಸಗ್ಗಾ, ಚತ್ತಾರಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಾನಿ।
Catasso paṭipadā, cattāri jhānāni, cattāro satipaṭṭhānā, cattāro vihārā dibbo brahmā ariyo āneñjo, cattāro sammappadhānā, cattāro acchariyā abbhutā dhammā, cattāro adhiṭṭhānā, cattāro samādhayo chandasamādhi vīriyasamādhi cittasamādhi vīmaṃsāsamādhi, cattāro dhammā sukhabhāgiyā nāññatra bojjhaṅgā nāññatra tapasā nāññatra indriyasaṃvarā nāññatra sabbanissaggā, cattāri appamāṇāni.
ತತ್ಥ ದುಕ್ಖಾ ಪಟಿಪದಾ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಾ ಭಾವಿಯಮಾನಾ ಬಹುಲೀಕರಿಯಮಾನಾ ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಪಠಮಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ಪಠಮಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಪಠಮಂ ವಿಹಾರಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ಪಠಮೋ ವಿಹಾರೋ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ ಪಠಮಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ಪಠಮಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಪಠಮಂ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ಅಬ್ಭುತಂ ಧಮ್ಮಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ಪಠಮೋ ಅಚ್ಛರಿಯೋ ಅಬ್ಭುತೋ ಧಮ್ಮೋ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ ಪಠಮಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ಪಠಮಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಛನ್ದಸಮಾಧಿಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ಛನ್ದಸಮಾಧಿ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೋ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ ಪಠಮಂ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ। ಏವಂ ಯಾವ ಸಬ್ಬನಿಸ್ಸಗ್ಗಾ ಚತುತ್ಥಂ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ।
Tattha dukkhā paṭipadā dandhābhiññā bhāviyamānā bahulīkariyamānā paṭhamaṃ jhānaṃ paripūreti, paṭhamaṃ jhānaṃ paripuṇṇaṃ paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ paripūreti, paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ paripuṇṇaṃ paṭhamaṃ vihāraṃ paripūreti, paṭhamo vihāro paripuṇṇo paṭhamaṃ sammappadhānaṃ paripūreti, paṭhamaṃ sammappadhānaṃ paripuṇṇaṃ paṭhamaṃ acchariyaṃ abbhutaṃ dhammaṃ paripūreti, paṭhamo acchariyo abbhuto dhammo paripuṇṇo paṭhamaṃ adhiṭṭhānaṃ paripūreti, paṭhamaṃ adhiṭṭhānaṃ paripuṇṇaṃ chandasamādhiṃ paripūreti, chandasamādhi paripuṇṇo indriyasaṃvaraṃ paripūreti, indriyasaṃvaro paripuṇṇo paṭhamaṃ appamāṇaṃ paripūreti. Evaṃ yāva sabbanissaggā catutthaṃ appamāṇaṃ paripūreti.
ತತ್ಥ ಪಠಮಾ ಚ ಪಟಿಪದಾ ಪಠಮಞ್ಚ ಝಾನಂ ಪಠಮಞ್ಚ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ದಿಬ್ಬೋ ಚ ವಿಹಾರೋ ಪಠಮಞ್ಚ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಂ ಪಠಮೋ ಚ ಅಚ್ಛರಿಯೋ ಅಬ್ಭುತೋ ಧಮ್ಮೋ ಸಚ್ಚಾಧಿಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಛನ್ದಸಮಾಧಿ ಚ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೋ ಚ ಮೇತ್ತಾ ಚ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ। ಅಯಂ ಪಠಮಾ ದಿಸಾ।
Tattha paṭhamā ca paṭipadā paṭhamañca jhānaṃ paṭhamañca satipaṭṭhānaṃ dibbo ca vihāro paṭhamañca sammappadhānaṃ paṭhamo ca acchariyo abbhuto dhammo saccādhiṭṭhānañca chandasamādhi ca indriyasaṃvaro ca mettā ca appamāṇaṃ. Ayaṃ paṭhamā disā.
ದುತಿಯಾ ಚ ಪಟಿಪದಾ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾ ದುತಿಯಞ್ಚ ಝಾನಂ ದುತಿಯಞ್ಚ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಚ ವಿಹಾರೋ ದುತಿಯಞ್ಚ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಂ ದುತಿಯೋ ಚ ಅಚ್ಛರಿಯೋ ಅಬ್ಭುತೋ ಧಮ್ಮೋ ಚಾಗಾಧಿಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಚಿತ್ತಸಮಾಧಿ ಚ ತಪೋ ಚ ಕರುಣಾ ಚ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ। ಅಯಂ ದುತಿಯಾ ದಿಸಾ।
Dutiyā ca paṭipadā khippābhiññā dutiyañca jhānaṃ dutiyañca satipaṭṭhānaṃ brahmā ca vihāro dutiyañca sammappadhānaṃ dutiyo ca acchariyo abbhuto dhammo cāgādhiṭṭhānañca cittasamādhi ca tapo ca karuṇā ca appamāṇaṃ. Ayaṃ dutiyā disā.
ತತಿಯಾ ಚ ಪಟಿಪದಾ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಾ ತತಿಯಞ್ಚ ಝಾನಂ ತತಿಯಞ್ಚ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ಅರಿಯೋ ಚ ವಿಹಾರೋ ತತಿಯಞ್ಚ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಂ ತತಿಯೋ ಚ ಅಚ್ಛರಿಯೋ ಅಬ್ಭುತೋ ಧಮ್ಮೋ ಸಚ್ಚಾಧಿಟ್ಠಾನಞ್ಚ ವೀರಿಯಸಮಾಧಿ ಚ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ ಚ ಮುದಿತಾ ಚ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ। ಅಯಂ ತತಿಯಾ ದಿಸಾ।
Tatiyā ca paṭipadā dandhābhiññā tatiyañca jhānaṃ tatiyañca satipaṭṭhānaṃ ariyo ca vihāro tatiyañca sammappadhānaṃ tatiyo ca acchariyo abbhuto dhammo saccādhiṭṭhānañca vīriyasamādhi ca bojjhaṅgā ca muditā ca appamāṇaṃ. Ayaṃ tatiyā disā.
ಚತುತ್ಥೀ ಚ ಪಟಿಪದಾ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾ ಚತುತ್ಥಞ್ಚ ಝಾನಂ ಚತುತ್ಥಞ್ಚ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ಆನೇಞ್ಜೋ ಚ ವಿಹಾರೋ ಚತುತ್ಥಞ್ಚ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಂ ಚತುತ್ಥೋ ಚ ಅಚ್ಛರಿಯೋ ಅಬ್ಭುತೋ ಧಮ್ಮೋ ಉಪಸಮಾಧಿಟ್ಠಾನಞ್ಚ ವೀಮಂಸಾಸಮಾಧಿ ಚ ಸಬ್ಬನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ಚ ಉಪೇಕ್ಖಾ ಚ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ। ಅಯಂ ಚತುತ್ಥೀ ದಿಸಾ। ಇಮಾಸಂ ಚತುನ್ನಂ ದಿಸಾನಂ ಯಾ ಆಲೋಕನಾ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ದಿಸಾಲೋಚನೋ ನಾಮ ನಯೋ।
Catutthī ca paṭipadā khippābhiññā catutthañca jhānaṃ catutthañca satipaṭṭhānaṃ āneñjo ca vihāro catutthañca sammappadhānaṃ catuttho ca acchariyo abbhuto dhammo upasamādhiṭṭhānañca vīmaṃsāsamādhi ca sabbanissaggo ca upekkhā ca appamāṇaṃ. Ayaṃ catutthī disā. Imāsaṃ catunnaṃ disānaṃ yā ālokanā, ayaṃ vuccati disālocano nāma nayo.
ತತ್ಥಾಯಂ ಯೋಜನಾ – ಚತ್ತಾರೋ ಚ ಆಹಾರಾ, ಚತಸ್ಸೋ ಚ ಪಟಿಪದಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಚ ವಿಪಲ್ಲಾಸಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಚ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ, ಚತ್ತಾರಿ ಚ ಉಪಾದಾನಾನಿ, ಚತ್ತಾರಿ ಚ ಝಾನಾನಿ, ಚತ್ತಾರೋ ಚ ಯೋಗಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಚ ವಿಹಾರಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಚ ಗನ್ಥಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಚ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಚ ಆಸವಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಚ ಅಚ್ಛರಿಯಾ ಅಬ್ಭುತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಚ ಓಘಾ, ಚತ್ತಾರಿ ಚ ಅಧಿಟ್ಠಾನಾನಿ, ಚತ್ತಾರಿ ಚ ಸಲ್ಲಾನಿ, ಚತ್ತಾರೋ ಚ ಸಮಾಧಯೋ, ಚತಸ್ಸೋ ಚ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿಯೋ, ಚತ್ತಾರೋ ಚ ಸುಖಭಾಗಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ, ಚತ್ತಾರಿ ಚ ಅಗತಿಗಮನಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಚ ಅಪ್ಪಮಾಣಾನಿ। ಇತಿ ಕುಸಲಾಕುಸಲಾನಂ ಪಕ್ಖಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ಯೋಜನಾ। ಅಯಂ ಸೀಹವಿಕ್ಕೀಳಿತೇ ದಿಸಾಲೋಚನೋ ನಯೋ।
Tatthāyaṃ yojanā – cattāro ca āhārā, catasso ca paṭipadā, cattāro ca vipallāsā, cattāro ca satipaṭṭhānā, cattāri ca upādānāni, cattāri ca jhānāni, cattāro ca yogā, cattāro ca vihārā, cattāro ca ganthā, cattāro ca sammappadhānā, cattāro ca āsavā, cattāro ca acchariyā abbhutā dhammā, cattāro ca oghā, cattāri ca adhiṭṭhānāni, cattāri ca sallāni, cattāro ca samādhayo, catasso ca viññāṇaṭṭhitiyo, cattāro ca sukhabhāgiyā dhammā, cattāri ca agatigamanāni cattāri ca appamāṇāni. Iti kusalākusalānaṃ pakkhapaṭipakkhavasena yojanā. Ayaṃ sīhavikkīḷite disālocano nayo.
ತಸ್ಸ ಚತ್ತಾರಿ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಾನಿ ಪರಿಯೋಸಾನಂ, ತತ್ಥ ಪಠಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪರಿಯೋಸಾನಂ, ದುತಿಯಾಯ ಸಕದಾಗಾಮಿಫಲಂ, ತತಿಯಾಯ ಅನಾಗಾಮಿಫಲಂ, ಚತುತ್ಥಿಯಾ ಅರಹತ್ತಫಲಂ ಪರಿಯೋಸಾನನ್ತಿ।
Tassa cattāri sāmaññaphalāni pariyosānaṃ, tattha paṭhamāya disāya sotāpattiphalaṃ pariyosānaṃ, dutiyāya sakadāgāmiphalaṃ, tatiyāya anāgāmiphalaṃ, catutthiyā arahattaphalaṃ pariyosānanti.
ತತ್ಥ ಕತಮೋ ತಿಪುಕ್ಖಲನಯೋ? ಪಟಿಪದಾವಿಭಾಗೇನ ಚತೂಸು ಪುಗ್ಗಲೇಸು ಯೋ ಸುಖಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾಯ ನಿಯ್ಯಾತಿ, ಅಯಂ ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞೂ। ಯೋ ಸುಖಾಯ ವಾ ಪಟಿಪದಾಯ, ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಾಯ, ದುಕ್ಖಾಯ ವಾ ಪಟಿಪದಾಯ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾಯ ನಿಯ್ಯಾತಿ, ಅಯಂ ವಿಪಞ್ಚಿತಞ್ಞೂ। ಯೋ ದುಕ್ಖಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಾಯ ನಿಯ್ಯಾತಿ, ಅಯಂ ನೇಯ್ಯೋ। ಇತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಹುತ್ವಾ ತಯೋ ಹೋನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞುಸ್ಸ ಸಮಥಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಸಪ್ಪಾಯಾ । ನೇಯ್ಯಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಾಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ ಸಮಥೋ, ವಿಪಞ್ಚಿತಞ್ಞುಸ್ಸ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾ ಯುಗನದ್ಧಾ। ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞುಸ್ಸ ಮುದುಕಾ ದೇಸನಾ, ನೇಯ್ಯಸ್ಸ ತಿಕ್ಖಾ ದೇಸನಾ, ವಿಪಞ್ಚಿತಞ್ಞುಸ್ಸ ತಿಕ್ಖಮುದುಕಾ ದೇಸನಾ।
Tattha katamo tipukkhalanayo? Paṭipadāvibhāgena catūsu puggalesu yo sukhāya paṭipadāya khippābhiññāya niyyāti, ayaṃ ugghaṭitaññū. Yo sukhāya vā paṭipadāya, dandhābhiññāya, dukkhāya vā paṭipadāya khippābhiññāya niyyāti, ayaṃ vipañcitaññū. Yo dukkhāya paṭipadāya dandhābhiññāya niyyāti, ayaṃ neyyo. Iti cattāro hutvā tayo honti. Tattha ugghaṭitaññussa samathapubbaṅgamā vipassanā sappāyā . Neyyassa vipassanāpubbaṅgamo samatho, vipañcitaññussa samathavipassanā yuganaddhā. Ugghaṭitaññussa mudukā desanā, neyyassa tikkhā desanā, vipañcitaññussa tikkhamudukā desanā.
ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞುಸ್ಸ ಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾ, ವಿಪಞ್ಚಿತಞ್ಞುಸ್ಸ ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾ ಚ ಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾ ಚ, ನೇಯ್ಯಸ್ಸ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾ ಚ ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾ ಚ ಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾ ಚ। ಇತಿ ಇಮೇಸಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಚತೂಹಿ ಪಟಿಪದಾಹಿ ನಿಯ್ಯಾನಂ।
Ugghaṭitaññussa adhipaññāsikkhā, vipañcitaññussa adhicittasikkhā ca adhipaññāsikkhā ca, neyyassa adhisīlasikkhā ca adhicittasikkhā ca adhipaññāsikkhā ca. Iti imesaṃ puggalānaṃ catūhi paṭipadāhi niyyānaṃ.
ತತ್ಥಾಯಂ ಸಂಕಿಲೇಸಪಕ್ಖೋ, ತೀಣಿ ಅಕುಸಲಮೂಲಾನಿ, ತಯೋ ಫಸ್ಸಾ, ತಿಸ್ಸೋ ವೇದನಾ, ತಯೋ ಉಪವಿಚಾರಾ, ತಯೋ ಕಿಲೇಸಾ, ತಯೋ ವಿತಕ್ಕಾ, ತಯೋ ಪರಿಳಾಹಾ, ತೀಣಿ ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣಾನಿ, ತಿಸ್ಸೋ ದುಕ್ಖತಾ।
Tatthāyaṃ saṃkilesapakkho, tīṇi akusalamūlāni, tayo phassā, tisso vedanā, tayo upavicārā, tayo kilesā, tayo vitakkā, tayo pariḷāhā, tīṇi saṅkhatalakkhaṇāni, tisso dukkhatā.
ತೀಣಿ ಅಕುಸಲಮೂಲಾನೀತಿ ಲೋಭೋ ಅಕುಸಲಮೂಲಂ, ದೋಸೋ ಅಕುಸಲಮೂಲಂ, ಮೋಹೋ ಅಕುಸಲಮೂಲಂ। ತಯೋ ಫಸ್ಸಾತಿ ಸುಖವೇದನೀಯೋ ಫಸ್ಸೋ, ದುಕ್ಖವೇದನೀಯೋ ಫಸ್ಸೋ, ಅದುಕ್ಖಮಸುಖವೇದನೀಯೋ ಫಸ್ಸೋ। ತಿಸ್ಸೋ ವೇದನಾತಿ ಸುಖಾ ವೇದನಾ, ದುಕ್ಖಾ ವೇದನಾ, ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾ ವೇದನಾ। ತಯೋ ಉಪವಿಚಾರಾತಿ ಸೋಮನಸ್ಸೂಪವಿಚಾರೋ, ದೋಮನಸ್ಸೂಪವಿಚಾರೋ, ಉಪೇಕ್ಖೂಪವಿಚಾರೋ। ತಯೋ ಕಿಲೇಸಾತಿ ಲೋಭೋ, ದೋಸೋ, ಮೋಹೋ। ತಯೋ ವಿತಕ್ಕಾತಿ ಕಾಮವಿತಕ್ಕೋ, ಬ್ಯಾಪಾದವಿತಕ್ಕೋ, ವಿಹಿಂಸಾವಿತಕ್ಕೋ। ತಯೋ ಪರಿಳಾಹಾತಿ ರಾಗಜೋ, ದೋಸಜೋ, ಮೋಹಜೋ। ತೀಣಿ ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣಾನೀತಿ ಉಪ್ಪಾದೋ, ಠಿತಿ, ವಯೋ। ತಿಸ್ಸೋ ದುಕ್ಖತಾತಿ ದುಕ್ಖದುಕ್ಖತಾ, ವಿಪರಿಣಾಮದುಕ್ಖತಾ, ಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖತಾ।
Tīṇi akusalamūlānīti lobho akusalamūlaṃ, doso akusalamūlaṃ, moho akusalamūlaṃ. Tayo phassāti sukhavedanīyo phasso, dukkhavedanīyo phasso, adukkhamasukhavedanīyo phasso. Tisso vedanāti sukhā vedanā, dukkhā vedanā, adukkhamasukhā vedanā. Tayo upavicārāti somanassūpavicāro, domanassūpavicāro, upekkhūpavicāro. Tayo kilesāti lobho, doso, moho. Tayo vitakkāti kāmavitakko, byāpādavitakko, vihiṃsāvitakko. Tayo pariḷāhāti rāgajo, dosajo, mohajo. Tīṇi saṅkhatalakkhaṇānīti uppādo, ṭhiti, vayo. Tisso dukkhatāti dukkhadukkhatā, vipariṇāmadukkhatā, saṅkhāradukkhatā.
ತತ್ಥ ಲೋಭೋ ಅಕುಸಲಮೂಲಂ ಮನಾಪಿಕೇನ ಆರಮ್ಮಣೇನ ಸಮುಟ್ಠಹತಿ। ತದೇವ ಮನಾಪಿಕಾರಮ್ಮಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಸುಖವೇದನೀಯೋ ಫಸ್ಸೋ, ಸುಖವೇದನೀಯಂ ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಸುಖಾ ವೇದನಾ, ಸುಖಂ ವೇದನಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಸೋಮನಸ್ಸೂಪವಿಚಾರೋ, ಸೋಮನಸ್ಸೂಪವಿಚಾರಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ರಾಗೋ, ರಾಗಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಕಾಮವಿತಕ್ಕೋ, ಕಾಮವಿತಕ್ಕಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ರಾಗಜೋ ಪರಿಳಾಹೋ, ರಾಗಜಂ ಪರಿಳಾಹಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಉಪ್ಪಾದೋ ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣಂ, ಉಪ್ಪಾದಂ ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ವಿಪರಿಣಾಮದುಕ್ಖತಾ।
Tattha lobho akusalamūlaṃ manāpikena ārammaṇena samuṭṭhahati. Tadeva manāpikārammaṇaṃ paṭicca uppajjati sukhavedanīyo phasso, sukhavedanīyaṃ phassaṃ paṭicca uppajjati sukhā vedanā, sukhaṃ vedanaṃ paṭicca uppajjati somanassūpavicāro, somanassūpavicāraṃ paṭicca uppajjati rāgo, rāgaṃ paṭicca uppajjati kāmavitakko, kāmavitakkaṃ paṭicca uppajjati rāgajo pariḷāho, rāgajaṃ pariḷāhaṃ paṭicca uppajjati uppādo saṅkhatalakkhaṇaṃ, uppādaṃ saṅkhatalakkhaṇaṃ paṭicca uppajjati vipariṇāmadukkhatā.
ದೋಸೋ ಅಕುಸಲಮೂಲಂ ಅಮನಾಪಿಕೇನ ಆರಮ್ಮಣೇನ ಸಮುಟ್ಠಹತಿ। ತದೇವ ಅಮನಾಪಿಕಾರಮ್ಮಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ದುಕ್ಖವೇದನೀಯೋ ಫಸ್ಸೋ, ದುಕ್ಖವೇದನೀಯಂ ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ದುಕ್ಖಾ ವೇದನಾ, ದುಕ್ಖಂ ವೇದನಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ದೋಮನಸ್ಸೂಪವಿಚಾರೋ, ದೋಮನಸ್ಸೂಪವಿಚಾರಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ದೋಸೋ, ದೋಸಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಬ್ಯಾಪಾದವಿತಕ್ಕೋ, ಬ್ಯಾಪಾದವಿತಕ್ಕಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ದೋಸಜೋ ಪರಿಳಾಹೋ, ದೋಸಜಂ ಪರಿಳಾಹಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಠಿತಸ್ಸ ಅಞ್ಞಥತ್ತಂ ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣಂ, ಠಿತಸ್ಸ ಅಞ್ಞಥತ್ತಂ ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ದುಕ್ಖದುಕ್ಖತಾ।
Doso akusalamūlaṃ amanāpikena ārammaṇena samuṭṭhahati. Tadeva amanāpikārammaṇaṃ paṭicca uppajjati dukkhavedanīyo phasso, dukkhavedanīyaṃ phassaṃ paṭicca uppajjati dukkhā vedanā, dukkhaṃ vedanaṃ paṭicca uppajjati domanassūpavicāro, domanassūpavicāraṃ paṭicca uppajjati doso, dosaṃ paṭicca uppajjati byāpādavitakko, byāpādavitakkaṃ paṭicca uppajjati dosajo pariḷāho, dosajaṃ pariḷāhaṃ paṭicca uppajjati ṭhitassa aññathattaṃ saṅkhatalakkhaṇaṃ, ṭhitassa aññathattaṃ saṅkhatalakkhaṇaṃ paṭicca uppajjati dukkhadukkhatā.
ಮೋಹೋ ಅಕುಸಲಮೂಲಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಠಾನಿಯಂ ಆರಮ್ಮಣೇನ ಸಮುಟ್ಠಹತಿ। ತದೇವ ಉಪೇಕ್ಖಾಠಾನಿಯಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖವೇದನೀಯೋ ಫಸ್ಸೋ, ಅದುಕ್ಖಮಸುಖವೇದನೀಯಂ ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾ ವೇದನಾ, ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಂ ವೇದನಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಉಪೇಕ್ಖೂಪವಿಚಾರೋ, ಉಪೇಕ್ಖೂಪವಿಚಾರಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಮೋಹೋ, ಮೋಹಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ವಿಹಿಂಸಾವಿತಕ್ಕೋ, ವಿಹಿಂಸಾವಿತಕ್ಕಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಮೋಹಜೋ ಪರಿಳಾಹೋ, ಮೋಹಜಂ ಪರಿಳಾಹಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ವಯೋ ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣಂ, ವಯಂ ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖತಾ। ಇತಿ ಅಯಂ ತೀಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಕಿಲೇಸಾನಂ ನಿದ್ದೇಸೋ। ಯೋ ಕೋಚಿ ಅಕುಸಲಪಕ್ಖೋ, ಸಬ್ಬೋ ಸೋ ತೀಸು ಅಕುಸಲಮೂಲೇಸು ಸಮೋಸರತೀತಿ।
Moho akusalamūlaṃ upekkhāṭhāniyaṃ ārammaṇena samuṭṭhahati. Tadeva upekkhāṭhāniyaṃ ārammaṇaṃ paṭicca uppajjati adukkhamasukhavedanīyo phasso, adukkhamasukhavedanīyaṃ phassaṃ paṭicca uppajjati adukkhamasukhā vedanā, adukkhamasukhaṃ vedanaṃ paṭicca uppajjati upekkhūpavicāro, upekkhūpavicāraṃ paṭicca uppajjati moho, mohaṃ paṭicca uppajjati vihiṃsāvitakko, vihiṃsāvitakkaṃ paṭicca uppajjati mohajo pariḷāho, mohajaṃ pariḷāhaṃ paṭicca uppajjati vayo saṅkhatalakkhaṇaṃ, vayaṃ saṅkhatalakkhaṇaṃ paṭicca uppajjati saṅkhāradukkhatā. Iti ayaṃ tīhi ākārehi kilesānaṃ niddeso. Yo koci akusalapakkho, sabbo so tīsu akusalamūlesu samosaratīti.
ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಕುಸಲಪಕ್ಖೋ? ತೀಣಿ ಕುಸಲಮೂಲಾನಿ ಅಲೋಭೋ, ಅದೋಸೋ, ಅಮೋಹೋ। ತಿಸ್ಸೋ ಪಞ್ಞಾ ಸುತಮಯೀ, ಚಿನ್ತಾಮಯೀ, ಭಾವನಾಮಯೀ। ತಯೋ ಸಮಾಧೀ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರೋ, ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತೋ, ಅವಿತಕ್ಕಅವಿಚಾರೋ। ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾ, ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾ , ಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾ। ತೀಣಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಸಮಥನಿಮಿತ್ತಂ, ಪಗ್ಗಹನಿಮಿತ್ತಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾನಿಮಿತ್ತಂ। ತಯೋ ವಿತಕ್ಕಾ ನೇಕ್ಖಮ್ಮವಿತಕ್ಕೋ, ಅಬ್ಯಾಪಾದವಿತಕ್ಕೋ, ಅವಿಹಿಂಸಾವಿತಕ್ಕೋ। ತೀಣಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಅಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ತಯೋ ಉಪವಿಚಾರಾ ನೇಕ್ಖಮ್ಮೂಪವಿಚಾರೋ, ಅಬ್ಯಾಪಾದೂಪವಿಚಾರೋ, ಅವಿಹಿಂಸೂಪವಿಚಾರೋ ತಿಸ್ಸೋ ಏಸನಾ ಕಾಮೇಸನಾ, ಭವೇಸನಾ, ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇಸನಾ। ತಯೋ ಖನ್ಧಾ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧೋ, ಸಮಾಧಿಕ್ಖನ್ಧೋ, ಪಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ।
Tattha katamo kusalapakkho? Tīṇi kusalamūlāni alobho, adoso, amoho. Tisso paññā sutamayī, cintāmayī, bhāvanāmayī. Tayo samādhī savitakkasavicāro, avitakkavicāramatto, avitakkaavicāro. Tisso sikkhā adhisīlasikkhā, adhicittasikkhā , adhipaññāsikkhā. Tīṇi nimittāni samathanimittaṃ, paggahanimittaṃ, upekkhānimittaṃ. Tayo vitakkā nekkhammavitakko, abyāpādavitakko, avihiṃsāvitakko. Tīṇi indriyāni anaññātaññassāmītindriyaṃ, aññindriyaṃ, aññātāvindriyaṃ. Tayo upavicārā nekkhammūpavicāro, abyāpādūpavicāro, avihiṃsūpavicāro tisso esanā kāmesanā, bhavesanā, brahmacariyesanā. Tayo khandhā sīlakkhandho, samādhikkhandho, paññākkhandho.
ತತ್ಥ ಅಲೋಭೋ ಕುಸಲಮೂಲಂ ಸುತಮಯಿಪಞ್ಞಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ। ಸುತಮಯಿ ಪಞ್ಞಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಾ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಂ ಸಮಾಧಿಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರೋ ಸಮಾಧಿ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಾ ಸಮಥನಿಮಿತ್ತಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ಸಮಥನಿಮಿತ್ತಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ನೇಕ್ಖಮ್ಮವಿತಕ್ಕಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ನೇಕ್ಖಮ್ಮವಿತಕ್ಕೋ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸಿತೂಪವಿಚಾರಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ನೇಕ್ಖಮ್ಮೂಪವಿಚಾರಂ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ ಕಾಮೇಸನಂ ಪಜಹತಿ। ಕಾಮೇಸನಪ್ಪಹಾನಂ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ।
Tattha alobho kusalamūlaṃ sutamayipaññaṃ paripūreti. Sutamayi paññā paripuṇṇā savitakkasavicāraṃ samādhiṃ paripūreti, savitakkasavicāro samādhi paripuṇṇo adhisīlasikkhaṃ paripūreti, adhisīlasikkhā paripuṇṇā samathanimittaṃ paripūreti, samathanimittaṃ paripuṇṇaṃ nekkhammavitakkaṃ paripūreti, nekkhammavitakko paripuṇṇo anaññātaññassāmītindriyaṃ paripūreti, anaññātaññassāmītindriyaṃ paripuṇṇaṃ nekkhammasitūpavicāraṃ paripūreti, nekkhammūpavicāraṃ paripuṇṇo kāmesanaṃ pajahati. Kāmesanappahānaṃ sīlakkhandhaṃ paripūreti.
ಅದೋಸೋ ಕುಸಲಮೂಲಂ ಚಿನ್ತಾಮಯಿಪಞ್ಞಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ಚಿನ್ತಾಮಯಿಪಞ್ಞಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಾ ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತಂ ಸಮಾಧಿಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತೋ ಸಮಾಧಿ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಾ ಉಪೇಕ್ಖಾನಿಮಿತ್ತಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ಉಪೇಕ್ಖಾನಿಮಿತ್ತಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಅಬ್ಯಾಪಾದವಿತಕ್ಕಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ಅಬ್ಯಾಪಾದವಿತಕ್ಕೋ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ ಅಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ಅಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಅಬ್ಯಾಪಾದೂಪವಿಚಾರಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ಅಬ್ಯಾಪಾದೂಪವಿಚಾರೋ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ ಭವೇಸನಂ ಪಜಹತಿ, ಭವೇಸನಪ್ಪಹಾನಂ ಸಮಾಧಿಕ್ಖನ್ಧಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ।
Adoso kusalamūlaṃ cintāmayipaññaṃ paripūreti, cintāmayipaññā paripuṇṇā avitakkavicāramattaṃ samādhiṃ paripūreti, avitakkavicāramatto samādhi paripuṇṇo adhicittasikkhaṃ paripūreti, adhicittasikkhā paripuṇṇā upekkhānimittaṃ paripūreti, upekkhānimittaṃ paripuṇṇaṃ abyāpādavitakkaṃ paripūreti, abyāpādavitakko paripuṇṇo aññindriyaṃ paripūreti, aññindriyaṃ paripuṇṇaṃ abyāpādūpavicāraṃ paripūreti, abyāpādūpavicāro paripuṇṇo bhavesanaṃ pajahati, bhavesanappahānaṃ samādhikkhandhaṃ paripūreti.
ಅಮೋಹೋ ಕುಸಲಮೂಲಂ ಭಾವನಾಮಯಿಪಞ್ಞಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ಭಾವನಾಮಯಿಪಞ್ಞಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಾ ಅವಿತಕ್ಕಅವಿಚಾರಂ ಸಮಾಧಿಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ಅವಿತಕ್ಕಅವಿಚಾರೋ ಸಮಾಧಿ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ ಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಾ ಪಗ್ಗಹನಿಮಿತ್ತಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ಪಗ್ಗಹನಿಮಿತ್ತಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಅವಿಹಿಂಸಾವಿತಕ್ಕಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ಅವಿಹಿಂಸಾವಿತಕ್ಕೋ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಅವಿಹಿಂಸೂಪವಿಚಾರಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ಅವಿಹಿಂಸೂಪವಿಚಾರೋ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇಸನಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ, ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇಸನಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಾ ಪಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ।
Amoho kusalamūlaṃ bhāvanāmayipaññaṃ paripūreti, bhāvanāmayipaññā paripuṇṇā avitakkaavicāraṃ samādhiṃ paripūreti, avitakkaavicāro samādhi paripuṇṇo adhipaññāsikkhaṃ paripūreti, adhipaññāsikkhā paripuṇṇā paggahanimittaṃ paripūreti, paggahanimittaṃ paripuṇṇaṃ avihiṃsāvitakkaṃ paripūreti, avihiṃsāvitakko paripuṇṇo aññātāvindriyaṃ paripūreti, aññātāvindriyaṃ paripuṇṇaṃ avihiṃsūpavicāraṃ paripūreti, avihiṃsūpavicāro paripuṇṇo brahmacariyesanaṃ paripūreti, brahmacariyesanā paripuṇṇā paññākkhandhaṃ paripūreti.
ಇತಿ ಇಮೇ ತಯೋ ಧಮ್ಮಾ ಅಕುಸಲಪಕ್ಖಿಕಾ ಕುಸಲಪಕ್ಖಿಕಾ ಚ ತಿಕನಿದ್ದೇಸೇಹಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ ತಿಪುಕ್ಖಲನಯಸ್ಸ ದಿಸಾ ನಾಮ। ತಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ತಯೋ ವಿಮೋಕ್ಖಾ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತೋ ಸುಞ್ಞತೋ ಅನಿಮಿತ್ತೋ, ಅಯಂ ತಿಪುಕ್ಖಲೋ ನಾಮ ದುತಿಯೋ ನಯೋ।
Iti ime tayo dhammā akusalapakkhikā kusalapakkhikā ca tikaniddesehi niddiṭṭhā tipukkhalanayassa disā nāma. Tassa pariyosānaṃ tayo vimokkhā appaṇihito suññato animitto, ayaṃ tipukkhalo nāma dutiyo nayo.
ತತ್ಥ ಯೇ ಇಮೇ ತಯೋ ಪುಗ್ಗಲಾ ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞೂ ವಿಪಞ್ಚಿತಞ್ಞೂ ನೇಯ್ಯೋತಿ ಇಮೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ದ್ವೇ ಪುಗ್ಗಲಾ ಸುಖಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾಯ, ಸುಖಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಾಯ ಚ ನಿಯ್ಯನ್ತಿ, ದ್ವೇಯೇವ ಪುಗ್ಗಲಾ ದುಕ್ಖಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾಯ, ದುಕ್ಖಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಾಯ ಚ ನಿಯ್ಯನ್ತಿ, ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ। ತೇ ವಿಸೇಸೇನ ದ್ವೇ ಹೋನ್ತಿ ದಿಟ್ಠಿಚರಿತೋ ಚ ತಣ್ಹಾಚರಿತೋ ಚ। ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಹುತ್ವಾ ತಯೋ ಹೋನ್ತಿ, ತಯೋ ಹುತ್ವಾ ದ್ವೇ ಹೋನ್ತಿ। ಇಮೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಅಯಂ ಸಂಕಿಲೇಸೋ – ಅವಿಜ್ಜಾ ಚ ತಣ್ಹಾ ಚ ಅಹಿರೀಕಞ್ಚ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಞ್ಚ ಅಸತಿ ಚ ಅಸಮ್ಪಜಞ್ಞಞ್ಚ ನೀವರಣಾನಿ ಚ ಸಂಯೋಜನಾನಿ ಚ ಅಜ್ಝೋಸಾನಞ್ಚ ಅಭಿನಿವೇಸೋ ಚ ಅಹಂಕಾರೋ ಚ ಮಮಂಕಾರೋ ಚ ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯಞ್ಚ ದೋವಚಸ್ಸತಾ ಚ ಕೋಸಜ್ಜಞ್ಚ ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೋ ಚ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಚ ಅವಿಜ್ಜಾ ಚ ಅಸದ್ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಞ್ಚ ಅಸಮಾಪತ್ತಿ ಚ।
Tattha ye ime tayo puggalā ugghaṭitaññū vipañcitaññū neyyoti imesaṃ tiṇṇaṃ puggalānaṃ dve puggalā sukhāya paṭipadāya khippābhiññāya, sukhāya paṭipadāya dandhābhiññāya ca niyyanti, dveyeva puggalā dukkhāya paṭipadāya khippābhiññāya, dukkhāya paṭipadāya dandhābhiññāya ca niyyanti, ime cattāro. Te visesena dve honti diṭṭhicarito ca taṇhācarito ca. Ime cattāro hutvā tayo honti, tayo hutvā dve honti. Imesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ ayaṃ saṃkileso – avijjā ca taṇhā ca ahirīkañca anottappañca asati ca asampajaññañca nīvaraṇāni ca saṃyojanāni ca ajjhosānañca abhiniveso ca ahaṃkāro ca mamaṃkāro ca assaddhiyañca dovacassatā ca kosajjañca ayonisomanasikāro ca vicikicchā ca avijjā ca asaddhammassavanañca asamāpatti ca.
ತತ್ಥ ಅವಿಜ್ಜಾ ಚ ಅಹಿರೀಕಞ್ಚ ಅಸತಿ ಚ ನೀವರಣಾನಿ ಚ ಅಜ್ಝೋಸಾನಞ್ಚ ಅಹಂಕಾರೋ ಚ ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯಞ್ಚ ಕೋಸಜ್ಜಞ್ಚ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಚ ಅಸದ್ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಞ್ಚ, ಅಯಂ ಏಕಾ ದಿಸಾ।
Tattha avijjā ca ahirīkañca asati ca nīvaraṇāni ca ajjhosānañca ahaṃkāro ca assaddhiyañca kosajjañca vicikicchā ca asaddhammassavanañca, ayaṃ ekā disā.
ತಣ್ಹಾ ಚ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಞ್ಚ ಅಸಮ್ಪಜಞ್ಞಞ್ಚ ಸಂಯೋಜನಾನಿ ಚ ಅಭಿನಿವೇಸೋ ಚ ಮಮಂಕಾರೋ ಚ ದೋವಚಸ್ಸತಾ ಚ ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೋ ಚ ಅವಿಜ್ಜಾ ಚ ಅಸಮಾಪತ್ತಿ ಚ, ಅಯಂ ದುತಿಯಾ ದಿಸಾ। ದಸನ್ನಂ ದುಕಾನಂ ದಸ ಪದಾನಿ ಪಠಮಾ ದಿಸಾತಿ ಕಾತಬ್ಬಾನಿ। ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಅತ್ಥಂ ಞಾಪೇನ್ತಿ ಪಟಿಪಕ್ಖೇ ಕಣ್ಹಪಕ್ಖಸ್ಸ ದಸನ್ನಂ ದುಕಾನಂ ದಸ ಪದಾನಿ ದುತಿಯಕಾನಿ, ಅಯಂ ದುತಿಯಾ ದಿಸಾ।
Taṇhā ca anottappañca asampajaññañca saṃyojanāni ca abhiniveso ca mamaṃkāro ca dovacassatā ca ayonisomanasikāro ca avijjā ca asamāpatti ca, ayaṃ dutiyā disā. Dasannaṃ dukānaṃ dasa padāni paṭhamā disāti kātabbāni. Saṃkhittena atthaṃ ñāpenti paṭipakkhe kaṇhapakkhassa dasannaṃ dukānaṃ dasa padāni dutiyakāni, ayaṃ dutiyā disā.
ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಕುಸಲಪಕ್ಖೋ? ಸಮಥೋ ಚ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಚ ವಿಜ್ಜಾ ಚ ಚರಣಞ್ಚ ಸತಿ ಚ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞಞ್ಚ ಹಿರೀ ಚ ಓತ್ತಪ್ಪಞ್ಚ ಅಹಂಕಾರಪ್ಪಹಾನಞ್ಚ ಮಮಂಕಾರಪ್ಪಹಾನಞ್ಚ ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮೋ ಚ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೋ ಚ ಸಮ್ಮಾಸತಿ ಚ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿ ಚ ಪಞ್ಞಾ ಚ ನಿಬ್ಬಿದಾ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿ ಚ ಸದ್ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಞ್ಚ ಸೋಮನಸ್ಸಞ್ಚ ಧಮ್ಮಾನುಧಮ್ಮಪಟಿಪತ್ತಿ ಚ।
Tattha katamo kusalapakkho? Samatho ca vipassanā ca vijjā ca caraṇañca sati ca sampajaññañca hirī ca ottappañca ahaṃkārappahānañca mamaṃkārappahānañca sammāvāyāmo ca yonisomanasikāro ca sammāsati ca sammāsamādhi ca paññā ca nibbidā ca samāpatti ca saddhammassavanañca somanassañca dhammānudhammapaṭipatti ca.
ದಸನ್ನಂ ದುಕಾನಂ ಸಮಥಾದೀನಿ ಸೋಮನಸ್ಸಪರಿಯೋಸಾನಾನಿ ಪಠಮಾನಿ ದಸ ಪದಾನಿ ಪಠಮಾ ದಿಸಾ, ವಿಪಸ್ಸನಾದೀನಿ ಧಮ್ಮಾನುಧಮ್ಮಪಟಿಪತ್ತಿಪರಿಯೋಸಾನಾನಿ ದುತಿಯಾನಿ ದಸ ಪದಾನಿ ದುತಿಯಾ ದಿಸಾ। ಇತಿ ಅಕುಸಲಪಕ್ಖೇ ಕುಸಲಪಕ್ಖೇ ಚ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಸ್ಸ ನಯಸ್ಸ ಚತಸ್ಸೋ ದಿಸಾ।
Dasannaṃ dukānaṃ samathādīni somanassapariyosānāni paṭhamāni dasa padāni paṭhamā disā, vipassanādīni dhammānudhammapaṭipattipariyosānāni dutiyāni dasa padāni dutiyā disā. Iti akusalapakkhe kusalapakkhe ca nandiyāvaṭṭassa nayassa catasso disā.
ತಾಸು ಕುಸಲಪಕ್ಖೇ ಸಮಥಾದೀಹಿ ಅಕುಸಲಪಕ್ಖೇ ತಣ್ಹಾದಯೋ ಪಹಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಪಹಾನಾ ರಾಗವಿರಾಗಾ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ, ಕುಸಲಪಕ್ಖೇ ವಿಪಸ್ಸನಾದೀಹಿ ಅಕುಸಲಪಕ್ಖೇ ಅವಿಜ್ಜಾದಯೋ ಪಹಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಪಹಾನಾ ಅವಿಜ್ಜಾವಿರಾಗಾ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿ। ಇತಿ ಇಮಾ ದ್ವೇ ವಿಮುತ್ತಿಯೋ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟನಯೇ ಪರಿಯೋಸಾನಂ।
Tāsu kusalapakkhe samathādīhi akusalapakkhe taṇhādayo pahānaṃ gacchanti, tesaṃ pahānā rāgavirāgā cetovimutti, kusalapakkhe vipassanādīhi akusalapakkhe avijjādayo pahānaṃ gacchanti, tesaṃ pahānā avijjāvirāgā paññāvimutti. Iti imā dve vimuttiyo nandiyāvaṭṭanaye pariyosānaṃ.
ತತ್ಥ ತಣ್ಹಾ ಅವಿಜ್ಜಾ ಸಮಥೋ ವಿಪಸ್ಸನಾತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ, ತೇಸು ಅಟ್ಠಾರಸ ಮೂಲಪದಾನಿ ಸಮೋಸರನ್ತಿ। ಕಥಂ? ಸಮಥೋ ಚ ಅಲೋಭೋ ಚ ಅದೋಸೋ ಚ ಅಸುಭಸಞ್ಞಾ ಚ ದುಕ್ಖಸಞ್ಞಾ ಚಾತಿ ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ಪದಾನಿ ಸಮಥಂ ಭಜನ್ತಿ, ವಿಪಸ್ಸನಾ ಚ ಅಮೋಹೋ ಚ ಅನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾ ಚ ಅನತ್ತಸಞ್ಞಾ ಚಾತಿ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಭಜನ್ತಿ। ಏವಂ ನವ ಪದಾನಿ ಕುಸಲಾನಿ ದ್ವೀಸು ಪದೇಸು ಸಮೋಸರನ್ತಿ। ತಣ್ಹಾ ಚ ಲೋಭೋ ಚ ದೋಸೋ ಚ ಸುಭಸಞ್ಞಾ ಚ ಸುಖಸಞ್ಞಾ ಚಾತಿ ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ಪದಾನಿ ತಣ್ಹಂ ಭಜನ್ತಿ, ಅವಿಜ್ಜಾ ಚ ಮೋಹೋ ಚ ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾ ಚ ಅತ್ತಸಞ್ಞಾ ಚಾತಿ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ ಅವಿಜ್ಜಂ ಭಜನ್ತಿ। ಏವಂ ನವ ಪದಾನಿ ಅಕುಸಲಾನಿ ದ್ವೀಸು ಪದೇಸು ಸಮೋಸರನ್ತಿ। ಇತಿ ತಿಪುಕ್ಖಲೋ ಚ ಸೀಹವಿಕ್ಕೀಳಿತೋ ಚ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟನಯಂ ಅನುಪ್ಪವಿಸನ್ತಿ।
Tattha taṇhā avijjā samatho vipassanāti cattāri padāni, tesu aṭṭhārasa mūlapadāni samosaranti. Kathaṃ? Samatho ca alobho ca adoso ca asubhasaññā ca dukkhasaññā cāti imāni pañca padāni samathaṃ bhajanti, vipassanā ca amoho ca aniccasaññā ca anattasaññā cāti imāni cattāri padāni vipassanaṃ bhajanti. Evaṃ nava padāni kusalāni dvīsu padesu samosaranti. Taṇhā ca lobho ca doso ca subhasaññā ca sukhasaññā cāti imāni pañca padāni taṇhaṃ bhajanti, avijjā ca moho ca niccasaññā ca attasaññā cāti imāni cattāri padāni avijjaṃ bhajanti. Evaṃ nava padāni akusalāni dvīsu padesu samosaranti. Iti tipukkhalo ca sīhavikkīḷito ca nandiyāvaṭṭanayaṃ anuppavisanti.
ಕಥಂ ತಿಪುಕ್ಖಲೇ ನಯೇ ಇತರೇ ದ್ವೇ ನಯಾ ಅನುಪ್ಪವಿಸನ್ತಿ? ವಿಪಸ್ಸನಾ ಚ ಅಮೋಹೋ ಚ ಅನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾ ಚ ಅನತ್ತಸಞ್ಞಾ ಚಾತಿ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ ಅಮೋಹೋ, ಸಮಥೋ ಚ ಅಲೋಭೋ ಚ ಅಸುಭಸಞ್ಞಾ ಚ ದುಕ್ಖಸಞ್ಞಾ ಚಾತಿ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ ಅಲೋಭೋ, ಅದೋಸೋ ಅದೋಸೋ ಏವ। ಏವಂ ನವ ಪದಾನಿ ಕುಸಲಾನಿ ತೀಸು ಪದೇಸು ಸಮೋಸರನ್ತಿ। ತಣ್ಹಾ ಚ ಲೋಭೋ ಚ ಸುಭಸಞ್ಞಾ ಚ ಸುಖಸಞ್ಞಾ ಚಾತಿ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ ಲೋಭೋ, ಅವಿಜ್ಜಾ ಚ ಮೋಹೋ ಚ ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾ ಚ ಅತ್ತಸಞ್ಞಾ ಚಾತಿ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ ಮೋಹೋ, ದೋಸೋ ದೋಸೋ ಏವ। ಏವಂ ನವ ಪದಾನಿ ಅಕುಸಲಾನಿ ತೀಸು ಪದೇಸು ಸಮೋಸರನ್ತಿ। ಇತಿ ತಿಪುಕ್ಖಲೇ ನಯೇ ಇತರೇ ದ್ವೇ ನಯಾ ಅನುಪ್ಪವಿಸನ್ತಿ।
Kathaṃ tipukkhale naye itare dve nayā anuppavisanti? Vipassanā ca amoho ca aniccasaññā ca anattasaññā cāti imāni cattāri padāni amoho, samatho ca alobho ca asubhasaññā ca dukkhasaññā cāti imāni cattāri padāni alobho, adoso adoso eva. Evaṃ nava padāni kusalāni tīsu padesu samosaranti. Taṇhā ca lobho ca subhasaññā ca sukhasaññā cāti imāni cattāri padāni lobho, avijjā ca moho ca niccasaññā ca attasaññā cāti imāni cattāri padāni moho, doso doso eva. Evaṃ nava padāni akusalāni tīsu padesu samosaranti. Iti tipukkhale naye itare dve nayā anuppavisanti.
ಕಥಂ ಚತೂಸು ಪದೇಸು ಅಟ್ಠಾರಸ ಮೂಲಪದಾನಿ ಸಮೋಸರನ್ತಿ? ತಣ್ಹಾ ಚ ಸುಭಸಞ್ಞಾ ಚ, ಅಯಂ ಪಠಮೋ ವಿಪಲ್ಲಾಸೋ। ಲೋಭೋ ಚ ಸುಖಸಞ್ಞಾ ಚ, ಅಯಂ ದುತಿಯೋ ವಿಪಲ್ಲಾಸೋ। ಅವಿಜ್ಜಾ ಚ ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾ ಚ, ಅಯಂ ತತಿಯೋ ವಿಪಲ್ಲಾಸೋ। ಮೋಹೋ ಚ ಅತ್ತಸಞ್ಞಾ ಚ, ಅಯಂ ಚತುತ್ಥೋ ವಿಪಲ್ಲಾಸೋ। ಇತಿ ನವ ಪದಾನಿ ಅಕುಸಲಾನಿ ಚತೂಸು ಪದೇಸು ಸಮೋಸರನ್ತಿ। ಸಮಥೋ ಚ ಅಸುಭಸಞ್ಞಾ ಚ ಪಠಮಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ, ಅಲೋಭೋ ಚ ದುಕ್ಖಸಞ್ಞಾ ಚ ದುತಿಯಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ, ವಿಪಸ್ಸನಾ ಚ ಅನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾ ಚ ತತಿಯಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ, ಅಮೋಹೋ ಚ ಅನತ್ತಸಞ್ಞಾ ಚ ಚತುತ್ಥಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ। ಇತಿ ನವ ಪದಾನಿ ಕುಸಲಾನಿ ಚತೂಸು ಪದೇಸು ಸಮೋಸರನ್ತಿ। ಏವಂ ಸೀಹವಿಕ್ಕೀಳಿತನಯೇ ಇತರೇ ದ್ವೇ ನಯಾ ಅನುಪ್ಪವಿಸನ್ತಿ। ತಿಣ್ಣಞ್ಹಿ ನಯಾನಂ ಯಾ ಭೂಮಿಯೋ ಗೋಚರೋ, ಸೋ ಏಕೇಕಂ ನಯಂ ಅನುಪ್ಪವಿಸತಿ। ತಸ್ಮಾ ಏಕೇಕಸ್ಸ ನಯಸ್ಸ ಅಕುಸಲೇ ವಾ ಧಮ್ಮೇ ವಿಞ್ಞಾತೇ ಕುಸಲೇ ವಾ ಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಅನ್ವೇಸಿತಬ್ಬೋ। ಪಟಿಪಕ್ಖಂ ಅನ್ವೇಸಿತ್ವಾ ಸೋ ನಯೋ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋ। ತಮ್ಹಿ ನಯೇ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೇ ಯಥಾ ಏಕಮ್ಹಿ ನಯೇ ಇತರೇಸಂ ನಯಾನಂ ಮೂಲಪದಾನಿ ಅನುಪ್ಪವಿಟ್ಠಾನಿ, ತತೋ ತತೋ ನೀಹರಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬಾನಿ। ಏಕೇಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ನಯೇ ಅಟ್ಠಾರಸ ಮೂಲಪದಾನಿ ಅನುಪ್ಪವಿಟ್ಠಾನಿ।
Kathaṃ catūsu padesu aṭṭhārasa mūlapadāni samosaranti? Taṇhā ca subhasaññā ca, ayaṃ paṭhamo vipallāso. Lobho ca sukhasaññā ca, ayaṃ dutiyo vipallāso. Avijjā ca niccasaññā ca, ayaṃ tatiyo vipallāso. Moho ca attasaññā ca, ayaṃ catuttho vipallāso. Iti nava padāni akusalāni catūsu padesu samosaranti. Samatho ca asubhasaññā ca paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ, alobho ca dukkhasaññā ca dutiyaṃ satipaṭṭhānaṃ, vipassanā ca aniccasaññā ca tatiyaṃ satipaṭṭhānaṃ, amoho ca anattasaññā ca catutthaṃ satipaṭṭhānaṃ. Iti nava padāni kusalāni catūsu padesu samosaranti. Evaṃ sīhavikkīḷitanaye itare dve nayā anuppavisanti. Tiṇṇañhi nayānaṃ yā bhūmiyo gocaro, so ekekaṃ nayaṃ anuppavisati. Tasmā ekekassa nayassa akusale vā dhamme viññāte kusale vā paṭipakkho anvesitabbo. Paṭipakkhaṃ anvesitvā so nayo niddisitabbo. Tamhi naye niddiṭṭhe yathā ekamhi naye itaresaṃ nayānaṃ mūlapadāni anuppaviṭṭhāni, tato tato nīharitvā niddisitabbāni. Ekekasmiñhi naye aṭṭhārasa mūlapadāni anuppaviṭṭhāni.
ತತ್ಥ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮೇ ವಿಞ್ಞಾತೇ ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ವಿಞ್ಞಾತಾ ಹೋನ್ತಿ। ಇಮೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ನಯಾನಂ ಸೀಹವಿಕ್ಕೀಳಿತಸ್ಸ ನಯಸ್ಸ ಚತ್ತಾರಿ ಫಲಾನಿ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ಪಠಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಪಠಮಂ ಫಲಂ, ದುತಿಯಾಯ ದಿಸಾಯ ದುತಿಯಂ ಫಲಂ, ತತಿಯಾಯ ದಿಸಾಯ ತತಿಯಂ ಫಲಂ, ಚತುತ್ಥಾಯ ದಿಸಾಯ ಚತುತ್ಥಂ ಫಲಂ ಪರಿಯೋಸಾನಂ।
Tattha ekekasmiṃ dhamme viññāte sabbe dhammā viññātā honti. Imesaṃ tiṇṇaṃ nayānaṃ sīhavikkīḷitassa nayassa cattāri phalāni pariyosānaṃ paṭhamāya disāya paṭhamaṃ phalaṃ, dutiyāya disāya dutiyaṃ phalaṃ, tatiyāya disāya tatiyaṃ phalaṃ, catutthāya disāya catutthaṃ phalaṃ pariyosānaṃ.
ತಿಪುಕ್ಖಲಸ್ಸ ನಯಸ್ಸ ತಯೋ ವಿಮೋಕ್ಖಾ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ಪಠಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತೋ, ದುತಿಯಾಯ ಸುಞ್ಞತೋ, ತತಿಯಾಯ ಅನಿಮಿತ್ತೋ ವಿಮೋಕ್ಖೋ ಪರಿಯೋಸಾನಂ।
Tipukkhalassa nayassa tayo vimokkhā pariyosānaṃ paṭhamāya disāya appaṇihito, dutiyāya suññato, tatiyāya animitto vimokkho pariyosānaṃ.
ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಸ್ಸ ನಯಸ್ಸ ದ್ವೇ ವಿಮುತ್ತಿಯೋ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ಪಠಮಾಯ ದಿಸಾಯ ತಣ್ಹಾವಿರಾಗಾ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ, ದುತಿಯಾಯ ದಿಸಾಯ ಅವಿಜ್ಜಾವಿರಾಗಾ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿ ಪರಿಯೋಸಾನಂ। ಇಮೇಸು ತೀಸು ನಯೇಸು ಯಾ ಅಟ್ಠಾರಸನ್ನಂ ಪದಾನಂ ಆಲೋಚನಾ, ಅಯಂ ದಿಸಾಲೋಚನೋ ನಯೋ। ಯಾ ಆಲೋಕೇತ್ವಾ ಕುಸಲಪಕ್ಖೇ ಅಕುಸಲಪಕ್ಖೇ ಚ ‘‘ಅಯಂ ಧಮ್ಮೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಭಜತೀ’’ತಿ ಜಾನನ್ತೇನ ಸಮ್ಮಾ ಯೋಜನಾ, ಅಯಂ ಅಙ್ಕುಸೋ ನಯೋತಿ ಇಮೇ ಪಞ್ಚ ನಯಾ।
Nandiyāvaṭṭassa nayassa dve vimuttiyo pariyosānaṃ paṭhamāya disāya taṇhāvirāgā cetovimutti, dutiyāya disāya avijjāvirāgā paññāvimutti pariyosānaṃ. Imesu tīsu nayesu yā aṭṭhārasannaṃ padānaṃ ālocanā, ayaṃ disālocano nayo. Yā āloketvā kusalapakkhe akusalapakkhe ca ‘‘ayaṃ dhammo imaṃ dhammaṃ bhajatī’’ti jānantena sammā yojanā, ayaṃ aṅkuso nayoti ime pañca nayā.
ನಯಸಮುಟ್ಠಾನವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Nayasamuṭṭhānavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಪಾಳಿ • Nettippakaraṇapāḷi / ನಯಸಮುಟ್ಠಾನಂ • Nayasamuṭṭhānaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣ-ಟೀಕಾ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ನಯಸಮುಟ್ಠಾನವಾರವಣ್ಣನಾ • Nayasamuṭṭhānavāravaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ನೇತ್ತಿವಿಭಾವಿನೀ • Nettivibhāvinī / ನಯಸಮುಟ್ಠಾನವಿಭಾವನಾ • Nayasamuṭṭhānavibhāvanā
