| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣ-ಟೀಕಾ • Nettippakaraṇa-ṭīkā |
ನಯಸಮುಟ್ಠಾನವಾರವಣ್ಣನಾ
Nayasamuṭṭhānavāravaṇṇanā
೭೯. ‘‘ವಿಸಯಭೇದತೋ’’ತಿ ಸಙ್ಖೇಪೇನ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ವಿವರಿತುಂ ‘‘ಯಥಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ನಯತೋತಿ ನಯಗ್ಗಾಹತೋ। ನ ಹಿ ಪಟಿವೇಧಞಾಣಂ ವಿಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ಪವತ್ತತೀತಿ। ಅನುಬುಜ್ಝಿಯಮಾನೋತಿ ಅಭಿಸಮಯಞಾಣಸ್ಸ ಅನುರೂಪಂ ಬುಜ್ಝಿಯಮಾನೋ। ಯಥಾ ಏಕಪಟಿವೇಧೇನೇವ ಮಗ್ಗಞಾಣಂ ಪವತ್ತತಿ, ಏವಂ ತದನುಚ್ಛವಿಕಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣೇನ ಗಯ್ಹಮಾನೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಾದೀನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಅತ್ಥನಯಭಾವೋ ಸಮತ್ಥಿತೋ ಹೋತೀತಿ। ತಥಾ ಹಿ ಅತ್ಥವಿಸೇಸಸರೂಪತಾಯ ತಯೋ ನಯಾ ‘‘ಸುತ್ತತ್ಥೋ’’ತಿ ವುತ್ತಾ, ಪದತ್ಥವಿಚಾರಭಾವೇಪಿ ಪನ ಹಾರಾ ‘‘ಬ್ಯಞ್ಜನವಿಚಯೋ’’ತಿ। ಯದಿ ಏವಂ ಕಥಂ ತಯೋತಿ ಚೋದನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತಾನಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಏಕಮೇಕೋ ಸಂಕಿಲೇಸವೋದಾನಾನಂ ವಿಭಾಗತೋ ದ್ವಿಸಙ್ಗಹೋತಿ ಯೋಜನಾ। ಚತುಛಅಟ್ಠದಿಸೋ ಚಾತಿ ನ ಪಚ್ಚೇಕಂ ತೇ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಾದಯೋ ಚತುಛಅಟ್ಠದಿಸಾ, ಅಥ ಖೋ ಯಥಾಕ್ಕಮನ್ತಿ। ‘‘ಏವ’’ನ್ತಿಆದಿ ಯಥಾವುತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ನಿಗಮನಂ।
79.‘‘Visayabhedato’’ti saṅkhepena vuttamatthaṃ vitthārato vivarituṃ ‘‘yathā hī’’tiādimāha. Tattha nayatoti nayaggāhato. Na hi paṭivedhañāṇaṃ viya vipassanāñāṇaṃ paccakkhato pavattatīti. Anubujjhiyamānoti abhisamayañāṇassa anurūpaṃ bujjhiyamāno. Yathā ekapaṭivedheneva maggañāṇaṃ pavattati, evaṃ tadanucchavikaṃ vipassanāñāṇena gayhamānoti attho. Evañca katvā nandiyāvaṭṭādīnaṃ tiṇṇaṃ atthanayabhāvo samatthito hotīti. Tathā hi atthavisesasarūpatāya tayo nayā ‘‘suttattho’’ti vuttā, padatthavicārabhāvepi pana hārā ‘‘byañjanavicayo’’ti. Yadi evaṃ kathaṃ tayoti codanaṃ sandhāyāha ‘‘paṭivijjhantānaṃ panā’’tiādi. Tattha ekameko saṃkilesavodānānaṃ vibhāgato dvisaṅgahoti yojanā. Catuchaaṭṭhadiso cāti na paccekaṃ te nandiyāvaṭṭādayo catuchaaṭṭhadisā, atha kho yathākkamanti. ‘‘Eva’’ntiādi yathāvuttassa atthassa nigamanaṃ.
ತಥಾ ಚಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಉಪಚಯೇನ ಸಮತ್ಥನಾ। ಪುಬ್ಬಾ ಕೋಟಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಏತ್ಥ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಪರತೋ ಪಟ್ಠಾನಕಥಾಯಂ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ‘‘ಅನ್ಧಂ ತಮಂ ತದಾ ಹೋತಿ, ಯಂ ಲೋಭೋ ಸಹತೇ ನರ’’ನ್ತಿಆದಿ (ಚೂಳನಿ॰ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸ ೧೨೮) ವಚನತೋ ಕಾಮತಣ್ಹಾಪಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದನಸಭಾವಾ, ಯತೋ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಂ ‘‘ನೀವರಣ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಪನ ಭವೇಸು ಆದೀನವಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದನಂ ಸಾತಿಸಯನ್ತಿ। ತಥಾ ಅವಿಜ್ಜಾಪಿ ಸಂಯೋಜನಸಭಾವಾ, ಯತೋ ಸಾ ಬಹಿದ್ಧಾ ಸಂಯೋಜನಭಾವೇನ ವುತ್ತಾ। ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ತಣ್ಹಾಯ ಬನ್ಧನಟ್ಠೋ ಸಾತಿಸಯೋ ಅಪೇಕ್ಖಿತಭಾವತೋತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತಥಾಪಿ…ಪೇ॰… ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಆಹ।
Tathā cāti yathāvuttassa atthassa upacayena samatthanā. Pubbā koṭi na paññāyatīti ettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ parato paṭṭhānakathāyaṃ āvi bhavissati. ‘‘Andhaṃ tamaṃ tadā hoti, yaṃ lobho sahate nara’’ntiādi (cūḷani. khaggavisāṇasuttaniddesa 128) vacanato kāmataṇhāpi paṭicchādanasabhāvā, yato kāmacchandaṃ ‘‘nīvaraṇa’’nti vuttaṃ. Avijjāya pana bhavesu ādīnavappaṭicchādanaṃ sātisayanti. Tathā avijjāpi saṃyojanasabhāvā, yato sā bahiddhā saṃyojanabhāvena vuttā. Evaṃ santepi taṇhāya bandhanaṭṭho sātisayo apekkhitabhāvatoti imamatthaṃ dassento ‘‘tathāpi…pe… vutta’’nti āha.
‘‘ಸಂಯುತ್ತಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಮಿಸ್ಸಿತಾ’’ತಿ। ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಭಿಭೂತಾ…ಪೇ॰… ಅಭಿನಿವಿಸನ್ತಾ’’ತಿ ಏತೇನ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಅಯಾಥಾವಗಹಣಹೇತುತಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ತತೋ ಸೋ ಅವಿನ್ದಿಯಂ ವಿನ್ದತೀತಿ ಅವಿಜ್ಜಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಕಿಲಿಸ್ಸನಂ ಉಪತಾಪನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಕಿಲಿಸ್ಸನಪ್ಪಯೋಗಂ ಅತ್ತಪರಿತಾಪನಪಟಿಪತ್ತಿ’’ನ್ತಿ। ಅಲ್ಲೀಯನಂ ಸೇವನಂ।
‘‘Saṃyuttā’’ti padassa sampayuttāti atthoti āha ‘‘missitā’’ti. ‘‘Avijjābhibhūtā…pe… abhinivisantā’’ti etena avijjāya ayāthāvagahaṇahetutaṃ dasseti, tato so avindiyaṃ vindatīti avijjāti vuccati. Kilissanaṃ upatāpananti āha ‘‘kilissanappayogaṃ attaparitāpanapaṭipatti’’nti. Allīyanaṃ sevanaṃ.
ದುಕ್ಖನ್ತಿ …ಪೇ॰… ಜಾನನ್ತೀತಿ ಅತ್ತನಾ ಅನುಭೂಯಮಾನಂ ತಥಾ ತಥಾ ಉಪಟ್ಠಿತಂ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕದುಕ್ಖಂ, ಇತರಮ್ಪಿ ವಾ ಏಕದೇಸಂ ಜಾನನ್ತಿ। ತಣ್ಹಾಯಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಸಭಾಗವಿಸಭಾಗಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾಕಾರತೋ ತತ್ಥ ತೇಸಂ ಞಾಣಂ ನತ್ಥೇವಾತಿದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಇದಂ ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಪವತ್ತಿಪವತ್ತಿಹೇತುಮತ್ತಮ್ಪೀತಿ ‘‘ಪವತ್ತಿ ಪವತ್ತಿಹೇತೂ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮ್ಪಿ। ಕಾ ಪನ ಕಥಾತಿ ಪಚುರಜನಸಾಧಾರಣೇ ಲೋಕಿಯೇಪಿ ನಾಮ ಅತ್ಥೇ ಯೇಸಂ ಞಾಣಸ್ಸ ಪಟಿಘಾತೋ, ಪರಮಗಮ್ಭೀರೇ ಅರಿಯಾನಂ ಏವ ವಿಸಯಭೂತೇ ಲೋಕುತ್ತರೇ ನಿವತ್ತಿನಿವತ್ತಿಹೇತುಸಙ್ಖಾತೇ ಅತ್ಥೇ ಕಾ ನಾಮ ಕಥಾ, ಛಿನ್ನಾ ಕಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಪಭೇದಸ್ಸ ಕೇವಲಸ್ಸ ಸಮಥಸ್ಸ ತಾದಿಸೇ ಕಾಲೇ ಬಾಹಿರಕಾನಞ್ಚ ಇಜ್ಝನತೋ ‘‘ವಿಪಸ್ಸನಾಧಿಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವಿಸೇಸಿತಂ। ವೂಪಸಮೋ ಸಮುಚ್ಛೇದೋ, ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಚ।
Dukkhanti…pe… jānantīti attanā anubhūyamānaṃ tathā tathā upaṭṭhitaṃ kāyikacetasikadukkhaṃ, itarampi vā ekadesaṃ jānanti. Taṇhāyapi eseva nayo. Sabhāgavisabhāgapaṭipajjitabbākārato tattha tesaṃ ñāṇaṃ natthevātidassento ‘‘idaṃ dukkha’’ntiādimāha. Pavattipavattihetumattampīti ‘‘pavatti pavattihetū’’ti ettakampi. Kā pana kathāti pacurajanasādhāraṇe lokiyepi nāma atthe yesaṃ ñāṇassa paṭighāto, paramagambhīre ariyānaṃ eva visayabhūte lokuttare nivattinivattihetusaṅkhāte atthe kā nāma kathā, chinnā kathāti attho. Aṭṭhasamāpattipabhedassa kevalassa samathassa tādise kāle bāhirakānañca ijjhanato ‘‘vipassanādhiṭṭhāna’’nti visesitaṃ. Vūpasamo samucchedo, paṭippassaddhi ca.
‘‘ಸಂಸಾರಸ್ಸ ಅನುಪಚ್ಛೇದನತೋ’’ತಿ ಇದಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಾನಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಮತದಸ್ಸನಂ। ಸೋ ಹಿ ಪುತ್ತಮುಖದಸ್ಸನೇ ಅಸತಿ ಸಂಸಾರೋ ಉಚ್ಛಿಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಭಾಯತಿ। ಯತೋ ವುತ್ತಂ –
‘‘Saṃsārassa anupacchedanato’’ti idaṃ diṭṭhigatānaṃ diṭṭhigatikamatadassanaṃ. So hi puttamukhadassane asati saṃsāro ucchijjeyyāti bhāyati. Yato vuttaṃ –
‘‘ಗಣ್ಡುಪ್ಪಾದೋ ಕಿಕೀ ಚೇವ, ಕುನ್ತೀ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಧಮ್ಮಿಕೋ।
‘‘Gaṇḍuppādo kikī ceva, kuntī brāhmaṇadhammiko;
ಏತೇ ಅಭಯಂ ಭಾಯನ್ತಿ, ಸಮ್ಮೂಳ್ಹಾ ಚತುರೋ ಜನಾ’’ತಿ॥ (ಸು॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೨೯೩; ಅ॰ ನಿ॰ ಟೀ॰ ೩.೫.೧೯೨)।
Ete abhayaṃ bhāyanti, sammūḷhā caturo janā’’ti. (su. ni. aṭṭha. 2.293; a. ni. ṭī. 3.5.192);
ತದಭಿಞ್ಞಾತಿ ತಂ ಯಥಾವುತ್ತಅನ್ತದ್ವಯಂ ಅಭಿಜಾನನ್ತಿ ಗುಣಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಜಾನನ್ತೀತಿ ತದಭಿಞ್ಞಾ। ಅತ್ಥಭಞ್ಜನತೋ, ರೋಗಗಣ್ಡಸಲ್ಲಸದಿಸತಾಯ ಅತ್ತಭಾವಸಂಕಿಲೇಸಾನಞ್ಚ ರೋಗಗಣ್ಡಸಲ್ಲತಾ।
Tadabhiññāti taṃ yathāvuttaantadvayaṃ abhijānanti guṇaṃ āropetvā jānantīti tadabhiññā. Atthabhañjanato, rogagaṇḍasallasadisatāya attabhāvasaṃkilesānañca rogagaṇḍasallatā.
ಸಕ್ಕಾಯದಸ್ಸನೇತಿ ಏತ್ಥ ದಿಟ್ಠಿದಸ್ಸನಂ, ಸಕ್ಕಾಯೋವ ದಸ್ಸನಂ ಸಕ್ಕಾಯದಸ್ಸನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತೇಸನ್ತಿ ದಿಟ್ಠಿಚರಿತಾನಂ। ಅತ್ತಾಭಿನಿವೇಸೋ ಬಲವಾ। ತಸ್ಮಾ ಯಥಾಉಪಟ್ಠಿತಂ ರೂಪಂ ‘‘ಅತ್ತಾ’’ಇಚ್ಚೇವ ಗಣ್ಹನ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತಥಾ ವೇದನಾದಿಂ। ತಣ್ಹಾಚರಿತೋ ಪನ ಯಥಾಉಪಟ್ಠಿತಂ ರೂಪಂ ತಣ್ಹಾವತ್ಥುಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನಿಯಾಭಿನಿವೇಸೇನ ಅಭಿನಿವಿಸನ್ತಾ ತದಞ್ಞಮೇವ ಅತ್ತತೋ ಸಮನುಪಸ್ಸನ್ತಿ। ಏವಂ ವೇದನಾದೀಸು। ತೇನಾಹ ‘‘ತಣ್ಹಾಚರಿತಾ’’ತಿಆದಿ। ವಿಜ್ಜಮಾನೇತಿ ಪರಮತ್ಥತೋ ಉಪಲಬ್ಭಮಾನೇ। ಕಾಯೇತಿ ಸಮೂಹೇ। ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಪರಿಕಪ್ಪಿತೋ ಅತ್ತಾದಿ ಏವ ಪರಮತ್ಥತೋ ನುಪಲಬ್ಭತಿ, ದಿಟ್ಠಿ ಪನ ಲಬ್ಭತೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸತೀ ವಾ ವಿಜ್ಜಮಾನಾ’’ತಿ।
Sakkāyadassaneti ettha diṭṭhidassanaṃ, sakkāyova dassanaṃ sakkāyadassananti attho veditabbo. Tesanti diṭṭhicaritānaṃ. Attābhiniveso balavā. Tasmā yathāupaṭṭhitaṃ rūpaṃ ‘‘attā’’icceva gaṇhantīti adhippāyo. Tathā vedanādiṃ. Taṇhācarito pana yathāupaṭṭhitaṃ rūpaṃ taṇhāvatthuṃ katvā attaniyābhinivesena abhinivisantā tadaññameva attato samanupassanti. Evaṃ vedanādīsu. Tenāha ‘‘taṇhācaritā’’tiādi. Vijjamāneti paramatthato upalabbhamāne. Kāyeti samūhe. Diṭṭhiyā parikappito attādi eva paramatthato nupalabbhati, diṭṭhi pana labbhatevāti āha ‘‘satī vā vijjamānā’’ti.
ಸಕ್ಕಾಯದಸ್ಸನಮುಖೇನಾತಿ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿಮುಖೇನ।
Sakkāyadassanamukhenāti sakkāyadiṭṭhimukhena.
ಉಚ್ಛೇದಸಸ್ಸತನ್ತಿ ತಂಸಹಚರಣತೋ ಉಚ್ಛೇದಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿ ವುತ್ತಾ। ‘‘ಉಚ್ಛೇದಸಸ್ಸತವಾದಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ।
Ucchedasassatanti taṃsahacaraṇato ucchedasassatadiṭṭhi vuttā. ‘‘Ucchedasassatavādā’’tipi pāṭho.
ಕಸಿಣಾಯತನಾನೀತಿ ಕಸಿಣಜ್ಝಾನಾನಿ।
Kasiṇāyatanānīti kasiṇajjhānāni.
ತೇಜೇತ್ವಾತಿ ನಿಸಾನೇತ್ವಾ।
Tejetvāti nisānetvā.
೮೧. ಏತ್ತಾವತಾ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಸ್ಸ ಭೂಮಿರಚನವಸೇನ ಸಂಕಿಲೇಸಪಕ್ಖೋ ದಸ್ಸಿತೋತಿ ಆಹ ‘‘ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠಿಚರಿತೋತಿಆದಿನಾ ವೋದಾನಪಕ್ಖಂ ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ। ‘‘ಯಸ್ಮಾ ಸಲ್ಲೇಖೇ ತಿಬ್ಬಗಾರವೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತತ್ಥ ತಿಬ್ಬಗಾರವತ್ತಾ ಸಂಲೇಖಾನುಸನ್ತತವುತ್ತಿನಾ ಭವತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಮಿಚ್ಛಾಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಸದ್ಧಾಪತಿರೂಪಕೋ ಅವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಪಸಾದೋ।
81. Ettāvatā nandiyāvaṭṭassa bhūmiracanavasena saṃkilesapakkho dassitoti āha ‘‘tattha diṭṭhicaritotiādinā vodānapakkhaṃ dassetī’’ti. ‘‘Yasmā sallekhe tibbagāravo’’ti iminā tattha tibbagāravattā saṃlekhānusantatavuttinā bhavatīti dasseti. Sesesupi eseva nayo. Micchādhimokkho saddhāpatirūpako avatthusmiṃ pasādo.
ಪುಗ್ಗಲಾಧಿಟ್ಠಾನೇನ ಧಮ್ಮಮೇವ ವಿಭಜತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸತ್ತಾಪಿ…ಪೇ॰… ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ।
Puggalādhiṭṭhānena dhammameva vibhajatīti āha ‘‘sattāpi…pe… dassetī’’ti.
ಯೇ ಹಿ ಕೇಚೀತಿ ಏತ್ಥ ಹಿ-ಸದ್ದೋ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ। ‘‘ಇಮಾಹಿ ಏವ ಚತೂಹಿ ಪಟಿಪದಾಹೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಳಿ। ದುಕ್ಖಾಪಟಿಪದಾದಿವಿಭಾಗೇನ ಮಗ್ಗೋ ಏವ ಇಧ ವುತ್ತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪಟಿಪದಾ ಹಿ ಮಗ್ಗೋ’’ತಿ ಚತುದ್ದಿಸಾಸಙ್ಖಾತಂ ಮಗ್ಗನ್ತಿ ಚತುದ್ದಿಸಾಸಙ್ಖಾತಂ ಪವತ್ತನುಪಾಯಂ। ದ್ವೇ ದಿಸಾ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ದ್ವಿದಿಸಾ। ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಸ್ಸಾತಿ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟನಯಸ್ಸ।
Ye hi kecīti ettha hi-saddo nipātamattaṃ. ‘‘Imāhi eva catūhi paṭipadāhī’’tipi pāḷi. Dukkhāpaṭipadādivibhāgena maggo eva idha vuttoti āha ‘‘paṭipadā hi maggo’’ti catuddisāsaṅkhātaṃ magganti catuddisāsaṅkhātaṃ pavattanupāyaṃ. Dve disā etissāti dvidisā. Nandiyāvaṭṭassāti nandiyāvaṭṭanayassa.
೮೨. ವಿವತ್ತತಿ ವಟ್ಟಂ ಏತ್ಥಾತಿ ವಿವತ್ತಂ, ವಿವತ್ತಂ ಏವ ವಿವಟ್ಟಂ, ಅಸಙ್ಖತಧಾತು, ನಿಬ್ಬುತಿ ಏವ ವಾ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ನಿಬ್ಬಾನ’’ನ್ತಿ।
82. Vivattati vaṭṭaṃ etthāti vivattaṃ, vivattaṃ eva vivaṭṭaṃ, asaṅkhatadhātu, nibbuti eva vā. Tena vuttaṃ ‘‘nibbāna’’nti.
‘‘ಕತ್ಥ ದಟ್ಠಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವಾ ಪಾಳಿ। ಉಪಚಯೇತಿ ಉಪಚಯಾವತ್ಥಾಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ದಸನ್ನನ್ತಿ ಲೋಭಾದಿಕಿಲೇಸವತ್ಥೂನಂ। ವಿಪಲ್ಲಾಸಹೇತುಭಾವತೋತಿ ಸುಭಸಞ್ಞಾದಿವಿಪಲ್ಲಾಸಹೇತುಕಭಾವತೋ। ವಿಪರಿಯೇಸಗ್ಗಾಹವಸೇನ ಹಿ ಆದೀನವೇಸು ಏವ ಸಂಯೋಜನಿಯೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಅಸ್ಸಾದಾನುಪಸ್ಸಿತಾ। ನ ಹಿ ಯಥಾಭೂತಞಾಣೇ ಸತಿ ತಥಾ ಸಮ್ಭವೋ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ದಸನ್ನಂ…ಪೇ॰… ಭಾವತೋ’’ತಿ। ದಸವಿಧಕಾರಣೇತಿ ದಸವಿಧೇ ಕಾರಣೇ, ದಸವಿಧಸ್ಸ ವಾ ಕಾರಣೇ। ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಪರಿಕ್ಖತಾ ಧಮ್ಮಾ ಸುಭಾರಮ್ಮಣಾದಯೋ।
‘‘Katthadaṭṭhabba’’nti vā pāḷi. Upacayeti upacayāvatthāyanti attho. Dasannanti lobhādikilesavatthūnaṃ. Vipallāsahetubhāvatoti subhasaññādivipallāsahetukabhāvato. Vipariyesaggāhavasena hi ādīnavesu eva saṃyojaniyesu dhammesu assādānupassitā. Na hi yathābhūtañāṇe sati tathā sambhavo. Tena vuttaṃ ‘‘dasannaṃ…pe… bhāvato’’ti. Dasavidhakāraṇeti dasavidhe kāraṇe, dasavidhassa vā kāraṇe. Ayonisomanasikāraparikkhatā dhammā subhārammaṇādayo.
ತಬ್ಬಿಸಯಾ ಕಿಲೇಸಾತಿ ಆಹಾರಪರಿಞ್ಞಾಪರಿಬನ್ಧಭೂತಾ ಕಿಲೇಸಾ। ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಕಾಯೇ ಪವತ್ತಮಾನೋ ಪಠಮೋ ವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಕಾಯಸಮುದಾಯೇ, ಕಾಯೇಕದೇಸೇ ಚ ಕಬಳೀಕಾರೇ ಆಹಾರೇ ಪವತ್ತೋ ಏವ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಠಮೇ ಆಹಾರೇ ವಿಸಯಭೂತೇ ಪಠಮೋ ವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಪವತ್ತತೀ’’ತಿ। ತಥಾ ವೇದನಾಯಂ ಪವತ್ತಮಾನೋ ದುತಿಯವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ತಪ್ಪಚ್ಚಯೇ ಫಸ್ಸಾಹಾರೇ, ಚಿತ್ತೇ ಪವತ್ತಮಾನೋ ತತಿಯವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ತಪ್ಪಚ್ಚಯೇ ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾಹಾರೇ, ಧಮ್ಮೇಸು ಪವತ್ತಮಾನೋ ಚತುತ್ಥವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ತಪ್ಪಚ್ಚಯೇ ವಿಞ್ಞಾಣಾಹಾರೇ ಪವತ್ತೋ ಏವ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಚತುತ್ಥೇ ಆಹಾರೇ ಚತುತ್ಥೋ ವಿಪಲ್ಲಾಸೋ’’ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸೇಸಾಹಾರೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ। ಆಹಾರಸೀಸೇನ ವಾ ಆಹಾರಪಟಿಬದ್ಧೋ ಛನ್ದರಾಗೋ ಗಹಿತೋ। ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಆಹಾರಸೀಸೇನ ತಬ್ಬಿಸಯಾ ಕಿಲೇಸಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ’’ತಿ। ಪಠಮೇ ಆಹಾರೇ ವಿಸಯಭೂತೇತಿ ಚ ಪಠಮೇ ಆಹಾರೇ ಛನ್ದರಾಗಸ್ಸ ವಿಸಯಭಾವಂ ಪತ್ತೇ, ತಬ್ಭಾವಂ ಅನತಿಕ್ಕನ್ತೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಪ್ಪಹೀನಚ್ಛನ್ದರಾಗಸ್ಸ ಹಿ ತತ್ಥ ವಿಪಲ್ಲಾಸಾ ಸಮ್ಭವನ್ತಿ, ನ ಇತರಸ್ಸ। ತಥಾ ದುತಿಯವಿಪಲ್ಲಾಸಾದೀಸು ಅಪ್ಪಹೀನೇಸು। ಇತರೇ ಉಪಾದಾನಾನಿ ಪವತ್ತನ್ತೇವ ಅಪ್ಪಹೀನತ್ತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಚ ಉಪಾದಾನಾದೀಸು ಅಪ್ಪಹೀನೇಸುಪಿ ಯೋಗಾದಯೋ ಪವತ್ತನ್ತೇವ ಯಥಾರಹಂ ತಂಸಭಾವತ್ತಾ, ತದೇಕಟ್ಠಸಭಾವತೋ ಚ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಪಠಮೇ ಉಪಾದಾನೇ ಪಠಮೋ ಯೋಗೋ’’ತಿಆದಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ।
Tabbisayā kilesāti āhārapariññāparibandhabhūtā kilesā. Viññāṇaṭṭhitīsupi eseva nayo. Kāye pavattamāno paṭhamo vipallāso kāyasamudāye, kāyekadese ca kabaḷīkāre āhāre pavatto eva hotīti vuttaṃ ‘‘paṭhame āhāre visayabhūte paṭhamo vipallāsopavattatī’’ti. Tathā vedanāyaṃ pavattamāno dutiyavipallāso tappaccaye phassāhāre, citte pavattamāno tatiyavipallāso tappaccaye manosañcetanāhāre, dhammesu pavattamāno catutthavipallāso tappaccaye viññāṇāhāre pavatto eva hotīti vuttaṃ ‘‘catutthe āhāre catuttho vipallāso’’ti. Tenāha ‘‘sesāhāresupi eseva nayo’’ti. Āhārasīsena vā āhārapaṭibaddho chandarāgo gahito. Viññāṇaṭṭhitīsupi eseva nayo. Tenevāha ‘‘āhārasīsena tabbisayā kilesā adhippetā’’ti. Paṭhame āhāre visayabhūteti ca paṭhame āhāre chandarāgassa visayabhāvaṃ patte, tabbhāvaṃ anatikkanteti attho. Appahīnacchandarāgassa hi tattha vipallāsā sambhavanti, na itarassa. Tathā dutiyavipallāsādīsu appahīnesu. Itare upādānāni pavattanteva appahīnattāti āha ‘‘sesapadesupi eseva nayo’’ti. Yasmā ca upādānādīsu appahīnesupi yogādayo pavattanteva yathārahaṃ taṃsabhāvattā, tadekaṭṭhasabhāvato ca, tasmā vuttaṃ pāḷiyaṃ ‘‘paṭhame upādāne paṭhamo yogo’’tiādi. Tenāha ‘‘sesapadesupi eseva nayo’’ti.
೮೩. ಅಪರಿಜಾನನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾಯ, ತೀರಣಪರಿಞ್ಞಾಯ, ಪಹಾನಪರಿಞ್ಞಾಯಾತಿ ತೀಹಿ ಪರಿಞ್ಞಾಹಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ, ತೇಸಂ ಸಮುದಯಞ್ಚ ಅತ್ಥಙ್ಗಮಞ್ಚ ಅಸ್ಸಾದಞ್ಚ ಆದೀನವಞ್ಚ ನಿಸ್ಸರಣಞ್ಚ ಯಥಾಭೂತಂ ಅನವಬುಜ್ಝನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಿಬ್ಬೋ ಬಹಲೋ ಛನ್ದರಾಗೋ ಹೋತಿ ತಣ್ಹಾಚರಿತಭಾವತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಇತಿ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಾಭಿನಿವೇಸಸ್ಸ ಹೇತುಭಾವತೋತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ವುತ್ತನಯೇನೇವಾ’’ತಿ। ಸುಭಸುಖಸಞ್ಞಾಕಾಮುಪಾದಾನಕಾಮಭವಯೋಗಅಭಿಜ್ಝಾಕಾಯಗನ್ಥಕಾಮಭವಾಸವ- ಕಾಮಭವೋಘರಾಗಸಲ್ಲಛನ್ದಾಗತಿಗಮನಾನಿ ತಣ್ಹಾಪಕ್ಖಿಕತಾಯ, ತಣ್ಹಾಸಭಾವತಾಯ ಚ ತಣ್ಹಾಪಧಾನಾನಿ। ಸೀಲಬ್ಬತುಪಾದಾನಬ್ಯಾಪಾದಕಾಯಗನ್ಥದೋಸಸಲ್ಲದೋಸಾಗತಿಗಮನಾನಿ ಪನ ತಣ್ಹಾಭಾವೇ ಭಾವತೋ , ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿಯೋ ತಣ್ಹಾವಿಸಯತೋ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ವಾ ತಣ್ಹಾವಿಸಯತೋ ತಣ್ಹಾಪಧಾನತಾ ಲಬ್ಭತೇವ। ಪಚ್ಛಿಮಕಾನಂ ದಿಟ್ಠಿಪಧಾನತಾ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
83.Aparijānantassāti ñātapariññāya, tīraṇapariññāya, pahānapariññāyāti tīhi pariññāhi paricchinditvā ajānantassa, tesaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ anavabujjhantassāti attho. Tibbo bahalo chandarāgo hoti taṇhācaritabhāvatoti adhippāyo. Iti upakkilesassa diṭṭhābhinivesassa hetubhāvatoti imamatthaṃ sandhāyāha ‘‘vuttanayenevā’’ti. Subhasukhasaññākāmupādānakāmabhavayogaabhijjhākāyaganthakāmabhavāsava- kāmabhavogharāgasallachandāgatigamanāni taṇhāpakkhikatāya, taṇhāsabhāvatāya ca taṇhāpadhānāni. Sīlabbatupādānabyāpādakāyaganthadosasalladosāgatigamanāni pana taṇhābhāve bhāvato , viññāṇaṭṭhitiyo taṇhāvisayato, sabbesaṃ vā taṇhāvisayato taṇhāpadhānatā labbhateva. Pacchimakānaṃ diṭṭhipadhānatā vuttanayānusārena veditabbā.
೮೪. ಕಬಳೀಕಾರೇ ಆಹಾರೇತಿ ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರವಿಸಯೇ ಛನ್ದರಾಗೇ। ‘‘ಅಪ್ಪಹೀನೇ’’ತಿಆದಿಕಂ ಪರಿಯಾಯಕಥಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯಮೇವ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರಸ್ಸ ‘‘ಅಸುಭಸಭಾವತ್ತಾ, ಅಸುಭಸಮುಟ್ಠಾನತ್ತಾ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಲಬ್ಭಮಾನೇ ಹಿ ಉಜುಕೇ ಅತ್ಥೇ ಕಿಂ ಪರಿಯಾಯಕಥಾಯಾತಿ। ಛನ್ದರಾಗೋ ವಾ ತತ್ಥ ಅತ್ಥಸಿದ್ಧೋತಿ ಏವಮ್ಪೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ। ನ ಹಿ ತತ್ಥ ಅಸತಿ ಛನ್ದರಾಗೇ ವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಸಮ್ಭವತಿ। ದುಕ್ಖಸಭಾವತ್ತಾತಿ ಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖತಾಯ ದುಕ್ಖಸಭಾವತ್ತಾ। ದುಕ್ಖಪಚ್ಚಯತ್ತಾತಿ ತಿವಿಧದುಕ್ಖತಾಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಕಾರಣತೋ। ವಿಞ್ಞಾಣೇ ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಿನೋ। ತಥಾ ಹಿ ಸಾತಿ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖು ಕೇವಟ್ಟಪುತ್ತೋ ‘‘ತಂಯೇವ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಸನ್ಧಾವತಿ ಸಂಸರತೀ’’ತಿ ತತ್ಥ ನಿಚ್ಚಾಭಿನಿವೇಸಂ ಸಂವೇದೇಸಿ। ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಸಙ್ಖಾರೇಸು ಅತ್ತಸಞ್ಞಿತಾ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಾನಂ ‘‘ಚೇತನಾ ಅತ್ತಾ’’ತಿಆದಿದಿಟ್ಠಿಪರಿದೀಪನೇಸು ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ‘‘ಭವವಿಸುದ್ಧೀ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥವಚನಂ ‘‘ನಿಬ್ಬುತಿಸುಖ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಸೀಲಬ್ಬತೇಹಿ…ಪೇ॰… ಸುಖನ್ತಿ ದಳ್ಹಂ ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸೀಲಬ್ಬತುಪಾದಾನಂ ಇಧ ಭವುಪಾದಾನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ತಥಾ ಹಿ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಸೀಲಬ್ಬತುಪಾದಾನಸಙ್ಖಾತೇನ ಭವುಪಾದಾನೇನಾ’’ತಿ।
84.Kabaḷīkāre āhāreti kabaḷīkārāhāravisaye chandarāge. ‘‘Appahīne’’tiādikaṃ pariyāyakathaṃ muñcitvā nippariyāyameva dassento kabaḷīkārāhārassa ‘‘asubhasabhāvattā, asubhasamuṭṭhānattā cā’’ti vuttaṃ. Labbhamāne hi ujuke atthe kiṃ pariyāyakathāyāti. Chandarāgo vā tattha atthasiddhoti evampettha attho vutto. Na hi tattha asati chandarāge vipallāso sambhavati. Dukkhasabhāvattāti saṅkhāradukkhatāya dukkhasabhāvattā. Dukkhapaccayattāti tividhadukkhatālakkhaṇassa dukkhassa kāraṇato. Viññāṇe niccasaññino. Tathā hi sāti nāma bhikkhu kevaṭṭaputto ‘‘taṃyeva viññāṇaṃ sandhāvati saṃsaratī’’ti tattha niccābhinivesaṃ saṃvedesi. Yebhuyyena saṅkhāresu attasaññitā diṭṭhigatikānaṃ ‘‘cetanā attā’’tiādidiṭṭhiparidīpanesu veditabbā. ‘‘Bhavavisuddhī’’ti padassa atthavacanaṃ ‘‘nibbutisukha’’nti. ‘‘Sīlabbatehi…pe… sukhanti daḷhaṃ gaṇhātī’’ti iminā sīlabbatupādānaṃ idha bhavupādānanti dasseti. Tathā hi vakkhati ‘‘sīlabbatupādānasaṅkhātena bhavupādānenā’’ti.
ಪಚ್ಚಯಾ ಹೋನ್ತಿ ಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯಾದಿನಾ। ಪಠಮೇ ಯೋಗೇ ಠಿತೋತಿ ಪಠಮೇ ಯೋಗೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ। ಅಪ್ಪಹೀನಾ ಹಿ ಕಿಲೇಸಾ ಕಮ್ಮವಟ್ಟಾದೀನಂ ಕಾರಣಭೂತಾ ತಂಸಮಙ್ಗಿನೋ ಸತ್ತಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಪರಸ್ಸ ಅಭಿಜ್ಝಾಯನಂ ಪರಾಭಿಜ್ಝಾಯನಂ। ಭವಪತ್ಥನಾಯ ಭವದಿಟ್ಠಿಭವರಾಗವಸೇನ ಪಿಯಾಯಿತಸ್ಸ ವತ್ಥುನೋ ವಿಪರಿಣಾಮಞ್ಞಥಾಭಾವೇ ದೋಮನಸ್ಸುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಭವರಾಗ…ಪೇ॰… ಪದೂಸೇನ್ತೀ’’ತಿ।
Paccayā honti upanissayapaccayādinā. Paṭhame yoge ṭhitoti paṭhame yoge patiṭṭhito. Appahīnā hi kilesā kammavaṭṭādīnaṃ kāraṇabhūtā taṃsamaṅgino sattassa patiṭṭhāti vuccanti. Parassa abhijjhāyanaṃ parābhijjhāyanaṃ. Bhavapatthanāya bhavadiṭṭhibhavarāgavasena piyāyitassa vatthuno vipariṇāmaññathābhāve domanassuppattiṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘bhavarāga…pe… padūsentī’’ti.
ಗನ್ಥಿತ್ವಾತಿ ಗನ್ಥಿಂ ಕತ್ವಾ। ದ್ವಿಧಾಭೂತಂ ರಜ್ಜುಆದಿಕೇ ವಿಯ ಗನ್ಥಿಕರಣಞ್ಹಿ ಗನ್ಥನಂ। ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯಾದಾಯ ತಿಟ್ಠನ್ತಾ ಆಸವಾನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಹೇತು ಹೋನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಪ್ಪತ್ತಾ ಏಕಚ್ಚೇ ಕಿಲೇಸಾ ವಿಸೇಸತೋ ಆಸವುಪ್ಪತ್ತಿಹೇತು ಹೋನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿವಚನಂ। ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೇ ವಿಸಯೇ ಪತ್ಥೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ತಬ್ಬಿಸಯಬಹುಲೇ ಭವೇ ಪತ್ಥೇತೀತಿ ಯಥಾ ಮಾನುಸಕೇಹಿ ಕಾಮೇಹಿ ನಿಬ್ಬಿನ್ನರೂಪಾ ದೇವೂಪಪತ್ತಿ। ತಂಸಭಾವತ್ತಾತಿ ದಿಟ್ಠಿಸಭಾವತ್ತಾ। ಅಪರಾಪರನ್ತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ। ಏಕಚ್ಚಾ ಹಿ ದಿಟ್ಠಿ ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಾಭಿನಿವೇಸಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ಹೋತಿ, ಯಥಾ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿ ಇತರಾಸಂ। ಅಭಿನಿವಿಸನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅಭಿನಿವೇಸನಹೇತು। ‘‘ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರತೋ…ಪೇ॰… ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಸಚ್ಚಾಭಿನಿವೇಸಸ್ಸ ಫಲಭೂತಂ ಅವಿಜ್ಜಾಸವಂ ದಸ್ಸೇತಿ ಏಕನ್ತವಸ್ಸಿಮೇಘವುಟ್ಠಾನೇನ ವಿಯ ಮಹೋಘಪ್ಪವತ್ತಿ। ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋ ಸಿದ್ಧೋ ಹೋತಿ ವುಟ್ಠಿಹೇತುಕಮಹೋಘಸಿದ್ಧಿಯಾ ಉಪರಿಮೇಘವುಟ್ಠಾನಂ ವಿಯ।
Ganthitvāti ganthiṃ katvā. Dvidhābhūtaṃ rajjuādike viya ganthikaraṇañhi ganthanaṃ. Cittaṃ pariyādāya tiṭṭhantā āsavānaṃ uppattihetu hontīti sambandho. Pariyuṭṭhānappattā ekacce kilesā visesato āsavuppattihetu hontīti dassanatthaṃ aṭṭhakathāyaṃ uppaṭipāṭivacanaṃ. Tappaṭipakkhe visaye patthetīti yojanā. Tabbisayabahule bhave patthetīti yathā mānusakehi kāmehi nibbinnarūpā devūpapatti. Taṃsabhāvattāti diṭṭhisabhāvattā. Aparāparanti aññamaññaṃ. Ekaccā hi diṭṭhi ekaccassa diṭṭhābhinivesassa kāraṇaṃ hoti, yathā sakkāyadiṭṭhi itarāsaṃ. Abhinivisantassāti abhinivesanahetu. ‘‘Ayonisomanasikārato…pe… avijjāsavo uppajjatī’’ti idaṃ saccābhinivesassa phalabhūtaṃ avijjāsavaṃ dasseti ekantavassimeghavuṭṭhānena viya mahoghappavatti. Avijjāsavo siddho hoti vuṭṭhihetukamahoghasiddhiyā uparimeghavuṭṭhānaṃ viya.
‘‘ನನ್ದೀರಾಗಸಹಗತಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಮಹಾವ॰ ೧೪) ವಿಯ ತಬ್ಭಾವತ್ಥೋ ಸಹಗತಸದ್ದೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅನುಸಯ…ಪೇ॰… ಭೂತಾ ವಾ’’ತಿ। ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಬ್ಭನ್ತರಸಙ್ಖಾತಂ ಹದಯನ್ತಿ ವಿಪಾಕಚಿತ್ತಪ್ಪವತ್ತಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ವಿಪಾಕವಟ್ಟೇಪಿ ಕಿಲೇಸವಾಸನಾಹಿತಾ ಅತ್ಥಿ ಕಾಚಿ ವಿಸೇಸಮತ್ತಾ।
‘‘Nandīrāgasahagatā’’tiādīsu (mahāva. 14) viya tabbhāvattho sahagatasaddoti āha ‘‘anusaya…pe… bhūtā vā’’ti. Cittassa abbhantarasaṅkhātaṃ hadayanti vipākacittappavattiṃ sandhāya vadati. Vipākavaṭṭepi kilesavāsanāhitā atthi kāci visesamattā.
ಲೋಭಸಹಗತಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ। ಇತರಸ್ಸ ದೋಸಸಹಗತಾದಿಕಸ್ಸ। ಬ್ಯಞ್ಜನೇನ ವಿಯ ಭೋಜನಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಅಭಿಸಙ್ಖರಣಂ ವಿಸೇಸಾಪಾದನಂ ಉಪಸೇಚನಂ, ನನ್ದೀ ಸಪ್ಪೀತಿಕತಣ್ಹಾ ಉಪಸೇಚನಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ನನ್ದೂಪಸೇಚನಂ ಉಪಸೇಚನಭೂತಾಯಪಿ ನನ್ದಿಯಾ ರಾಗಸಲ್ಲಉಪನಿಸತೋ। ಉಪಸಿತ್ತೇ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪಾಳಿಯಾ ‘‘ರಾಗಸಲ್ಲೇನ ನನ್ದೂಪಸೇಚನೇನ ವಿಞ್ಞಾಣೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ತಮತ್ಥಂ ಪಾಕಟಂ ಕಾತುಂ ‘‘ಕೇನ ಪನ ತಂ ನನ್ದೂಪಸೇಚನ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ।
Lobhasahagatassa viññāṇassa. Itarassa dosasahagatādikassa. Byañjanena viya bhojanassa ārammaṇassa abhisaṅkharaṇaṃ visesāpādanaṃ upasecanaṃ, nandī sappītikataṇhā upasecanaṃ etassāti nandūpasecanaṃ upasecanabhūtāyapi nandiyā rāgasallaupanisato. Upasitte pana vattabbameva natthīti dassetuṃ pāḷiyā ‘‘rāgasallena nandūpasecanena viññāṇenā’’ti vuttanti tamatthaṃ pākaṭaṃ kātuṃ ‘‘kena pana taṃ nandūpasecana’’nti pucchati.
ರಾಗಸಲ್ಲೇನಾತಿ ಹೇತುಮ್ಹಿ ಕರಣವಚನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ರಾಗಸಲ್ಲೇನ ಹೇತುಭೂತೇನಾ’’ತಿ ಆಹ। ಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯತ್ಥೋ ಚೇತ್ಥ ಹೇತ್ವತ್ಥೋ। ಉಪಗನ್ತಬ್ಬತೋ ವಿಞ್ಞಾಣೇನಾತಿ ವಿಭತ್ತಿಂ ಪರಿಣಾಮೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ‘‘ಪತಿಟ್ಠಾಭಾವತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಯಾದಿಪಚ್ಚಯತಂ ವದತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಿಟ್ಠತೀ’’ತಿ। ಏವಂ ದುತಿಯಾದಿವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತೀಸುಪಿ ನಿಸ್ಸಯಾದಿಪಚ್ಚಯತಾ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಪತಿಟ್ಠಾವಚನತೋ।
Rāgasallenāti hetumhi karaṇavacananti dassento ‘‘rāgasallena hetubhūtenā’’ti āha. Upanissayapaccayattho cettha hetvattho. Upagantabbato viññāṇenāti vibhattiṃ pariṇāmetvā yojetabbaṃ. ‘‘Patiṭṭhābhāvato’’ti iminā viññāṇassa nissayādipaccayataṃ vadati. Tenāha ‘‘rūpakkhandhaṃ nissāya tiṭṭhatī’’ti. Evaṃ dutiyādiviññāṇaṭṭhitīsupi nissayādipaccayatā vattabbā patiṭṭhāvacanato.
೮೫. ಯದಿಪಿ ಅಕುಸಲಮೂಲಾದಿಕೇ ತಿಪುಕ್ಖಲಸ್ಸ, ತಣ್ಹಾದಿಕೇ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಸ್ಸ ದಿಸಾಭಾವೇನ ವಕ್ಖತಿ, ತಥಾಪಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಾನುಪ್ಪವೇಸತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ನಯೇ ಸಿದ್ಧೇ ಇತರೇಪಿ ಸಿದ್ಧಾ ಏವ ಹೋನ್ತೀತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿಸೇಸಸ್ಸ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಆಹಾರಾದಯೋ…ಪೇ॰… ವವತ್ಥಪೇತು’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ವಕ್ಖಮಾನೇ ವಾ ಅಕುಸಲಮೂಲತಣ್ಹಾದಿಕೇ ಆದಿಸದ್ದೇನ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಆಹಾರಾದಯೋ’’ತಿ ವದನ್ತೋ ‘‘ನಯಾನ’’ನ್ತಿ ಬಹುವಚನಮಾಹ। ಏಕಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸಾತಿ ರಾಗಚರಿತಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸತಾಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಏಕಸ್ಸ ಪಯೋಜನಸ್ಸ। ಬ್ಯಞ್ಜನತ್ಥೋಪಿ ಗಹಿತೋ, ನ ಬ್ಯಞ್ಜನಮೇವ ಗಹಿತನ್ತಿ ಸುತ್ತಪದಾನಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಪರಿಯಾಯವಚನಾನಿ ಯಥಾರಹಂ ತಣ್ಹಾವತ್ಥೂನಂ ತತ್ಥ ಕಥಿತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸವತ್ಥುಕಾ ತಣ್ಹಾ ವುತ್ತಾ’’ತಿ। ದೋಸವತ್ಥೂನಂ, ದಿಟ್ಠಿವತ್ಥೂನಞ್ಚ ತತ್ಥ ಕಥಿತತ್ತಾ ‘‘ಸವತ್ಥುಕೋ ದೋಸೋ, ಸವತ್ಥುಕಾ ದಿಟ್ಠಿ ಚ ವುತ್ತಾ’’ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನಾ’’ತಿ।
85. Yadipi akusalamūlādike tipukkhalassa, taṇhādike nandiyāvaṭṭassa disābhāvena vakkhati, tathāpi aññamaññānuppavesato ekasmiṃ naye siddhe itarepi siddhā eva hontīti imassa visesassa dassanatthaṃ ‘‘āhārādayo…pe… vavatthapetu’’nti vuttaṃ. Vakkhamāne vā akusalamūlataṇhādike ādisaddena saṅgahetvā ‘‘āhārādayo’’ti vadanto ‘‘nayāna’’nti bahuvacanamāha. Ekassa atthassāti rāgacaritassa upakkilesatāsaṅkhātassa ekassa payojanassa. Byañjanatthopi gahito, na byañjanameva gahitanti suttapadāni aññamaññapariyāyavacanāni yathārahaṃ taṇhāvatthūnaṃ tattha kathitattā vuttaṃ ‘‘savatthukā taṇhā vuttā’’ti. Dosavatthūnaṃ, diṭṭhivatthūnañca tattha kathitattā ‘‘savatthuko doso, savatthukā diṭṭhi ca vuttā’’ti imamatthaṃ sandhāyāha ‘‘vuttanayānusārenā’’ti.
ದುಕ್ಖಾಕಾರೇನ ಸಹ ದುಕ್ಖಾಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಞ್ಚೇತನ್ತಿ ಯದಿ ತಂತಂಅನುಪಸ್ಸನಾಬಹುಲಸ್ಸ ವಸೇನ ಪುರಿಮಾಹಾರದ್ವಯಾದೀಸು ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖವಿಸೇಸನಿದ್ಧಾರಣಂ ಕತಂ, ಏತಂ ಏವಮೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ನ ಅಞ್ಞಥಾ। ತತ್ಥ ಕಾರಣಂ ವದನ್ತೋ ‘‘ನ ಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯಥಾ ಅರಿಯಮಗ್ಗಾನಂ ಓಧಿಸೋ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಜಹನತೋ ಪಹಾತಬ್ಬೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ನಿಯಮೋ ಅತ್ಥಿ, ನ ಏವಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಪರಿಞ್ಞಾಪಹಾನಾನಂ ಅನಿಚ್ಚನ್ತಿಕತ್ತಾತಿ।
Dukkhākārena saha dukkhākāraṃ gahetvāti attho. Evañcetanti yadi taṃtaṃanupassanābahulassa vasena purimāhāradvayādīsu vimokkhamukhavisesaniddhāraṇaṃ kataṃ, etaṃ evameva veditabbaṃ, na aññathā. Tattha kāraṇaṃ vadanto ‘‘na hī’’tiādimāha. Tassattho – yathā ariyamaggānaṃ odhiso kilesappajahanato pahātabbesu dhammesu niyamo atthi, na evaṃ vipassanāya pariññāpahānānaṃ aniccantikattāti.
ಅಪರೇ ಪನಾಹು – ಪುರಿಮೇ ಆಹಾರದ್ವಯೇ ಪರಿಕಿಲೇಸಭಾವೇನ, ದುಕ್ಖಪಚ್ಚಯತ್ತಾ ಚ ದುಕ್ಖಲಕ್ಖಣಂ ಸುಪಾಕಟಂ। ತತ್ಥ ಪುರಿಮೇ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿದ್ವಯವಿಞ್ಞಾಣಾಹಾರೇ ತತಿಯವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿಯಂ ಅನಿಚ್ಚಲಕ್ಖಣಂ, ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾಹಾರೇ ಚತುತ್ಥವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿಯಂ ಅನತ್ತಲಕ್ಖಣಂ ಸುಪಾಕಟನ್ತಿ ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ಅನುಪಸ್ಸನಾನಂ ಪವತ್ತಿಮುಖತಾಯ ತೇಹಿ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಾದಿವಿಮೋಕ್ಖಮುಖೇಹಿ ಪರಿಞ್ಞಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ। ತಥಾ ವಿಪಲ್ಲಾಸಾದೀಸು ಪುರಿಮದ್ವಯಂ ದುಕ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಉಜುವಿಪಚ್ಚನೀಕಂ, ಇತರದ್ವಯಂ ಅನಿಚ್ಚಾನತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾನಂ। ಇತಿ ಪವತ್ತಿಮುಖತಾಯ ಚ ಉಜುವಿಪಚ್ಚನೀಕತಾಯ ಚ ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಯಥಾರಹಂ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಾದಿವಿಮೋಕ್ಖಮುಖೇಹಿ ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ, ಪಹಾತಬ್ಬಾ ಚ ವುತ್ತಾ। ತತ್ಥ ಸುಭಸುಖಸಞ್ಞಾಕಾಮುಪಾದಾನಸೀಲಬ್ಬತುಪಾದಾನಕಾಮಯೋಗಭವಯೋಗಅಭಿಜ್ಝಾಕಾಯ ಗನ್ಥಕಾಮಾಸವಕಾಮೋಘ ಭವೋಘ ರಾಗಸಲ್ಲಛನ್ದಅಗತಿಗಮನಾನಿ ಸುಖಸ್ಸಾದವಸೇನ ಪವತ್ತನತೋ ದುಕ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವತೋ ಬ್ಯಾಪಾದಕಾಯಗನ್ಥದೋಸಸಲ್ಲದೋಸಅಗತಿಗಮನಾನಿ ಪವತ್ತಿಮುಖತಾಯ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತವಿಮೋಕ್ಖಮುಖೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಾನಿ। ತತಿಯಸಞ್ಞಾದಯೋ ನಿಚ್ಚಾಭಿನಿವೇಸತನ್ನಿಮಿತ್ತಾಹಿ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವತೋ ಅನಿಮಿತ್ತವಿಮೋಕ್ಖಮುಖೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಾ। ಚತುತ್ಥಸಞ್ಞಾದಯೋ ಅತ್ತಾಭಿನಿವೇಸತನ್ನಿತ್ತಾಹಿ ಅನತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವತೋ ಸುಞ್ಞತವಿಮೋಕ್ಖಮುಖೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಾ। ತತ್ಥ ಮಾನಸಲ್ಲಭಯಅಗತಿಗಮನಾನಂ ನಿಚ್ಚಾಭಿನಿವೇಸನಿಮಿತ್ತತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ನ ಹಿ ಅನಿಚ್ಚತೋ ಪಸ್ಸತೋ ಮಾನಜಪ್ಪನಂ, ಭಯಂ ವಾ ಸಮ್ಭವತಿ। ಅವಿಜ್ಜಾಯೋಗಾದೀನಂ ಅತ್ತಾಭಿನಿವೇಸನಿಮಿತ್ತತಾ ಪಾಕಟಾ ಏವಾತಿ।
Apare panāhu – purime āhāradvaye parikilesabhāvena, dukkhapaccayattā ca dukkhalakkhaṇaṃ supākaṭaṃ. Tattha purime viññāṇaṭṭhitidvayaviññāṇāhāre tatiyaviññāṇaṭṭhitiyaṃ aniccalakkhaṇaṃ, manosañcetanāhāre catutthaviññāṇaṭṭhitiyaṃ anattalakkhaṇaṃ supākaṭanti tissannaṃ anupassanānaṃ pavattimukhatāya tehi appaṇihitādivimokkhamukhehi pariññaṃ gacchantīti. Tathā vipallāsādīsu purimadvayaṃ dukkhānupassanāya ujuvipaccanīkaṃ, itaradvayaṃ aniccānattānupassanānaṃ. Iti pavattimukhatāya ca ujuvipaccanīkatāya ca ime dhammā yathārahaṃ appaṇihitādivimokkhamukhehi pariññeyyā, pahātabbā ca vuttā. Tattha subhasukhasaññākāmupādānasīlabbatupādānakāmayogabhavayogaabhijjhākāya ganthakāmāsavakāmogha bhavogha rāgasallachandaagatigamanāni sukhassādavasena pavattanato dukkhānupassanāya paṭipakkhabhāvato byāpādakāyaganthadosasalladosaagatigamanāni pavattimukhatāya appaṇihitavimokkhamukhena pahātabbāni. Tatiyasaññādayo niccābhinivesatannimittāhi aniccānupassanāya paṭipakkhabhāvato animittavimokkhamukhena pahātabbā. Catutthasaññādayo attābhinivesatannittāhi anattānupassanāya paṭipakkhabhāvato suññatavimokkhamukhena pahātabbā. Tattha mānasallabhayaagatigamanānaṃ niccābhinivesanimittatā veditabbā. Na hi aniccato passato mānajappanaṃ, bhayaṃ vā sambhavati. Avijjāyogādīnaṃ attābhinivesanimittatā pākaṭā evāti.
೮೬. ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾವಜ್ಜಾ ರೂಪಾವಚರಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ದಿಬ್ಬವಿಹಾರಾ ‘‘ದೇವೂಪಪತ್ತಿಸಂವತ್ತನಿಕಕುಸಲಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚಾ’’ತಿ ಕತ್ವಾ, ಸತಿಪಿ ತಬ್ಭಾವೇ ಪರಹಿತಪಟಿಪತ್ತಿತೋ, ನಿದ್ದೋಸತಾಯ ಚ ಸೇಟ್ಠಾ ವಿಹಾರಾತಿ ಚತಸ್ಸೋ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಾ, ಚತಸ್ಸೋ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಅರಿಯವಿಹಾರಾ ‘‘ಆರಕಾ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಅರಿಯಾನಂ ವಿಹಾರಾ’’ತಿ। ಚತಸ್ಸೋ ಆರುಪ್ಪಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಆನೇಞ್ಜವಿಹಾರಾ , ಸತಿಪಿ ದೇವೂಪಪತ್ತಿಸಂವತ್ತನಿಕಕುಸಲಸಮಾಪತ್ತಿಭಾವೇ ಆನೇಞ್ಜಸನ್ತತಾಹಿ ಲೋಕಿಯೇಸು ಸಿಖಾಪ್ಪತ್ತಿತೋ।
86. Appamaññāvajjā rūpāvacarasamāpattiyo dibbavihārā ‘‘devūpapattisaṃvattanikakusalasamāpattiyo cā’’ti katvā, satipi tabbhāve parahitapaṭipattito, niddosatāya ca seṭṭhā vihārāti catasso appamaññā brahmavihārā, catasso phalasamāpattiyo ariyavihārā ‘‘ārakā kilesehi ariyānaṃ vihārā’’ti. Catasso āruppasamāpattiyo āneñjavihārā, satipi devūpapattisaṃvattanikakusalasamāpattibhāve āneñjasantatāhi lokiyesu sikhāppattito.
ಅಧಿಕರಣಭೇದೇನಾತಿ ವತ್ಥುಭೇದೇನ।
Adhikaraṇabhedenāti vatthubhedena.
ಯಂ ಅಭಿಣ್ಹಂ ನ ಪವತ್ತತಿ, ತಂ ಅಚ್ಛರಿಯನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅನ್ಧಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಧಿತಿಟ್ಠತಿ ಸೀಲಾದಿ ಏತೇನ ಸಚ್ಚೇನ, ಏತ್ಥ ವಾ ಸಚ್ಚೇ ನಿಮಿತ್ತಭೂತೇ, ಅಧಿಟ್ಠಾನಮತ್ತಮೇವ ವಾ ತಂ ಸಚ್ಚನ್ತಿ ಏವಂ ಕರಣಾಧಿಕರಣಭಾವತ್ಥಾ ಪಚ್ಚಯವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ ಸಮಾನಾಧಿಕರಣಸಮಾಸಪಕ್ಖೇ। ತಥಾ ಅಞ್ಞಪದತ್ಥಸಮಾಸಪಕ್ಖೇ। ಇತರಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸಮಾಸೇ ಕರಣಾಧಿಕರಣತ್ಥಾ ಏವ, ತೇ ಚ ಖೋ ಸೀಲಾದಿವಸೇನ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸುಖನ್ತಿ ಝಾನವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಫಲನಿಬ್ಬಾನಸುಖಂ। ಲೋಕಿಯವಿಪಾಕಸುಖಮ್ಪಿ ಲಬ್ಭತೇವ। ‘‘ನಾಞ್ಞತ್ರ ಬೋಜ್ಝಾ…ಪೇ॰… ಪಾಣಿನ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧. ೯೮) ಹಿ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಸಙ್ಗಹಿತಾ ಅನತ್ತಪರಿಹಾರಮುಖೇನ ಸತ್ತಾನಂ ಅಭಯಾ ನಿಬ್ಬಾನಸಮ್ಪತ್ತಿಸುಖಾವಹಾ ಚತ್ತಾರೋ ಧಮ್ಮಾ ಇಧ ‘‘ಸುಖಭಾಗಿಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾತಿ। ಅನವಸೇಸಪರಿಯಾದಾನತೋತಿ ಫರಣವಸೇನ ಅನವಸೇಸಗ್ಗಹಣತೋ।
Yaṃ abhiṇhaṃ na pavattati, taṃ acchariyanti dassetuṃ ‘‘andhassa…pe… uppajjanaka’’nti vuttaṃ. Adhitiṭṭhati sīlādi etena saccena, ettha vā sacce nimittabhūte, adhiṭṭhānamattameva vā taṃ saccanti evaṃ karaṇādhikaraṇabhāvatthā paccayavasena veditabbā samānādhikaraṇasamāsapakkhe. Tathā aññapadatthasamāsapakkhe. Itarasmiṃ pana samāse karaṇādhikaraṇatthā eva, te ca kho sīlādivasena ca veditabbā. Sukhanti jhānavipassanāmaggaphalanibbānasukhaṃ. Lokiyavipākasukhampi labbhateva. ‘‘Nāññatra bojjhā…pe… pāṇina’’nti (saṃ. ni. 1. 98) hi imāya gāthāya saṅgahitā anattaparihāramukhena sattānaṃ abhayā nibbānasampattisukhāvahā cattāro dhammā idha ‘‘sukhabhāgiyā’’ti vuttāti. Anavasesapariyādānatoti pharaṇavasena anavasesaggahaṇato.
ಪಠಮಸ್ಸ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಪಠಮಪಟಿಪದಾವಸೇನ ಪವತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ। ‘‘ಯಥಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಯಥಾವುತ್ತಪಟಿಪದಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಾನಂ ನಾನನ್ತರಿಯಕತಂ ಉಪಮಾಯ ವಿಭಾವೇತಿ। ಸತಿಪಿ ಚ ಸಬ್ಬಾಹಿ ಪಟಿಪದಾಹಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾನಂ ನಿಯಮಾಭಾವೇ ನಾನನ್ತರಿಕಭಾವೇನ ದೇಸನಾಕ್ಕಮೇನೇವೇತ್ಥ ನೇಸಂ ಅಯಮನುಕ್ಕಮೋ ಕತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅಥ ವಾ ಕಾಯವೇದನಾಸು ಸುಭಸುಖಸಞ್ಞಾನಂ ದುಬ್ಬಿನಿವೇಠಿಯತಾಯ ಅಸುಭದುಕ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾನಂ ಕಿಚ್ಚಸಿದ್ಧಿತೋ ಪುರಿಮೇನ ಪಟಿಪದಾದ್ವಯೇನ ಪುರಿಮಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನದ್ವಯಂ ಯೋಜಿತಂ ತದಭಾವತೋ। ಇತರೇನ ಇತರಂ। ತಾನಿ ಹಿ ಪುರಿಮೇಸು ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇಸು ಕತಕಮ್ಮಸ್ಸ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾನಿ। ಅಥ ವಾ ಯಥಾ ತಣ್ಹಾಚರಿತದಿಟ್ಠಿಚರಿತಾನಂ ಮನ್ದತಿಕ್ಖಪಞ್ಞಾನಂ ವಸೇನ ಚತಸ್ಸೋ ಪಟಿಪದಾ ಯೋಜಿತಾ, ಏವಂ ಚತ್ತಾರಿ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾನಿ ಸಮ್ಭವನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪಟಿಪದಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಾನಂ ಅಯಮನುಕ್ಕಮೋ ಕತೋ।
Paṭhamassa satipaṭṭhānassa paṭhamapaṭipadāvasena pavattassāti adhippāyo. Evaṃ sesesupi. ‘‘Yathā hī’’tiādinā yathāvuttapaṭipadāsatipaṭṭhānānaṃ nānantariyakataṃ upamāya vibhāveti. Satipi ca sabbāhi paṭipadāhi sabbesaṃ satipaṭṭhānānaṃ niyamābhāve nānantarikabhāvena desanākkamenevettha nesaṃ ayamanukkamo katoti veditabbo. Atha vā kāyavedanāsu subhasukhasaññānaṃ dubbiniveṭhiyatāya asubhadukkhānupassanānaṃ kiccasiddhito purimena paṭipadādvayena purimaṃ satipaṭṭhānadvayaṃ yojitaṃ tadabhāvato. Itarena itaraṃ. Tāni hi purimesu satipaṭṭhānesu katakammassa icchitabbāni. Atha vā yathā taṇhācaritadiṭṭhicaritānaṃ mandatikkhapaññānaṃ vasena catasso paṭipadā yojitā, evaṃ cattāri satipaṭṭhānāni sambhavantīti dassetuṃ paṭipadāsatipaṭṭhānānaṃ ayamanukkamo kato.
‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯಥಾ ಸಮಾನಪಟಿಪಕ್ಖತಾಯ ಪಠಮಸ್ಸ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಭಾವನಾ ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ವಿಸೇಸಾವಹಾ, ಏವಂ ಪೀತಿಸಹಗತಾದಿಸಮಾನತಾಯ ದುತಿಯಸತಿಪಟ್ಠಾನಾದಿಭಾವನಾ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಾದೀನಂ ವಿಸೇಸಾವಹಾತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಉಪಸಂಹರತಿ। ಪೀತಿಪಟಿಸಂವೇದನಾದೀತಿ ಆದಿಸದ್ದೇನ ಸುಖಪಟಿಸಂವೇದನಂ, ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರಪಟಿಸಂವೇದನಂ, ಪಸ್ಸಮ್ಭನಞ್ಚ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಭಿಪ್ಪಮೋದನಗ್ಗಹಣಞ್ಚೇತ್ಥ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ ಪಟಿಸಂವೇದನಸಮಾದಹನವಿಮೋಚನಾನಮ್ಪಿ ವಸೇನ ಪವತ್ತಿಯಾ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬತ್ತಾ। ಅನಿಚ್ಚವಿರಾಗಾದೀತಿ ಆದಿಸದ್ದೇನ ನಿರೋಧಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ।
‘‘Tathā’’ti iminā yathā samānapaṭipakkhatāya paṭhamassa satipaṭṭhānassa bhāvanā paṭhamassa jhānassa visesāvahā, evaṃ pītisahagatādisamānatāya dutiyasatipaṭṭhānādibhāvanā dutiyajjhānādīnaṃ visesāvahāti imamatthaṃ upasaṃharati. Pītipaṭisaṃvedanādīti ādisaddena sukhapaṭisaṃvedanaṃ, cittasaṅkhārapaṭisaṃvedanaṃ, passambhanañca saṅgaṇhāti. Cittassa abhippamodanaggahaṇañcettha nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ paṭisaṃvedanasamādahanavimocanānampi vasena pavattiyā icchitabbattā. Aniccavirāgādīti ādisaddena nirodhapaṭinissaggā saṅgayhanti.
ರೂಪಾವಚರಸಮಾಪತ್ತೀನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪಟಿಲದ್ಧಮತ್ತಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಪಗುಣವಸೀಭಾವಾಪಾದನಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ನ ಇತರಾಸಂ। ಇತರಾಸಂ ಪನ ಅಧಿಟ್ಠಾನಭಾವೇನ ಪರಮ್ಪರಾಯ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಬ್ಯಾಪಾದವಿಹಿಂಸಾವಿತಕ್ಕಅರತಿರಾಗಾ ಬ್ಯಾಪಾದವಿತಕ್ಕಾದಯೋ। ಸುಖೇನಾತಿ ಅಕಿಚ್ಛೇನ, ಅಕಸಿರೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Rūpāvacarasamāpattīnanti ettha paṭiladdhamattaṃ paṭhamajjhānaṃ paṭhamajjhānasamāpattiyā paguṇavasībhāvāpādanassa paccayo hoti, na itarāsaṃ. Itarāsaṃ pana adhiṭṭhānabhāvena paramparāya paccayo hotīti veditabbaṃ. Byāpādavihiṃsāvitakkaaratirāgā byāpādavitakkādayo. Sukhenāti akicchena, akasirenāti attho.
ದಿಬ್ಬವಿಹಾರಾದಿಕೇ ಚತ್ತಾರೋ ವಿಹಾರೇ ಪದಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ನಾನಾಸನ್ತಾನೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನಿವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾಕುಸಲಾನುಪ್ಪಾದನಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತವಿಸಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಪಠಮೋ ವಿಹಾರೋ ಭಾವಿತೋ ಬಹುಲೀಕತೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಸದಿಸಞ್ಹೇತ್ಥ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಂ ವುತ್ತಂ। ಅರಿಯವಿಹಾರೇ ಚ ಹೇಟ್ಠಿಮೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪರಿಮಗ್ಗಾಧಿಗಮಾಯ ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸ ಅಯಂ ನಯೋ ಲಬ್ಭತಿ। ಮಗ್ಗಪರಿಯಾಪನ್ನಸ್ಸೇವ ವಾ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಸ್ಸ ನಾನಾಸನ್ತಾನಿಕಸ್ಸ ಯಥಾವುತ್ತವಿಪಸ್ಸನಾಗಮನೇನ ತಂತಂಕಿಚ್ಚಾದಿಕಸ್ಸ ವಸೇನೇತಂ ವುತ್ತಂ। ಸಕ್ಕಾ ಹಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಗಮನೇನ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಾದಿತಿಕ್ಖತಾವಿಸೇಸೋ ವಿಯ ವೀರಿಯಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚವಿಸೇಸವಿಸಯೋ ಮಗ್ಗೋ ವಿಞ್ಞಾತುಂ।
Dibbavihārādike cattāro vihāre padaṭṭhānaṃ katvā nānāsantānesu uppannāya vuṭṭhānagāminivipassanāya yathākkamaṃ anuppannākusalānuppādanādivasena pavattavisayaṃ sandhāya pāḷiyaṃ ‘‘paṭhamo vihāro bhāvito bahulīkato’’tiādi vuttaṃ. Sammappadhānasadisañhettha sammappadhānaṃ vuttaṃ. Ariyavihāre ca heṭṭhime nissāya uparimaggādhigamāya vāyamantassa ayaṃ nayo labbhati. Maggapariyāpannasseva vā sammappadhānassa nānāsantānikassa yathāvuttavipassanāgamanena taṃtaṃkiccādikassa vasenetaṃ vuttaṃ. Sakkā hi vipassanāgamanena saddhindriyāditikkhatāviseso viya vīriyassa kiccavisesavisayo maggo viññātuṃ.
ತಥಾ ಸಿಖಾಪ್ಪತ್ತಉಪೇಕ್ಖಾಸತಿಪಾರಿಸುದ್ಧಿದಿಬ್ಬವಿಹಾರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಪಠಮಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಂ ಮಾನಪ್ಪಹಾನಂ ಉಕ್ಕಂಸೇತಿ, ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಸನ್ನಿಸ್ಸಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ದುತಿಯಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಂ ಕಾಮಾಲಯಸಮುಗ್ಘಾತಂ, ಅರಿಯವಿಹಾರಸನ್ನಿಸ್ಸಯೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ತತಿಯಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಂ ಅವಿಜ್ಜಾಪಹಾನಂ, ಸನ್ತವಿಮೋಕ್ಖಸನ್ನಿಸ್ಸಯೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಚತುತ್ಥಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಂ ಭವೂಪಸಮಂ ಉಕ್ಕಂಸೇತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಠಮಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
Tathā sikhāppattaupekkhāsatipārisuddhidibbavihāraṃ nissāya uppannaṃ paṭhamaṃ sammappadhānaṃ mānappahānaṃ ukkaṃseti, brahmavihārasannissaye uppannaṃ dutiyaṃ sammappadhānaṃ kāmālayasamugghātaṃ, ariyavihārasannissayena uppannaṃ tatiyaṃ sammappadhānaṃ avijjāpahānaṃ, santavimokkhasannissayena uppannaṃ catutthaṃ sammappadhānaṃ bhavūpasamaṃ ukkaṃsetīti dassetuṃ ‘‘paṭhamaṃ sammappadhāna’’ntiādi vuttaṃ.
ಪಹೀನಮಾನೋ ನ ವಿಸಂವಾದೇಯ್ಯಾತಿ ಮಾನಪ್ಪಹಾನಂ ಸಚ್ಚಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ವಡ್ಢೇತಿ ವಿಸಂವಾದನನಿಮಿತ್ತಸ್ಸೇವ ಅಭಾವತೋ। ಅಪ್ಪಹೀನಮಾನೋ ಹಿ ಮಾನನಿಸ್ಸಯೇನ ಕಿಞ್ಚಿ ವಿಸಂವಾದೇಯ್ಯ। ಕಾಮಾಲಯೇ, ದಿಟ್ಠಾಲಯೇ ಚ ಸಮುಗ್ಘಾಟಿತೇ ಚಾಗಪಟಿಪಕ್ಖಸ್ಸ ಅವಸರೋ ಏವ ನತ್ಥೀತಿ ಆಲಯಸಮುಗ್ಘಾತೋ ಚಾಗಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ವಡ್ಢೇತಿ। ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಾಯ ಪಞ್ಞಾಬುದ್ಧಿಯಾ ಪರಿಬನ್ಧೋವ ನತ್ಥಿ, ಭವಸಙ್ಖಾರೇಸು ಓಸ್ಸಟ್ಠೇಸು ಅಭವೂಪಸಮಸ್ಸ ಓಕಾಸೋವ ನತ್ಥೀತಿ ಮಾನಪ್ಪಹಾನಾದಯೋ ಸಚ್ಚಾಧಿಟ್ಠಾನಾದಿಕೇ ಸಂವಡ್ಢೇನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮಾನಪ್ಪಹಾನ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
Pahīnamāno na visaṃvādeyyāti mānappahānaṃ saccādhiṭṭhānaṃ vaḍḍheti visaṃvādananimittasseva abhāvato. Appahīnamāno hi mānanissayena kiñci visaṃvādeyya. Kāmālaye, diṭṭhālaye ca samugghāṭite cāgapaṭipakkhassa avasaro eva natthīti ālayasamugghāto cāgādhiṭṭhānaṃ vaḍḍheti. Avijjāya samucchinnāya paññābuddhiyā paribandhova natthi, bhavasaṅkhāresu ossaṭṭhesu abhavūpasamassa okāsova natthīti mānappahānādayo saccādhiṭṭhānādike saṃvaḍḍhentīti dassetuṃ ‘‘mānappahāna’’ntiādi vuttaṃ.
ಅವಿಸಂವಾದನಸೀಲೋ ಧಮ್ಮಚ್ಛನ್ದಬಹುಲೋ ಛನ್ದಾಧಿಪತೇಯ್ಯಂ ಸಮಾಧಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತಿ। ಚಾಗಾಧಿಮುತ್ತೋ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಜ್ಝಾಸಯೋ ಅಕೋಸಜ್ಜಬಹುಲತಾಯ ವೀರಿಯಾಧಿಪತೇಯ್ಯಂ, ಞಾಣುತ್ತರೋ ಚಿತ್ತಂ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ವತ್ತೇನ್ತೋ ಚಿತ್ತಾಧಿಪತೇಯ್ಯಂ, ವೂಪಸನ್ತಸಭಾವೋ ಉಪಸಮಹೇತುಭೂತಾಯ ವೀಮಂಸಾಯ ವೀಮಂಸಯತೋ ವೀಮಂಸಾಧಿಪತೇಯ್ಯಂ ಸಮಾಧಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತೀತಿ ಸಚ್ಚಾಧಿಟ್ಠಾನಾದಿಪಾರಿಸುದ್ಧಿಛನ್ದಸಮಾಧಿಆದೀನಂ ಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಸಂವತ್ತತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಚ್ಚಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ಭಾವಿತ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
Avisaṃvādanasīlo dhammacchandabahulo chandādhipateyyaṃ samādhiṃ nibbatteti. Cāgādhimutto nekkhammajjhāsayo akosajjabahulatāya vīriyādhipateyyaṃ, ñāṇuttaro cittaṃ attano vase vattento cittādhipateyyaṃ, vūpasantasabhāvo upasamahetubhūtāya vīmaṃsāya vīmaṃsayato vīmaṃsādhipateyyaṃ samādhiṃ nibbattetīti saccādhiṭṭhānādipārisuddhichandasamādhiādīnaṃ pāripūriyā saṃvattatīti dassetuṃ ‘‘saccādhiṭṭhānaṃ bhāvita’’ntiādi vuttaṃ.
ಧಮ್ಮಚ್ಛನ್ದಬಹುಲೋ ಛನ್ದಸಮಾಧಿಮ್ಹಿ ಠಿತೋ ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠಛಳಾರಮ್ಮಣಾಪಾತೇ ಅನವಜ್ಜಸೇವೀ ಹೋತಿ। ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ವೀರಿಯಸಮಾಧಿಮ್ಹಿ ಠಿತೋ ಸಂಕಿಲೇಸಪಕ್ಖಸ್ಸ ಸನ್ತಪನವಸೇನೇವ ಪುಞ್ಞಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ। ಚಿತ್ತಂ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ವತ್ತೇನ್ತೋ ಚಿತ್ತಸಮಾಧಿಮ್ಹಿ ಠಿತೋ ಪಞ್ಞಾಯ ಉಪಕಾರಾನುಪಕಾರಕೇ ಧಮ್ಮೇ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಬುದ್ಧಿಂ ಫಾತಿಂ ಗಮಿಸ್ಸತಿ। ವೀಮಂಸಾಸಮಾಧಿಮ್ಹಿ ಠಿತೋ ಧಮ್ಮವಿಚಯಬಹುಲೋ ಉಪಧಿಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾವಹಮೇವ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಬ್ರೂಹೇತೀತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಛನ್ದಸಮಾಧಿ ಭಾವಿತೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
Dhammacchandabahulo chandasamādhimhi ṭhito iṭṭhāniṭṭhachaḷārammaṇāpāte anavajjasevī hoti. Āraddhavīriyo vīriyasamādhimhi ṭhito saṃkilesapakkhassa santapanavaseneva puññaṃ paripūreti. Cittaṃ attano vase vattento cittasamādhimhi ṭhito paññāya upakārānupakārake dhamme pariggaṇhanto buddhiṃ phātiṃ gamissati. Vīmaṃsāsamādhimhi ṭhito dhammavicayabahulo upadhipaṭinissaggāvahameva paṭipattiṃ brūhetīti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘chandasamādhi bhāvito’’tiādi vuttaṃ.
ದೂರಾದೂರಪಚ್ಚತ್ಥಿಕನಿವಾರಣೇ ಬಹೂಪಕಾರೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೋ ಮೇತ್ತಾಯ ವಿಸೇಸುಪ್ಪತ್ತಿಹೇತುತೋ ಮೇತ್ತಂ ವಡ್ಢೇತಿ। ತಪೇನ ಸಂಕಿಲೇಸಧಮ್ಮೇ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇನ್ತೋ ವೀರಿಯಾಧಿಕೋ ಪರದುಕ್ಖಾಪನಯನಕಾಮತಂ ಸಾಹತ್ಥಿಕಂ ಕರೋತೀತಿ ತಪೋ ಕರುಣಂ ಸಂವಡ್ಢೇತಿ। ಪಞ್ಞಾ ಪರಿಯೋದಾಪಿತಾ ಸಾವಜ್ಜಾನವಜ್ಜಧಮ್ಮೇ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೀ ಪಹಾಸನಿಪಾತತೋ ಮುದಿತಂ ರಕ್ಖನ್ತೀ ಪರಿಬ್ರೂಹೇತಿ। ಉಪಧಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ಪಕ್ಖನ್ದೋ ನಿನ್ನಪೋಣಪಬ್ಭಾರೋವ ಸಮ್ಮದೇವ ಸತ್ತಸಙ್ಖಾರೇಸು ಉದಾಸಿನೋ ಹೋತೀತಿ ಸೋ ಉಪೇಕ್ಖಾವಿಹಾರಂ ಪರಿವಡ್ಢೇತೀತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೋ ಭಾವಿತೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಯೋ ಯಸ್ಸ ವಿಸೇಸಪಚ್ಚಯೋ, ಸೋ ತಂ ಪರಿಪೂರೇತೀತಿ ವುತ್ತೋ’’ತಿ।
Dūrādūrapaccatthikanivāraṇe bahūpakāro indriyasaṃvaro mettāya visesuppattihetuto mettaṃ vaḍḍheti. Tapena saṃkilesadhamme vikkhambhento vīriyādhiko paradukkhāpanayanakāmataṃ sāhatthikaṃ karotīti tapo karuṇaṃ saṃvaḍḍheti. Paññā pariyodāpitā sāvajjānavajjadhamme pariggaṇhantī pahāsanipātato muditaṃ rakkhantī paribrūheti. Upadhinissaggo pakkhando ninnapoṇapabbhārova sammadeva sattasaṅkhāresu udāsino hotīti so upekkhāvihāraṃ parivaḍḍhetīti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘indriyasaṃvaro bhāvito’’tiādi vuttaṃ. Tenāha ‘‘yo yassa visesapaccayo, so taṃ paripūretīti vutto’’ti.
೮೭. ದಿಸಾಭಾವೇನಾತಿ ನಯಾನಂ ದಿಸಾಭಾವೇನಾತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಅತ್ಥೋಪಿಸ್ಸ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಯೇನ ಚತುಕ್ಕೇನ ಯಸ್ಸ ರಾಗಚರಿತಾದಿಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವೋದಾನಂ ವಿಸುದ್ಧಿ। ಯಥಾ ಅಪರಿಞ್ಞಾತಾ, ಅಪ್ಪಹೀನಾ ಚ ಪಠಮಾಹಾರವಿಪಲ್ಲಾಸಾದಯೋ ರಾಗಚರಿತಾದೀನಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಾ, ಏವಂ ಪಠಮಪಟಿಪದಾದಯೋ ಭಾವಿತಾ ಬಹುಲೀಕತಾ ನೇಸಂ ವಿಸುದ್ಧಿಯೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನ ಸಕ್ಕಾ ವಿಞ್ಞಾತುನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯಮೇವಾ’’ತಿ।
87.Disābhāvenāti nayānaṃ disābhāvenāti yojetabbaṃ. Atthopissa pubbe vuttanayeneva veditabbo. Yena catukkena yassa rāgacaritādipuggalassa vodānaṃ visuddhi. Yathā apariññātā, appahīnā ca paṭhamāhāravipallāsādayo rāgacaritādīnaṃ puggalānaṃ upakkilesā, evaṃ paṭhamapaṭipadādayo bhāvitā bahulīkatā nesaṃ visuddhiyo hontīti vuttanayānusārena sakkā viññātunti āha ‘‘heṭṭhā vuttanayamevā’’ti.
ಅಥ ವಾ ಪುರಿಮಾಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಪಟಿಪದಾಹಿ ಸಿಜ್ಝಮಾನಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚವುತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಂ ಪವತ್ತಿದುಕ್ಖಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹನ್ತೀ ದುಕ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾಬಾಹುಲ್ಲವಿಸೇಸತೋ ದುಕ್ಖಲಕ್ಖಣಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತೀ ‘‘ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಂ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ತತಿಯಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ಸಿಜ್ಝಮಾನಾ ಸುಖಪ್ಪವತ್ತಿಕತಾಯ ಸಮ್ಮದೇವ ಸನ್ತತಿಘನಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅನಿಚ್ಚಲಕ್ಖಣಂ ವಿಭಾವೇನ್ತೀ ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತಂ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ಚತುತ್ಥಾಯ ಪನ ಪಟಿಪದಾಯ ಸಿಜ್ಝಮಾನಾ ಸುಖಪ್ಪವತ್ತಿಕತಾಯ, ವಿಸದಞಾಣತಾಯ ಚ ಸಮೂಹಕಿಚ್ಚಾರಮ್ಮಣಘನಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಅನತ್ತಲಕ್ಖಣಂ ವಿಭಾವೇನ್ತೀ ‘‘ಸುಞ್ಞತಂ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಾ।
Atha vā purimāhi dvīhi paṭipadāhi sijjhamānā vipassanā attano kiccavuttisaṅkhātaṃ pavattidukkhampi saṅgaṇhantī dukkhānupassanābāhullavisesato dukkhalakkhaṇaṃ paṭivijjhantī ‘‘appaṇihitaṃ vimokkhamukha’’nti vuttā. Tatiyāya paṭipadāya sijjhamānā sukhappavattikatāya sammadeva santatighanaṃ bhinditvā aniccalakkhaṇaṃ vibhāventī ‘‘animittaṃ vimokkhamukha’’nti vuttā. Catutthāya pana paṭipadāya sijjhamānā sukhappavattikatāya, visadañāṇatāya ca samūhakiccārammaṇaghanaṃ bhinditvā sammadeva anattalakkhaṇaṃ vibhāventī ‘‘suññataṃ vimokkhamukha’’nti vuttā.
ತಥಾ ಕಾಯವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾ ವಿಸೇಸತೋ ದುಕ್ಖಲಕ್ಖಣಂ ವಿಭಾವೇನ್ತೀ, ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾ ಅನಿಚ್ಚಲಕ್ಖಣಂ, ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸನಾ ಅನತ್ತಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ತಾ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ‘‘ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಾದಿವಿಮೋಕ್ಖಮುಖ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಾ।
Tathā kāyavedanānupassanā visesato dukkhalakkhaṇaṃ vibhāventī, cittānupassanā aniccalakkhaṇaṃ, dhammānupassanā anattalakkhaṇanti tā yathākkamaṃ ‘‘appaṇihitādivimokkhamukha’’nti vuttā.
ಸಪ್ಪೀತಿಕತಾಯ ಅಸ್ಸಾದಾನಿ ಪಠಮದುತಿಯಜ್ಝಾನಾನಿ ವಿರಜ್ಜನವಸೇನ ವಿಸೇಸತೋ ದುಕ್ಖತೋ ಪಸ್ಸನ್ತಿಯಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ವಸೇನ ‘‘ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಂ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಾನಿ। ತತಿಯಂ ಸನ್ತಸುಖತಾಯ ಬಾಹಿರಕಾನಂ ನಿಚ್ಚಾಭಿನಿವೇಸವತ್ಥುಭೂತಂ ಸಭಾವತೋ ‘‘ಅನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಪಸ್ಸನ್ತಿಯಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ವಸೇನ ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತಂ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಚತುತ್ಥಂ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸವಿಗಮಾದೀಹಿ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಸುಸಮಾಹಿತಂ ಯಥಾ ಪರೇಸಂ, ಏವಂ ಅತ್ತನೋ ಚ ಯಥಾಭೂತಸಭಾವಾವಬೋಧಹೇತುತಾಯ ಸಮ್ಮದೇವ ‘‘ಸುಞ್ಞ’’ನ್ತಿ ಪಸ್ಸನ್ತಿಯಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ವಸೇನ ‘‘ಸುಞ್ಞತಂ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
Sappītikatāya assādāni paṭhamadutiyajjhānāni virajjanavasena visesato dukkhato passantiyā vipassanāya vasena ‘‘appaṇihitaṃ vimokkhamukha’’nti vuttāni. Tatiyaṃ santasukhatāya bāhirakānaṃ niccābhinivesavatthubhūtaṃ sabhāvato ‘‘anicca’’nti passantiyā vipassanāya vasena ‘‘animittaṃ vimokkhamukha’’nti vuttaṃ. Catutthaṃ upakkilesavigamādīhi parisuddhaṃ susamāhitaṃ yathā paresaṃ, evaṃ attano ca yathābhūtasabhāvāvabodhahetutāya sammadeva ‘‘suñña’’nti passantiyā vipassanāya vasena ‘‘suññataṃ vimokkhamukha’’nti vuttaṃ.
ಏವಂ ವಿಹಾರಾನಂ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನೇವ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖತಾ, ತತ್ಥ ‘‘ದಿಬ್ಬಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಾನಂ ಸನ್ತಸುಖತಾಯ ಅಸ್ಸಾದನೀಯತಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತವಿಮೋಕ್ಖಮುಖತಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ। ಅರಿಯವಿಹಾರಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಧಿಕತ್ತಾ ವಿಸೇಸತೋ ಅನತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾಸನ್ನಿಸ್ಸಯತಾಯ ಸುಞ್ಞತವಿಮೋಕ್ಖತಾ। ಆನೇಞ್ಜವಿಹಾರಸ್ಸ ಸನ್ತವಿಮೋಕ್ಖತಾಯ ಅನಿಚ್ಚಲಕ್ಖಣಪ್ಪಟಿವೇಧಸ್ಸ ವಿಸೇಸಪಚ್ಚಯಸಭಾವತೋ ಅನಿಮಿತ್ತವಿಮೋಕ್ಖಮುಖತಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ।
Evaṃ vihārānaṃ vipassanāvaseneva vimokkhamukhatā, tattha ‘‘dibbabrahmavihārānaṃ santasukhatāya assādanīyatā’’tiādinā appaṇihitavimokkhamukhatā yojetabbā. Ariyavihārassa paññādhikattā visesato anattānupassanāsannissayatāya suññatavimokkhatā. Āneñjavihārassa santavimokkhatāya aniccalakkhaṇappaṭivedhassa visesapaccayasabhāvato animittavimokkhamukhatā yojetabbā.
ತಥಾ ಪುರಿಮಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾನಂ ಸಂಕಿಲೇಸವಿಸಯತ್ತಾ ಕಿಲೇಸದುಕ್ಖವೀತಿಕ್ಕಮಸ್ಸ ದುಕ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾಬಾಹುಲ್ಲತ್ತಾ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತವಿಮೋಕ್ಖಮುಖತಾ। ತತಿಯಸ್ಸ ಅನುಪ್ಪನ್ನಕುಸಲುಪ್ಪಾದನೇನ ಧಮ್ಮಾನಂ ಉದಯವಯವನ್ತತಾವಿಭಾವನತೋ ಅನಿಚ್ಚಲಕ್ಖಣಂ ಪಾಕಟನ್ತಿ ಅನಿಮಿತ್ತವಿಮೋಕ್ಖಮುಖತಾ। ಚತುತ್ಥಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಠಿತತ್ತಂ ಬ್ಯಾಪಾರಾಪಜ್ಜನೇನ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅವಸವತ್ತಿತಾದೀಪನತೋ ಅನತ್ತಲಕ್ಖಣಂ ಸುಪಾಕಟನ್ತಿ ಸುಞ್ಞತವಿಮೋಕ್ಖಮುಖತಾ।
Tathā purimānaṃ dvinnaṃ sammappadhānānaṃ saṃkilesavisayattā kilesadukkhavītikkamassa dukkhānupassanābāhullattā appaṇihitavimokkhamukhatā. Tatiyassa anuppannakusaluppādanena dhammānaṃ udayavayavantatāvibhāvanato aniccalakkhaṇaṃ pākaṭanti animittavimokkhamukhatā. Catutthassa uppannānaṃ ṭhitattaṃ byāpārāpajjanena dhammānaṃ avasavattitādīpanato anattalakkhaṇaṃ supākaṭanti suññatavimokkhamukhatā.
ಮಾನಪ್ಪಹಾನಾಲಯಸಮುಗ್ಘಾತಾನಂ ಸಹಾಯತಣ್ಹಾಪಹಾನತಾಯ ತಣ್ಹಾಪಣಿಧಿವಿಸೋಧನತೋ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತವಿಮೋಕ್ಖಮುಖತಾ। ಅವಿಜ್ಜಾಪಹಾನಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಕಿಚ್ಚಾಧಿಕತಾಯ ಸುಞ್ಞತವಿಮೋಕ್ಖಮುಖತಾ। ಭವೂಪಸಮಸ್ಸ ಸಙ್ಖಾರನಿಮಿತ್ತಪಟಿಪಕ್ಖತಾಯ ಅನಿಮಿತ್ತವಿಮೋಕ್ಖಮುಖತಾ।
Mānappahānālayasamugghātānaṃ sahāyataṇhāpahānatāya taṇhāpaṇidhivisodhanato appaṇihitavimokkhamukhatā. Avijjāpahānassa paññākiccādhikatāya suññatavimokkhamukhatā. Bhavūpasamassa saṅkhāranimittapaṭipakkhatāya animittavimokkhamukhatā.
ಪಕತಿಯಾ ದುಕ್ಖಸಭಾವೇ ಸಙ್ಖಾರೇ ಞಾಣಸಚ್ಚೇನ ಅವಿಸಂವಾದೇನ್ತೋ ದುಕ್ಖತೋ ಏವ ಪಸ್ಸತಿ, ಚಾಗಾಧಿವಿಮುತ್ತತಾಯ ತಣ್ಹಂ ವಿದೂರೀಕರೋನ್ತೋ ರಾಗಪ್ಪಣಿಧಿಂ ವಿಸೋಸೇತೀತಿ ಪುರಿಮಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನದ್ವಯಂ ‘‘ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಂ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇತರಸ್ಸ ಪನ ಅಧಿಟ್ಠಾನದ್ವಯಸ್ಸ ಸುಞ್ಞತಾನಿಮಿತ್ತವಿಮೋಕ್ಖಮುಖತಾ ವುತ್ತನಯಾ ಏವ।
Pakatiyā dukkhasabhāve saṅkhāre ñāṇasaccena avisaṃvādento dukkhato eva passati, cāgādhivimuttatāya taṇhaṃ vidūrīkaronto rāgappaṇidhiṃ visosetīti purimaṃ adhiṭṭhānadvayaṃ ‘‘appaṇihitaṃ vimokkhamukha’’nti vuttaṃ. Itarassa pana adhiṭṭhānadvayassa suññatānimittavimokkhamukhatā vuttanayā eva.
ಛನ್ದಾಧಿಪತೇಯ್ಯಾ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ ವಿಸೇಸತೋ ಧಮ್ಮಚ್ಛನ್ದವತೋ ನೇಕ್ಖಮ್ಮವಿತಕ್ಕಬಹುಲಸ್ಸ ಹೋತಿ, ವೀರಿಯಾಧಿಪತೇಯ್ಯಾ ಪನ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾದಿಕೇ ವಿನೋದೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ತದುಭಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪವತ್ತಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ ವಿಸೇಸತೋ ರಾಗಾದಿಪ್ಪಣಿಧೀನಂ ವಿಸೋಸನತೋ ‘‘ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಂ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ಚಿತ್ತಾಧಿಪತೇಯ್ಯಂ , ವೀಮಂಸಾಧಿಪತೇಯ್ಯಞ್ಚ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪವತ್ತಾ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಅನಿಚ್ಚಾನತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾಬಾಹುಲ್ಲತೋ ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತಂ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖಂ, ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಂ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖ’’ನ್ತಿ ಚ ವುತ್ತಾ।
Chandādhipateyyā cittekaggatā visesato dhammacchandavato nekkhammavitakkabahulassa hoti, vīriyādhipateyyā pana kāmavitakkādike vinodentassāti tadubhayaṃ nissāya pavattā vipassanā visesato rāgādippaṇidhīnaṃ visosanato ‘‘appaṇihitaṃ vimokkhamukha’’nti vuttā. Cittādhipateyyaṃ , vīmaṃsādhipateyyañca nissāya pavattā yathākkamaṃ aniccānattānupassanābāhullato ‘‘animittaṃ vimokkhamukhaṃ, appaṇihitaṃ vimokkhamukha’’nti ca vuttā.
ಅಭಿಜ್ಝಾವಿನಯನೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೋ, ಕಾಮಸಙ್ಕಪ್ಪಾದಿವಿನೋದನೋ ತಪೋ ಚ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪಣಿಧಿಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಂ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖಂ, ಬುದ್ಧಿ ಅನತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾನಿಮಿತ್ತಂ, ಉಪಧಿಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ನಿಮಿತ್ತಗ್ಗಾಹಪಟಿಪಕ್ಖೋತಿ ತದುಭಯಸನ್ನಿಸ್ಸಯಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ‘‘ಸುಞ್ಞತಂ, ಅನಿಮಿತ್ತಂ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಾ।
Abhijjhāvinayano indriyasaṃvaro, kāmasaṅkappādivinodano tapo ca vuttanayeneva paṇidhipaṭipakkhato appaṇihitaṃ vimokkhamukhaṃ, buddhi anattānupassanānimittaṃ, upadhipaṭinissaggo nimittaggāhapaṭipakkhoti tadubhayasannissayā vipassanā yathākkamaṃ ‘‘suññataṃ, animittaṃ vimokkhamukha’’nti vuttā.
ಆಸನ್ನಪಚ್ಚತ್ಥಿಕರಾಗಂ ಪಟಿಬಾಹನ್ತೀ ಮೇತ್ತಾ ರಾಗಪಣಿಧಿಯಾ ಪಟಿಪಕ್ಖೋ, ಕರುಣಾ ಪರದುಕ್ಖಾಪನಯನಾಕಾರವುತ್ತಿಕಾ ದುಕ್ಖಸಹಗತಾಯ ದುಕ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ವಿಸೇಸಪಚ್ಚಯೋತಿ ತದುಭಯಸನ್ನಿಸ್ಸಯಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ ‘‘ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಂ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ಮುದಿತಾ ಸತ್ತಾನಂ ಮೋದಗ್ಗಹಣಬಹುಲಾ ತದನಿಚ್ಚತಾದಸ್ಸನತೋ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ವಿಸೇಸಪಚ್ಚಯೋತಿ ತನ್ನಿಸ್ಸಯಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಅನಿಮಿತ್ತಂ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖಂ। ಉಪೇಕ್ಖಾ ಞಾಣಕಿಚ್ಚಾಧಿಕತಾಯ ಅನತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ವಿಸೇಸಪಚ್ಚಯೋತಿ ತನ್ನಿಸ್ಸಯಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ ‘‘ಸುಞ್ಞತಂ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಾತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಪವತ್ತಿಆಕಾರತೋ ವಿಪಸ್ಸತೋ ನಿಸ್ಸಯತೋ, ಕಿಚ್ಚತೋ ಚ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖಾನಿ ಯೋಜಿತಾನೀತಿ।
Āsannapaccatthikarāgaṃ paṭibāhantī mettā rāgapaṇidhiyā paṭipakkho, karuṇā paradukkhāpanayanākāravuttikā dukkhasahagatāya dukkhānupassanāya visesapaccayoti tadubhayasannissayā vipassanā ‘‘appaṇihitaṃ vimokkhamukha’’nti vuttā. Muditā sattānaṃ modaggahaṇabahulā tadaniccatādassanato aniccānupassanāya visesapaccayoti tannissayā vipassanā animittaṃ vimokkhamukhaṃ. Upekkhā ñāṇakiccādhikatāya anattānupassanāya visesapaccayoti tannissayā vipassanā ‘‘suññataṃ vimokkhamukha’’nti vuttāti evamettha pavattiākārato vipassato nissayato, kiccato ca bhinditvā vimokkhamukhāni yojitānīti.
ಸಮತಿಕ್ಕಮನಂ ಪರಿಞ್ಞಾಪಹಾನಞ್ಚ। ಸಪರಸನ್ತಾನೇತಿ ಅತ್ತನೋ, ಪರೇಸಞ್ಚ ಸನ್ತಾನೇ, ತೇನ ಕಾಯಿಕೋ, ವಾಚಸಿಕೋ ಚ ವಿಹಾರೋ ‘‘ವಿಕ್ಕೀಳಿತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ವಿವಿಧೋ ಹಾರೋ’’ತಿ ಕತ್ವಾ। ತಸ್ಸ ಪನ ವಿಭಾವನಾ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ ನಯಸ್ಸ ಭೂಮಿಭಾವತೋ। ಯೇನ ಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವೇನ। ತೇಸಂ ಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವೋತಿ ತೇಸಂ ಆಹಾರಾದೀನಂ ಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವೋ ಪಹಾತಬ್ಬಭಾವೋ ಪಟಿಪದಾದೀನಂ ಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವೋ ಪಹಾಯಕಭಾವೋತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ಪಟಿಪದಾಗ್ಗಹಣೇನ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಕಥಿತಾ। ವಿಪಸ್ಸನಾ ಚ ಚತ್ತಾರೋ ಆಹಾರೇ ಪರಿಜಾನನ್ತೀ ತಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಛನ್ದರಾಗಂ ಪಜಹತೀತಿ ಉಜುಕಮೇವ ತೇಸಂ ಪಟಿಪಕ್ಖತಾ, ಏವಂ ಝಾನಾದೀನಮ್ಪಿ ಉಪಾದಾನಾದಿಪಟಿಪಕ್ಖತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ ತದುಪದೇಸೇನ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಥಿತತ್ತಾ। ವಿಪಲ್ಲಾಸಸತಿಪಟ್ಠಾನಾನಂ ಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವೋ ಪಾಕಟೋ ಏವ। ನ್ತಿ ಸೀಹವಿಕ್ಕೀಳಿತಂ। ವೀಸತಿಯಾ ಚತುಕ್ಕೇಹಿ ವಿಸಭಾಗತೋ ವಿತ್ಥಾರೇನ ವಿಭತ್ತನ್ತಿ ತೀಹಿ ಪದೇಹಿ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ಕಥಿಕತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಙ್ಖೇಪೇನ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ’’ತಿ।
Samatikkamanaṃ pariññāpahānañca. Saparasantāneti attano, paresañca santāne, tena kāyiko, vācasiko ca vihāro ‘‘vikkīḷita’’nti vuttoti dasseti ‘‘vividho hāro’’ti katvā. Tassa pana vibhāvanā idha adhippetā nayassa bhūmibhāvato. Yena paṭipakkhabhāvena. Tesaṃ paṭipakkhabhāvoti tesaṃ āhārādīnaṃ paṭipakkhabhāvo pahātabbabhāvo paṭipadādīnaṃ paṭipakkhabhāvo pahāyakabhāvoti yojetabbaṃ. Tattha paṭipadāggahaṇena vipassanā kathitā. Vipassanā ca cattāro āhāre parijānantī tappaṭibaddhachandarāgaṃ pajahatīti ujukameva tesaṃ paṭipakkhatā, evaṃ jhānādīnampi upādānādipaṭipakkhatā veditabbā tadupadesena vipassanāya kathitattā. Vipallāsasatipaṭṭhānānaṃ paṭipakkhabhāvo pākaṭo eva. Nti sīhavikkīḷitaṃ. Vīsatiyā catukkehi visabhāgato vitthārena vibhattanti tīhi padehi saṅgahetvā kathikattā vuttaṃ ‘‘saṅkhepena dassento’’ti.
ಇನ್ದ್ರಿಯಾನನ್ತಿ ಸದ್ಧಾದಿಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ। ದಸನ್ನಂ ಚತುಕ್ಕಾನಂ ನಿದ್ಧಾರಣಾತಿ ಯೋಜನಾ।
Indriyānanti saddhādiindriyānaṃ. Dasannaṃ catukkānaṃ niddhāraṇāti yojanā.
೮೮. ನಿಗ್ಗಚ್ಛತೀತಿ ನಿಕ್ಖಮತಿ। ತತೋ ನಿದ್ಧಾರೇತ್ವಾ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ಹಿ ನಿಗ್ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಯ ಹೋತೀತಿ। ಚತ್ತಾರೋ ಪುಗ್ಗಲೇತಿ ‘‘ತಣ್ಹಾಚರಿತೋ ಮನ್ದೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ನೇತ್ತಿ॰ ೬) ವುತ್ತೇ ಚತ್ತಾರೋ ಪುಗ್ಗಲೇ। ಪುಗ್ಗಲಾಧಿಟ್ಠಾನೇನ ಚೇತ್ಥ ಧಮ್ಮೋ ವುತ್ತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಭೂಮಿಂ ನಿದ್ದಿಸಿತ್ವಾ’’ತಿ। ತತೋ ಏವಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಪುಗ್ಗಲಚತುಕ್ಕತೋ ಏವ। ಇತರತ್ಥಾಪೀತಿ ‘‘ಸುಖಾಯ…ಪೇ॰… ಪುಗ್ಗಲಾ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ। ಸಾಧಾರಣಾಯಾತಿ ಪಠಮಚತುತ್ಥಾಹಿಪಿ ವಿಮಿಸ್ಸಾಯ। ಯಥಾವುತ್ತಾಸೂತಿ ದುತಿಯತತಿಯಾಸು।
88.Niggacchatīti nikkhamati. Tato niddhāretvā vuccamāno hi niggacchanto viya hotīti. Cattāro puggaleti ‘‘taṇhācarito mando’’tiādinā (netti. 6) vutte cattāro puggale. Puggalādhiṭṭhānena cettha dhammo vuttoti āha ‘‘bhūmiṃ niddisitvā’’ti. Tato evāti yathāvuttapuggalacatukkato eva. Itaratthāpīti ‘‘sukhāya…pe… puggalā’’ti etthāpi. Sādhāraṇāyāti paṭhamacatutthāhipi vimissāya. Yathāvuttāsūti dutiyatatiyāsu.
ಹೇಟ್ಠಾತಿ ದೇಸನಾಹಾರವಿಭಙ್ಗವಿಚಯಹಾರಸಮ್ಪಾತವಣ್ಣನಾಸು।
Heṭṭhāti desanāhāravibhaṅgavicayahārasampātavaṇṇanāsu.
ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ಕುಸಲಮೂಲಾದಿದ್ವಾದಸತಿಕಸಙ್ಗಹೋ ಅನವಜ್ಜಪಕ್ಖೋ। ‘‘ವೋದಾಯತಿ ಸುಜ್ಝತಿ ಏತೇನಾತಿ ವೋದಾನ’’ನ್ತಿ (ನೇತ್ತಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೧) ವಂ ನೇತಬ್ಬತಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ।
Eseva nayoti kusalamūlādidvādasatikasaṅgaho anavajjapakkho. ‘‘Vodāyati sujjhati etenāti vodāna’’nti (netti. aṭṭha. 11) vaṃ netabbataṃ sandhāyāha.
ಯಥಾ ಹಾರಉದ್ದೇಸೋ ಕತೋ, ಏವಂ ನಯಾನಂ ಅಕರಣೇ ಕಾರಣಂ, ಪಯೋಜನಞ್ಚ ವಿಭಾವೇತುಕಾಮೋ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ನಯೇಹಿ ನಯನ್ತರೇಹಿ। ಸಮ್ಭವದಸ್ಸನತ್ಥನ್ತಿ ಉಪಪತ್ತಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ। ತತ್ಥ ಸಮ್ಭವೋ ಅನುದ್ದೇಸಕ್ಕಮೇನ ನಿದ್ದಿಸನೇ ಕರಣಂ ದಸ್ಸನಂ ಪಯೋಜನಂ। ಯದಿ ಹಿ ಇಮೇ ನಯಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ಅಸಂಕಿಣ್ಣಾ ಭವೇಯ್ಯುಂ, ಹಾರಾ ವಿಯ ಉದ್ದೇಸಾನುಕ್ಕಮೇನೇವ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬಾ ಸಿಯುಂ। ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಹಾರಾನಂ ಉದ್ದೇಸಾವಸಾನೇ ‘‘ಏತೇ ಸೋಳಸ ಹಾರಾ ಪಕಿತ್ತಿತಾ ಅತ್ಥತೋ ಅಸಂಕಿಣ್ಣಾ’’ತಿ (ನೇತ್ತಿ॰ ೧)।
Yathā hārauddeso kato, evaṃ nayānaṃ akaraṇe kāraṇaṃ, payojanañca vibhāvetukāmo ‘‘kasmā panā’’tiādimāha. Nayehi nayantarehi. Sambhavadassanatthanti upapattidassanatthaṃ. Tattha sambhavo anuddesakkamena niddisane karaṇaṃ dassanaṃ payojanaṃ. Yadi hi ime nayā uppattiṭṭhānavasena asaṃkiṇṇā bhaveyyuṃ, hārā viya uddesānukkameneva niddisitabbā siyuṃ. Tathā hi vuttaṃ hārānaṃ uddesāvasāne ‘‘ete soḷasa hārā pakittitā atthato asaṃkiṇṇā’’ti (netti. 1).
ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತೇ ಮೂಲಪದೇಹಿ ಮೂಲಪದನ್ತರನಿದ್ಧಾರಣೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ತೇ ನಿಗ್ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೇ ಇತರೋಪಿ ಅತ್ಥತೋ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋಯೇವ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಇಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಉದ್ದೇಸಾನುಕ್ಕಮೇನ ನಿದ್ದೇಸೋ ನ ಕತೋ’’ತಿ।
Yasmā panete mūlapadehi mūlapadantaraniddhāraṇena aññamaññaṃ te niggacchanti, tasmā ekasmiṃ niddiṭṭhe itaropi atthato niddiṭṭhoyeva nāma hotīti imassa atthassa dassanatthaṃ ‘‘uddesānukkamena niddeso na kato’’ti.
ಇದಾನಿ ತಮೇವ ಸಙ್ಖೇಪೇನ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಠಮನಯತೋ ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿಚರಿತವಸೇನ ದ್ವಿಧಾ ಪುಗ್ಗಲೇ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ವಸೇನ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟನಯಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಪುನ ತೇ ಏವ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿಚರಿತೇ ಚತುಪ್ಪಟಿಪದಾವಿಭಾಗೇನ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಸೀಹವಿಕ್ಕೀಳಿತಸ್ಸ ನಯಸ್ಸ ಸಮ್ಭವೋ ದಸ್ಸಿತೋ, ತೇ ಏವ ಚತುಪ್ಪಟಿಪದಾಭೇದಭಿನ್ನೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ಪುನ ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞುಆದಿವಿಭಾಗೇನ ತಿಧಾ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ತಿಪುಕ್ಖಲಸ್ಸ ನಯಸ್ಸ ಸಮ್ಭವೋ ದಸ್ಸಿತೋ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಪಠಮನಯತೋ…ಪೇ॰… ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ।
Idāni tameva saṅkhepena vuttamatthaṃ vitthārena dassetuṃ ‘‘paṭhamanayato hī’’tiādi vuttaṃ. Tattha taṇhādiṭṭhicaritavasena dvidhā puggale vibhajitvā tesaṃ vasena nandiyāvaṭṭanayaṃ nīharitvā puna te eva taṇhādiṭṭhicarite catuppaṭipadāvibhāgena vibhajitvā sīhavikkīḷitassa nayassa sambhavo dassito, te eva catuppaṭipadābhedabhinne puggale puna ugghaṭitaññuādivibhāgena tidhā vibhajitvā tipukkhalassa nayassa sambhavo dassito. Taṃ sandhāyāha ‘‘paṭhamanayato…pe… niddiṭṭho’’ti.
ಯಸ್ಮಾ ಸುಭಸುಖಸಞ್ಞಾಹಿ ಲೋಭೋ, ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾಯ ದೋಸೋ ‘‘ಇಮಿನಾ ಮೇ ಅನತ್ಥೋ ಕತೋ’’ತಿ ಆಘಾತುಪ್ಪತ್ತಿತೋ , ಅತ್ತಸಞ್ಞಾಯ ಮೋಹೋ ಗಹಿತೋ ಹೋತಿ। ತಥಾ ಅಸುಭಸಞ್ಞಾದೀಹಿ ಅಲೋಭಾದಯೋ, ತಸ್ಮಾ ಧಮ್ಮಾಧಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ತತಿಯನಯತೋ ದುತಿಯನಯಸ್ಸ ಸಮ್ಭವೋ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಲೋಭೇ ಸತಿ ಸಮ್ಭವತೋ ಲೋಭಗ್ಗಹಣೇನೇವ ದೋಸೋ ಗಯ್ಹತಿ। ಲೋಭೋ ಚ ತಣ್ಹಾ, ಮೋಹೋ ಅವಿಜ್ಜಾ, ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ಅಲೋಭಾದೋಸೇಹಿ ಸಮಥೋ ಗಯ್ಹತಿ, ಅಮೋಹೇನ ವಿಪಸ್ಸನಾ, ತಸ್ಮಾ ಧಮ್ಮಾಧಿಟ್ಠಾನವಸೇನೇವ ದುತಿಯನಯತೋ ಪಠಮನಯಸ್ಸ ಸಮ್ಭವೋತಿ ಇಮಂ ವಿಸೇಸಂ ದೀಪೇತುಂ ಉದ್ದೇಸಾನುಕ್ಕಮೇನ ನಿದ್ದೇಸೋ ನ ಕತೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಧಮ್ಮಾಧಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
Yasmā subhasukhasaññāhi lobho, niccasaññāya doso ‘‘iminā me anattho kato’’ti āghātuppattito , attasaññāya moho gahito hoti. Tathā asubhasaññādīhi alobhādayo, tasmā dhammādhiṭṭhānavasena tatiyanayato dutiyanayassa sambhavo. Yasmā pana lobhe sati sambhavato lobhaggahaṇeneva doso gayhati. Lobho ca taṇhā, moho avijjā, tappaṭipakkhato alobhādosehi samatho gayhati, amohena vipassanā, tasmā dhammādhiṭṭhānavaseneva dutiyanayato paṭhamanayassa sambhavoti imaṃ visesaṃ dīpetuṃ uddesānukkamena niddeso na katoti dassento ‘‘dhammādhiṭṭhānavasena panā’’tiādimāha.
ತೇನೇವಾತಿ ತತಿಯನಯತೋ ದುತಿಯನಯಸ್ಸ ವಿಯ ದುತಿಯನಯತೋ ಪಠಮನಯಸ್ಸಪಿ ಸಮ್ಭವತೋ। ಏವಂ ಪಾಳಿಯಂ ಪುಗ್ಗಲಾಧಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ಆಗತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಧಮ್ಮಾಧಿಟ್ಠಾನವಸೇನೇವ ನಯನಿಗ್ಗಮೋ ನಿದ್ಧಾರಿತೋತಿ ಅಯಮೇವ ವಿಸೇಸೋ। ಯದಿ ಏವನ್ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಪ್ಪಕಾರತೋ ಅಞ್ಞೇನಪಿ ಪಕಾರೇನ ನಯಾ ನಿದ್ಧಾರೇತಬ್ಬಾ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಯಥಾ ಪುಗ್ಗಲಾಧಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ಪಠಮನಯತೋ ತತಿಯನಯಸ್ಸ, ತತಿಯನಯತೋ ದುತಿಯನಯಸ್ಸ ಸಮ್ಭವೋ ದಸ್ಸಿತೋ, ಏವಂ ಧಮ್ಮಾಧಿಟ್ಠಾನವಸೇನೇವ ಪಠಮನಯತೋ ತತಿಯನಯದುತಿಯನಯಾನಂ, ಧಮ್ಮಾಧಿಟ್ಠಾನವಸೇನೇವ ದುತಿಯನಯತೋ ತತಿಯನಯಸ್ಸ ಸಮ್ಭವೋ ದೀಪೇತಬ್ಬೋತಿ ಇಮಮತ್ಥಮಾಹ ‘‘ದ್ವೇ ಹುತ್ವಾ…ಪೇ॰… ಸಿಯಾ’’ತಿ।
Tenevāti tatiyanayato dutiyanayassa viya dutiyanayato paṭhamanayassapi sambhavato. Evaṃ pāḷiyaṃ puggalādhiṭṭhānavasena āgataṃ nissāya aṭṭhakathāyaṃ dhammādhiṭṭhānavaseneva nayaniggamo niddhāritoti ayameva viseso. Yadi evanti pāḷiyaṃ āgatappakārato aññenapi pakārena nayā niddhāretabbā, evaṃ sante yathā puggalādhiṭṭhānavasena paṭhamanayato tatiyanayassa, tatiyanayato dutiyanayassa sambhavo dassito, evaṃ dhammādhiṭṭhānavaseneva paṭhamanayato tatiyanayadutiyanayānaṃ, dhammādhiṭṭhānavaseneva dutiyanayato tatiyanayassa sambhavo dīpetabboti imamatthamāha ‘‘dve hutvā…pe… siyā’’ti.
ತತ್ಥ ನಯೋತಿ ಪಚ್ಛಾ ವುತ್ತದುತಿಯನಯೋ। ಅತ್ಥತೋತಿ ಅತ್ಥಾಪತ್ತಿತೋ, ಅತ್ಥತೋ ಲಬ್ಭಮಾನತ್ತಾ ಏವ ಸರೂಪೇನ ನ ಕಥಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದಾನಿ ತಂ ಅತ್ಥಾಪತ್ತಿಂ ಏಕನ್ತಿಕಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಅನುಪ್ಪವೇಸೋ ಇಚ್ಛಿತೋ ತಂತಂನಯಮೂಲಪದಾನಂ ನಯನ್ತರಮೂಲಪದೇಸು ಸಮವರುಜ್ಝನತೋ। ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಯತ್ಥ ಸಬ್ಬೋ ಅಕುಸಲಪಕ್ಖೋ ಸಙ್ಗಹಂ ಸಮೋಸರಣಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಯತ್ಥ ಸಬ್ಬೋ ಕುಸಲಪಕ್ಖೋ ಸಙ್ಗಹಂ ಸಮೋಸರಣಂ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ (ನೇತ್ತಿ॰ ೩) ಚ ವುತ್ತಂ। ಅಯಞ್ಚ ಅತ್ಥೋತಿ ‘‘ನಯಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಅನುಪ್ಪವೇಸೋ ನಿಗ್ಗಮೋ’’ತಿ ಅಯಂ ದುವಿಧೋ ಅತ್ಥೋ। ಪಿಟಕಾನಂ ಅತ್ಥಕಥನಂ ಪೇಟಕಂ, ಸೋ ಏವ ಉಪದೇಸೋತಿ ಪೇಟಕೋಪದೇಸೋ, ಉಪದೇಸಭೂತಾ ಪರಿಯತ್ತಿಸಂವಣ್ಣನಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tattha nayoti pacchā vuttadutiyanayo. Atthatoti atthāpattito, atthato labbhamānattā eva sarūpena na kathitoti attho. Idāni taṃ atthāpattiṃ ekantikaṃ katvā dassetuṃ ‘‘yasmā’’tiādi vuttaṃ. Anuppaveso icchito taṃtaṃnayamūlapadānaṃ nayantaramūlapadesu samavarujjhanato. Tathā hi ‘‘yattha sabbo akusalapakkho saṅgahaṃ samosaraṇaṃ gacchati, yattha sabbo kusalapakkho saṅgahaṃ samosaraṇaṃ gacchatī’’ti (netti. 3) ca vuttaṃ. Ayañca atthoti ‘‘nayānaṃ aññamaññaanuppaveso niggamo’’ti ayaṃ duvidho attho. Piṭakānaṃ atthakathanaṃ peṭakaṃ, so eva upadesoti peṭakopadeso, upadesabhūtā pariyattisaṃvaṇṇanāti attho.
ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ನಯಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಅನುಪ್ಪವೇಸನಿಗ್ಗಮಮತ್ತಮೇವ ಅವಿಭಾವೇತ್ವಾ ನಯವಿಚಾರಸ್ಸ ಪಠಮಾವಯವತೋ ಪಭುತಿ ವಿಭಾವನಾ ದೀಪನಾ ಪಕಾಸನಾ।
Ādito paṭṭhāyāti nayānaṃ aññamaññaanuppavesaniggamamattameva avibhāvetvā nayavicārassa paṭhamāvayavato pabhuti vibhāvanā dīpanā pakāsanā.
ದೋಸದಿಟ್ಠೀತಿ ಅಪ್ಪಸ್ಸಾದತಾದಿದೋಸಗಾಹಿಕದಿಟ್ಠೀ, ದೋಸದಸ್ಸಿನೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇ ಹಿ ಅಸಮೂಹತಾನುಸಯಾ, ಕಾಮೇಸು ಚ ಆದೀನವದಸ್ಸಿನೋ। ಇದಞ್ಹಿ ನೇಸಂ ಅಙ್ಗದ್ವಯಂ ಅತ್ತಕಿಲಮಥಾನುಯೋಗಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ವುತ್ತಂ। ನತ್ಥಿ ಅತ್ಥೋತಿ ಯೋ ರಾಗಾಭಿಭೂತೇಹಿ ಅನ್ಧಬಾಲೇಹಿ ಪರಿಕಪ್ಪಿತೋ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕೋ ಕಾಮೇಹಿ ಅತ್ಥೋ, ಸೋ ಮಧುಬಿನ್ದುಗಿದ್ಧಸ್ಸ ಮಧುಲಿತ್ತಸತ್ಥಧಾರಾವಲೇಹನಸದಿಸೋ ಅಪ್ಪಸ್ಸಾದೋ ಬಹುದುಕ್ಖೋ ಬಹುಪಾಯಾಸೋ ಬಹುಆದೀನವೋ ಸವಿಘಾತೋ ಸಪರಿಳಾಹೋ ಸಮ್ಪರಾಯಿಕೋ ತಥೇವಾತಿ ಸಬ್ಬದಾಪಿ ವಿಞ್ಞೂಜಾತಿಕಸ್ಸ ಕಾಮೇಹಿ ಪಯೋಜನಂ ನ ವಿಜ್ಜತಿ। ಅನಜ್ಝೋಸಿತಾತಿ ಅನಭಿಭೂತಾ ವಿಹರನ್ತಿ। ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ ಸುಖಾ ಪಟಿಪದಾತಿ ತೇನ ಮನ್ದಕಿಲೇಸಭಾವೇನ ತೇಸಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಅಕಿಚ್ಛೇನ ಸಿಜ್ಝಮಾನಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಪಟಿಪದಾ ‘‘ಸುಖಾ ಪಟಿಪದಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಜ್ಝೋಸಿತಾತಿ ಅಭಿನಿವಿಟ್ಠಾ। ಇಮೇ ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾತಿ ಇಮೇ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿಚರಿತಭಾವೇನ ದ್ವಿಧಾ ವುತ್ತಾ ಅಪರಿಮಾಣಪ್ಪಭೇದಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಾ ಸತ್ತಾ।
Dosadiṭṭhīti appassādatādidosagāhikadiṭṭhī, dosadassinoti attho. Te hi asamūhatānusayā, kāmesu ca ādīnavadassino. Idañhi nesaṃ aṅgadvayaṃ attakilamathānuyogassa kāraṇaṃ vuttaṃ. Natthi atthoti yo rāgābhibhūtehi andhabālehi parikappito diṭṭhadhammiko kāmehi attho, so madhubindugiddhassa madhulittasatthadhārāvalehanasadiso appassādo bahudukkho bahupāyāso bahuādīnavo savighāto sapariḷāho samparāyiko tathevāti sabbadāpi viññūjātikassa kāmehi payojanaṃ na vijjati. Anajjhositāti anabhibhūtā viharanti. Tena vuccati sukhā paṭipadāti tena mandakilesabhāvena tesaṃ puggalānaṃ akicchena sijjhamānā vipassanā paṭipadā ‘‘sukhā paṭipadā’’ti vuccati. Ajjhositāti abhiniviṭṭhā. Ime sabbe sattāti ime taṇhādiṭṭhicaritabhāvena dvidhā vuttā aparimāṇappabhedā sabbepi paṭipajjantā sattā.
ಸುಖೇನ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಕಿಲೇಸೇ ಅಕಿಚ್ಛೇನ ಪಜಹನ್ತಿ। ‘‘ಇಮಾ ಚತಸ್ಸೋ ಪಟಿಪದಾ’’ತಿಆದಿ ಪಟಿಪದಾನಂ ಏತ್ತಾವತಾಯಂ, ವಿಸಯಭಾವಕಿಚ್ಚೇಸು ಚ ಬ್ಯಭಿಚಾರಾಭಾವದಸ್ಸನಂ। ಅಯಂ ಪಟಿಪದಾತಿ ನಿಗಮನಂ, ಅಯಂ ಪಟಿಪದಾ ಯಾಯ ವಸೇನ ಸೀಹವಿಕ್ಕೀಳಿತಸ್ಸ ನಯಸ್ಸ ಭೂಮಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಚತ್ತಾರೋ ಪುಗ್ಗಲಾ ನಿದ್ಧಾರಿತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಚತುಕ್ಕಮಗ್ಗೇನ ಕಿಲೇಸೇ ನಿದ್ದಿಸತೀತಿ ಅನನ್ತರಂ ವಕ್ಖಮಾನೇನ ಆಹಾರಾದಿಚತುಕ್ಕಮಗ್ಗೇನ ದಸವತ್ಥುಕೇ ಕಿಲೇಸಸಮೂಹೇ ನಿದ್ದಿಸತಿ। ಚತುಕ್ಕಮಗ್ಗೇನ ಅರಿಯಧಮ್ಮೇಸು ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬಾತಿ ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೇನ ಪಟಿಪದಾದಿಚತುಕ್ಕಮಗ್ಗೇನ ಅರಿಯಧಮ್ಮೇಸು ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯೇಸು ವಿಸಯಭೂತೇಸು ನಿದ್ಧಾರೇತ್ವಾ ಕಥೇತಬ್ಬಾ।
Sukhenapaṭinissajjantīti kilese akicchena pajahanti. ‘‘Imā catasso paṭipadā’’tiādi paṭipadānaṃ ettāvatāyaṃ, visayabhāvakiccesu ca byabhicārābhāvadassanaṃ. Ayaṃ paṭipadāti nigamanaṃ, ayaṃ paṭipadā yāya vasena sīhavikkīḷitassa nayassa bhūmidassanatthaṃ cattāro puggalā niddhāritāti adhippāyo. Catukkamaggena kilese niddisatīti anantaraṃ vakkhamānena āhārādicatukkamaggena dasavatthuke kilesasamūhe niddisati. Catukkamaggena ariyadhammesu niddisitabbāti tappaṭipakkhena paṭipadādicatukkamaggena ariyadhammesu bodhipakkhiyesu visayabhūtesu niddhāretvā kathetabbā.
ಇದಞ್ಚ ಪಮಾಣಂ ಚತ್ತಾರೋ ಆಹಾರಾತಿ ಇಮೇಸಂ ವಿಪಲ್ಲಾಸಾನಂ ಪವತ್ತಿಯಾ ಪಮಾಣಂ, ಯದಿದಂ ಚತ್ತಾರೋ ಆಹಾರಾ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಾವದೇವ ಚತ್ತಾರೋ ಆಹಾರಾ ಪರಿಞ್ಞಂ ನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತಾವದೇವ ಚತ್ತಾರೋ ವಿಪಲ್ಲಾಸೇ ವಿಭಜನ್ತಿ। ಯಾವದೇವ ಚತ್ತಾರೋ ವಿಪಲ್ಲಾಸಾ ಅಪ್ಪಹೀನಾ, ತಾವದೇವ ಚತ್ತಾರಿ ಉಪಾದಾನಾನಿ ಪರಿಬ್ರೂಹನ್ತೀತಿ। ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಯಥಾರಹಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಏವಂ ಇಮಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ದಸ ಪದಾನೀ’’ತಿ। ‘‘ಯೋಜೇತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ ಚ ವಚನಸೇಸೋ।
Idañca pamāṇaṃ cattāro āhārāti imesaṃ vipallāsānaṃ pavattiyā pamāṇaṃ, yadidaṃ cattāro āhārā. Idaṃ vuttaṃ hoti – yāvadeva cattāro āhārā pariññaṃ na gacchanti, tāvadeva cattāro vipallāse vibhajanti. Yāvadeva cattāro vipallāsā appahīnā, tāvadeva cattāri upādānāni paribrūhantīti. Evaṃ sabbattha yathārahaṃ vattabbaṃ. Tenāha ‘‘evaṃ imāni sabbāni dasa padānī’’ti. ‘‘Yojetabbānī’’ti ca vacanaseso.
‘‘ಅಭಿಜ್ಝಾಯ ಗನ್ಥತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಭಿಜ್ಝಾಯನಮೇವ ಗನ್ಥನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ। ಪಪಞ್ಚೇನ್ತೋತಿ ದಿಟ್ಠಾಭಿನಿವೇಸಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ್ತೋ।
‘‘Abhijjhāya ganthatī’’ti iminā abhijjhāyanameva ganthananti dasseti. Esa nayo sesesupi. Papañcentoti diṭṭhābhinivesaṃ vitthārento.
ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರುಪ್ಪತ್ತಿಹೇತುಭಾವೋ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಆಸವನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಆಸವನ್ತೀ’’ತಿ। ಕಿಂ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಾತಿ ತೇನ ಕಿಲೇಸಾನಂ ವೀತಿಕ್ಕಮವತ್ಥುಂ ವದತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಅಪ್ಪಹೀನಾನುಸಯಸ್ಸೇವ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಾ, ನ ಇತರಸ್ಸ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಯೇ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಾ, ತೇ ಅನುಸಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪದದ್ವಯೇನಪಿ ಫಲೂಪಚಾರೇನ ಕಾರಣಂ ವುತ್ತಂ।
Vippaṭisāruppattihetubhāvo kilesānaṃ āsavananti āha ‘‘āsavantī’’ti. Kiṃ vippaṭisārāti tena kilesānaṃ vītikkamavatthuṃ vadati. Yasmā appahīnānusayasseva vippaṭisārā, na itarassa, tasmā ‘‘ye vippaṭisārā, te anusayā’’ti vuttaṃ. Padadvayenapi phalūpacārena kāraṇaṃ vuttaṃ.
ಪಠಮೇನ ಪದೇನಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತೇಸು ದಸಸು ಸುತ್ತಪದೇಸು ಪಠಮೇನ ಪದೇನ। ಪಠಮಾಯ ದಿಸಾಯಾತಿ ತದತ್ಥಸಙ್ಖಾತಾಯ ಸೀಹವಿಕ್ಕೀಳಿತಸ್ಸ ಸಂಕಿಲೇಸಪಕ್ಖೇ ಪಠಮಾಯ ದಿಸಾಯ।
Paṭhamenapadenāti yathāvuttesu dasasu suttapadesu paṭhamena padena. Paṭhamāya disāyāti tadatthasaṅkhātāya sīhavikkīḷitassa saṃkilesapakkhe paṭhamāya disāya.
ಇತೀತಿ ಏವಂ, ವುತ್ತನಯೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕುಸಲಾಕುಸಲಾನನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಅನವಜ್ಜಸಾವಜ್ಜಧಮ್ಮಾನಂ। ಪಕ್ಖಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನಾತಿ ವೋದಾನಪಕ್ಖತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ। ಯೋಜನಾತಿ ಪಠಮದಿಸಾದಿಭಾವೇನ ಯುತ್ತೇ ಕತ್ವಾ ಮನಸಾನುಪೇಕ್ಖನಾ। ‘‘ಮನಸಾ ವೋಲೋಕಯತೇ’’ತಿ (ನೇತ್ತಿ॰ ೪) ಹಿ ವುತ್ತಂ।
Itīti evaṃ, vuttanayenāti attho. Kusalākusalānanti yathāvuttaanavajjasāvajjadhammānaṃ. Pakkhapaṭipakkhavasenāti vodānapakkhatappaṭipakkhavasena. Yojanāti paṭhamadisādibhāvena yutte katvā manasānupekkhanā. ‘‘Manasā volokayate’’ti (netti. 4) hi vuttaṃ.
ತಸ್ಸಾತಿ ದಿಸಾಲೋಕನಸ್ಸ। ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಂ ಪರಿಯೋಸಾನತಾ ಇನ್ದ್ರಿಯವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಯೇಸಞ್ಹಿ ಸದ್ಧಾದೀನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ವಸೇನ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾದೀನಿ ಸಿಜ್ಝನ್ತಿ, ತೇಸಂ ವಸೇನ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಂ ಪರಿಯೋಸಾನತಾ। ತತ್ಥ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪಾರಿಪೂರಿಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಹಿ ಸದ್ಧಾಯ ಪರಿಪೂರಿಕಾರೀ। ಸಕದಾಗಾಮಿಫಲೇ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪಾರಿಪೂರಿಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಸಕದಾಗಾಮೀ ಹಿ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ಉಪರಿಮಗ್ಗಾಧಿಗಮಾಯ। ಅನಾಗಾಮಿಫಲೇ ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪಾರಿಪೂರಿಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಅನಾಗಾಮೀ ಸಮಾಧಿಸ್ಮಿಂ ಪರಿಪೂರಿಕಾರೀ। ಅಗ್ಗಫಲೇ ಅರಹತ್ತೇ ಸತಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚ ಪಾರಿಪೂರಿಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಅರಹಾ ಹಿ ಸತಿವೇಪುಲ್ಲಪ್ಪತ್ತೋ, ಪಞ್ಞಾವೇಪುಲ್ಲಪ್ಪತ್ತೋ ಚಾತಿ।
Tassāti disālokanassa. Sotāpattiphalādīnaṃ pariyosānatā indriyavasena veditabbā. Yesañhi saddhādīnaṃ indriyānaṃ vasena satipaṭṭhānādīni sijjhanti, tesaṃ vasena sotāpattiphalādīnaṃ pariyosānatā. Tattha sotāpattiphale saddhindriyaṃ pāripūriṃ gacchati. Sotāpanno hi saddhāya paripūrikārī. Sakadāgāmiphale vīriyindriyaṃ pāripūriṃ gacchati. Sakadāgāmī hi āraddhavīriyo uparimaggādhigamāya. Anāgāmiphale samādhindriyaṃ pāripūriṃ gacchati. Anāgāmī samādhismiṃ paripūrikārī. Aggaphale arahatte satindriyañca paññindriyañca pāripūriṃ gacchati. Arahā hi sativepullappatto, paññāvepullappatto cāti.
ಅಪರೇ ಪನಾಹು – ಸದ್ಧಾಬಲೇನ ಸುಭಸಞ್ಞಾಯ ಪಹಾನಂ। ಸದ್ದಹನ್ತೋ ಹಿ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಮನಸಿಕಾರೇ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ। ವೀರಿಯಬಲೇನ ಸುಖಸಞ್ಞಾಯ ಪಹಾನಂ। ವೀರಿಯವಾ ಹಿ ಸುಖಸ್ಸಾದಂ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಮನುಯುಞ್ಜತಿ। ಸಮಾಧಿಬಲೇನ ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾಯ ಪಹಾನಂ। ಸಮಾಹಿತೋ ಹಿ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಉದಯಬ್ಬಯಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಅನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಂ ಪಟಿಲಭತಿ। ಪಞ್ಞಾಬಲೇನ ಅತ್ತಸಞ್ಞಾಯ ಪಹಾನಂ। ಪಞ್ಞವಾ ಹಿ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಅವಸವತ್ತಿತಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೋ ಅತ್ತಸುಞ್ಞತಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝತಿ। ಸತಿ ಪನ ಸಬ್ಬತ್ಥಾಪಿ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸತಿಂ ಚ ಖ್ವಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಬ್ಬತ್ಥಿಕಂ ವದಾಮೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೩೪; ಮಿ॰ ಪ॰ ೨.೧.೧೩)। ಏವಂ ಚತುವಿಪಲ್ಲಾಸಪ್ಪಹಾಯೀನಂ ಚತುನ್ನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಪಾರಿಪೂರಿಟ್ಠಾನಂ ಚತ್ತಾರಿ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಾನಿ ಚತುವಿಪಲ್ಲಾಸಮುಖಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ದಿಸಾನಂ ಪರಿಯೋಸಾನಾನಿ ವುತ್ತಾನೀತಿ।
Apare panāhu – saddhābalena subhasaññāya pahānaṃ. Saddahanto hi paṭikkūlamanasikāre kammaṃ karoti. Vīriyabalena sukhasaññāya pahānaṃ. Vīriyavā hi sukhassādaṃ abhibhavitvā yonisomanasikāramanuyuñjati. Samādhibalena niccasaññāya pahānaṃ. Samāhito hi saṅkhārānaṃ udayabbayaṃ pariggaṇhanto aniccasaññaṃ paṭilabhati. Paññābalena attasaññāya pahānaṃ. Paññavā hi saṅkhārānaṃ avasavattitaṃ sallakkhento attasuññataṃ paṭivijjhati. Sati pana sabbatthāpi icchitabbā. Tenāha ‘‘satiṃ ca khvāhaṃ, bhikkhave, sabbatthikaṃ vadāmī’’ti (saṃ. ni. 5.234; mi. pa. 2.1.13). Evaṃ catuvipallāsappahāyīnaṃ catunnaṃ indriyānaṃ pāripūriṭṭhānaṃ cattāri sāmaññaphalāni catuvipallāsamukhānaṃ catunnaṃ disānaṃ pariyosānāni vuttānīti.
‘‘ಲೋಭೋ ಅಕುಸಲಮೂಲ’’ನ್ತಿಆದಿ ಲೋಭಾದೀನಂ ಹೇತುಫಲಭಾವೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತತಾಯ ದಸ್ಸನಂ।
‘‘Lobho akusalamūla’’ntiādi lobhādīnaṃ hetuphalabhāvena sampayuttatāya dassanaṃ.
ತತ್ಥ ಮನಾಪಿಕೇನಾತಿ ಯೇಭುಯ್ಯವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಅಮನಾಪಿಕೇನಾಪಿ ಹಿ ಆರಮ್ಮಣೇನ ವಿಪರಿಯೇಸವಸೇನ ಲೋಭೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಮನಾಪಿಕೇನಾತಿ ವಾ ಮನಾಪಿಕಾಕಾರೇನ। ಫಸ್ಸವೇದನೂಪವಿಚಾರರಾಗವಿತಕ್ಕಪರಿಳಾಹಾ ಸಹಜಾತಾಪಿ ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ಅಸಹಜಾತಾಪಿ। ‘‘ಉಪ್ಪಾದೋ’’ತಿ ಏತೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಸಙ್ಖಾರಗ್ಗಹಣನ್ತಿ ‘‘ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಉಪ್ಪಾದಲಕ್ಖಣಸ್ಸೇವ ಪನ ಗಹಣೇ ‘‘ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ। ನ ಹಿ ಉಪ್ಪಾದೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ರಾಗಜಪರಿಳಾಹಹೇತುಕತಾ ಚ ತೇಸಂ ರಾಗಸ್ಸ ತಣ್ಹಾಸಭಾವತ್ತಾ। ತಣ್ಹಾ ಹಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಸಮುದಯೋ, ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಮುದಯಧಮ್ಮಂ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ। ತಥಾ ಚ ವುತ್ತಂ ‘‘ತಣ್ಹಾಸಹಜಾತವೇದನಾಯ ಪನ ಲೋಭೋ ಸಹಜಾತಾದಿಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಚ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ। ಏವಂ ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣೇ ಉಪ್ಪನ್ನಲೋಭಸಹಗತಸುಖವೇದನಾಯ ಉದಯೋ ಇಧ ‘‘ಉಪ್ಪಾದೋ ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಸಾ ವಿಪರಿಣಾಮೋ ‘‘ವಿಪರಿಣಾಮದುಕ್ಖತಾ’’ತಿ। ವಿಪರಿಣಾಮಾವತ್ಥಾ ಚ ಉದಯಾವತ್ಥಂ ವಿನಾ ನ ಹೋತೀತಿ ಸಾ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀ ವಿಯ ವುತ್ತಾ ‘‘ಉಪ್ಪಾದಂ…ಪೇ॰… ದುಕ್ಖತಾ’’ತಿ।
Tattha manāpikenāti yebhuyyavasena vuttaṃ. Amanāpikenāpi hi ārammaṇena vipariyesavasena lobho uppajjati. Manāpikenāti vā manāpikākārena. Phassavedanūpavicārarāgavitakkapariḷāhā sahajātāpi labbhanti, asahajātāpi. ‘‘Uppādo’’ti etena uppajjamānasaṅkhāraggahaṇanti ‘‘uppajjatī’’ti vuttaṃ. Uppādalakkhaṇasseva pana gahaṇe ‘‘uppajjatī’’ti na vattabbaṃ siyā. Na hi uppādo uppajjati, rāgajapariḷāhahetukatā ca tesaṃ rāgassa taṇhāsabhāvattā. Taṇhā hi dukkhassa samudayo, yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ dukkhanti. Tathā ca vuttaṃ ‘‘taṇhāsahajātavedanāya pana lobho sahajātādipaccayehi ca paccayo’’ti. Evaṃ iṭṭhārammaṇe uppannalobhasahagatasukhavedanāya udayo idha ‘‘uppādo saṅkhatalakkhaṇa’’nti vutto, tassā vipariṇāmo ‘‘vipariṇāmadukkhatā’’ti. Vipariṇāmāvatthā ca udayāvatthaṃ vinā na hotīti sā taṃ nissāya uppajjantī viya vuttā ‘‘uppādaṃ…pe… dukkhatā’’ti.
ದೋಸೋ ಅಕುಸಲಮೂಲನ್ತಿಆದೀಸುಪಿ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ಠಿತಸ್ಸ ಅಞ್ಞಥತ್ತಂ ನಾಮ ಜರಾ, ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ದೋಮನಸ್ಸಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ವುತ್ತಂ ‘‘ಠಿತಸ್ಸ…ಪೇ॰… ದುಕ್ಖದುಕ್ಖತಾ’’ತಿ। ದೋಸಜಪರಿಳಾಹಹೇತುಕತಾ ಜರಾಯ ದೋಸಬಹುಲಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ನಚಿರೇನ ಜೀರಣತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Doso akusalamūlantiādīsupi vuttanayānusārena attho veditabbo. Ayaṃ pana viseso – ṭhitassa aññathattaṃ nāma jarā, taṃ nissāya domanassassa uppajjanato vuttaṃ ‘‘ṭhitassa…pe… dukkhadukkhatā’’ti. Dosajapariḷāhahetukatā jarāya dosabahulassa puggalassa nacirena jīraṇato veditabbā.
ವಯೋತಿ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ನಿರೋಧೋ। ಅನಿಚ್ಚತಾವಸೇನ ಚ ಸಙ್ಖತಧಮ್ಮಾನಂ ಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖತಾತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ವಯ…ಪೇ॰… ಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖತಾ’’ತಿ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ ‘‘ಯದನಿಚ್ಚಂ ತಂ ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೩.೧೫, ೪೫, ೭೬; ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೨.೧೦)। ಮೋಹಜಪರಿಳಾಹಹೇತುಕತಾ ವಯಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಸಮ್ಮೋಹನಿಮಿತ್ತತ್ತಾ, ಮರಣಸ್ಸ ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯತ್ತಾ ಚ ಸಂಸಾರಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Vayoti saṅkhārānaṃ nirodho. Aniccatāvasena ca saṅkhatadhammānaṃ saṅkhāradukkhatāti vuttaṃ ‘‘vaya…pe… saṅkhāradukkhatā’’ti. Tenāha bhagavā ‘‘yadaniccaṃ taṃ dukkha’’nti (saṃ. ni. 3.15, 45, 76; paṭi. ma. 2.10). Mohajapariḷāhahetukatā vayalakkhaṇassa yebhuyyena sammohanimittattā, maraṇassa avijjāpaccayattā ca saṃsārappavattiyā veditabbā.
ಅಲೋಭಾದೀನಂ ಪಞ್ಞಾದಿಪಾರಿಪೂರಿಹೇತುಕತಾ ಯಥಾರಹಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯಕೋಟಿಸಹಜಾತಕೋಟಿಯಾ ಚ ಪಚ್ಚಯಭಾವೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸಬ್ಬೇ ಹಿ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ಪಚ್ಚಯವಿಸೇಸಾ ಹೋನ್ತಿ ಏವಾತಿ। ಅಬ್ಯಾಪಾದವಿತಕ್ಕಸನ್ನಿಸ್ಸಯೋ ಉಪವಿಚಾರೋ ಅಬ್ಯಾಪಾದೂಪವಿಚಾರೋ। ಅವಿಹಿಂಸೂಪಚಾರೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
Alobhādīnaṃ paññādipāripūrihetukatā yathārahaṃ upanissayakoṭisahajātakoṭiyā ca paccayabhāvena veditabbā. Sabbe hi kusalā dhammā sabbesaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ yathāsambhavaṃ paccayavisesā honti evāti. Abyāpādavitakkasannissayo upavicāro abyāpādūpavicāro. Avihiṃsūpacārepi eseva nayo.
ಅಯಂ ತಿಪುಕ್ಖಲೋ ನಾಮ ದುತಿಯೋ ನಯೋ ಸದ್ಧಿಂ ದಿಸಾಲೋಕನನಯೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋತಿ ವಚನಸೇಸೋ। ‘‘ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ’’ತಿಆದಿ ಪುಗ್ಗಲಾಧಿಟ್ಠಾನೇನೇವ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಸ್ಸ ನಯಸ್ಸ ಭೂಮಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಆರದ್ಧಂ। ಇಮೇ ಯಥಾವುತ್ತಪಟಿಪದಾಚತುಕ್ಕಸ್ಸ ವಸೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ। ವಿಸೇಸೇನಾತಿ ದಿಟ್ಠಿತಣ್ಹಾಸನ್ನಿಸ್ಸಯತಾವಿಸೇಸೇನ। ದಿಟ್ಠಿಚರಿತೋ ಹಿ ತಿಕ್ಖಪಞ್ಞೋ, ಮನ್ದಪಞ್ಞೋ ಚ ಸುಖಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾಯ ಚ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಾಯ ಚ ನಿಯ್ಯಾತೀತಿ ದ್ವಿಧಾ ವುತ್ತೋತಿ। ತಥಾ ತಣ್ಹಾಚರಿತೋ ದುಕ್ಖಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾಯ ಚ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಾಯ ಚ ನಿಯ್ಯಾತೀತಿ ದ್ವಿಧಾ ವುತ್ತೋತಿ ದಸ್ಸಿತೋ ಚಾಯಮತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ದ್ವೇ ಹೋನ್ತಿ ದಿಟ್ಠಿಚರಿತೋ ಚ ತಣ್ಹಾಚರಿತೋ ಚಾ’’ತಿ।
Ayaṃ tipukkhalo nāma dutiyo nayo saddhiṃ disālokananayena niddiṭṭhoti vacanaseso. ‘‘Ime cattāro’’tiādi puggalādhiṭṭhāneneva nandiyāvaṭṭassa nayassa bhūmidassanatthaṃ āraddhaṃ. Ime yathāvuttapaṭipadācatukkassa vasena catubbidhā. Visesenāti diṭṭhitaṇhāsannissayatāvisesena. Diṭṭhicarito hi tikkhapañño, mandapañño ca sukhāya paṭipadāya khippābhiññāya ca dandhābhiññāya ca niyyātīti dvidhā vuttoti. Tathā taṇhācarito dukkhāya paṭipadāya khippābhiññāya ca dandhābhiññāya ca niyyātīti dvidhā vuttoti dassito cāyamattho. Tenāha ‘‘dve honti diṭṭhicarito ca taṇhācarito cā’’ti.
ಚತ್ತಾರೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಸೀಹವಿಕ್ಕೀಳಿತಸ್ಸ ನಯಸ್ಸ ಭೂಮಿದಸ್ಸನೇ ಚತ್ತಾರೋ ಹುತ್ವಾ ಠಿತಾ, ಚತುಪ್ಪಟಿಪದಾವಸೇನ ಚತ್ತಾರೋ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಯೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ತಿಪುಕ್ಖಲಸ್ಸ ನಯಸ್ಸ ಭೂಮಿದಸ್ಸನೇ ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞುಆದಿವಸೇನ ತಯೋ ಭವನ್ತಿ। ತಯೋ ಹುತ್ವಾತಿ ತಥಾ ತಯೋ ಹುತ್ವಾ ಠಿತಾ ತಯೋ ಕತ್ವಾ ಕಥಿತಾ। ದ್ವೇ ಹೋನ್ತೀತಿ ಇದಾನಿ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಸ್ಸ ನಯಸ್ಸ ಭೂಮಿದಸ್ಸನೇ ದ್ವೇ ಭವನ್ತಿ। ಅಜ್ಝೋಸಾನನ್ತಿ ದಿಟ್ಠಿಅಜ್ಝೋಸಾನಂ। ಅಭಿನಿವೇಸೋತಿ ತಣ್ಹಾಭಿನಿವೇಸೋ। ಅಹಂಕಾರೋತಿ ಅಹಂಮಾನೋ ‘‘ಅಹ’’ನ್ತಿ ವಾ ಕರಣಂ ಅಹಂಕಾರೋ। ದಿಟ್ಠಿಮಾನಮಞ್ಞನಾನಂ ವಸೇನ ‘‘ಅಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಸಮನುಪಸ್ಸನಾ ಮಮಂಕಾರೋ, ಮಮಾಯನಂ ತಣ್ಹಾಗ್ಗಾಹೋ।
Cattārohutvāti sīhavikkīḷitassa nayassa bhūmidassane cattāro hutvā ṭhitā, catuppaṭipadāvasena cattāro katvā vuttāti attho. Tayo hontīti tipukkhalassa nayassa bhūmidassane ugghaṭitaññuādivasena tayo bhavanti. Tayo hutvāti tathā tayo hutvā ṭhitā tayo katvā kathitā. Dve hontīti idāni nandiyāvaṭṭassa nayassa bhūmidassane dve bhavanti. Ajjhosānanti diṭṭhiajjhosānaṃ. Abhinivesoti taṇhābhiniveso. Ahaṃkāroti ahaṃmāno ‘‘aha’’nti vā karaṇaṃ ahaṃkāro. Diṭṭhimānamaññanānaṃ vasena ‘‘ahamasmī’’ti samanupassanā mamaṃkāro, mamāyanaṃ taṇhāggāho.
ದಸಪದಾನಿ ‘‘ಪಠಮಾ ದಿಸಾ’’ತಿ ಕಾತಬ್ಬಾನೀತಿ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಸ್ಸ ನಯಸ್ಸ ‘‘ಪಠಮಾ ದಿಸಾ’’ತಿ ಕರಣೀಯಾನಿ, ‘‘ಪಠಮಾ ದಿಸಾ’’ತಿ ವವತ್ಥಪೇತಬ್ಬಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಂಖಿತ್ತೇನ…ಪೇ॰… ಪಕ್ಖಸ್ಸಾತಿ ಅನೇಕಪ್ಪಭೇದಸ್ಸಪಿ ಕಣ್ಹಪಕ್ಖಸ್ಸ ಸಂಕಿಲೇಸಪಕ್ಖಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಸಙ್ಖೇಪೇನ ಪಟಿಪಕ್ಖೇ ವತ್ತಮಾನೇ ವೋದಾನಧಮ್ಮೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಞಾಪೇನ್ತಿ ಪಕಾಸೇನ್ತಿ, ಪಠಮಾ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ಯೋಜನಾ। ದಸ ಪದಾನಿ ದುತಿಯಕಾನೀತಿ ತಣ್ಹಾದಿಕಾ ದಸ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ‘‘ದುತಿಯಾ ದಿಸಾ’’ತಿ ಕಾತಬ್ಬಾ। ‘‘ಸಂಖಿತ್ತೇನ…ಪೇ॰… ಕಣ್ಹಪಕ್ಖಸ್ಸಾ’’ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।
Dasapadāni ‘‘paṭhamā disā’’ti kātabbānīti nandiyāvaṭṭassa nayassa ‘‘paṭhamā disā’’ti karaṇīyāni, ‘‘paṭhamā disā’’ti vavatthapetabbānīti attho. Saṃkhittena…pe… pakkhassāti anekappabhedassapi kaṇhapakkhassa saṃkilesapakkhassa atthaṃ saṃkhittena saṅkhepena paṭipakkhe vattamāne vodānadhamme uddissa ñāpenti pakāsenti, paṭhamā kātabbāti yojanā. Dasa padāni dutiyakānīti taṇhādikā dasa koṭṭhāsā ‘‘dutiyā disā’’ti kātabbā. ‘‘Saṃkhittena…pe… kaṇhapakkhassā’’ti ānetvā yojetabbaṃ.
ಯೋನಿಸೋತಿ ಉಪಾಯಸೋ। ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರೋ ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಪಠಮಮನಸಿಕಾರೋ। ಪಞ್ಞಾತಿ ಸುತಚಿನ್ತಾಮಯೀ ಪಞ್ಞಾ, ಝಾನಾಭಿಞ್ಞಾ ಚ। ನಿಬ್ಬಿದಾತಿ ನಿಬ್ಬೇಧಞಾಣಂ। ಸೋಮನಸ್ಸಧಮ್ಮೂಪಸಞ್ಹಿತಂ ಪಮೋದಾದಿಸಹಗತಂ ಚೇತಸಿಕಸುಖಂ।
Yonisoti upāyaso. Yoniso manasikāro aniccādivasena paṭhamamanasikāro. Paññāti sutacintāmayī paññā, jhānābhiññā ca. Nibbidāti nibbedhañāṇaṃ. Somanassadhammūpasañhitaṃ pamodādisahagataṃ cetasikasukhaṃ.
ಕುಸಲಪಕ್ಖೇ ಚಾತಿ ಚ-ಸದ್ದೋ ಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೋ, ತೇನ ಉಭಯಪಕ್ಖತೋ ಸಮುಚ್ಚಯವಸೇನ ಚತಸ್ಸೋ ದಿಸಾ, ನ ಪಚ್ಚೇಕನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
Kusalapakkhe cāti ca-saddo samuccayattho, tena ubhayapakkhato samuccayavasena catasso disā, na paccekanti dasseti.
ತೇಸನ್ತಿ ತಣ್ಹಾದೀನಂ, ತಣ್ಹಾಯ, ತಣ್ಹಾಪಕ್ಖಿಕಾನಞ್ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸತಿಪಿ ಅನವಸೇಸತೋ ರಾಗೇ ಪಹೀಯಮಾನೇ ಅನವಸೇಸತೋ ಅವಿಜ್ಜಾಪಿ ಪಹೀಯತೇವ, ರಾಗಸ್ಸ ಪನ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ ಉಜುಪಟಿಪಕ್ಖೋತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ರಾಗವಿರಾಗಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅವಿಜ್ಜಾವಿರಾಗಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅಯಞ್ಚ ಅತ್ಥೋ ‘‘ಆಸವಾನಂ ಖಯಾ ಅನಾಸವಂ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಂ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೩೮) ಆಗತಪಾಳಿಯಾ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾವಸೇನ ವುತ್ತಾ, ಇಧ ಪನ ‘‘ರಾಗವಿರಾಗಾ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ ಸೇಕ್ಖಫಲಂ, ಅವಿಜ್ಜಾವಿರಾಗಾ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿ ಅಸೇಕ್ಖಫಲ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ನೇತ್ತಿ॰ ೫೧) ವೇವಚನಸಮಾರೋಪನೇ ಆಗತತ್ತಾ ಪುರಿಮಾ ಅನಾಗಾಮಿಫಲಂ। ತಞ್ಹಿ ಕಾಮರಾಗಸ್ಸ ಉಜುವಿಪಚ್ಚನೀಕತೋ ಸಮಾಧಿಪಾರಿಪೂರಿಯಾವ ವಿಸೇಸತೋ ‘‘ರಾಗವಿರಾಗಾ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಪಚ್ಛಿಮಾ ಅರಹತ್ತಫಲಂ ತಣ್ಹಾಯ, ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಚ ಅನವಸೇಸಪ್ಪಹಾನತೋ, ಪಞ್ಞಾಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಚ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾವಿರಾಗಾ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
Tesanti taṇhādīnaṃ, taṇhāya, taṇhāpakkhikānañcāti attho. Satipi anavasesato rāge pahīyamāne anavasesato avijjāpi pahīyateva, rāgassa pana cetovimutti ujupaṭipakkhoti dassanatthaṃ ‘‘rāgavirāgā’’ti vuttaṃ. Avijjāvirāgāti etthāpi eseva nayo. Ayañca attho ‘‘āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimutti’’ntiādinā (ma. ni. 1.438) āgatapāḷiyā atthavaṇṇanāvasena vuttā, idha pana ‘‘rāgavirāgā cetovimutti sekkhaphalaṃ, avijjāvirāgā paññāvimutti asekkhaphala’’ntiādinā (netti. 51) vevacanasamāropane āgatattā purimā anāgāmiphalaṃ. Tañhi kāmarāgassa ujuvipaccanīkato samādhipāripūriyāva visesato ‘‘rāgavirāgā cetovimuttī’’ti vuccati, pacchimā arahattaphalaṃ taṇhāya, avijjāya ca anavasesappahānato, paññāpāripūriyā ca ‘‘avijjāvirāgā paññāvimuttī’’ti vuccati.
ತತ್ಥಾತಿ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟನಯೇ। ತೇಸೂತಿ ‘‘ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಸು ತಣ್ಹಾದೀಸು ಚತೂಸು ಮೂಲಪದೇಸು। ಇಧ ಸಮೋಸರಣನ್ತಿ ಸಙ್ಗಹೋ ವುತ್ತೋ, ಸೋ ಚ ಸಭಾವತೋ, ಸಭಾಗತೋ ಚ ಹೋತೀತಿ ತಣ್ಹಾದೀನಿ ಚತ್ತಾರಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ತೇಸು ಅಟ್ಠಾರಸ ಮೂಲಪದಾನಿ ಸಮೋಸರನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಮಥಂ ಭಜನ್ತಿ ಸಭಾವತೋ, ಸಭಾಗತೋ ಚಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ವಿಪಸ್ಸನಂ ಭಜನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ನಯಾಧಿಟ್ಠಾನಾನಂ ನಯಾಧಿಟ್ಠಾನೇ ಅನುಪ್ಪವೇಸೋ ನಯಾನಂ ನಯೇಸು ಅನುಪ್ಪವೇಸೋ ಏವ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ತಿಪುಕ್ಖಲೋ…ಪೇ॰… ಅನುಪ್ಪವಿಸನ್ತೀ’’ತಿ।
Tatthāti nandiyāvaṭṭanaye. Tesūti ‘‘cattāri padānī’’ti vuttesu taṇhādīsu catūsu mūlapadesu. Idha samosaraṇanti saṅgaho vutto, so ca sabhāvato, sabhāgato ca hotīti taṇhādīni cattāri dassetvā ‘‘tesu aṭṭhārasa mūlapadāni samosarantī’’ti vuttaṃ. Samathaṃ bhajanti sabhāvato, sabhāgato cāti adhippāyo. Vipassanaṃ bhajantīti etthāpi eseva nayo. Nayādhiṭṭhānānaṃ nayādhiṭṭhāne anuppaveso nayānaṃ nayesu anuppaveso eva nāma hotīti āha ‘‘tipukkhalo…pe… anuppavisantī’’ti.
ಅಲೋಭಾಮೋಹಪಕ್ಖಂ ಅಭಜಾಪೇತ್ವಾ ಅದೋಸಪಕ್ಖಂ ಭಜಾಪೇತಬ್ಬಸ್ಸ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಸೀಹವಿಕ್ಕೀಳಿತಮೂಲಪದಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ಅದೋಸೋ ಏಕಸುತ್ತಕೋಟಿಯಾ ಏಕಕೋವ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅದೋಸೋ ಅದೋಸೋ ಏವಾ’’ತಿ। ದೋಸೋ ದೋಸೋ ಏವಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಸಮೋಸರನ್ತಿ ಸಭಾಗತೋ ಚ ಸಭಾವತೋ ಚ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Alobhāmohapakkhaṃ abhajāpetvā adosapakkhaṃ bhajāpetabbassa nandiyāvaṭṭasīhavikkīḷitamūlapadassa abhāvato adoso ekasuttakoṭiyā ekakova hotīti dassento āha ‘‘adoso adoso evā’’ti. Doso doso evāti etthāpi eseva nayo. Samosaranti sabhāgato ca sabhāvato ca saṅgahaṃ gacchantīti attho.
ಭೂಮಿ ಗೋಚರೋತಿ ಚ ಮೂಲಪದಾನಿ ಏವ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ಏಕೇಕಂ ನಯಂ ಅನುಪ್ಪವಿಸತಿ ತಂತಂಮೂಲಪದಾನುಪ್ಪವೇಸತೋ। ಕುಸಲೇ ವಾ ವಿಞ್ಞಾತೇ ಅಕುಸಲೋ ಪಟಿಪಕ್ಖೋ, ಅಕುಸಲೇ ವಾ ಕುಸಲೋ ಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಅನ್ವೇಸಿತಬ್ಬೋ ಸಂವಣ್ಣಿಯಮಾನಸುತ್ತಪದಾನುರೂಪತೋ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬೋ। ಅನ್ವೇಸನಾ ಉಪಪರಿಕ್ಖಾ ‘‘ದಿಸಾಲೋಕನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸೋ ನಯೋ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬೋತಿ ತಥಾ ಅನ್ವೇಸಿತ್ವಾ ತೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ದಿಸಾ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ಸೋ ಸೋ ನಯೋ ನಿದ್ಧಾರೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ। ಯಥಾ ಮೂಲಪದೇಸು ಮೂಲಪದಾನಂ ಅನುಪ್ಪವೇಸೋ ಸಂವಣ್ಣಿತೋ, ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ಮೂಲಪದತೋ ಮೂಲಪದಾನಂ ನಿದ್ಧಾರಣಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯಥಾ ಏಕಮ್ಹಿ…ಪೇ॰… ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಏಕೇಕಸ್ಮಿಞ್ಹೀ’’ತಿಆದಿ ಕಾರಣವಚನಂ।
Bhūmi gocaroti ca mūlapadāni eva sandhāya vadati. Ekekaṃ nayaṃ anuppavisati taṃtaṃmūlapadānuppavesato. Kusale vā viññāte akusalo paṭipakkho, akusale vā kusalo paṭipakkho anvesitabbo saṃvaṇṇiyamānasuttapadānurūpato upaparikkhitabbo. Anvesanā upaparikkhā ‘‘disālokana’’nti vuccati. So nayo niddisitabboti tathā anvesitvā tehi dhammehi disā vavatthapetvā so so nayo niddhāretvā yojetabbo. Yathā mūlapadesu mūlapadānaṃ anuppaveso saṃvaṇṇito, imināva nayena mūlapadato mūlapadānaṃ niddhāraṇāti veditabbāti dassento ‘‘yathā ekamhi…pe… niddisitabbānī’’ti āha. ‘‘Ekekasmiñhī’’tiādi kāraṇavacanaṃ.
ತತ್ಥ ತತ್ಥಾತಿ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ನಯೇ। ಏಕಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮೇ ವಿಞ್ಞಾತೇತಿ ತಣ್ಹಾದಿಕೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಮೂಲಪದಧಮ್ಮೇ ಸರೂಪತೋ, ನಿದ್ಧಾರಣವಸೇನ ವಾ ವಿಞ್ಞಾತೇ। ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ವಿಞ್ಞಾತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ತದಞ್ಞಮೂಲಪದಭೂತಾ ಸಬ್ಬೇ ಲೋಭಾದಯೋ ವಿಞ್ಞಾತಾ ನಯಸ್ಸ ಭೂಮಿಚರಣಾಯೋಗ್ಯತಾಯ ಪಕಾಸಾ ಪಾಕಟಾ ಹೋನ್ತಿ । ‘‘ಇಮೇಸ’’ನ್ತಿಆದಿ ನಯತ್ತಯದಿಸಾಭೂತಧಮ್ಮಾನಂ ಮತ್ಥಕಪಾಪನೇನ ತಿಣ್ಣಂ ನಯಾನಂ ಕೂಟಗ್ಗಹಣಂ, ತಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯಮೇವ।
Tattha tatthāti ekekasmiṃ naye. Ekasmiṃ dhamme viññāteti taṇhādike ekasmiṃ mūlapadadhamme sarūpato, niddhāraṇavasena vā viññāte. Sabbedhammā viññātā hontīti tadaññamūlapadabhūtā sabbe lobhādayo viññātā nayassa bhūmicaraṇāyogyatāya pakāsā pākaṭā honti . ‘‘Imesa’’ntiādi nayattayadisābhūtadhammānaṃ matthakapāpanena tiṇṇaṃ nayānaṃ kūṭaggahaṇaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayameva.
ಪುನ ‘‘ಇಮೇಸೂ’’ತಿಆದಿ ಕಮ್ಮನಯದ್ವಯಸ್ಸ ವಿಭಾಗವಿಭಾವನಂ, ತಂ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
Puna ‘‘imesū’’tiādi kammanayadvayassa vibhāgavibhāvanaṃ, taṃ viññeyyameva.
ನಯಸಮುಟ್ಠಾನವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Nayasamuṭṭhānavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಪಾಳಿ • Nettippakaraṇapāḷi / ನಯಸಮುಟ್ಠಾನಂ • Nayasamuṭṭhānaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ನಯಸಮುಟ್ಠಾನವಾರವಣ್ಣನಾ • Nayasamuṭṭhānavāravaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ನೇತ್ತಿವಿಭಾವಿನೀ • Nettivibhāvinī / ನಯಸಮುಟ್ಠಾನವಿಭಾವನಾ • Nayasamuṭṭhānavibhāvanā
