Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ
Nevasaññānāsaññāyatanaṃ
ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮ್ಮಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಂ ಆಯತನಮಸ್ಸ ಅಧಿಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನಾತಿ ಝಾನಮ್ಪಿ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ। ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಆರಮ್ಮಣಮ್ಪಿ। ಏವಮೇತಂ ಝಾನಞ್ಚ ಆರಮ್ಮಣಞ್ಚಾತಿ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಅಪ್ಪವತ್ತಿಕರಣೇನ ಚ ಅಮನಸಿಕರಣೇ ಚ ಸಮತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾವ ಯಸ್ಮಾ ಇದಂ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹಾತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಮಾ ಉಭಯಮ್ಪೇತಂ ಏಕಜ್ಝಂ ಕತ್ವಾ ‘ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮ್ಮಾ’ತಿ ಇದಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Ākiñcaññāyatanaṃ samatikkammāti etthāpi pubbe vuttanayeneva ākiñcaññaṃ āyatanamassa adhiṭṭhānaṭṭhenāti jhānampi ākiñcaññāyatanaṃ. Vuttanayeneva ārammaṇampi. Evametaṃ jhānañca ārammaṇañcāti ubhayampi appavattikaraṇena ca amanasikaraṇe ca samatikkamitvāva yasmā idaṃ nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja vihātabbaṃ, tasmā ubhayampetaṃ ekajjhaṃ katvā ‘ākiñcaññāyatanaṃ samatikkammā’ti idaṃ vuttanti veditabbaṃ.
ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಸಞ್ಞಾಸಹಗತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಯಾಯ ಸಞ್ಞಾಯ ಭಾವತೋ ತಂ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಯಥಾ ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ಸಾ ಸಞ್ಞಾ ಹೋತಿ, ತಂ ತಾವ ದಸ್ಸೇತುಂ ವಿಭಙ್ಗೇ ‘‘ನೇವಸಞ್ಞೀನಾಸಞ್ಞೀ’’ತಿ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ‘‘ತಞ್ಞೇವ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ ಸನ್ತತೋ ಮನಸಿಕರೋತಿ ಸಙ್ಖಾರಾವಸೇಸಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಭಾವೇತಿ, ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ ನೇವಸಞ್ಞೀನಾಸಞ್ಞೀ’’ತಿ (ವಿಭ॰ ೬೧೯) ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ‘ಸನ್ತತೋ ಮನಸಿಕರೋತೀ’ತಿ ‘ಸನ್ತಾ ವತಾಯಂ ಸಮಾಪತ್ತಿ, ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿಭಾವಮ್ಪಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕರಿತ್ವಾ ಠಸ್ಸತೀ’ತಿ ಏವಂ ಸನ್ತಾರಮ್ಮಣತಾಯ ನಂ ‘ಸನ್ತಾ’ತಿ ಮನಸಿಕರೋತಿ। ಸನ್ತತೋ ಚೇ ಮನಸಿಕರೋತಿ, ಕಥಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮೋ ಹೋತೀತಿ? ಅನಾವಜ್ಜಿತುಕಾಮತಾಯ। ಸೋ ಹಿ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ನಂ ಸನ್ತತೋ ಮನಸಿಕರೋತಿ, ಅಥ ಖ್ವಸ್ಸ ‘ಅಹಮೇತಂ ಆವಜ್ಜಿಸ್ಸಾಮಿ ಸಮಾಪಜ್ಜಿಸ್ಸಾಮಿ ಅಧಿಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮಿ ವುಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಏಸ ಆಭೋಗೋ ಸಮನ್ನಾಹಾರೋ ಮನಸಿಕಾರೋ ನ ಹೋತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನತೋ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಸ್ಸ ಸನ್ತತರಪಣೀತತರತಾಯ।
Nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagatanti ettha pana yāya saññāya bhāvato taṃ nevasaññānāsaññāyatananti vuccati, yathā paṭipannassa sā saññā hoti, taṃ tāva dassetuṃ vibhaṅge ‘‘nevasaññīnāsaññī’’ti uddharitvā ‘‘taññeva ākiñcaññāyatanaṃ santato manasikaroti saṅkhārāvasesasamāpattiṃ bhāveti, tena vuccati nevasaññīnāsaññī’’ti (vibha. 619) vuttaṃ. Tattha ‘santato manasikarotī’ti ‘santā vatāyaṃ samāpatti, yatra hi nāma natthibhāvampi ārammaṇaṃ karitvā ṭhassatī’ti evaṃ santārammaṇatāya naṃ ‘santā’ti manasikaroti. Santato ce manasikaroti, kathaṃ samatikkamo hotīti? Anāvajjitukāmatāya. So hi kiñcāpi naṃ santato manasikaroti, atha khvassa ‘ahametaṃ āvajjissāmi samāpajjissāmi adhiṭṭhahissāmi vuṭṭhahissāmi paccavekkhissāmī’ti esa ābhogo samannāhāro manasikāro na hoti. Kasmā? Ākiñcaññāyatanato nevasaññānāsaññāyatanassa santatarapaṇītataratāya.
ಯಥಾ ಹಿ ರಾಜಾ ಮಹಚ್ಚರಾಜಾನುಭಾವೇನ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧಗತೋ ನಗರವೀಥಿಯಂ ವಿಚರನ್ತೋ ದನ್ತಕಾರಾದಯೋ ಸಿಪ್ಪಿಕೇ ಏಕಂ ವತ್ಥಂ ದಳ್ಹಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಏಕೇನ ಸೀಸಂ ವೇಠೇತ್ವಾ ದನ್ತಚುಣ್ಣಾದೀಹಿ ಸಮೋಕಿಣ್ಣಗತ್ತೇ ಅನೇಕಾನಿ ದನ್ತವಿಕತಿಆದೀನಿ ಕರೋನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘ಅಹೋ ವತ ರೇ ಛೇಕಾ ಆಚರಿಯಾ, ಈದಿಸಾನಿಪಿ ನಾಮ ಸಿಪ್ಪಾನಿ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’ತಿ, ಏವಂ ತೇಸಂ ಛೇಕತಾಯ ತುಸ್ಸತಿ, ನ ಚಸ್ಸ ಏವಂ ಹೋತಿ – ‘ಅಹೋ ವತಾಹಂ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಏವರೂಪೋ ಸಿಪ್ಪಿಕೋ ಭವೇಯ್ಯ’ನ್ತಿ। ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು? ರಜ್ಜಸಿರಿಯಾ ಮಹಾನಿಸಂಸತಾಯ। ಸೋ ಸಿಪ್ಪಿಕೇ ಸಮತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾವ ಗಚ್ಛತಿ। ಏವಮೇವೇಸ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ತಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸನ್ತತೋ ಮನಸಿಕರೋತಿ, ಅಥ ಖ್ವಸ್ಸ ‘ಅಹಮೇತಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಆವಜ್ಜಿಸ್ಸಾಮಿ ಸಮಾಪಜ್ಜಿಸ್ಸಾಮಿ ಅಧಿಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮಿ ವುಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ನೇವ ಏಸ ಆಭೋಗೋ ಸಮನ್ನಾಹಾರೋ ಮನಸಿಕಾರೋ ಹೋತಿ। ಸೋ ತಂ ಸನ್ತತೋ ಮನಸಿ ಕರೋನ್ತೋ ತಂ ಪರಮಸುಖುಮಂ ಅಪ್ಪನಾಪ್ಪತ್ತಂ ಸಞ್ಞಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಯಾಯ ‘ನೇವಸಞ್ಞೀನಾಸಞ್ಞೀ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಸಙ್ಖಾರಾವಸೇಸಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಭಾವೇತೀ’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ‘ಸಙ್ಖಾರಾವಸೇಸಸಮಾಪತ್ತಿ’ನ್ತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಸುಖುಮಭಾವಪ್ಪತ್ತಸಙ್ಖಾರಂ ಚತುತ್ಥಾರುಪ್ಪಸಮಾಪತ್ತಿಂ।
Yathā hi rājā mahaccarājānubhāvena hatthikkhandhagato nagaravīthiyaṃ vicaranto dantakārādayo sippike ekaṃ vatthaṃ daḷhaṃ nivāsetvā ekena sīsaṃ veṭhetvā dantacuṇṇādīhi samokiṇṇagatte anekāni dantavikatiādīni karonte disvā ‘aho vata re chekā ācariyā, īdisānipi nāma sippāni karissantī’ti, evaṃ tesaṃ chekatāya tussati, na cassa evaṃ hoti – ‘aho vatāhaṃ rajjaṃ pahāya evarūpo sippiko bhaveyya’nti. Taṃ kissa hetu? Rajjasiriyā mahānisaṃsatāya. So sippike samatikkamitvāva gacchati. Evamevesa kiñcāpi taṃ samāpattiṃ santato manasikaroti, atha khvassa ‘ahametaṃ samāpattiṃ āvajjissāmi samāpajjissāmi adhiṭṭhahissāmi vuṭṭhahissāmi paccavekkhissāmī’ti neva esa ābhogo samannāhāro manasikāro hoti. So taṃ santato manasi karonto taṃ paramasukhumaṃ appanāppattaṃ saññaṃ pāpuṇāti, yāya ‘nevasaññīnāsaññī nāma hoti, saṅkhārāvasesasamāpattiṃ bhāvetī’ti vuccati. ‘Saṅkhārāvasesasamāpatti’nti accantasukhumabhāvappattasaṅkhāraṃ catutthāruppasamāpattiṃ.
ಇದಾನಿ ಯಂ ತಂ ಏವಂ ಅಧಿಗತಾಯ ಸಞ್ಞಾಯ ವಸೇನ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ ಅತ್ಥತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನನ್ತಿ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ, ಉಪಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ, ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರಿಸ್ಸ ವಾ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿ (ವಿಭ॰ ೬೨೦) ವುತ್ತಂ। ತೇಸು ಇಧ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ।
Idāni yaṃ taṃ evaṃ adhigatāya saññāya vasena nevasaññānāsaññāyatananti vuccati, taṃ atthato dassetuṃ ‘‘nevasaññānāsaññāyatananti nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpannassa vā, upapannassa vā, diṭṭhadhammasukhavihārissa vā cittacetasikā dhammā’’ti (vibha. 620) vuttaṃ. Tesu idha samāpannassa cittacetasikā dhammā adhippetā.
ವಚನತ್ಥೋ ಪನೇತ್ಥ – ಓಳಾರಿಕಾಯ ಸಞ್ಞಾಯ ಅಭಾವತೋ, ಸುಖುಮಾಯ ಚ ಭಾವತೋ, ನೇವಸ್ಸ ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಸಞ್ಞಾ, ನಾಸಞ್ಞಾತಿ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಂ। ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಞ್ಚ ತಂ ಮನಾಯತನಧಮ್ಮಾಯತನಪರಿಯಾಪನ್ನತ್ತಾ ಆಯತನಞ್ಚಾತಿ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ। ಅಥ ವಾ ಯಾಯಮೇತ್ಥ ಸಞ್ಞಾ, ಸಾ ಪಟುಸಞ್ಞಾಕಿಚ್ಚಂ ಕಾತುಂ ಅಸಮತ್ಥತಾಯ ನೇವಸಞ್ಞಾ , ಸಙ್ಖಾರಾವಸೇಸಸುಖುಮಭಾವೇನ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ನಾಸಞ್ಞಾತಿ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾ। ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾ ಚ ಸಾ ಸೇಸಧಮ್ಮಾನಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಆಯತನಞ್ಚಾತಿ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ।
Vacanattho panettha – oḷārikāya saññāya abhāvato, sukhumāya ca bhāvato, nevassa sasampayuttadhammassa jhānassa saññā, nāsaññāti nevasaññānāsaññaṃ. Nevasaññānāsaññañca taṃ manāyatanadhammāyatanapariyāpannattā āyatanañcāti nevasaññānāsaññāyatanaṃ. Atha vā yāyamettha saññā, sā paṭusaññākiccaṃ kātuṃ asamatthatāya nevasaññā , saṅkhārāvasesasukhumabhāvena vijjamānattā nāsaññāti nevasaññānāsaññā. Nevasaññānāsaññā ca sā sesadhammānaṃ adhiṭṭhānaṭṭhena āyatanañcāti nevasaññānāsaññāyatanaṃ.
ನ ಕೇವಲಞ್ಚೇತ್ಥ ಸಞ್ಞಾವ ಏದಿಸೀ, ಅಥ ಖೋ ವೇದನಾಪಿ ನೇವವೇದನಾ ನಾವೇದನಾ, ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ನೇವಚಿತ್ತಂ ನಾಚಿತ್ತಂ, ಫಸ್ಸೋಪಿ ನೇವಫಸ್ಸೋ ನಾಫಸ್ಸೋತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮೇಸು। ಸಞ್ಞಾಸೀಸೇನ ಪನಾಯಂ ದೇಸನಾ ಕತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಪತ್ತಮಕ್ಖನತೇಲಪ್ಪಭುತೀಹಿ ಚ ಉಪಮಾಹಿ ಏಸಮತ್ಥೋ ವಿಭಾವೇತಬ್ಬೋ – ಸಾಮಣೇರೋ ಕಿರ ತೇಲೇನ ಪತ್ತಂ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ಠಪೇಸಿ। ತಂ ಯಾಗುಪಾನಕಾಲೇ ಥೇರೋ ‘ಪತ್ತಮಾಹರಾ’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ‘ಪತ್ತೇ ತೇಲಮತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ’ತಿ ಆಹ। ತತೋ ‘ಆಹರ, ಸಾಮಣೇರ, ತೇಲಂ ನಾಳಿಂ ಪೂರೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘ನತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ, ತೇಲ’ನ್ತಿ ಆಹ। ತತ್ಥ ಯಥಾ ಅನ್ತೋವುತ್ಥತ್ತಾ ಯಾಗುಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಟ್ಠೇನ ತೇಲಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಹೋತಿ, ನಾಳಿಪೂರಣಾದೀನಂ ಅಭಾವವಸೇನ ನತ್ಥೀತಿ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಸಾಪಿ ಸಞ್ಞಾ ಪಟುಸಞ್ಞಾಕಿಚ್ಚಂ ಕಾತುಂ ಅಸಮತ್ಥತಾಯ ನೇವಸಞ್ಞಾ, ಸಙ್ಖಾರಾವಸೇಸಸುಖುಮಭಾವೇನ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ನಾಸಞ್ಞಾ ಹೋತಿ।
Na kevalañcettha saññāva edisī, atha kho vedanāpi nevavedanā nāvedanā, cittampi nevacittaṃ nācittaṃ, phassopi nevaphasso nāphassoti. Esa nayo sesasampayuttadhammesu. Saññāsīsena panāyaṃ desanā katāti veditabbā. Pattamakkhanatelappabhutīhi ca upamāhi esamattho vibhāvetabbo – sāmaṇero kira telena pattaṃ makkhetvā ṭhapesi. Taṃ yāgupānakāle thero ‘pattamāharā’ti āha. So ‘patte telamatthi, bhante’ti āha. Tato ‘āhara, sāmaṇera, telaṃ nāḷiṃ pūressāmī’ti vutte ‘natthi, bhante, tela’nti āha. Tattha yathā antovutthattā yāguyā saddhiṃ akappiyaṭṭhena telaṃ atthīti hoti, nāḷipūraṇādīnaṃ abhāvavasena natthīti hoti, evaṃ sāpi saññā paṭusaññākiccaṃ kātuṃ asamatthatāya nevasaññā, saṅkhārāvasesasukhumabhāvena vijjamānattā nāsaññā hoti.
ಕಿಮ್ಪನೇತ್ಥ ಸಞ್ಞಾಕಿಚ್ಚನ್ತಿ? ಆರಮ್ಮಣಸಞ್ಜಾನನಞ್ಚೇವ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಚ ವಿಸಯಭಾವಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಿದಾಜನನಂ। ದಹನಕಿಚ್ಚಮಿವ ಹಿ ಸುಖೋದಕೇ ತೇಜೋಧಾತು, ಸಞ್ಜಾನನಕಿಚ್ಚಮ್ಪೇಸಾ ಪಟುಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಸೇಸಸಮಾಪತ್ತೀಸು ಸಞ್ಞಾ ವಿಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ವಿಸಯಭಾವಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಿದಾಜನನಮ್ಪಿ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಅಞ್ಞೇಸು ಹಿ ಖನ್ಧೇಸು ಅಕತಾಭಿನಿವೇಸೋ ಭಿಕ್ಖು ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಕ್ಖನ್ಧೇ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಿದಂ ಪತ್ತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಅಪಿಚ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ಪಕತಿವಿಪಸ್ಸಕೋ ಪನ ಮಹಾಪಞ್ಞೋ ಸಾರಿಪುತ್ತಸದಿಸೋವ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯ। ಸೋಪಿ ‘‘ಏವಂ ಕಿರಿಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಹುತ್ವಾ ಸಮ್ಭೋನ್ತಿ, ಹುತ್ವಾ ಪಟಿವೇನ್ತೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೯೫) ಏವಂ ಕಲಾಪಸಮ್ಮಸನವಸೇನೇವ, ನೋ ಅನುಪದಧಮ್ಮವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ। ಏವಂ ಸುಖುಮತ್ತಂ ಗತಾ ಏಸಾ ಸಮಾಪತ್ತಿ।
Kimpanettha saññākiccanti? Ārammaṇasañjānanañceva vipassanāya ca visayabhāvaṃ upagantvā nibbidājananaṃ. Dahanakiccamiva hi sukhodake tejodhātu, sañjānanakiccampesā paṭuṃ kātuṃ na sakkoti. Sesasamāpattīsu saññā viya vipassanāya visayabhāvaṃ upagantvā nibbidājananampi kātuṃ na sakkoti. Aññesu hi khandhesu akatābhiniveso bhikkhu nevasaññānāsaññāyatanakkhandhe sammasitvā nibbidaṃ pattuṃ samattho nāma natthi. Apica āyasmā sāriputto, pakativipassako pana mahāpañño sāriputtasadisova sakkuṇeyya. Sopi ‘‘evaṃ kirime dhammā ahutvā sambhonti, hutvā paṭiventī’’ti (ma. ni. 3.95) evaṃ kalāpasammasanavaseneva, no anupadadhammavipassanāvasena. Evaṃ sukhumattaṃ gatā esā samāpatti.
ಯಥಾ ಚ ಪತ್ತಮಕ್ಖನತೇಲೂಪಮಾಯ ಏವಂ ಮಗ್ಗುದಕೂಪಮಾಯಪಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ವಿಭಾವೇತಬ್ಬೋ। ಮಗ್ಗಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ಕಿರ ಥೇರಸ್ಸ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸಾಮಣೇರೋ ಥೋಕಮುದಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘ಉದಕಂ, ಭನ್ತೇ, ಉಪಾಹನಾ ಓಮುಞ್ಚಥಾ’ತಿ ಆಹ। ತತೋ ಥೇರೇನ ‘ಸಚೇ ಉದಕಮತ್ಥಿ, ಆಹರ ನ್ಹಾನಸಾಟಕಂ, ನ್ಹಾಯಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘ನತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ’ತಿ ಆಹ। ತತ್ಥ ಯಥಾ ಉಪಾಹನತೇಮನಮತ್ತಟ್ಠೇನ ಉದಕಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಹೋತಿ , ನ್ಹಾನಟ್ಠೇನ ನತ್ಥೀತಿ ಹೋತಿ, ಏವಮ್ಪಿ ಸಾ ಪಟುಸಞ್ಞಾಕಿಚ್ಚಂ ಕಾತುಂ ಅಸಮತ್ಥತಾಯ ನೇವ ಸಞ್ಞಾ, ಸಙ್ಖಾರಾವಸೇಸಸುಖುಮಭಾವೇನ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ನಾಸಞ್ಞಾ ಹೋತಿ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಏತಾಹೇವ, ಅಞ್ಞಾಹಿಪಿ ಅನುರೂಪಾಹಿ ಉಪಮಾಹಿ ಏಸ ಅತ್ಥೋ ವಿಭಾವೇತಬ್ಬೋ। ಇತಿ ಇಮಾಯ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನೇ ಪವತ್ತಾಯ ಸಞ್ಞಾಯ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಭೂತಾಯ ವಾ ಸಞ್ಞಾಯ ಸಹಗತನ್ತಿ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಸಞ್ಞಾಸಹಗತಂ। ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿಆರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ।
Yathā ca pattamakkhanatelūpamāya evaṃ maggudakūpamāyapi ayamattho vibhāvetabbo. Maggapaṭipannassa kira therassa purato gacchanto sāmaṇero thokamudakaṃ disvā ‘udakaṃ, bhante, upāhanā omuñcathā’ti āha. Tato therena ‘sace udakamatthi, āhara nhānasāṭakaṃ, nhāyissāmī’ti vutte ‘natthi, bhante’ti āha. Tattha yathā upāhanatemanamattaṭṭhena udakaṃ atthīti hoti , nhānaṭṭhena natthīti hoti, evampi sā paṭusaññākiccaṃ kātuṃ asamatthatāya neva saññā, saṅkhārāvasesasukhumabhāvena vijjamānattā nāsaññā hoti. Na kevalañca etāheva, aññāhipi anurūpāhi upamāhi esa attho vibhāvetabbo. Iti imāya nevasaññānāsaññāyatane pavattāya saññāya nevasaññānāsaññāyatanabhūtāya vā saññāya sahagatanti nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ. Ākiñcaññāyatanasamāpattiārammaṇassa jhānassetaṃ adhivacanaṃ.
ಇಧ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ನಿಕನ್ತಿಪರಿಯಾದಾನದುಕ್ಖತಾಯ ದುಕ್ಖಾ ಪಟಿಪದಾ, ಪರಿಯಾದಿನ್ನನಿಕನ್ತಿಕಸ್ಸ ಅಪ್ಪನಾಪರಿವಾಸದನ್ಧತಾಯ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಾ। ವಿಪರಿಯಾಯೇನ ಸುಖಾ ಪಟಿಪದಾ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾ ಚ। ಪರಿತ್ತಕಸಿಣುಗ್ಘಾಟಿಮಾಕಾಸೇ ಪವತ್ತಿತವಿಞ್ಞಾಣಾಪಗಮಾರಮ್ಮಣಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಆರಬ್ಭ ಪವತ್ತಿತಾಯ ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣತಾ, ವಿಪರಿಯಾಯೇನ ಅಪ್ಪಮಾಣಾರಮ್ಮಣತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸೇಸಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವ।
Idha ākiñcaññāyatanasamāpattiyā nikantipariyādānadukkhatāya dukkhā paṭipadā, pariyādinnanikantikassa appanāparivāsadandhatāya dandhābhiññā. Vipariyāyena sukhā paṭipadā khippābhiññā ca. Parittakasiṇugghāṭimākāse pavattitaviññāṇāpagamārammaṇaṃ samāpattiṃ ārabbha pavattitāya parittārammaṇatā, vipariyāyena appamāṇārammaṇatā veditabbā. Sesaṃ purimasadisameva.
ಅಸದಿಸರೂಪೋ ನಾಥೋ, ಆರುಪ್ಪಂ ಯಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಆಹ।
Asadisarūpo nātho, āruppaṃ yaṃ catubbidhaṃ āha;
ತಂ ಇತಿ ಞತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ, ಪಕಿಣ್ಣಕಕಥಾಪಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ॥
Taṃ iti ñatvā tasmiṃ, pakiṇṇakakathāpi viññeyyā.
ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಹಿ –
Arūpasamāpattiyo hi –
ಆರಮ್ಮಣಾತಿಕ್ಕಮತೋ, ಚತಸ್ಸೋಪಿ ಭವನ್ತಿಮಾ।
Ārammaṇātikkamato, catassopi bhavantimā;
ಅಙ್ಗಾತಿಕ್ಕಮಮೇತಾಸಂ, ನ ಇಚ್ಛನ್ತಿ ವಿಭಾವಿನೋ॥
Aṅgātikkamametāsaṃ, na icchanti vibhāvino.
ಏತಾಸು ಹಿ ರೂಪನಿಮಿತ್ತಾತಿಕ್ಕಮತೋ ಪಠಮಾ, ಆಕಾಸಾತಿಕ್ಕಮತೋ ದುತಿಯಾ, ಆಕಾಸೇ ಪವತ್ತಿತವಿಞ್ಞಾಣಾತಿಕ್ಕಮತೋ ತತಿಯಾ, ಆಕಾಸೇ ಪವತ್ತಿತವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಅಪಗಮಾತಿಕ್ಕಮತೋ ಚತುತ್ಥಾತಿ ಸಬ್ಬಥಾ ‘ಆರಮ್ಮಣಾತಿಕ್ಕಮತೋ ಚತಸ್ಸೋಪಿ ಭವನ್ತಿಮಾ’ ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತಿಯೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅಙ್ಗಾತಿಕ್ಕಮಂ ಪನ ಏತಾಸಂ ನ ಇಚ್ಛನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ। ನ ಹಿ ರೂಪಾವಚರಸಮಾಪತ್ತೀಸು ವಿಯ ಏತಾಸು ಅಙ್ಗಾತಿಕ್ಕಮೋ ಅತ್ಥಿ। ಸಬ್ಬಾಸುಪಿ ಹಿ ಏತಾಸು ಉಪೇಕ್ಖಾ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾತಿ ದ್ವೇ ಏವ ಝಾನಙ್ಗಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ –
Etāsu hi rūpanimittātikkamato paṭhamā, ākāsātikkamato dutiyā, ākāse pavattitaviññāṇātikkamato tatiyā, ākāse pavattitaviññāṇassa apagamātikkamato catutthāti sabbathā ‘ārammaṇātikkamato catassopi bhavantimā’ arūpasamāpattiyoti veditabbā. Aṅgātikkamaṃ pana etāsaṃ na icchanti paṇḍitā. Na hi rūpāvacarasamāpattīsu viya etāsu aṅgātikkamo atthi. Sabbāsupi hi etāsu upekkhā cittekaggatāti dve eva jhānaṅgāni honti. Evaṃ santepi –
ಸುಪಣೀತತರಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪಚ್ಛಿಮಾ ಪಚ್ಛಿಮಾ ಇಧ।
Supaṇītatarā honti, pacchimā pacchimā idha;
ಉಪಮಾ ತತ್ಥ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ, ಪಾಸಾದತಲಸಾಟಿಕಾ॥
Upamā tattha viññeyyā, pāsādatalasāṭikā.
ಯಥಾ ಹಿ ಚತುಭೂಮಕಪಾಸಾದಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮತಲೇ ದಿಬ್ಬನಚ್ಚಗೀತವಾದಿತಸುರಭಿಗನ್ಧಮಾಲಾಸಾದುರಸಪಾನಭೋಜನಸಯನಚ್ಛಾದನಾದಿವಸೇನ ಪಣೀತಾ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣಾ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಾ ಅಸ್ಸು, ದುತಿಯೇ ತತೋ ಪಣೀತತರಾ, ತತಿಯೇ ತತೋ ಪಣೀತತಮಾ, ಚತುತ್ಥೇ ಸಬ್ಬಪಣೀತಾ; ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ತಾನಿ ಚತ್ತಾರಿಪಿ ಪಾಸಾದತಲಾನೇವ, ನತ್ಥಿ ನೇಸಂ ಪಾಸಾದತಲಭಾವೇನ ವಿಸೇಸೋ, ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಸಮಿದ್ಧಿವಿಸೇಸೇನ ಪನ ಹೇಟ್ಠಿಮತೋ ಹೇಟ್ಠಿಮತೋ ಉಪರಿಮಂ ಉಪರಿಮಂ ಪಣೀತತರಂ ಹೋತಿ।
Yathā hi catubhūmakapāsādassa heṭṭhimatale dibbanaccagītavāditasurabhigandhamālāsādurasapānabhojanasayanacchādanādivasena paṇītā pañca kāmaguṇā paccupaṭṭhitā assu, dutiye tato paṇītatarā, tatiye tato paṇītatamā, catutthe sabbapaṇītā; tattha kiñcāpi tāni cattāripi pāsādatalāneva, natthi nesaṃ pāsādatalabhāvena viseso, pañcakāmaguṇasamiddhivisesena pana heṭṭhimato heṭṭhimato uparimaṃ uparimaṃ paṇītataraṃ hoti.
ಯಥಾ ಚ ಏಕಾಯ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕನ್ತಿತಥೂಲಸಣ್ಹಸಣ್ಹತರಸಣ್ಹತಮಸುತ್ತಾನಂ ಚತುಪಲತಿಪಲದ್ವಿಪಲಏಕಪಲಸಾಟಿಕಾ ಅಸ್ಸು, ಆಯಾಮೇನ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಚ ಸಮಪ್ಪಮಾಣಾ; ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ತಾ ಸಾಟಿಕಾ ಚತಸ್ಸೋಪಿ ಆಯಾಮತೋ ಚ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಚ ಸಮಪ್ಪಮಾಣಾ, ನತ್ಥಿ ತಾಸಂ ಪಮಾಣತೋ ವಿಸೇಸೋ, ಸುಖಸಮ್ಫಸ್ಸಸುಖುಮಭಾವಮಹಗ್ಘಭಾವೇಹಿ ಪನ ಪುರಿಮಾಯ ಪುರಿಮಾಯ ಪಚ್ಛಿಮಾ ಪಚ್ಛಿಮಾ ಪಣೀತತರಾ ಹೋನ್ತಿ, ಏವಮೇವ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಚತೂಸುಪಿ ಏತಾಸು ಉಪೇಕ್ಖಾ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾತಿ ಏತಾನಿ ದ್ವೇಯೇವ ಅಙ್ಗಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಅಥ ಖೋ ಭಾವನಾವಿಸೇಸೇನ ತೇಸಂ ಅಙ್ಗಾನಂ ಪಣೀತಪಣೀತತರಭಾವೇನ ಸುಪಣೀತತರಾ ಹೋನ್ತಿ ಪಚ್ಛಿಮಾ ಪಚ್ಛಿಮಾ ಇಧಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಏವಂ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಪಣೀತಪಣೀತಾ ಚೇತಾ –
Yathā ca ekāya itthiyā kantitathūlasaṇhasaṇhatarasaṇhatamasuttānaṃ catupalatipaladvipalaekapalasāṭikā assu, āyāmena vitthārena ca samappamāṇā; tattha kiñcāpi tā sāṭikā catassopi āyāmato ca vitthārato ca samappamāṇā, natthi tāsaṃ pamāṇato viseso, sukhasamphassasukhumabhāvamahagghabhāvehi pana purimāya purimāya pacchimā pacchimā paṇītatarā honti, evameva kiñcāpi catūsupi etāsu upekkhā cittekaggatāti etāni dveyeva aṅgāni honti, atha kho bhāvanāvisesena tesaṃ aṅgānaṃ paṇītapaṇītatarabhāvena supaṇītatarā honti pacchimā pacchimā idhāti veditabbā. Evaṃ anupubbena paṇītapaṇītā cetā –
ಅಸುಚಿಮ್ಹಿ ಮಣ್ಡಪೇ ಲಗ್ಗೋ, ಏಕೋ ತಂ ನಿಸ್ಸಿತೋ ಪರೋ।
Asucimhi maṇḍape laggo, eko taṃ nissito paro;
ಅಞ್ಞೋ ಬಹಿ ಅನಿಸ್ಸಾಯ, ತಂ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಚಾಪರೋ॥
Añño bahi anissāya, taṃ taṃ nissāya cāparo.
ಠಿತೋ ಚತೂಹಿ ಏತೇಹಿ, ಪುರಿಸೇಹಿ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ।
Ṭhito catūhi etehi, purisehi yathākkamaṃ;
ಸಮಾನತಾಯ ಞಾತಬ್ಬಾ, ಚತಸ್ಸೋಪಿ ವಿಭಾವಿನಾ॥ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೨೯೧)।
Samānatāya ñātabbā, catassopi vibhāvinā. (visuddhi. 1.291);
ತತ್ರಾಯಮತ್ಥಯೋಜನಾ – ಅಸುಚಿಮ್ಹಿ ಕಿರ ದೇಸೇ ಏಕೋ ಮಣ್ಡಪೋ। ಅಥೇಕೋ ಪುರಿಸೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಅಸುಚಿಂ ಜಿಗುಚ್ಛಮಾನೋ ತಂ ಮಣ್ಡಪಂ ಹತ್ಥೇಹಿ ಆಲಮ್ಬಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಲಗ್ಗೋ, ಲಗ್ಗಿತೋ ವಿಯ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥಾಪರೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಮಣ್ಡಪಲಗ್ಗಂ ಪುರಿಸಂ ನಿಸ್ಸಿತೋ। ಅಥಞ್ಞೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘ಯೋ ಏಸ ಮಣ್ಡಪೇ ಲಗ್ಗೋ, ಯೋ ಚ ತಂ ನಿಸ್ಸಿತೋ, ಉಭೋಪೇತೇ ದುಟ್ಠಿತಾ; ಧುವೋ ಚ ನೇಸಂ ಮಣ್ಡಪಪಪಾತೇ ಪಾತೋ, ಹನ್ದಾಹಂ ಬಹಿಯೇವ ತಿಟ್ಠಾಮೀ’ತಿ ಸೋ ತನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ಅನಿಸ್ಸಾಯ ಬಹಿಯೇವ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥಾಪರೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಣ್ಡಪಲಗ್ಗಸ್ಸ ತನ್ನಿಸ್ಸಿತಸ್ಸ ಚ ಅಖೇಮಭಾವಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಬಹಿಠಿತಞ್ಚ ಸುಟ್ಠಿತೋತಿ ಮನ್ತ್ವಾ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಟ್ಠಾಸಿ।
Tatrāyamatthayojanā – asucimhi kira dese eko maṇḍapo. Atheko puriso āgantvā taṃ asuciṃ jigucchamāno taṃ maṇḍapaṃ hatthehi ālambitvā tattha laggo, laggito viya aṭṭhāsi. Athāparo āgantvā taṃ maṇḍapalaggaṃ purisaṃ nissito. Athañño āgantvā cintesi – ‘yo esa maṇḍape laggo, yo ca taṃ nissito, ubhopete duṭṭhitā; dhuvo ca nesaṃ maṇḍapapapāte pāto, handāhaṃ bahiyeva tiṭṭhāmī’ti so tannissitaṃ anissāya bahiyeva aṭṭhāsi. Athāparo āgantvā maṇḍapalaggassa tannissitassa ca akhemabhāvaṃ cintetvā bahiṭhitañca suṭṭhitoti mantvā taṃ nissāya aṭṭhāsi.
ತತ್ಥ ಅಸುಚಿಮ್ಹಿ ದೇಸೇ ಮಣ್ಡಪೋ ವಿಯ ಕಸಿಣುಗ್ಘಾಟಿಮಾಕಾಸಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಅಸುಚಿಜಿಗುಚ್ಛಾಯ ಮಣ್ಡಪಲಗ್ಗೋ ಪುರಿಸೋ ವಿಯ ರೂಪನಿಮಿತ್ತಜಿಗುಚ್ಛಾಯ ಆಕಾಸಾರಮ್ಮಣಂ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಂ । ಮಣ್ಡಪಲಗ್ಗಂ ಪುರಿಸಂ ನಿಸ್ಸಿತೋ ವಿಯ ಆಕಾಸಾರಮ್ಮಣಂ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಂ ಆರಬ್ಭ ಪವತ್ತಂ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಂ। ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅಖೇಮಭಾವಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅನಿಸ್ಸಾಯ ತಂ ಮಣ್ಡಪಲಗ್ಗಂ, ಬಹಿಠಿತೋ ವಿಯ, ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅಕತ್ವಾ ತದಭಾವಾರಮ್ಮಣಂ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ। ಮಣ್ಡಪಲಗ್ಗಸ್ಸ ತನ್ನಿಸ್ಸಿತಸ್ಸ ಚ ಅಖೇಮತಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಬಹಿಠಿತಞ್ಚ ‘ಸುಟ್ಠಿತೋ’ತಿ ಮನ್ತ್ವಾ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತೋ ವಿಯ ವಿಞ್ಞಾಣಾಭಾವಸಙ್ಖಾತೇ ಬಹಿಪದೇಸೇ ಠಿತಂ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ ಆರಬ್ಭ ಪವತ್ತಂ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಏವಂ ಪವತ್ತಮಾನಞ್ಚ –
Tattha asucimhi dese maṇḍapo viya kasiṇugghāṭimākāsaṃ daṭṭhabbaṃ. Asucijigucchāya maṇḍapalaggo puriso viya rūpanimittajigucchāya ākāsārammaṇaṃ ākāsānañcāyatanaṃ . Maṇḍapalaggaṃ purisaṃ nissito viya ākāsārammaṇaṃ ākāsānañcāyatanaṃ ārabbha pavattaṃ viññāṇañcāyatanaṃ. Tesaṃ dvinnampi akhemabhāvaṃ cintetvā anissāya taṃ maṇḍapalaggaṃ, bahiṭhito viya, ākāsānañcāyatanaṃ ārammaṇaṃ akatvā tadabhāvārammaṇaṃ ākiñcaññāyatanaṃ. Maṇḍapalaggassa tannissitassa ca akhemataṃ cintetvā bahiṭhitañca ‘suṭṭhito’ti mantvā taṃ nissāya ṭhito viya viññāṇābhāvasaṅkhāte bahipadese ṭhitaṃ ākiñcaññāyatanaṃ ārabbha pavattaṃ nevasaññānāsaññāyatanaṃ daṭṭhabbaṃ. Evaṃ pavattamānañca –
ಆರಮ್ಮಣಂ ಕರೋತೇವ, ಅಞ್ಞಾಭಾವೇನ ತಂ ಇದಂ।
Ārammaṇaṃ karoteva, aññābhāvena taṃ idaṃ;
ದಿಟ್ಠದೋಸಮ್ಪಿ ರಾಜಾನಂ, ವುತ್ತಿಹೇತು ಯಥಾ ಜನೋ॥ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೨೯೨)।
Diṭṭhadosampi rājānaṃ, vuttihetu yathā jano. (visuddhi. 1.292);
ಇದಞ್ಹಿ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ ‘ಆಸನ್ನವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ಅಯಂ ಸಮಾಪತ್ತೀ’ತಿ ಏವಂ ದಿಟ್ಠದೋಸಮ್ಪಿ ತಂ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕರೋತೇವ। ಯಥಾ ಕಿಂ? ‘ದಿಟ್ಠದೋಸಮ್ಪಿ ರಾಜಾನಂ ವುತ್ತಿಹೇತು ಯಥಾ ಜನೋ’। ಯಥಾ ಹಿ ಅಸಂಯತಂ ಫರುಸಕಾಯವಚೀಮನೋಸಮಾಚಾರಂ ಕಞ್ಚಿ ಸಬ್ಬದಿಸಮ್ಪತಿಂ ರಾಜಾನಂ ‘ಫರುಸಸಮಾಚಾರೋ ಅಯ’ನ್ತಿ ಏವಂ ದಿಟ್ಠದೋಸಮ್ಪಿ ಅಞ್ಞತ್ಥ ವುತ್ತಿಂ ಅಲಭಮಾನೋ ಜನೋ ವುತ್ತಿಹೇತು ನಿಸ್ಸಾಯ ವತ್ತತಿ, ಏವಂ ದಿಟ್ಠದೋಸಮ್ಪಿ ತಂ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ ಅಞ್ಞಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅಲಭಮಾನಮಿದಂ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕರೋತೇವ। ಏವಂ ಕುರುಮಾನಞ್ಚ –
Idañhi nevasaññānāsaññāyatanaṃ ‘āsannaviññāṇañcāyatanapaccatthikā ayaṃ samāpattī’ti evaṃ diṭṭhadosampi taṃ ākiñcaññāyatanaṃ aññassa ārammaṇassa abhāvā ārammaṇaṃ karoteva. Yathā kiṃ? ‘Diṭṭhadosampi rājānaṃ vuttihetu yathā jano’. Yathā hi asaṃyataṃ pharusakāyavacīmanosamācāraṃ kañci sabbadisampatiṃ rājānaṃ ‘pharusasamācāro aya’nti evaṃ diṭṭhadosampi aññattha vuttiṃ alabhamāno jano vuttihetu nissāya vattati, evaṃ diṭṭhadosampi taṃ ākiñcaññāyatanaṃ aññaṃ ārammaṇaṃ alabhamānamidaṃ nevasaññānāsaññāyatanaṃ ārammaṇaṃ karoteva. Evaṃ kurumānañca –
ಆರುಳ್ಹೋ ದೀಘನಿಸ್ಸೇಣಿಂ, ಯಥಾ ನಿಸ್ಸೇಣಿಬಾಹುಕಂ।
Āruḷho dīghanisseṇiṃ, yathā nisseṇibāhukaṃ;
ಪಬ್ಬತಗ್ಗಞ್ಚ ಆರುಳ್ಹೋ, ಯಥಾ ಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕಂ॥
Pabbataggañca āruḷho, yathā pabbatamatthakaṃ.
ಯಥಾ ವಾ ಗಿರಿಮಾರುಳ್ಹೋ, ಅತ್ತನೋಯೇವ ಜಣ್ಣುಕಂ।
Yathā vā girimāruḷho, attanoyeva jaṇṇukaṃ;
ಓಲುಬ್ಭತಿ ತಥೇವೇತಂ, ಝಾನಮೋಲುಬ್ಭ ವತ್ತತೀತಿ॥ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೨೯೩)।
Olubbhati tathevetaṃ, jhānamolubbha vattatīti. (visuddhi. 1.293);
ಅರೂಪಾವಚರಕುಸಲಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Arūpāvacarakusalakathā niṭṭhitā.