Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣਿ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ
Nevasaññānāsaññāyatanaṃ
ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਂ ਆਯਤਨਮਸ੍ਸ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਝਾਨਮ੍ਪਿ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਂ। વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਆਰਮ੍ਮਣਮ੍ਪਿ। ਏવਮੇਤਂ ਝਾਨਞ੍ਚ ਆਰਮ੍ਮਣਞ੍ਚਾਤਿ ਉਭਯਮ੍ਪਿ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਕਰਣੇਨ ਚ ਅਮਨਸਿਕਰਣੇ ਚ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾવ ਯਸ੍ਮਾ ਇਦਂ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਾਤਬ੍ਬਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਉਭਯਮ੍ਪੇਤਂ ਏਕਜ੍ਝਂ ਕਤ੍વਾ ‘ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮਾ’ਤਿ ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Ākiñcaññāyatanaṃ samatikkammāti etthāpi pubbe vuttanayeneva ākiñcaññaṃ āyatanamassa adhiṭṭhānaṭṭhenāti jhānampi ākiñcaññāyatanaṃ. Vuttanayeneva ārammaṇampi. Evametaṃ jhānañca ārammaṇañcāti ubhayampi appavattikaraṇena ca amanasikaraṇe ca samatikkamitvāva yasmā idaṃ nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja vihātabbaṃ, tasmā ubhayampetaṃ ekajjhaṃ katvā ‘ākiñcaññāyatanaṃ samatikkammā’ti idaṃ vuttanti veditabbaṃ.
ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਸਞ੍ਞਾਸਹਗਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਯਾਯ ਸਞ੍ਞਾਯ ਭਾવਤੋ ਤਂ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਯਥਾ ਪਟਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਸਾ ਸਞ੍ਞਾ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਤਾવ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વਿਭਙ੍ਗੇ ‘‘ਨੇવਸਞ੍ਞੀਨਾਸਞ੍ਞੀ’’ਤਿ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਤਞ੍ਞੇવ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਸਨ੍ਤਤੋ ਮਨਸਿਕਰੋਤਿ ਸਙ੍ਖਾਰਾવਸੇਸਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਭਾવੇਤਿ, ਤੇਨ વੁਚ੍ਚਤਿ ਨੇવਸਞ੍ਞੀਨਾਸਞ੍ਞੀ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ੬੧੯) વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ‘ਸਨ੍ਤਤੋ ਮਨਸਿਕਰੋਤੀ’ਤਿ ‘ਸਨ੍ਤਾ વਤਾਯਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿ, ਯਤ੍ਰ ਹਿ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿਭਾવਮ੍ਪਿ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਠਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਏવਂ ਸਨ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣਤਾਯ ਨਂ ‘ਸਨ੍ਤਾ’ਤਿ ਮਨਸਿਕਰੋਤਿ। ਸਨ੍ਤਤੋ ਚੇ ਮਨਸਿਕਰੋਤਿ, ਕਥਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮੋ ਹੋਤੀਤਿ? ਅਨਾવਜ੍ਜਿਤੁਕਾਮਤਾਯ। ਸੋ ਹਿ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਨਂ ਸਨ੍ਤਤੋ ਮਨਸਿਕਰੋਤਿ, ਅਥ ਖ੍વਸ੍ਸ ‘ਅਹਮੇਤਂ ਆવਜ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮਿ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮਿ ਅਧਿਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਾਮਿ વੁਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਾਮਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਏਸ ਆਭੋਗੋ ਸਮਨ੍ਨਾਹਾਰੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਤੋ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਤਰਪਣੀਤਤਰਤਾਯ।
Nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagatanti ettha pana yāya saññāya bhāvato taṃ nevasaññānāsaññāyatananti vuccati, yathā paṭipannassa sā saññā hoti, taṃ tāva dassetuṃ vibhaṅge ‘‘nevasaññīnāsaññī’’ti uddharitvā ‘‘taññeva ākiñcaññāyatanaṃ santato manasikaroti saṅkhārāvasesasamāpattiṃ bhāveti, tena vuccati nevasaññīnāsaññī’’ti (vibha. 619) vuttaṃ. Tattha ‘santato manasikarotī’ti ‘santā vatāyaṃ samāpatti, yatra hi nāma natthibhāvampi ārammaṇaṃ karitvā ṭhassatī’ti evaṃ santārammaṇatāya naṃ ‘santā’ti manasikaroti. Santato ce manasikaroti, kathaṃ samatikkamo hotīti? Anāvajjitukāmatāya. So hi kiñcāpi naṃ santato manasikaroti, atha khvassa ‘ahametaṃ āvajjissāmi samāpajjissāmi adhiṭṭhahissāmi vuṭṭhahissāmi paccavekkhissāmī’ti esa ābhogo samannāhāro manasikāro na hoti. Kasmā? Ākiñcaññāyatanato nevasaññānāsaññāyatanassa santatarapaṇītataratāya.
ਯਥਾ ਹਿ ਰਾਜਾ ਮਹਚ੍ਚਰਾਜਾਨੁਭਾવੇਨ ਹਤ੍ਥਿਕ੍ਖਨ੍ਧਗਤੋ ਨਗਰવੀਥਿਯਂ વਿਚਰਨ੍ਤੋ ਦਨ੍ਤਕਾਰਾਦਯੋ ਸਿਪ੍ਪਿਕੇ ਏਕਂ વਤ੍ਥਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਏਕੇਨ ਸੀਸਂ વੇਠੇਤ੍વਾ ਦਨ੍ਤਚੁਣ੍ਣਾਦੀਹਿ ਸਮੋਕਿਣ੍ਣਗਤ੍ਤੇ ਅਨੇਕਾਨਿ ਦਨ੍ਤવਿਕਤਿਆਦੀਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੇ ਦਿਸ੍વਾ ‘ਅਹੋ વਤ ਰੇ ਛੇਕਾ ਆਚਰਿਯਾ, ਈਦਿਸਾਨਿਪਿ ਨਾਮ ਸਿਪ੍ਪਾਨਿ ਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’ਤਿ, ਏવਂ ਤੇਸਂ ਛੇਕਤਾਯ ਤੁਸ੍ਸਤਿ, ਨ ਚਸ੍ਸ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਅਹੋ વਤਾਹਂ ਰਜ੍ਜਂ ਪਹਾਯ ਏવਰੂਪੋ ਸਿਪ੍ਪਿਕੋ ਭવੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਰਜ੍ਜਸਿਰਿਯਾ ਮਹਾਨਿਸਂਸਤਾਯ। ਸੋ ਸਿਪ੍ਪਿਕੇ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾવ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਏવਮੇવੇਸ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਤਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਸਨ੍ਤਤੋ ਮਨਸਿਕਰੋਤਿ, ਅਥ ਖ੍વਸ੍ਸ ‘ਅਹਮੇਤਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਆવਜ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮਿ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮਿ ਅਧਿਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਾਮਿ વੁਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਾਮਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਨੇવ ਏਸ ਆਭੋਗੋ ਸਮਨ੍ਨਾਹਾਰੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਤਂ ਸਨ੍ਤਤੋ ਮਨਸਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਤਂ ਪਰਮਸੁਖੁਮਂ ਅਪ੍ਪਨਾਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਸਞ੍ਞਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਯਾਯ ‘ਨੇવਸਞ੍ਞੀਨਾਸਞ੍ਞੀ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਸਙ੍ਖਾਰਾવਸੇਸਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਭਾવੇਤੀ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ‘ਸਙ੍ਖਾਰਾવਸੇਸਸਮਾਪਤ੍ਤਿ’ਨ੍ਤਿ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਸੁਖੁਮਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਰਂ ਚਤੁਤ੍ਥਾਰੁਪ੍ਪਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ।
Yathā hi rājā mahaccarājānubhāvena hatthikkhandhagato nagaravīthiyaṃ vicaranto dantakārādayo sippike ekaṃ vatthaṃ daḷhaṃ nivāsetvā ekena sīsaṃ veṭhetvā dantacuṇṇādīhi samokiṇṇagatte anekāni dantavikatiādīni karonte disvā ‘aho vata re chekā ācariyā, īdisānipi nāma sippāni karissantī’ti, evaṃ tesaṃ chekatāya tussati, na cassa evaṃ hoti – ‘aho vatāhaṃ rajjaṃ pahāya evarūpo sippiko bhaveyya’nti. Taṃ kissa hetu? Rajjasiriyā mahānisaṃsatāya. So sippike samatikkamitvāva gacchati. Evamevesa kiñcāpi taṃ samāpattiṃ santato manasikaroti, atha khvassa ‘ahametaṃ samāpattiṃ āvajjissāmi samāpajjissāmi adhiṭṭhahissāmi vuṭṭhahissāmi paccavekkhissāmī’ti neva esa ābhogo samannāhāro manasikāro hoti. So taṃ santato manasi karonto taṃ paramasukhumaṃ appanāppattaṃ saññaṃ pāpuṇāti, yāya ‘nevasaññīnāsaññī nāma hoti, saṅkhārāvasesasamāpattiṃ bhāvetī’ti vuccati. ‘Saṅkhārāvasesasamāpatti’nti accantasukhumabhāvappattasaṅkhāraṃ catutthāruppasamāpattiṃ.
ਇਦਾਨਿ ਯਂ ਤਂ ਏવਂ ਅਧਿਗਤਾਯ ਸਞ੍ਞਾਯ વਸੇਨ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਂ ਅਤ੍ਥਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਨ੍ਤਿ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਸਮਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ વਾ, ਉਪਪਨ੍ਨਸ੍ਸ વਾ, ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਸੁਖવਿਹਾਰਿਸ੍ਸ વਾ ਚਿਤ੍ਤਚੇਤਸਿਕਾ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ੬੨੦) વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਸੁ ਇਧ ਸਮਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਚੇਤਸਿਕਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ।
Idāni yaṃ taṃ evaṃ adhigatāya saññāya vasena nevasaññānāsaññāyatananti vuccati, taṃ atthato dassetuṃ ‘‘nevasaññānāsaññāyatananti nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpannassa vā, upapannassa vā, diṭṭhadhammasukhavihārissa vā cittacetasikā dhammā’’ti (vibha. 620) vuttaṃ. Tesu idha samāpannassa cittacetasikā dhammā adhippetā.
વਚਨਤ੍ਥੋ ਪਨੇਤ੍ਥ – ਓਲ਼ਾਰਿਕਾਯ ਸਞ੍ਞਾਯ ਅਭਾવਤੋ, ਸੁਖੁਮਾਯ ਚ ਭਾવਤੋ, ਨੇવਸ੍ਸ ਸਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸ ਸਞ੍ਞਾ, ਨਾਸਞ੍ਞਾਤਿ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਂ। ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਞ੍ਚ ਤਂ ਮਨਾਯਤਨਧਮ੍ਮਾਯਤਨਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਆਯਤਨਞ੍ਚਾਤਿ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ। ਅਥ વਾ ਯਾਯਮੇਤ੍ਥ ਸਞ੍ਞਾ, ਸਾ ਪਟੁਸਞ੍ਞਾਕਿਚ੍ਚਂ ਕਾਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥਤਾਯ ਨੇવਸਞ੍ਞਾ , ਸਙ੍ਖਾਰਾવਸੇਸਸੁਖੁਮਭਾવੇਨ વਿਜ੍ਜਮਾਨਤ੍ਤਾ ਨਾਸਞ੍ਞਾਤਿ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾ। ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾ ਚ ਸਾ ਸੇਸਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਟ੍ਠੇਨ ਆਯਤਨਞ੍ਚਾਤਿ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ।
Vacanattho panettha – oḷārikāya saññāya abhāvato, sukhumāya ca bhāvato, nevassa sasampayuttadhammassa jhānassa saññā, nāsaññāti nevasaññānāsaññaṃ. Nevasaññānāsaññañca taṃ manāyatanadhammāyatanapariyāpannattā āyatanañcāti nevasaññānāsaññāyatanaṃ. Atha vā yāyamettha saññā, sā paṭusaññākiccaṃ kātuṃ asamatthatāya nevasaññā , saṅkhārāvasesasukhumabhāvena vijjamānattā nāsaññāti nevasaññānāsaññā. Nevasaññānāsaññā ca sā sesadhammānaṃ adhiṭṭhānaṭṭhena āyatanañcāti nevasaññānāsaññāyatanaṃ.
ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਸਞ੍ਞਾવ ਏਦਿਸੀ, ਅਥ ਖੋ વੇਦਨਾਪਿ ਨੇવવੇਦਨਾ ਨਾવੇਦਨਾ, ਚਿਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨੇવਚਿਤ੍ਤਂ ਨਾਚਿਤ੍ਤਂ, ਫਸ੍ਸੋਪਿ ਨੇવਫਸ੍ਸੋ ਨਾਫਸ੍ਸੋਤਿ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮੇਸੁ। ਸਞ੍ਞਾਸੀਸੇਨ ਪਨਾਯਂ ਦੇਸਨਾ ਕਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਪਤ੍ਤਮਕ੍ਖਨਤੇਲਪ੍ਪਭੁਤੀਹਿ ਚ ਉਪਮਾਹਿ ਏਸਮਤ੍ਥੋ વਿਭਾવੇਤਬ੍ਬੋ – ਸਾਮਣੇਰੋ ਕਿਰ ਤੇਲੇਨ ਪਤ੍ਤਂ ਮਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਠਪੇਸਿ। ਤਂ ਯਾਗੁਪਾਨਕਾਲੇ ਥੇਰੋ ‘ਪਤ੍ਤਮਾਹਰਾ’ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ‘ਪਤ੍ਤੇ ਤੇਲਮਤ੍ਥਿ, ਭਨ੍ਤੇ’ਤਿ ਆਹ। ਤਤੋ ‘ਆਹਰ, ਸਾਮਣੇਰ, ਤੇਲਂ ਨਾਲ਼ਿਂ ਪੂਰੇਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘ਨਤ੍ਥਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤੇਲ’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ ਅਨ੍ਤੋવੁਤ੍ਥਤ੍ਤਾ ਯਾਗੁਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਕਪ੍ਪਿਯਟ੍ਠੇਨ ਤੇਲਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਹੋਤਿ, ਨਾਲ਼ਿਪੂਰਣਾਦੀਨਂ ਅਭਾવવਸੇਨ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਸਾਪਿ ਸਞ੍ਞਾ ਪਟੁਸਞ੍ਞਾਕਿਚ੍ਚਂ ਕਾਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥਤਾਯ ਨੇવਸਞ੍ਞਾ, ਸਙ੍ਖਾਰਾવਸੇਸਸੁਖੁਮਭਾવੇਨ વਿਜ੍ਜਮਾਨਤ੍ਤਾ ਨਾਸਞ੍ਞਾ ਹੋਤਿ।
Na kevalañcettha saññāva edisī, atha kho vedanāpi nevavedanā nāvedanā, cittampi nevacittaṃ nācittaṃ, phassopi nevaphasso nāphassoti. Esa nayo sesasampayuttadhammesu. Saññāsīsena panāyaṃ desanā katāti veditabbā. Pattamakkhanatelappabhutīhi ca upamāhi esamattho vibhāvetabbo – sāmaṇero kira telena pattaṃ makkhetvā ṭhapesi. Taṃ yāgupānakāle thero ‘pattamāharā’ti āha. So ‘patte telamatthi, bhante’ti āha. Tato ‘āhara, sāmaṇera, telaṃ nāḷiṃ pūressāmī’ti vutte ‘natthi, bhante, tela’nti āha. Tattha yathā antovutthattā yāguyā saddhiṃ akappiyaṭṭhena telaṃ atthīti hoti, nāḷipūraṇādīnaṃ abhāvavasena natthīti hoti, evaṃ sāpi saññā paṭusaññākiccaṃ kātuṃ asamatthatāya nevasaññā, saṅkhārāvasesasukhumabhāvena vijjamānattā nāsaññā hoti.
ਕਿਮ੍ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਞ੍ਞਾਕਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ? ਆਰਮ੍ਮਣਸਞ੍ਜਾਨਨਞ੍ਚੇવ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਚ વਿਸਯਭਾવਂ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਜਨਨਂ। ਦਹਨਕਿਚ੍ਚਮਿવ ਹਿ ਸੁਖੋਦਕੇ ਤੇਜੋਧਾਤੁ, ਸਞ੍ਜਾਨਨਕਿਚ੍ਚਮ੍ਪੇਸਾ ਪਟੁਂ ਕਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਸੇਸਸਮਾਪਤ੍ਤੀਸੁ ਸਞ੍ਞਾ વਿਯ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ વਿਸਯਭਾવਂ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਜਨਨਮ੍ਪਿ ਕਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਅਞ੍ਞੇਸੁ ਹਿ ਖਨ੍ਧੇਸੁ ਅਕਤਾਭਿਨਿવੇਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਸਮ੍ਮਸਿਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਿਦਂ ਪਤ੍ਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਅਪਿਚ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ, ਪਕਤਿવਿਪਸ੍ਸਕੋ ਪਨ ਮਹਾਪਞ੍ਞੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਸਦਿਸੋવ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯ। ਸੋਪਿ ‘‘ਏવਂ ਕਿਰਿਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਹੁਤ੍વਾ ਸਮ੍ਭੋਨ੍ਤਿ, ਹੁਤ੍વਾ ਪਟਿવੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੯੫) ਏવਂ ਕਲਾਪਸਮ੍ਮਸਨવਸੇਨੇવ, ਨੋ ਅਨੁਪਦਧਮ੍ਮવਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ। ਏવਂ ਸੁਖੁਮਤ੍ਤਂ ਗਤਾ ਏਸਾ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿ।
Kimpanettha saññākiccanti? Ārammaṇasañjānanañceva vipassanāya ca visayabhāvaṃ upagantvā nibbidājananaṃ. Dahanakiccamiva hi sukhodake tejodhātu, sañjānanakiccampesā paṭuṃ kātuṃ na sakkoti. Sesasamāpattīsu saññā viya vipassanāya visayabhāvaṃ upagantvā nibbidājananampi kātuṃ na sakkoti. Aññesu hi khandhesu akatābhiniveso bhikkhu nevasaññānāsaññāyatanakkhandhe sammasitvā nibbidaṃ pattuṃ samattho nāma natthi. Apica āyasmā sāriputto, pakativipassako pana mahāpañño sāriputtasadisova sakkuṇeyya. Sopi ‘‘evaṃ kirime dhammā ahutvā sambhonti, hutvā paṭiventī’’ti (ma. ni. 3.95) evaṃ kalāpasammasanavaseneva, no anupadadhammavipassanāvasena. Evaṃ sukhumattaṃ gatā esā samāpatti.
ਯਥਾ ਚ ਪਤ੍ਤਮਕ੍ਖਨਤੇਲੂਪਮਾਯ ਏવਂ ਮਗ੍ਗੁਦਕੂਪਮਾਯਪਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ વਿਭਾવੇਤਬ੍ਬੋ। ਮਗ੍ਗਪਟਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਕਿਰ ਥੇਰਸ੍ਸ ਪੁਰਤੋ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਸਾਮਣੇਰੋ ਥੋਕਮੁਦਕਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘ਉਦਕਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪਾਹਨਾ ਓਮੁਞ੍ਚਥਾ’ਤਿ ਆਹ। ਤਤੋ ਥੇਰੇਨ ‘ਸਚੇ ਉਦਕਮਤ੍ਥਿ, ਆਹਰ ਨ੍ਹਾਨਸਾਟਕਂ, ਨ੍ਹਾਯਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘ਨਤ੍ਥਿ, ਭਨ੍ਤੇ’ਤਿ ਆਹ। ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ ਉਪਾਹਨਤੇਮਨਮਤ੍ਤਟ੍ਠੇਨ ਉਦਕਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਹੋਤਿ , ਨ੍ਹਾਨਟ੍ਠੇਨ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਹੋਤਿ, ਏવਮ੍ਪਿ ਸਾ ਪਟੁਸਞ੍ਞਾਕਿਚ੍ਚਂ ਕਾਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥਤਾਯ ਨੇવ ਸਞ੍ਞਾ, ਸਙ੍ਖਾਰਾવਸੇਸਸੁਖੁਮਭਾવੇਨ વਿਜ੍ਜਮਾਨਤ੍ਤਾ ਨਾਸਞ੍ਞਾ ਹੋਤਿ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਏਤਾਹੇવ, ਅਞ੍ਞਾਹਿਪਿ ਅਨੁਰੂਪਾਹਿ ਉਪਮਾਹਿ ਏਸ ਅਤ੍ਥੋ વਿਭਾવੇਤਬ੍ਬੋ। ਇਤਿ ਇਮਾਯ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨੇ ਪવਤ੍ਤਾਯ ਸਞ੍ਞਾਯ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਭੂਤਾਯ વਾ ਸਞ੍ਞਾਯ ਸਹਗਤਨ੍ਤਿ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਸਞ੍ਞਾਸਹਗਤਂ। ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਆਰਮ੍ਮਣਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ।
Yathā ca pattamakkhanatelūpamāya evaṃ maggudakūpamāyapi ayamattho vibhāvetabbo. Maggapaṭipannassa kira therassa purato gacchanto sāmaṇero thokamudakaṃ disvā ‘udakaṃ, bhante, upāhanā omuñcathā’ti āha. Tato therena ‘sace udakamatthi, āhara nhānasāṭakaṃ, nhāyissāmī’ti vutte ‘natthi, bhante’ti āha. Tattha yathā upāhanatemanamattaṭṭhena udakaṃ atthīti hoti , nhānaṭṭhena natthīti hoti, evampi sā paṭusaññākiccaṃ kātuṃ asamatthatāya neva saññā, saṅkhārāvasesasukhumabhāvena vijjamānattā nāsaññā hoti. Na kevalañca etāheva, aññāhipi anurūpāhi upamāhi esa attho vibhāvetabbo. Iti imāya nevasaññānāsaññāyatane pavattāya saññāya nevasaññānāsaññāyatanabhūtāya vā saññāya sahagatanti nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ. Ākiñcaññāyatanasamāpattiārammaṇassa jhānassetaṃ adhivacanaṃ.
ਇਧ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਨਿਕਨ੍ਤਿਪਰਿਯਾਦਾਨਦੁਕ੍ਖਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਾ ਪਟਿਪਦਾ, ਪਰਿਯਾਦਿਨ੍ਨਨਿਕਨ੍ਤਿਕਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਨਾਪਰਿવਾਸਦਨ੍ਧਤਾਯ ਦਨ੍ਧਾਭਿਞ੍ਞਾ। વਿਪਰਿਯਾਯੇਨ ਸੁਖਾ ਪਟਿਪਦਾ ਖਿਪ੍ਪਾਭਿਞ੍ਞਾ ਚ। ਪਰਿਤ੍ਤਕਸਿਣੁਗ੍ਘਾਟਿਮਾਕਾਸੇ ਪવਤ੍ਤਿਤવਿਞ੍ਞਾਣਾਪਗਮਾਰਮ੍ਮਣਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਆਰਬ੍ਭ ਪવਤ੍ਤਿਤਾਯ ਪਰਿਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣਤਾ, વਿਪਰਿਯਾਯੇਨ ਅਪ੍ਪਮਾਣਾਰਮ੍ਮਣਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸੇਸਂ ਪੁਰਿਮਸਦਿਸਮੇવ।
Idha ākiñcaññāyatanasamāpattiyā nikantipariyādānadukkhatāya dukkhā paṭipadā, pariyādinnanikantikassa appanāparivāsadandhatāya dandhābhiññā. Vipariyāyena sukhā paṭipadā khippābhiññā ca. Parittakasiṇugghāṭimākāse pavattitaviññāṇāpagamārammaṇaṃ samāpattiṃ ārabbha pavattitāya parittārammaṇatā, vipariyāyena appamāṇārammaṇatā veditabbā. Sesaṃ purimasadisameva.
ਅਸਦਿਸਰੂਪੋ ਨਾਥੋ, ਆਰੁਪ੍ਪਂ ਯਂ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ ਆਹ।
Asadisarūpo nātho, āruppaṃ yaṃ catubbidhaṃ āha;
ਤਂ ਇਤਿ ਞਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ, ਪਕਿਣ੍ਣਕਕਥਾਪਿ વਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ॥
Taṃ iti ñatvā tasmiṃ, pakiṇṇakakathāpi viññeyyā.
ਅਰੂਪਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਹਿ –
Arūpasamāpattiyo hi –
ਆਰਮ੍ਮਣਾਤਿਕ੍ਕਮਤੋ, ਚਤਸ੍ਸੋਪਿ ਭવਨ੍ਤਿਮਾ।
Ārammaṇātikkamato, catassopi bhavantimā;
ਅਙ੍ਗਾਤਿਕ੍ਕਮਮੇਤਾਸਂ, ਨ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ વਿਭਾવਿਨੋ॥
Aṅgātikkamametāsaṃ, na icchanti vibhāvino.
ਏਤਾਸੁ ਹਿ ਰੂਪਨਿਮਿਤ੍ਤਾਤਿਕ੍ਕਮਤੋ ਪਠਮਾ, ਆਕਾਸਾਤਿਕ੍ਕਮਤੋ ਦੁਤਿਯਾ, ਆਕਾਸੇ ਪવਤ੍ਤਿਤવਿਞ੍ਞਾਣਾਤਿਕ੍ਕਮਤੋ ਤਤਿਯਾ, ਆਕਾਸੇ ਪવਤ੍ਤਿਤવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਅਪਗਮਾਤਿਕ੍ਕਮਤੋ ਚਤੁਤ੍ਥਾਤਿ ਸਬ੍ਬਥਾ ‘ਆਰਮ੍ਮਣਾਤਿਕ੍ਕਮਤੋ ਚਤਸ੍ਸੋਪਿ ਭવਨ੍ਤਿਮਾ’ ਅਰੂਪਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਅਙ੍ਗਾਤਿਕ੍ਕਮਂ ਪਨ ਏਤਾਸਂ ਨ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਪਣ੍ਡਿਤਾ। ਨ ਹਿ ਰੂਪਾવਚਰਸਮਾਪਤ੍ਤੀਸੁ વਿਯ ਏਤਾਸੁ ਅਙ੍ਗਾਤਿਕ੍ਕਮੋ ਅਤ੍ਥਿ। ਸਬ੍ਬਾਸੁਪਿ ਹਿ ਏਤਾਸੁ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਚਿਤ੍ਤੇਕਗ੍ਗਤਾਤਿ ਦ੍વੇ ਏવ ਝਾਨਙ੍ਗਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ –
Etāsu hi rūpanimittātikkamato paṭhamā, ākāsātikkamato dutiyā, ākāse pavattitaviññāṇātikkamato tatiyā, ākāse pavattitaviññāṇassa apagamātikkamato catutthāti sabbathā ‘ārammaṇātikkamato catassopi bhavantimā’ arūpasamāpattiyoti veditabbā. Aṅgātikkamaṃ pana etāsaṃ na icchanti paṇḍitā. Na hi rūpāvacarasamāpattīsu viya etāsu aṅgātikkamo atthi. Sabbāsupi hi etāsu upekkhā cittekaggatāti dve eva jhānaṅgāni honti. Evaṃ santepi –
ਸੁਪਣੀਤਤਰਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਪਚ੍ਛਿਮਾ ਪਚ੍ਛਿਮਾ ਇਧ।
Supaṇītatarā honti, pacchimā pacchimā idha;
ਉਪਮਾ ਤਤ੍ਥ વਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ, ਪਾਸਾਦਤਲਸਾਟਿਕਾ॥
Upamā tattha viññeyyā, pāsādatalasāṭikā.
ਯਥਾ ਹਿ ਚਤੁਭੂਮਕਪਾਸਾਦਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਿਮਤਲੇ ਦਿਬ੍ਬਨਚ੍ਚਗੀਤવਾਦਿਤਸੁਰਭਿਗਨ੍ਧਮਾਲਾਸਾਦੁਰਸਪਾਨਭੋਜਨਸਯਨਚ੍ਛਾਦਨਾਦਿવਸੇਨ ਪਣੀਤਾ ਪਞ੍ਚ ਕਾਮਗੁਣਾ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤਾ ਅਸ੍ਸੁ, ਦੁਤਿਯੇ ਤਤੋ ਪਣੀਤਤਰਾ, ਤਤਿਯੇ ਤਤੋ ਪਣੀਤਤਮਾ, ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਸਬ੍ਬਪਣੀਤਾ; ਤਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਤਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿਪਿ ਪਾਸਾਦਤਲਾਨੇવ, ਨਤ੍ਥਿ ਨੇਸਂ ਪਾਸਾਦਤਲਭਾવੇਨ વਿਸੇਸੋ, ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣਸਮਿਦ੍ਧਿવਿਸੇਸੇਨ ਪਨ ਹੇਟ੍ਠਿਮਤੋ ਹੇਟ੍ਠਿਮਤੋ ਉਪਰਿਮਂ ਉਪਰਿਮਂ ਪਣੀਤਤਰਂ ਹੋਤਿ।
Yathā hi catubhūmakapāsādassa heṭṭhimatale dibbanaccagītavāditasurabhigandhamālāsādurasapānabhojanasayanacchādanādivasena paṇītā pañca kāmaguṇā paccupaṭṭhitā assu, dutiye tato paṇītatarā, tatiye tato paṇītatamā, catutthe sabbapaṇītā; tattha kiñcāpi tāni cattāripi pāsādatalāneva, natthi nesaṃ pāsādatalabhāvena viseso, pañcakāmaguṇasamiddhivisesena pana heṭṭhimato heṭṭhimato uparimaṃ uparimaṃ paṇītataraṃ hoti.
ਯਥਾ ਚ ਏਕਾਯ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਕਨ੍ਤਿਤਥੂਲਸਣ੍ਹਸਣ੍ਹਤਰਸਣ੍ਹਤਮਸੁਤ੍ਤਾਨਂ ਚਤੁਪਲਤਿਪਲਦ੍વਿਪਲਏਕਪਲਸਾਟਿਕਾ ਅਸ੍ਸੁ, ਆਯਾਮੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਚ ਸਮਪ੍ਪਮਾਣਾ; ਤਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਤਾ ਸਾਟਿਕਾ ਚਤਸ੍ਸੋਪਿ ਆਯਾਮਤੋ ਚ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਚ ਸਮਪ੍ਪਮਾਣਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਤਾਸਂ ਪਮਾਣਤੋ વਿਸੇਸੋ, ਸੁਖਸਮ੍ਫਸ੍ਸਸੁਖੁਮਭਾવਮਹਗ੍ਘਭਾવੇਹਿ ਪਨ ਪੁਰਿਮਾਯ ਪੁਰਿਮਾਯ ਪਚ੍ਛਿਮਾ ਪਚ੍ਛਿਮਾ ਪਣੀਤਤਰਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਏવਮੇવ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਚਤੂਸੁਪਿ ਏਤਾਸੁ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਚਿਤ੍ਤੇਕਗ੍ਗਤਾਤਿ ਏਤਾਨਿ ਦ੍વੇਯੇવ ਅਙ੍ਗਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਭਾવਨਾવਿਸੇਸੇਨ ਤੇਸਂ ਅਙ੍ਗਾਨਂ ਪਣੀਤਪਣੀਤਤਰਭਾવੇਨ ਸੁਪਣੀਤਤਰਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਛਿਮਾ ਪਚ੍ਛਿਮਾ ਇਧਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਏવਂ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਪਣੀਤਪਣੀਤਾ ਚੇਤਾ –
Yathā ca ekāya itthiyā kantitathūlasaṇhasaṇhatarasaṇhatamasuttānaṃ catupalatipaladvipalaekapalasāṭikā assu, āyāmena vitthārena ca samappamāṇā; tattha kiñcāpi tā sāṭikā catassopi āyāmato ca vitthārato ca samappamāṇā, natthi tāsaṃ pamāṇato viseso, sukhasamphassasukhumabhāvamahagghabhāvehi pana purimāya purimāya pacchimā pacchimā paṇītatarā honti, evameva kiñcāpi catūsupi etāsu upekkhā cittekaggatāti etāni dveyeva aṅgāni honti, atha kho bhāvanāvisesena tesaṃ aṅgānaṃ paṇītapaṇītatarabhāvena supaṇītatarā honti pacchimā pacchimā idhāti veditabbā. Evaṃ anupubbena paṇītapaṇītā cetā –
ਅਸੁਚਿਮ੍ਹਿ ਮਣ੍ਡਪੇ ਲਗ੍ਗੋ, ਏਕੋ ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਿਤੋ ਪਰੋ।
Asucimhi maṇḍape laggo, eko taṃ nissito paro;
ਅਞ੍ਞੋ ਬਹਿ ਅਨਿਸ੍ਸਾਯ, ਤਂ ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਚਾਪਰੋ॥
Añño bahi anissāya, taṃ taṃ nissāya cāparo.
ਠਿਤੋ ਚਤੂਹਿ ਏਤੇਹਿ, ਪੁਰਿਸੇਹਿ ਯਥਾਕ੍ਕਮਂ।
Ṭhito catūhi etehi, purisehi yathākkamaṃ;
ਸਮਾਨਤਾਯ ਞਾਤਬ੍ਬਾ, ਚਤਸ੍ਸੋਪਿ વਿਭਾવਿਨਾ॥ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੨੯੧)।
Samānatāya ñātabbā, catassopi vibhāvinā. (visuddhi. 1.291);
ਤਤ੍ਰਾਯਮਤ੍ਥਯੋਜਨਾ – ਅਸੁਚਿਮ੍ਹਿ ਕਿਰ ਦੇਸੇ ਏਕੋ ਮਣ੍ਡਪੋ। ਅਥੇਕੋ ਪੁਰਿਸੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਂ ਅਸੁਚਿਂ ਜਿਗੁਚ੍ਛਮਾਨੋ ਤਂ ਮਣ੍ਡਪਂ ਹਤ੍ਥੇਹਿ ਆਲਮ੍ਬਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਲਗ੍ਗੋ, ਲਗ੍ਗਿਤੋ વਿਯ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਅਥਾਪਰੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਂ ਮਣ੍ਡਪਲਗ੍ਗਂ ਪੁਰਿਸਂ ਨਿਸ੍ਸਿਤੋ। ਅਥਞ੍ਞੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘ਯੋ ਏਸ ਮਣ੍ਡਪੇ ਲਗ੍ਗੋ, ਯੋ ਚ ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਿਤੋ, ਉਭੋਪੇਤੇ ਦੁਟ੍ਠਿਤਾ; ਧੁવੋ ਚ ਨੇਸਂ ਮਣ੍ਡਪਪਪਾਤੇ ਪਾਤੋ, ਹਨ੍ਦਾਹਂ ਬਹਿਯੇવ ਤਿਟ੍ਠਾਮੀ’ਤਿ ਸੋ ਤਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਅਨਿਸ੍ਸਾਯ ਬਹਿਯੇવ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਅਥਾਪਰੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਣ੍ਡਪਲਗ੍ਗਸ੍ਸ ਤਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਸ੍ਸ ਚ ਅਖੇਮਭਾવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਬਹਿਠਿਤਞ੍ਚ ਸੁਟ੍ਠਿਤੋਤਿ ਮਨ੍ਤ੍વਾ ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਟ੍ਠਾਸਿ।
Tatrāyamatthayojanā – asucimhi kira dese eko maṇḍapo. Atheko puriso āgantvā taṃ asuciṃ jigucchamāno taṃ maṇḍapaṃ hatthehi ālambitvā tattha laggo, laggito viya aṭṭhāsi. Athāparo āgantvā taṃ maṇḍapalaggaṃ purisaṃ nissito. Athañño āgantvā cintesi – ‘yo esa maṇḍape laggo, yo ca taṃ nissito, ubhopete duṭṭhitā; dhuvo ca nesaṃ maṇḍapapapāte pāto, handāhaṃ bahiyeva tiṭṭhāmī’ti so tannissitaṃ anissāya bahiyeva aṭṭhāsi. Athāparo āgantvā maṇḍapalaggassa tannissitassa ca akhemabhāvaṃ cintetvā bahiṭhitañca suṭṭhitoti mantvā taṃ nissāya aṭṭhāsi.
ਤਤ੍ਥ ਅਸੁਚਿਮ੍ਹਿ ਦੇਸੇ ਮਣ੍ਡਪੋ વਿਯ ਕਸਿਣੁਗ੍ਘਾਟਿਮਾਕਾਸਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਅਸੁਚਿਜਿਗੁਚ੍ਛਾਯ ਮਣ੍ਡਪਲਗ੍ਗੋ ਪੁਰਿਸੋ વਿਯ ਰੂਪਨਿਮਿਤ੍ਤਜਿਗੁਚ੍ਛਾਯ ਆਕਾਸਾਰਮ੍ਮਣਂ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਂ । ਮਣ੍ਡਪਲਗ੍ਗਂ ਪੁਰਿਸਂ ਨਿਸ੍ਸਿਤੋ વਿਯ ਆਕਾਸਾਰਮ੍ਮਣਂ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਆਰਬ੍ਭ ਪવਤ੍ਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਂ। ਤੇਸਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਅਖੇਮਭਾવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਨਿਸ੍ਸਾਯ ਤਂ ਮਣ੍ਡਪਲਗ੍ਗਂ, ਬਹਿਠਿਤੋ વਿਯ, ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਅਕਤ੍વਾ ਤਦਭਾવਾਰਮ੍ਮਣਂ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਂ। ਮਣ੍ਡਪਲਗ੍ਗਸ੍ਸ ਤਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਸ੍ਸ ਚ ਅਖੇਮਤਂ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਬਹਿਠਿਤਞ੍ਚ ‘ਸੁਟ੍ਠਿਤੋ’ਤਿ ਮਨ੍ਤ੍વਾ ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਠਿਤੋ વਿਯ વਿਞ੍ਞਾਣਾਭਾવਸਙ੍ਖਾਤੇ ਬਹਿਪਦੇਸੇ ਠਿਤਂ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਆਰਬ੍ਭ ਪવਤ੍ਤਂ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਏવਂ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਞ੍ਚ –
Tattha asucimhi dese maṇḍapo viya kasiṇugghāṭimākāsaṃ daṭṭhabbaṃ. Asucijigucchāya maṇḍapalaggo puriso viya rūpanimittajigucchāya ākāsārammaṇaṃ ākāsānañcāyatanaṃ . Maṇḍapalaggaṃ purisaṃ nissito viya ākāsārammaṇaṃ ākāsānañcāyatanaṃ ārabbha pavattaṃ viññāṇañcāyatanaṃ. Tesaṃ dvinnampi akhemabhāvaṃ cintetvā anissāya taṃ maṇḍapalaggaṃ, bahiṭhito viya, ākāsānañcāyatanaṃ ārammaṇaṃ akatvā tadabhāvārammaṇaṃ ākiñcaññāyatanaṃ. Maṇḍapalaggassa tannissitassa ca akhemataṃ cintetvā bahiṭhitañca ‘suṭṭhito’ti mantvā taṃ nissāya ṭhito viya viññāṇābhāvasaṅkhāte bahipadese ṭhitaṃ ākiñcaññāyatanaṃ ārabbha pavattaṃ nevasaññānāsaññāyatanaṃ daṭṭhabbaṃ. Evaṃ pavattamānañca –
ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਰੋਤੇવ, ਅਞ੍ਞਾਭਾવੇਨ ਤਂ ਇਦਂ।
Ārammaṇaṃ karoteva, aññābhāvena taṃ idaṃ;
ਦਿਟ੍ਠਦੋਸਮ੍ਪਿ ਰਾਜਾਨਂ, વੁਤ੍ਤਿਹੇਤੁ ਯਥਾ ਜਨੋ॥ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੨੯੨)।
Diṭṭhadosampi rājānaṃ, vuttihetu yathā jano. (visuddhi. 1.292);
ਇਦਞ੍ਹਿ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ‘ਆਸਨ੍ਨવਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾ ਅਯਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤੀ’ਤਿ ਏવਂ ਦਿਟ੍ਠਦੋਸਮ੍ਪਿ ਤਂ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਸ੍ਸ ਅਭਾવਾ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਰੋਤੇવ। ਯਥਾ ਕਿਂ? ‘ਦਿਟ੍ਠਦੋਸਮ੍ਪਿ ਰਾਜਾਨਂ વੁਤ੍ਤਿਹੇਤੁ ਯਥਾ ਜਨੋ’। ਯਥਾ ਹਿ ਅਸਂਯਤਂ ਫਰੁਸਕਾਯવਚੀਮਨੋਸਮਾਚਾਰਂ ਕਞ੍ਚਿ ਸਬ੍ਬਦਿਸਮ੍ਪਤਿਂ ਰਾਜਾਨਂ ‘ਫਰੁਸਸਮਾਚਾਰੋ ਅਯ’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਦਿਟ੍ਠਦੋਸਮ੍ਪਿ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਿਂ ਅਲਭਮਾਨੋ ਜਨੋ વੁਤ੍ਤਿਹੇਤੁ ਨਿਸ੍ਸਾਯ વਤ੍ਤਤਿ, ਏવਂ ਦਿਟ੍ਠਦੋਸਮ੍ਪਿ ਤਂ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਅਞ੍ਞਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਅਲਭਮਾਨਮਿਦਂ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਰੋਤੇવ। ਏવਂ ਕੁਰੁਮਾਨਞ੍ਚ –
Idañhi nevasaññānāsaññāyatanaṃ ‘āsannaviññāṇañcāyatanapaccatthikā ayaṃ samāpattī’ti evaṃ diṭṭhadosampi taṃ ākiñcaññāyatanaṃ aññassa ārammaṇassa abhāvā ārammaṇaṃ karoteva. Yathā kiṃ? ‘Diṭṭhadosampi rājānaṃ vuttihetu yathā jano’. Yathā hi asaṃyataṃ pharusakāyavacīmanosamācāraṃ kañci sabbadisampatiṃ rājānaṃ ‘pharusasamācāro aya’nti evaṃ diṭṭhadosampi aññattha vuttiṃ alabhamāno jano vuttihetu nissāya vattati, evaṃ diṭṭhadosampi taṃ ākiñcaññāyatanaṃ aññaṃ ārammaṇaṃ alabhamānamidaṃ nevasaññānāsaññāyatanaṃ ārammaṇaṃ karoteva. Evaṃ kurumānañca –
ਆਰੁਲ਼੍ਹੋ ਦੀਘਨਿਸ੍ਸੇਣਿਂ, ਯਥਾ ਨਿਸ੍ਸੇਣਿਬਾਹੁਕਂ।
Āruḷho dīghanisseṇiṃ, yathā nisseṇibāhukaṃ;
ਪਬ੍ਬਤਗ੍ਗਞ੍ਚ ਆਰੁਲ਼੍ਹੋ, ਯਥਾ ਪਬ੍ਬਤਮਤ੍ਥਕਂ॥
Pabbataggañca āruḷho, yathā pabbatamatthakaṃ.
ਯਥਾ વਾ ਗਿਰਿਮਾਰੁਲ਼੍ਹੋ, ਅਤ੍ਤਨੋਯੇવ ਜਣ੍ਣੁਕਂ।
Yathā vā girimāruḷho, attanoyeva jaṇṇukaṃ;
ਓਲੁਬ੍ਭਤਿ ਤਥੇવੇਤਂ, ਝਾਨਮੋਲੁਬ੍ਭ વਤ੍ਤਤੀਤਿ॥ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੨੯੩)।
Olubbhati tathevetaṃ, jhānamolubbha vattatīti. (visuddhi. 1.293);
ਅਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਕਥਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Arūpāvacarakusalakathā niṭṭhitā.