Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ധമ്മസങ്ഗണി-അട്ഠകഥാ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā

    നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനം

    Nevasaññānāsaññāyatanaṃ

    ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം സമതിക്കമ്മാതി ഏത്ഥാപി പുബ്ബേ വുത്തനയേനേവ ആകിഞ്ചഞ്ഞം ആയതനമസ്സ അധിട്ഠാനട്ഠേനാതി ഝാനമ്പി ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം. വുത്തനയേനേവ ആരമ്മണമ്പി. ഏവമേതം ഝാനഞ്ച ആരമ്മണഞ്ചാതി ഉഭയമ്പി അപ്പവത്തികരണേന ച അമനസികരണേ ച സമതിക്കമിത്വാവ യസ്മാ ഇദം നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹാതബ്ബം, തസ്മാ ഉഭയമ്പേതം ഏകജ്ഝം കത്വാ ‘ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം സമതിക്കമ്മാ’തി ഇദം വുത്തന്തി വേദിതബ്ബം.

    Ākiñcaññāyatanaṃ samatikkammāti etthāpi pubbe vuttanayeneva ākiñcaññaṃ āyatanamassa adhiṭṭhānaṭṭhenāti jhānampi ākiñcaññāyatanaṃ. Vuttanayeneva ārammaṇampi. Evametaṃ jhānañca ārammaṇañcāti ubhayampi appavattikaraṇena ca amanasikaraṇe ca samatikkamitvāva yasmā idaṃ nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja vihātabbaṃ, tasmā ubhayampetaṃ ekajjhaṃ katvā ‘ākiñcaññāyatanaṃ samatikkammā’ti idaṃ vuttanti veditabbaṃ.

    നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനസഞ്ഞാസഹഗതന്തി ഏത്ഥ പന യായ സഞ്ഞായ ഭാവതോ തം നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനന്തി വുച്ചതി, യഥാ പടിപന്നസ്സ സാ സഞ്ഞാ ഹോതി, തം താവ ദസ്സേതും വിഭങ്ഗേ ‘‘നേവസഞ്ഞീനാസഞ്ഞീ’’തി ഉദ്ധരിത്വാ ‘‘തഞ്ഞേവ ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം സന്തതോ മനസികരോതി സങ്ഖാരാവസേസസമാപത്തിം ഭാവേതി, തേന വുച്ചതി നേവസഞ്ഞീനാസഞ്ഞീ’’തി (വിഭ॰ ൬൧൯) വുത്തം. തത്ഥ ‘സന്തതോ മനസികരോതീ’തി ‘സന്താ വതായം സമാപത്തി, യത്ര ഹി നാമ നത്ഥിഭാവമ്പി ആരമ്മണം കരിത്വാ ഠസ്സതീ’തി ഏവം സന്താരമ്മണതായ നം ‘സന്താ’തി മനസികരോതി. സന്തതോ ചേ മനസികരോതി, കഥം സമതിക്കമോ ഹോതീതി? അനാവജ്ജിതുകാമതായ. സോ ഹി കിഞ്ചാപി നം സന്തതോ മനസികരോതി, അഥ ഖ്വസ്സ ‘അഹമേതം ആവജ്ജിസ്സാമി സമാപജ്ജിസ്സാമി അധിട്ഠഹിസ്സാമി വുട്ഠഹിസ്സാമി പച്ചവേക്ഖിസ്സാമീ’തി ഏസ ആഭോഗോ സമന്നാഹാരോ മനസികാരോ ന ഹോതി. കസ്മാ? ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനതോ നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനസ്സ സന്തതരപണീതതരതായ.

    Nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagatanti ettha pana yāya saññāya bhāvato taṃ nevasaññānāsaññāyatananti vuccati, yathā paṭipannassa sā saññā hoti, taṃ tāva dassetuṃ vibhaṅge ‘‘nevasaññīnāsaññī’’ti uddharitvā ‘‘taññeva ākiñcaññāyatanaṃ santato manasikaroti saṅkhārāvasesasamāpattiṃ bhāveti, tena vuccati nevasaññīnāsaññī’’ti (vibha. 619) vuttaṃ. Tattha ‘santato manasikarotī’ti ‘santā vatāyaṃ samāpatti, yatra hi nāma natthibhāvampi ārammaṇaṃ karitvā ṭhassatī’ti evaṃ santārammaṇatāya naṃ ‘santā’ti manasikaroti. Santato ce manasikaroti, kathaṃ samatikkamo hotīti? Anāvajjitukāmatāya. So hi kiñcāpi naṃ santato manasikaroti, atha khvassa ‘ahametaṃ āvajjissāmi samāpajjissāmi adhiṭṭhahissāmi vuṭṭhahissāmi paccavekkhissāmī’ti esa ābhogo samannāhāro manasikāro na hoti. Kasmā? Ākiñcaññāyatanato nevasaññānāsaññāyatanassa santatarapaṇītataratāya.

    യഥാ ഹി രാജാ മഹച്ചരാജാനുഭാവേന ഹത്ഥിക്ഖന്ധഗതോ നഗരവീഥിയം വിചരന്തോ ദന്തകാരാദയോ സിപ്പികേ ഏകം വത്ഥം ദള്ഹം നിവാസേത്വാ ഏകേന സീസം വേഠേത്വാ ദന്തചുണ്ണാദീഹി സമോകിണ്ണഗത്തേ അനേകാനി ദന്തവികതിആദീനി കരോന്തേ ദിസ്വാ ‘അഹോ വത രേ ഛേകാ ആചരിയാ, ഈദിസാനിപി നാമ സിപ്പാനി കരിസ്സന്തീ’തി, ഏവം തേസം ഛേകതായ തുസ്സതി, ന ചസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘അഹോ വതാഹം രജ്ജം പഹായ ഏവരൂപോ സിപ്പികോ ഭവേയ്യ’ന്തി. തം കിസ്സ ഹേതു? രജ്ജസിരിയാ മഹാനിസംസതായ. സോ സിപ്പികേ സമതിക്കമിത്വാവ ഗച്ഛതി. ഏവമേവേസ കിഞ്ചാപി തം സമാപത്തിം സന്തതോ മനസികരോതി, അഥ ഖ്വസ്സ ‘അഹമേതം സമാപത്തിം ആവജ്ജിസ്സാമി സമാപജ്ജിസ്സാമി അധിട്ഠഹിസ്സാമി വുട്ഠഹിസ്സാമി പച്ചവേക്ഖിസ്സാമീ’തി നേവ ഏസ ആഭോഗോ സമന്നാഹാരോ മനസികാരോ ഹോതി. സോ തം സന്തതോ മനസി കരോന്തോ തം പരമസുഖുമം അപ്പനാപ്പത്തം സഞ്ഞം പാപുണാതി, യായ ‘നേവസഞ്ഞീനാസഞ്ഞീ നാമ ഹോതി, സങ്ഖാരാവസേസസമാപത്തിം ഭാവേതീ’തി വുച്ചതി. ‘സങ്ഖാരാവസേസസമാപത്തി’ന്തി അച്ചന്തസുഖുമഭാവപ്പത്തസങ്ഖാരം ചതുത്ഥാരുപ്പസമാപത്തിം.

    Yathā hi rājā mahaccarājānubhāvena hatthikkhandhagato nagaravīthiyaṃ vicaranto dantakārādayo sippike ekaṃ vatthaṃ daḷhaṃ nivāsetvā ekena sīsaṃ veṭhetvā dantacuṇṇādīhi samokiṇṇagatte anekāni dantavikatiādīni karonte disvā ‘aho vata re chekā ācariyā, īdisānipi nāma sippāni karissantī’ti, evaṃ tesaṃ chekatāya tussati, na cassa evaṃ hoti – ‘aho vatāhaṃ rajjaṃ pahāya evarūpo sippiko bhaveyya’nti. Taṃ kissa hetu? Rajjasiriyā mahānisaṃsatāya. So sippike samatikkamitvāva gacchati. Evamevesa kiñcāpi taṃ samāpattiṃ santato manasikaroti, atha khvassa ‘ahametaṃ samāpattiṃ āvajjissāmi samāpajjissāmi adhiṭṭhahissāmi vuṭṭhahissāmi paccavekkhissāmī’ti neva esa ābhogo samannāhāro manasikāro hoti. So taṃ santato manasi karonto taṃ paramasukhumaṃ appanāppattaṃ saññaṃ pāpuṇāti, yāya ‘nevasaññīnāsaññī nāma hoti, saṅkhārāvasesasamāpattiṃ bhāvetī’ti vuccati. ‘Saṅkhārāvasesasamāpatti’nti accantasukhumabhāvappattasaṅkhāraṃ catutthāruppasamāpattiṃ.

    ഇദാനി യം തം ഏവം അധിഗതായ സഞ്ഞായ വസേന നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനന്തി വുച്ചതി, തം അത്ഥതോ ദസ്സേതും ‘‘നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനന്തി നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനം സമാപന്നസ്സ വാ, ഉപപന്നസ്സ വാ, ദിട്ഠധമ്മസുഖവിഹാരിസ്സ വാ ചിത്തചേതസികാ ധമ്മാ’’തി (വിഭ॰ ൬൨൦) വുത്തം. തേസു ഇധ സമാപന്നസ്സ ചിത്തചേതസികാ ധമ്മാ അധിപ്പേതാ.

    Idāni yaṃ taṃ evaṃ adhigatāya saññāya vasena nevasaññānāsaññāyatananti vuccati, taṃ atthato dassetuṃ ‘‘nevasaññānāsaññāyatananti nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpannassa vā, upapannassa vā, diṭṭhadhammasukhavihārissa vā cittacetasikā dhammā’’ti (vibha. 620) vuttaṃ. Tesu idha samāpannassa cittacetasikā dhammā adhippetā.

    വചനത്ഥോ പനേത്ഥ – ഓളാരികായ സഞ്ഞായ അഭാവതോ, സുഖുമായ ച ഭാവതോ, നേവസ്സ സസമ്പയുത്തധമ്മസ്സ ഝാനസ്സ സഞ്ഞാ, നാസഞ്ഞാതി നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞം. നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞഞ്ച തം മനായതനധമ്മായതനപരിയാപന്നത്താ ആയതനഞ്ചാതി നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനം. അഥ വാ യായമേത്ഥ സഞ്ഞാ, സാ പടുസഞ്ഞാകിച്ചം കാതും അസമത്ഥതായ നേവസഞ്ഞാ , സങ്ഖാരാവസേസസുഖുമഭാവേന വിജ്ജമാനത്താ നാസഞ്ഞാതി നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞാ. നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞാ ച സാ സേസധമ്മാനം അധിട്ഠാനട്ഠേന ആയതനഞ്ചാതി നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനം.

    Vacanattho panettha – oḷārikāya saññāya abhāvato, sukhumāya ca bhāvato, nevassa sasampayuttadhammassa jhānassa saññā, nāsaññāti nevasaññānāsaññaṃ. Nevasaññānāsaññañca taṃ manāyatanadhammāyatanapariyāpannattā āyatanañcāti nevasaññānāsaññāyatanaṃ. Atha vā yāyamettha saññā, sā paṭusaññākiccaṃ kātuṃ asamatthatāya nevasaññā , saṅkhārāvasesasukhumabhāvena vijjamānattā nāsaññāti nevasaññānāsaññā. Nevasaññānāsaññā ca sā sesadhammānaṃ adhiṭṭhānaṭṭhena āyatanañcāti nevasaññānāsaññāyatanaṃ.

    ന കേവലഞ്ചേത്ഥ സഞ്ഞാവ ഏദിസീ, അഥ ഖോ വേദനാപി നേവവേദനാ നാവേദനാ, ചിത്തമ്പി നേവചിത്തം നാചിത്തം, ഫസ്സോപി നേവഫസ്സോ നാഫസ്സോതി. ഏസ നയോ സേസസമ്പയുത്തധമ്മേസു. സഞ്ഞാസീസേന പനായം ദേസനാ കതാതി വേദിതബ്ബാ. പത്തമക്ഖനതേലപ്പഭുതീഹി ച ഉപമാഹി ഏസമത്ഥോ വിഭാവേതബ്ബോ – സാമണേരോ കിര തേലേന പത്തം മക്ഖേത്വാ ഠപേസി. തം യാഗുപാനകാലേ ഥേരോ ‘പത്തമാഹരാ’തി ആഹ. സോ ‘പത്തേ തേലമത്ഥി, ഭന്തേ’തി ആഹ. തതോ ‘ആഹര, സാമണേര, തേലം നാളിം പൂരേസ്സാമീ’തി വുത്തേ ‘നത്ഥി, ഭന്തേ, തേല’ന്തി ആഹ. തത്ഥ യഥാ അന്തോവുത്ഥത്താ യാഗുയാ സദ്ധിം അകപ്പിയട്ഠേന തേലം അത്ഥീതി ഹോതി, നാളിപൂരണാദീനം അഭാവവസേന നത്ഥീതി ഹോതി, ഏവം സാപി സഞ്ഞാ പടുസഞ്ഞാകിച്ചം കാതും അസമത്ഥതായ നേവസഞ്ഞാ, സങ്ഖാരാവസേസസുഖുമഭാവേന വിജ്ജമാനത്താ നാസഞ്ഞാ ഹോതി.

    Na kevalañcettha saññāva edisī, atha kho vedanāpi nevavedanā nāvedanā, cittampi nevacittaṃ nācittaṃ, phassopi nevaphasso nāphassoti. Esa nayo sesasampayuttadhammesu. Saññāsīsena panāyaṃ desanā katāti veditabbā. Pattamakkhanatelappabhutīhi ca upamāhi esamattho vibhāvetabbo – sāmaṇero kira telena pattaṃ makkhetvā ṭhapesi. Taṃ yāgupānakāle thero ‘pattamāharā’ti āha. So ‘patte telamatthi, bhante’ti āha. Tato ‘āhara, sāmaṇera, telaṃ nāḷiṃ pūressāmī’ti vutte ‘natthi, bhante, tela’nti āha. Tattha yathā antovutthattā yāguyā saddhiṃ akappiyaṭṭhena telaṃ atthīti hoti, nāḷipūraṇādīnaṃ abhāvavasena natthīti hoti, evaṃ sāpi saññā paṭusaññākiccaṃ kātuṃ asamatthatāya nevasaññā, saṅkhārāvasesasukhumabhāvena vijjamānattā nāsaññā hoti.

    കിമ്പനേത്ഥ സഞ്ഞാകിച്ചന്തി? ആരമ്മണസഞ്ജാനനഞ്ചേവ വിപസ്സനായ ച വിസയഭാവം ഉപഗന്ത്വാ നിബ്ബിദാജനനം. ദഹനകിച്ചമിവ ഹി സുഖോദകേ തേജോധാതു, സഞ്ജാനനകിച്ചമ്പേസാ പടും കാതും ന സക്കോതി. സേസസമാപത്തീസു സഞ്ഞാ വിയ വിപസ്സനായ വിസയഭാവം ഉപഗന്ത്വാ നിബ്ബിദാജനനമ്പി കാതും ന സക്കോതി. അഞ്ഞേസു ഹി ഖന്ധേസു അകതാഭിനിവേസോ ഭിക്ഖു നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനക്ഖന്ധേ സമ്മസിത്വാ നിബ്ബിദം പത്തും സമത്ഥോ നാമ നത്ഥി. അപിച ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ, പകതിവിപസ്സകോ പന മഹാപഞ്ഞോ സാരിപുത്തസദിസോവ സക്കുണേയ്യ. സോപി ‘‘ഏവം കിരിമേ ധമ്മാ അഹുത്വാ സമ്ഭോന്തി, ഹുത്വാ പടിവേന്തീ’’തി (മ॰ നി॰ ൩.൯൫) ഏവം കലാപസമ്മസനവസേനേവ, നോ അനുപദധമ്മവിപസ്സനാവസേന. ഏവം സുഖുമത്തം ഗതാ ഏസാ സമാപത്തി.

    Kimpanettha saññākiccanti? Ārammaṇasañjānanañceva vipassanāya ca visayabhāvaṃ upagantvā nibbidājananaṃ. Dahanakiccamiva hi sukhodake tejodhātu, sañjānanakiccampesā paṭuṃ kātuṃ na sakkoti. Sesasamāpattīsu saññā viya vipassanāya visayabhāvaṃ upagantvā nibbidājananampi kātuṃ na sakkoti. Aññesu hi khandhesu akatābhiniveso bhikkhu nevasaññānāsaññāyatanakkhandhe sammasitvā nibbidaṃ pattuṃ samattho nāma natthi. Apica āyasmā sāriputto, pakativipassako pana mahāpañño sāriputtasadisova sakkuṇeyya. Sopi ‘‘evaṃ kirime dhammā ahutvā sambhonti, hutvā paṭiventī’’ti (ma. ni. 3.95) evaṃ kalāpasammasanavaseneva, no anupadadhammavipassanāvasena. Evaṃ sukhumattaṃ gatā esā samāpatti.

    യഥാ ച പത്തമക്ഖനതേലൂപമായ ഏവം മഗ്ഗുദകൂപമായപി അയമത്ഥോ വിഭാവേതബ്ബോ. മഗ്ഗപടിപന്നസ്സ കിര ഥേരസ്സ പുരതോ ഗച്ഛന്തോ സാമണേരോ ഥോകമുദകം ദിസ്വാ ‘ഉദകം, ഭന്തേ, ഉപാഹനാ ഓമുഞ്ചഥാ’തി ആഹ. തതോ ഥേരേന ‘സചേ ഉദകമത്ഥി, ആഹര ന്ഹാനസാടകം, ന്ഹായിസ്സാമീ’തി വുത്തേ ‘നത്ഥി, ഭന്തേ’തി ആഹ. തത്ഥ യഥാ ഉപാഹനതേമനമത്തട്ഠേന ഉദകം അത്ഥീതി ഹോതി , ന്ഹാനട്ഠേന നത്ഥീതി ഹോതി, ഏവമ്പി സാ പടുസഞ്ഞാകിച്ചം കാതും അസമത്ഥതായ നേവ സഞ്ഞാ, സങ്ഖാരാവസേസസുഖുമഭാവേന വിജ്ജമാനത്താ നാസഞ്ഞാ ഹോതി. ന കേവലഞ്ച ഏതാഹേവ, അഞ്ഞാഹിപി അനുരൂപാഹി ഉപമാഹി ഏസ അത്ഥോ വിഭാവേതബ്ബോ. ഇതി ഇമായ നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനേ പവത്തായ സഞ്ഞായ നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനഭൂതായ വാ സഞ്ഞായ സഹഗതന്തി നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനസഞ്ഞാസഹഗതം. ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനസമാപത്തിആരമ്മണസ്സ ഝാനസ്സേതം അധിവചനം.

    Yathā ca pattamakkhanatelūpamāya evaṃ maggudakūpamāyapi ayamattho vibhāvetabbo. Maggapaṭipannassa kira therassa purato gacchanto sāmaṇero thokamudakaṃ disvā ‘udakaṃ, bhante, upāhanā omuñcathā’ti āha. Tato therena ‘sace udakamatthi, āhara nhānasāṭakaṃ, nhāyissāmī’ti vutte ‘natthi, bhante’ti āha. Tattha yathā upāhanatemanamattaṭṭhena udakaṃ atthīti hoti , nhānaṭṭhena natthīti hoti, evampi sā paṭusaññākiccaṃ kātuṃ asamatthatāya neva saññā, saṅkhārāvasesasukhumabhāvena vijjamānattā nāsaññā hoti. Na kevalañca etāheva, aññāhipi anurūpāhi upamāhi esa attho vibhāvetabbo. Iti imāya nevasaññānāsaññāyatane pavattāya saññāya nevasaññānāsaññāyatanabhūtāya vā saññāya sahagatanti nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ. Ākiñcaññāyatanasamāpattiārammaṇassa jhānassetaṃ adhivacanaṃ.

    ഇധ ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനസമാപത്തിയാ നികന്തിപരിയാദാനദുക്ഖതായ ദുക്ഖാ പടിപദാ, പരിയാദിന്നനികന്തികസ്സ അപ്പനാപരിവാസദന്ധതായ ദന്ധാഭിഞ്ഞാ. വിപരിയായേന സുഖാ പടിപദാ ഖിപ്പാഭിഞ്ഞാ ച. പരിത്തകസിണുഗ്ഘാടിമാകാസേ പവത്തിതവിഞ്ഞാണാപഗമാരമ്മണം സമാപത്തിം ആരബ്ഭ പവത്തിതായ പരിത്താരമ്മണതാ, വിപരിയായേന അപ്പമാണാരമ്മണതാ വേദിതബ്ബാ. സേസം പുരിമസദിസമേവ.

    Idha ākiñcaññāyatanasamāpattiyā nikantipariyādānadukkhatāya dukkhā paṭipadā, pariyādinnanikantikassa appanāparivāsadandhatāya dandhābhiññā. Vipariyāyena sukhā paṭipadā khippābhiññā ca. Parittakasiṇugghāṭimākāse pavattitaviññāṇāpagamārammaṇaṃ samāpattiṃ ārabbha pavattitāya parittārammaṇatā, vipariyāyena appamāṇārammaṇatā veditabbā. Sesaṃ purimasadisameva.

    അസദിസരൂപോ നാഥോ, ആരുപ്പം യം ചതുബ്ബിധം ആഹ;

    Asadisarūpo nātho, āruppaṃ yaṃ catubbidhaṃ āha;

    തം ഇതി ഞത്വാ തസ്മിം, പകിണ്ണകകഥാപി വിഞ്ഞേയ്യാ.

    Taṃ iti ñatvā tasmiṃ, pakiṇṇakakathāpi viññeyyā.

    അരൂപസമാപത്തിയോ ഹി –

    Arūpasamāpattiyo hi –

    ആരമ്മണാതിക്കമതോ, ചതസ്സോപി ഭവന്തിമാ;

    Ārammaṇātikkamato, catassopi bhavantimā;

    അങ്ഗാതിക്കമമേതാസം, ന ഇച്ഛന്തി വിഭാവിനോ.

    Aṅgātikkamametāsaṃ, na icchanti vibhāvino.

    ഏതാസു ഹി രൂപനിമിത്താതിക്കമതോ പഠമാ, ആകാസാതിക്കമതോ ദുതിയാ, ആകാസേ പവത്തിതവിഞ്ഞാണാതിക്കമതോ തതിയാ, ആകാസേ പവത്തിതവിഞ്ഞാണസ്സ അപഗമാതിക്കമതോ ചതുത്ഥാതി സബ്ബഥാ ‘ആരമ്മണാതിക്കമതോ ചതസ്സോപി ഭവന്തിമാ’ അരൂപസമാപത്തിയോതി വേദിതബ്ബാ. അങ്ഗാതിക്കമം പന ഏതാസം ന ഇച്ഛന്തി പണ്ഡിതാ. ന ഹി രൂപാവചരസമാപത്തീസു വിയ ഏതാസു അങ്ഗാതിക്കമോ അത്ഥി. സബ്ബാസുപി ഹി ഏതാസു ഉപേക്ഖാ ചിത്തേകഗ്ഗതാതി ദ്വേ ഏവ ഝാനങ്ഗാനി ഹോന്തി. ഏവം സന്തേപി –

    Etāsu hi rūpanimittātikkamato paṭhamā, ākāsātikkamato dutiyā, ākāse pavattitaviññāṇātikkamato tatiyā, ākāse pavattitaviññāṇassa apagamātikkamato catutthāti sabbathā ‘ārammaṇātikkamato catassopi bhavantimā’ arūpasamāpattiyoti veditabbā. Aṅgātikkamaṃ pana etāsaṃ na icchanti paṇḍitā. Na hi rūpāvacarasamāpattīsu viya etāsu aṅgātikkamo atthi. Sabbāsupi hi etāsu upekkhā cittekaggatāti dve eva jhānaṅgāni honti. Evaṃ santepi –

    സുപണീതതരാ ഹോന്തി, പച്ഛിമാ പച്ഛിമാ ഇധ;

    Supaṇītatarā honti, pacchimā pacchimā idha;

    ഉപമാ തത്ഥ വിഞ്ഞേയ്യാ, പാസാദതലസാടികാ.

    Upamā tattha viññeyyā, pāsādatalasāṭikā.

    യഥാ ഹി ചതുഭൂമകപാസാദസ്സ ഹേട്ഠിമതലേ ദിബ്ബനച്ചഗീതവാദിതസുരഭിഗന്ധമാലാസാദുരസപാനഭോജനസയനച്ഛാദനാദിവസേന പണീതാ പഞ്ച കാമഗുണാ പച്ചുപട്ഠിതാ അസ്സു, ദുതിയേ തതോ പണീതതരാ, തതിയേ തതോ പണീതതമാ, ചതുത്ഥേ സബ്ബപണീതാ; തത്ഥ കിഞ്ചാപി താനി ചത്താരിപി പാസാദതലാനേവ, നത്ഥി നേസം പാസാദതലഭാവേന വിസേസോ, പഞ്ചകാമഗുണസമിദ്ധിവിസേസേന പന ഹേട്ഠിമതോ ഹേട്ഠിമതോ ഉപരിമം ഉപരിമം പണീതതരം ഹോതി.

    Yathā hi catubhūmakapāsādassa heṭṭhimatale dibbanaccagītavāditasurabhigandhamālāsādurasapānabhojanasayanacchādanādivasena paṇītā pañca kāmaguṇā paccupaṭṭhitā assu, dutiye tato paṇītatarā, tatiye tato paṇītatamā, catutthe sabbapaṇītā; tattha kiñcāpi tāni cattāripi pāsādatalāneva, natthi nesaṃ pāsādatalabhāvena viseso, pañcakāmaguṇasamiddhivisesena pana heṭṭhimato heṭṭhimato uparimaṃ uparimaṃ paṇītataraṃ hoti.

    യഥാ ച ഏകായ ഇത്ഥിയാ കന്തിതഥൂലസണ്ഹസണ്ഹതരസണ്ഹതമസുത്താനം ചതുപലതിപലദ്വിപലഏകപലസാടികാ അസ്സു, ആയാമേന വിത്ഥാരേന ച സമപ്പമാണാ; തത്ഥ കിഞ്ചാപി താ സാടികാ ചതസ്സോപി ആയാമതോ ച വിത്ഥാരതോ ച സമപ്പമാണാ, നത്ഥി താസം പമാണതോ വിസേസോ, സുഖസമ്ഫസ്സസുഖുമഭാവമഹഗ്ഘഭാവേഹി പന പുരിമായ പുരിമായ പച്ഛിമാ പച്ഛിമാ പണീതതരാ ഹോന്തി, ഏവമേവ കിഞ്ചാപി ചതൂസുപി ഏതാസു ഉപേക്ഖാ ചിത്തേകഗ്ഗതാതി ഏതാനി ദ്വേയേവ അങ്ഗാനി ഹോന്തി, അഥ ഖോ ഭാവനാവിസേസേന തേസം അങ്ഗാനം പണീതപണീതതരഭാവേന സുപണീതതരാ ഹോന്തി പച്ഛിമാ പച്ഛിമാ ഇധാതി വേദിതബ്ബാ. ഏവം അനുപുബ്ബേന പണീതപണീതാ ചേതാ –

    Yathā ca ekāya itthiyā kantitathūlasaṇhasaṇhatarasaṇhatamasuttānaṃ catupalatipaladvipalaekapalasāṭikā assu, āyāmena vitthārena ca samappamāṇā; tattha kiñcāpi tā sāṭikā catassopi āyāmato ca vitthārato ca samappamāṇā, natthi tāsaṃ pamāṇato viseso, sukhasamphassasukhumabhāvamahagghabhāvehi pana purimāya purimāya pacchimā pacchimā paṇītatarā honti, evameva kiñcāpi catūsupi etāsu upekkhā cittekaggatāti etāni dveyeva aṅgāni honti, atha kho bhāvanāvisesena tesaṃ aṅgānaṃ paṇītapaṇītatarabhāvena supaṇītatarā honti pacchimā pacchimā idhāti veditabbā. Evaṃ anupubbena paṇītapaṇītā cetā –

    അസുചിമ്ഹി മണ്ഡപേ ലഗ്ഗോ, ഏകോ തം നിസ്സിതോ പരോ;

    Asucimhi maṇḍape laggo, eko taṃ nissito paro;

    അഞ്ഞോ ബഹി അനിസ്സായ, തം തം നിസ്സായ ചാപരോ.

    Añño bahi anissāya, taṃ taṃ nissāya cāparo.

    ഠിതോ ചതൂഹി ഏതേഹി, പുരിസേഹി യഥാക്കമം;

    Ṭhito catūhi etehi, purisehi yathākkamaṃ;

    സമാനതായ ഞാതബ്ബാ, ചതസ്സോപി വിഭാവിനാ. (വിസുദ്ധി॰ ൧.൨൯൧);

    Samānatāya ñātabbā, catassopi vibhāvinā. (visuddhi. 1.291);

    തത്രായമത്ഥയോജനാ – അസുചിമ്ഹി കിര ദേസേ ഏകോ മണ്ഡപോ. അഥേകോ പുരിസോ ആഗന്ത്വാ തം അസുചിം ജിഗുച്ഛമാനോ തം മണ്ഡപം ഹത്ഥേഹി ആലമ്ബിത്വാ തത്ഥ ലഗ്ഗോ, ലഗ്ഗിതോ വിയ അട്ഠാസി. അഥാപരോ ആഗന്ത്വാ തം മണ്ഡപലഗ്ഗം പുരിസം നിസ്സിതോ. അഥഞ്ഞോ ആഗന്ത്വാ ചിന്തേസി – ‘യോ ഏസ മണ്ഡപേ ലഗ്ഗോ, യോ ച തം നിസ്സിതോ, ഉഭോപേതേ ദുട്ഠിതാ; ധുവോ ച നേസം മണ്ഡപപപാതേ പാതോ, ഹന്ദാഹം ബഹിയേവ തിട്ഠാമീ’തി സോ തന്നിസ്സിതം അനിസ്സായ ബഹിയേവ അട്ഠാസി. അഥാപരോ ആഗന്ത്വാ മണ്ഡപലഗ്ഗസ്സ തന്നിസ്സിതസ്സ ച അഖേമഭാവം ചിന്തേത്വാ ബഹിഠിതഞ്ച സുട്ഠിതോതി മന്ത്വാ തം നിസ്സായ അട്ഠാസി.

    Tatrāyamatthayojanā – asucimhi kira dese eko maṇḍapo. Atheko puriso āgantvā taṃ asuciṃ jigucchamāno taṃ maṇḍapaṃ hatthehi ālambitvā tattha laggo, laggito viya aṭṭhāsi. Athāparo āgantvā taṃ maṇḍapalaggaṃ purisaṃ nissito. Athañño āgantvā cintesi – ‘yo esa maṇḍape laggo, yo ca taṃ nissito, ubhopete duṭṭhitā; dhuvo ca nesaṃ maṇḍapapapāte pāto, handāhaṃ bahiyeva tiṭṭhāmī’ti so tannissitaṃ anissāya bahiyeva aṭṭhāsi. Athāparo āgantvā maṇḍapalaggassa tannissitassa ca akhemabhāvaṃ cintetvā bahiṭhitañca suṭṭhitoti mantvā taṃ nissāya aṭṭhāsi.

    തത്ഥ അസുചിമ്ഹി ദേസേ മണ്ഡപോ വിയ കസിണുഗ്ഘാടിമാകാസം ദട്ഠബ്ബം. അസുചിജിഗുച്ഛായ മണ്ഡപലഗ്ഗോ പുരിസോ വിയ രൂപനിമിത്തജിഗുച്ഛായ ആകാസാരമ്മണം ആകാസാനഞ്ചായതനം . മണ്ഡപലഗ്ഗം പുരിസം നിസ്സിതോ വിയ ആകാസാരമ്മണം ആകാസാനഞ്ചായതനം ആരബ്ഭ പവത്തം വിഞ്ഞാണഞ്ചായതനം. തേസം ദ്വിന്നമ്പി അഖേമഭാവം ചിന്തേത്വാ അനിസ്സായ തം മണ്ഡപലഗ്ഗം, ബഹിഠിതോ വിയ, ആകാസാനഞ്ചായതനം ആരമ്മണം അകത്വാ തദഭാവാരമ്മണം ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം. മണ്ഡപലഗ്ഗസ്സ തന്നിസ്സിതസ്സ ച അഖേമതം ചിന്തേത്വാ ബഹിഠിതഞ്ച ‘സുട്ഠിതോ’തി മന്ത്വാ തം നിസ്സായ ഠിതോ വിയ വിഞ്ഞാണാഭാവസങ്ഖാതേ ബഹിപദേസേ ഠിതം ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം ആരബ്ഭ പവത്തം നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനം ദട്ഠബ്ബം. ഏവം പവത്തമാനഞ്ച –

    Tattha asucimhi dese maṇḍapo viya kasiṇugghāṭimākāsaṃ daṭṭhabbaṃ. Asucijigucchāya maṇḍapalaggo puriso viya rūpanimittajigucchāya ākāsārammaṇaṃ ākāsānañcāyatanaṃ . Maṇḍapalaggaṃ purisaṃ nissito viya ākāsārammaṇaṃ ākāsānañcāyatanaṃ ārabbha pavattaṃ viññāṇañcāyatanaṃ. Tesaṃ dvinnampi akhemabhāvaṃ cintetvā anissāya taṃ maṇḍapalaggaṃ, bahiṭhito viya, ākāsānañcāyatanaṃ ārammaṇaṃ akatvā tadabhāvārammaṇaṃ ākiñcaññāyatanaṃ. Maṇḍapalaggassa tannissitassa ca akhemataṃ cintetvā bahiṭhitañca ‘suṭṭhito’ti mantvā taṃ nissāya ṭhito viya viññāṇābhāvasaṅkhāte bahipadese ṭhitaṃ ākiñcaññāyatanaṃ ārabbha pavattaṃ nevasaññānāsaññāyatanaṃ daṭṭhabbaṃ. Evaṃ pavattamānañca –

    ആരമ്മണം കരോതേവ, അഞ്ഞാഭാവേന തം ഇദം;

    Ārammaṇaṃ karoteva, aññābhāvena taṃ idaṃ;

    ദിട്ഠദോസമ്പി രാജാനം, വുത്തിഹേതു യഥാ ജനോ. (വിസുദ്ധി॰ ൧.൨൯൨);

    Diṭṭhadosampi rājānaṃ, vuttihetu yathā jano. (visuddhi. 1.292);

    ഇദഞ്ഹി നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനം ‘ആസന്നവിഞ്ഞാണഞ്ചായതനപച്ചത്ഥികാ അയം സമാപത്തീ’തി ഏവം ദിട്ഠദോസമ്പി തം ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം അഞ്ഞസ്സ ആരമ്മണസ്സ അഭാവാ ആരമ്മണം കരോതേവ. യഥാ കിം? ‘ദിട്ഠദോസമ്പി രാജാനം വുത്തിഹേതു യഥാ ജനോ’. യഥാ ഹി അസംയതം ഫരുസകായവചീമനോസമാചാരം കഞ്ചി സബ്ബദിസമ്പതിം രാജാനം ‘ഫരുസസമാചാരോ അയ’ന്തി ഏവം ദിട്ഠദോസമ്പി അഞ്ഞത്ഥ വുത്തിം അലഭമാനോ ജനോ വുത്തിഹേതു നിസ്സായ വത്തതി, ഏവം ദിട്ഠദോസമ്പി തം ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം അഞ്ഞം ആരമ്മണം അലഭമാനമിദം നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനം ആരമ്മണം കരോതേവ. ഏവം കുരുമാനഞ്ച –

    Idañhi nevasaññānāsaññāyatanaṃ ‘āsannaviññāṇañcāyatanapaccatthikā ayaṃ samāpattī’ti evaṃ diṭṭhadosampi taṃ ākiñcaññāyatanaṃ aññassa ārammaṇassa abhāvā ārammaṇaṃ karoteva. Yathā kiṃ? ‘Diṭṭhadosampi rājānaṃ vuttihetu yathā jano’. Yathā hi asaṃyataṃ pharusakāyavacīmanosamācāraṃ kañci sabbadisampatiṃ rājānaṃ ‘pharusasamācāro aya’nti evaṃ diṭṭhadosampi aññattha vuttiṃ alabhamāno jano vuttihetu nissāya vattati, evaṃ diṭṭhadosampi taṃ ākiñcaññāyatanaṃ aññaṃ ārammaṇaṃ alabhamānamidaṃ nevasaññānāsaññāyatanaṃ ārammaṇaṃ karoteva. Evaṃ kurumānañca –

    ആരുള്ഹോ ദീഘനിസ്സേണിം, യഥാ നിസ്സേണിബാഹുകം;

    Āruḷho dīghanisseṇiṃ, yathā nisseṇibāhukaṃ;

    പബ്ബതഗ്ഗഞ്ച ആരുള്ഹോ, യഥാ പബ്ബതമത്ഥകം.

    Pabbataggañca āruḷho, yathā pabbatamatthakaṃ.

    യഥാ വാ ഗിരിമാരുള്ഹോ, അത്തനോയേവ ജണ്ണുകം;

    Yathā vā girimāruḷho, attanoyeva jaṇṇukaṃ;

    ഓലുബ്ഭതി തഥേവേതം, ഝാനമോലുബ്ഭ വത്തതീതി. (വിസുദ്ധി॰ ൧.൨൯൩);

    Olubbhati tathevetaṃ, jhānamolubbha vattatīti. (visuddhi. 1.293);

    അരൂപാവചരകുസലകഥാ നിട്ഠിതാ.

    Arūpāvacarakusalakathā niṭṭhitā.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact