| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ឥតិវុត្តក-អដ្ឋកថា • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
៧. និព្ពានធាតុសុត្តវណ្ណនា
7. Nibbānadhātusuttavaṇṇanā
៤៤. សត្តមេ ទ្វេមាតិ ទ្វេ ឥមា។ វានំ វុច្ចតិ តណ្ហា, និក្ខន្តំ វានតោ, នត្ថិ វា ឯត្ថ វានំ, ឥមស្មិំ វា អធិគតេ វានស្ស អភាវោតិ និព្ពានំ, តទេវ និស្សត្តនិជ្ជីវដ្ឋេន សភាវធារណដ្ឋេន ច ធាតូតិ និព្ពានធាតុ។ យទិបិ តស្សា បរមត្ថតោ ភេទោ នត្ថិ , បរិយាយេន បន បញ្ញាយតីតិ តំ បរិយាយភេទំ សន្ធាយ ‘‘ទ្វេមា, ភិក្ខវេ, និព្ពានធាតុយោ’’តិ វត្វា យថាធិប្បេតប្បភេទំ ទស្សេតុំ ‘‘សឧបាទិសេសា’’តិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ តណ្ហាទីហិ ផលភាវេន ឧបាទីយតីតិ ឧបាទិ, ខន្ធបញ្ចកំ។ ឧបាទិយេវ សេសោតិ ឧបាទិសេសោ, សហ ឧបាទិសេសេនាតិ សឧបាទិសេសា, តទភាវតោ អនុបាទិសេសា។
44. Sattame dvemāti dve imā. Vānaṃ vuccati taṇhā, nikkhantaṃ vānato, natthi vā ettha vānaṃ, imasmiṃ vā adhigate vānassa abhāvoti nibbānaṃ, tadeva nissattanijjīvaṭṭhena sabhāvadhāraṇaṭṭhena ca dhātūti nibbānadhātu. Yadipi tassā paramatthato bhedo natthi , pariyāyena pana paññāyatīti taṃ pariyāyabhedaṃ sandhāya ‘‘dvemā, bhikkhave, nibbānadhātuyo’’ti vatvā yathādhippetappabhedaṃ dassetuṃ ‘‘saupādisesā’’tiādi vuttaṃ. Tattha taṇhādīhi phalabhāvena upādīyatīti upādi, khandhapañcakaṃ. Upādiyeva sesoti upādiseso, saha upādisesenāti saupādisesā, tadabhāvato anupādisesā.
អរហន្តិ អារកកិលេសោ, ទូរកិលេសោតិ អត្ថោ។ វុត្តញ្ហេតំ ភគវតា –
Arahanti ārakakileso, dūrakilesoti attho. Vuttañhetaṃ bhagavatā –
‘‘កថញ្ច, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ អរហំ ហោតិ, អារកាស្ស ហោន្តិ បាបកា អកុសលា ធម្មា, សំកិលេសិកា បោនោព្ភវិកា, សទរា ទុក្ខវិបាកា, អាយតិំ ជាតិជរាមរណិយា។ ឯវំ ខោ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ អរហំ ហោតី’’តិ (ម. និ. ១.៤៣៤)។
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu arahaṃ hoti, ārakāssa honti pāpakā akusalā dhammā, saṃkilesikā ponobbhavikā, sadarā dukkhavipākā, āyatiṃ jātijarāmaraṇiyā. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu arahaṃ hotī’’ti (ma. ni. 1.434).
ខីណាសវោតិ កាមាសវាទយោ ចត្តារោបិ អាសវា អរហតោ ខីណា សមុច្ឆិន្នា បហីនា បដិប្បស្សទ្ធា អភព្ពុប្បត្តិកា ញាណគ្គិនា ទឌ្ឍាតិ ខីណាសវោ។ វុសិតវាតិ គរុសំវាសេបិ អរិយមគ្គេបិ ទសសុ អរិយវាសេសុបិ វសិ បរិវសិ បរិវុដ្ឋោ វុដ្ឋវាសោ ចិណ្ណចរណោតិ វុសិតវា។ កតករណីយោតិ បុថុជ្ជនកល្យាណកំ ឧបាទាយ សត្ត សេខា ចតូហិ មគ្គេហិ ករណីយំ ករោន្តិ នាម, ខីណាសវស្ស សព្ពករណីយានិ កតានិ បរិយោសិតានិ, នត្ថិ ឧត្តរិំ ករណីយំ ទុក្ខក្ខយាធិគមាយាតិ កតករណីយោ។ វុត្តម្បិ ចេតំ –
Khīṇāsavoti kāmāsavādayo cattāropi āsavā arahato khīṇā samucchinnā pahīnā paṭippassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhāti khīṇāsavo. Vusitavāti garusaṃvāsepi ariyamaggepi dasasu ariyavāsesupi vasi parivasi parivuṭṭho vuṭṭhavāso ciṇṇacaraṇoti vusitavā. Katakaraṇīyoti puthujjanakalyāṇakaṃ upādāya satta sekhā catūhi maggehi karaṇīyaṃ karonti nāma, khīṇāsavassa sabbakaraṇīyāni katāni pariyositāni, natthi uttariṃ karaṇīyaṃ dukkhakkhayādhigamāyāti katakaraṇīyo. Vuttampi cetaṃ –
‘‘តស្ស សម្មា វិមុត្តស្ស, សន្តចិត្តស្ស ភិក្ខុនោ;
‘‘Tassa sammā vimuttassa, santacittassa bhikkhuno;
កតស្ស បដិចយោ នត្ថិ, ករណីយំ ន វិជ្ជតី’’តិ។ (អ. និ. ៦.៥៥; មហាវ. ២៤៤);
Katassa paṭicayo natthi, karaṇīyaṃ na vijjatī’’ti. (a. ni. 6.55; mahāva. 244);
ឱហិតភារោតិ តយោ ភារា – ខន្ធភារោ, កិលេសភារោ, អភិសង្ខារភារោតិ។ តស្សិមេ តយោបិ ភារា ឱហិតា ឱរោបិតា និក្ខិត្តា បាតិតាតិ ឱហិតភារោ។ អនុប្បត្តសទត្ថោតិ អនុប្បត្តោ សទត្ថំ, សកត្ថន្តិ វុត្តំ ហោតិ, កការស្ស ទការោ កតោ។ អនុប្បត្តោ សទត្ថោ ឯតេនាតិ អនុប្បត្តសទត្ថោ, សទត្ថោតិ ច អរហត្តំ វេទិតព្ពំ។ តញ្ហិ អត្តុបនិពន្ធដ្ឋេន អត្តនោ អវិជហនដ្ឋេន អត្តនោ បរមត្ថេន ច អត្តនោ អត្ថត្តា សកត្ថោ ហោតិ។ បរិក្ខីណភវសំយោជនោតិ កាមរាគសំយោជនំ, បដិឃសំយោជនំ, មានទិដ្ឋិវិចិកិច្ឆាសីលព្ពតបរាមាសភវរាគឥស្សាមច្ឆរិយអវិជ្ជាសំយោជនន្តិ ឥមានិ សត្តេ ភវេសុ។ ភវំ វា ភវេន សំយោជេន្តិ ឧបនិពន្ធន្តីតិ ភវសំយោជនានិ នាម។ តានិ អរហតោ បរិក្ខីណានិ, បហីនានិ, ញាណគ្គិនា, ទឌ្ឍានីតិ បរិក្ខីណភវសំយោជនោ។ សម្មទញ្ញា វិមុត្តោតិ ឯត្ថ សម្មទញ្ញាតិ សម្មា អញ្ញាយ, ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – ខន្ធានំ ខន្ធដ្ឋំ, អាយតនានំ អាយតនដ្ឋំ, ធាតូនំ សុញ្ញដ្ឋំ, ទុក្ខស្ស បីឡនដ្ឋំ, សមុទយស្ស បភវដ្ឋំ, និរោធស្ស សន្តដ្ឋំ, មគ្គស្ស ទស្សនដ្ឋំ ‘‘សព្ពេ សង្ខារា អនិច្ចា’’តិ ឯវមាទិភេទំ វា សម្មា យថាភូតំ អញ្ញាយ ជានិត្វា តីរយិត្វា តុលយិត្វា វិភាវេត្វា វិភូតំ កត្វា។ វិមុត្តោតិ ទ្វេ វិមុត្តិយោ ចិត្តស្ស ច វិមុត្តិ និព្ពានញ្ច។ អរហា ហិ សព្ពកិលេសេហិ វិមុត្តត្តា ចិត្តវិមុត្តិយាបិ វិមុត្តោ, និព្ពានេបិ វិមុត្តោតិ។ តេន វុត្តំ ‘‘សម្មទញ្ញា វិមុត្តោ’’តិ។
Ohitabhāroti tayo bhārā – khandhabhāro, kilesabhāro, abhisaṅkhārabhāroti. Tassime tayopi bhārā ohitā oropitā nikkhittā pātitāti ohitabhāro. Anuppattasadatthoti anuppatto sadatthaṃ, sakatthanti vuttaṃ hoti, kakārassa dakāro kato. Anuppatto sadattho etenāti anuppattasadattho, sadatthoti ca arahattaṃ veditabbaṃ. Tañhi attupanibandhaṭṭhena attano avijahanaṭṭhena attano paramatthena ca attano atthattā sakattho hoti. Parikkhīṇabhavasaṃyojanoti kāmarāgasaṃyojanaṃ, paṭighasaṃyojanaṃ, mānadiṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsabhavarāgaissāmacchariyaavijjāsaṃyojananti imāni satte bhavesu. Bhavaṃ vā bhavena saṃyojenti upanibandhantīti bhavasaṃyojanāni nāma. Tāni arahato parikkhīṇāni, pahīnāni, ñāṇagginā, daḍḍhānīti parikkhīṇabhavasaṃyojano. Sammadaññā vimuttoti ettha sammadaññāti sammā aññāya, idaṃ vuttaṃ hoti – khandhānaṃ khandhaṭṭhaṃ, āyatanānaṃ āyatanaṭṭhaṃ, dhātūnaṃ suññaṭṭhaṃ, dukkhassa pīḷanaṭṭhaṃ, samudayassa pabhavaṭṭhaṃ, nirodhassa santaṭṭhaṃ, maggassa dassanaṭṭhaṃ ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti evamādibhedaṃ vā sammā yathābhūtaṃ aññāya jānitvā tīrayitvā tulayitvā vibhāvetvā vibhūtaṃ katvā. Vimuttoti dve vimuttiyo cittassa ca vimutti nibbānañca. Arahā hi sabbakilesehi vimuttattā cittavimuttiyāpi vimutto, nibbānepi vimuttoti. Tena vuttaṃ ‘‘sammadaññā vimutto’’ti.
តស្ស តិដ្ឋន្តេវ បញ្ចិន្ទ្រិយានីតិ តស្ស អរហតោ ចរិមភវហេតុភូតំ កម្មំ យាវ ន ខីយតិ, តាវ តិដ្ឋន្តិយេវ ចក្ខាទីនិ បញ្ចិន្ទ្រិយានិ។ អវិឃាតត្តាតិ អនុប្បាទនិរោធវសេន អនិរុទ្ធត្តា។ មនាបាមនាបន្តិ ឥដ្ឋានិដ្ឋំ រូបាទិគោចរំ។ បច្ចនុភោតីតិ វិន្ទតិ បដិលភតិ។ សុខទុក្ខំ បដិសំវេទេតីតិ វិបាកភូតំ សុខញ្ច ទុក្ខញ្ច បដិសំវេទេតិ តេហិ ទ្វារេហិ បដិលភតិ។
Tassa tiṭṭhanteva pañcindriyānīti tassa arahato carimabhavahetubhūtaṃ kammaṃ yāva na khīyati, tāva tiṭṭhantiyeva cakkhādīni pañcindriyāni. Avighātattāti anuppādanirodhavasena aniruddhattā. Manāpāmanāpanti iṭṭhāniṭṭhaṃ rūpādigocaraṃ. Paccanubhotīti vindati paṭilabhati. Sukhadukkhaṃ paṭisaṃvedetīti vipākabhūtaṃ sukhañca dukkhañca paṭisaṃvedeti tehi dvārehi paṭilabhati.
ឯត្តាវតា ឧបាទិសេសំ ទស្សេត្វា ឥទានិ សឧបាទិសេសំ និព្ពានធាតុំ ទស្សេតុំ ‘‘តស្ស យោ’’តិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ តស្សាតិ តស្ស សឧបាទិសេសស្ស សតោ អរហតោ។ យោ រាគក្ខយោតិ រាគស្ស ខយោ ខីណាការោ អភាវោ អច្ចន្តមនុប្បាទោ។ ឯស នយោ សេសេសុបិ។ ឯត្តាវតា រាគាទិក្ខយោ សឧបាទិសេសា និព្ពានធាតូតិ ទស្សិតំ ហោតិ។
Ettāvatā upādisesaṃ dassetvā idāni saupādisesaṃ nibbānadhātuṃ dassetuṃ ‘‘tassa yo’’tiādi vuttaṃ. Tattha tassāti tassa saupādisesassa sato arahato. Yo rāgakkhayoti rāgassa khayo khīṇākāro abhāvo accantamanuppādo. Esa nayo sesesupi. Ettāvatā rāgādikkhayo saupādisesā nibbānadhātūti dassitaṃ hoti.
ឥធេវាតិ ឥមស្មិំយេវ អត្តភាវេ។ សព្ពវេទយិតានីតិ សុខាទយោ សព្ពា អព្យាកតវេទនា, កុសលាកុសលវេទនា បន បុព្ពេយេវ បហីនាតិ។ អនភិនន្ទិតានីតិ តណ្ហាទីហិ ន អភិនន្ទិតានិ។ សីតិភវិស្សន្តីតិ អច្ចន្តវូបសមេន សង្ខារទរថបដិប្បស្សទ្ធិយា សីតលី ភវិស្សន្តិ, អប្បដិសន្ធិកនិរោធេន និរុជ្ឈិស្សន្តីតិ អត្ថោ។ ន កេវលំ វេទយិតានិយេវ, សព្ពេបិ បន ខីណាសវសន្តានេ បញ្ចក្ខន្ធា និរុជ្ឈិស្សន្តិ, វេទយិតសីសេន ទេសនា កតា។
Idhevāti imasmiṃyeva attabhāve. Sabbavedayitānīti sukhādayo sabbā abyākatavedanā, kusalākusalavedanā pana pubbeyeva pahīnāti. Anabhinanditānīti taṇhādīhi na abhinanditāni. Sītibhavissantīti accantavūpasamena saṅkhāradarathapaṭippassaddhiyā sītalī bhavissanti, appaṭisandhikanirodhena nirujjhissantīti attho. Na kevalaṃ vedayitāniyeva, sabbepi pana khīṇāsavasantāne pañcakkhandhā nirujjhissanti, vedayitasīsena desanā katā.
គាថាសុ ចក្ខុមតាតិ ពុទ្ធចក្ខុ, ធម្មចក្ខុ, ទិព្ពចក្ខុ, បញ្ញាចក្ខុ, សមន្តចក្ខូតិ បញ្ចហិ ចក្ខូហិ ចក្ខុមតា។ អនិស្សិតេនាតិ តណ្ហាទិដ្ឋិនិស្សយវសេន កញ្ចិ ធម្មំ អនិស្សិតេន, រាគពន្ធនាទីហិ វា អពន្ធេន។ តាទិនាតិ ឆឡង្គុបេក្ខាវសេន សព្ពត្ថ ឥដ្ឋាទីសុ ឯកសភាវតាសង្ខាតេន តាទិលក្ខណេន តាទិនា។ ទិដ្ឋធម្មិកាតិ ឥមស្មិំ អត្តភាវេ ភវា វត្តមានា។ ភវនេត្តិសង្ខយាតិ ភវនេត្តិយា តណ្ហាយ បរិក្ខយា។ សម្បរាយិកាតិ សម្បរាយេ ខន្ធភេទតោ បរភាគេ ភវា។ យម្ហីតិ យស្មិំ អនុបាទិសេសនិព្ពានេ។ ភវានីតិ លិង្គវិបល្លាសេន វុត្តំ, ឧបបត្តិភវា សព្ពសោ អនវសេសា និរុជ្ឈន្តិ, ន បវត្តន្តិ។
Gāthāsu cakkhumatāti buddhacakkhu, dhammacakkhu, dibbacakkhu, paññācakkhu, samantacakkhūti pañcahi cakkhūhi cakkhumatā. Anissitenāti taṇhādiṭṭhinissayavasena kañci dhammaṃ anissitena, rāgabandhanādīhi vā abandhena. Tādināti chaḷaṅgupekkhāvasena sabbattha iṭṭhādīsu ekasabhāvatāsaṅkhātena tādilakkhaṇena tādinā. Diṭṭhadhammikāti imasmiṃ attabhāve bhavā vattamānā. Bhavanettisaṅkhayāti bhavanettiyā taṇhāya parikkhayā. Samparāyikāti samparāye khandhabhedato parabhāge bhavā. Yamhīti yasmiṃ anupādisesanibbāne. Bhavānīti liṅgavipallāsena vuttaṃ, upapattibhavā sabbaso anavasesā nirujjhanti, na pavattanti.
តេតិ តេ ឯវំ វិមុត្តចិត្តា។ ធម្មសារាធិគមាតិ វិមុត្តិសារត្តា ឥមស្ស ធម្មវិនយស្ស, ធម្មេសុ សារភូតស្ស អរហត្តស្ស អធិគមនតោ។ ខយេតិ រាគាទិក្ខយភូតេ និព្ពានេ រតា អភិរតា។ អថ វា និច្ចភាវតោ សេដ្ឋភាវតោ ច ធម្មេសុ សារន្តិ ធម្មសារំ, និព្ពានំ។ វុត្តញ្ហេតំ ‘‘វិរាគោ សេដ្ឋោ ធម្មានំ (ធ. ប. ២៧៣), វិរាគោ តេសំ អគ្គមក្ខាយតី’’តិ (ឥតិវុ. ៩០; អ. និ. ៤.៣៤) ច។ តស្ស ធម្មសារស្ស អធិគមហេតុ ខយេ សព្ពសង្ខារបរិក្ខយេ អនុបាទិសេសនិព្ពានេ រតា។ បហំសូតិ បជហិំសុ។ តេតិ និបាតមត្តំ។ សេសំ វុត្តនយមេវ។
Teti te evaṃ vimuttacittā. Dhammasārādhigamāti vimuttisārattā imassa dhammavinayassa, dhammesu sārabhūtassa arahattassa adhigamanato. Khayeti rāgādikkhayabhūte nibbāne ratā abhiratā. Atha vā niccabhāvato seṭṭhabhāvato ca dhammesu sāranti dhammasāraṃ, nibbānaṃ. Vuttañhetaṃ ‘‘virāgo seṭṭho dhammānaṃ (dha. pa. 273), virāgo tesaṃ aggamakkhāyatī’’ti (itivu. 90; a. ni. 4.34) ca. Tassa dhammasārassa adhigamahetu khaye sabbasaṅkhāraparikkhaye anupādisesanibbāne ratā. Pahaṃsūti pajahiṃsu. Teti nipātamattaṃ. Sesaṃ vuttanayameva.
សត្តមសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Sattamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ឥតិវុត្តកបាឡិ • Itivuttakapāḷi / ៧. និព្ពានធាតុសុត្តំ • 7. Nibbānadhātusuttaṃ
