| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / मिलिन्दपञ्हपाळि • Milindapañhapāḷi |
१२. निब्बानसन्निहितपञ्हो
12. Nibbānasannihitapañho
१२. ‘‘भन्ते नागसेन, अत्थि सो पदेसो पुरत्थिमाय वा दिसाय दक्खिणाय वा दिसाय पच्छिमाय वा दिसाय उत्तराय वा दिसाय उद्धं वा अधो वा तिरियं वा, यत्थ निब्बानं सन्निहित’’न्ति? ‘‘नत्थि, महाराज, सो पदेसो पुरत्थिमाय वा दिसाय दक्खिणाय वा दिसाय पच्छिमाय वा दिसाय उत्तराय वा दिसाय उद्धं वा अधो वा तिरियं वा, यत्थ निब्बानं सन्निहित’’न्ति।
12. ‘‘Bhante nāgasena, atthi so padeso puratthimāya vā disāya dakkhiṇāya vā disāya pacchimāya vā disāya uttarāya vā disāya uddhaṃ vā adho vā tiriyaṃ vā, yattha nibbānaṃ sannihita’’nti? ‘‘Natthi, mahārāja, so padeso puratthimāya vā disāya dakkhiṇāya vā disāya pacchimāya vā disāya uttarāya vā disāya uddhaṃ vā adho vā tiriyaṃ vā, yattha nibbānaṃ sannihita’’nti.
‘‘यदि, भन्ते नागसेन, नत्थि निब्बानस्स सन्निहितोकासो, तेन हि नत्थि निब्बानं? येसञ्च तं निब्बानं सच्छिकतं, तेसम्पि सच्छिकिरिया मिच्छा, कारणं तत्थ वक्खामि, यथा, भन्ते नागसेन, महिया धञ्ञुट्ठानं खेत्तं अत्थि, गन्धुट्ठानं पुप्फं अत्थि, पुप्फुट्ठानं गुम्बो अत्थि, फलुट्ठानं रुक्खो अत्थि, रतनुट्ठानं आकरो अत्थि, तत्थ यो कोचि यं यं इच्छति, सो तत्थ गन्त्वा तं तं हरति, एवमेव खो, भन्ते नागसेन, यदि निब्बानं अत्थि, तस्स निब्बानस्स उट्ठानोकासोपि इच्छितब्बो, यस्मा च खो, भन्ते नागसेन, निब्बानस्स उट्ठानोकासो नत्थि, तस्मा नत्थि निब्बानन्ति ब्रूमि, येसञ्च निब्बानं सच्छिकतं, तेसम्पि सच्छिकिरिया मिच्छा’’ति।
‘‘Yadi, bhante nāgasena, natthi nibbānassa sannihitokāso, tena hi natthi nibbānaṃ? Yesañca taṃ nibbānaṃ sacchikataṃ, tesampi sacchikiriyā micchā, kāraṇaṃ tattha vakkhāmi, yathā, bhante nāgasena, mahiyā dhaññuṭṭhānaṃ khettaṃ atthi, gandhuṭṭhānaṃ pupphaṃ atthi, pupphuṭṭhānaṃ gumbo atthi, phaluṭṭhānaṃ rukkho atthi, ratanuṭṭhānaṃ ākaro atthi, tattha yo koci yaṃ yaṃ icchati, so tattha gantvā taṃ taṃ harati, evameva kho, bhante nāgasena, yadi nibbānaṃ atthi, tassa nibbānassa uṭṭhānokāsopi icchitabbo, yasmā ca kho, bhante nāgasena, nibbānassa uṭṭhānokāso natthi, tasmā natthi nibbānanti brūmi, yesañca nibbānaṃ sacchikataṃ, tesampi sacchikiriyā micchā’’ti.
‘‘नत्थि , महाराज, निब्बानस्स सन्निहितोकासो, अत्थि चेतं निब्बानं, सम्मापटिपन्नो योनिसो मनसिकारेन निब्बानं सच्छिकरोति। यथा पन, महाराज, अत्थि अग्गि नाम, नत्थि तस्स सन्निहितोकासो, द्वे कट्ठानि सङ्घट्टेन्तो अग्गिं अधिगच्छति। एवमेव खो, महाराज, अत्थि निब्बानं, नत्थि तस्स सन्निहितोकासो, सम्मापटिपन्नो योनिसो मनसिकारेन निब्बानं सच्छिकरोति।
‘‘Natthi , mahārāja, nibbānassa sannihitokāso, atthi cetaṃ nibbānaṃ, sammāpaṭipanno yoniso manasikārena nibbānaṃ sacchikaroti. Yathā pana, mahārāja, atthi aggi nāma, natthi tassa sannihitokāso, dve kaṭṭhāni saṅghaṭṭento aggiṃ adhigacchati. Evameva kho, mahārāja, atthi nibbānaṃ, natthi tassa sannihitokāso, sammāpaṭipanno yoniso manasikārena nibbānaṃ sacchikaroti.
‘‘यथा वा पन, महाराज, अत्थि सत्त रतनानि नाम। सेय्यथिदं, चक्करतनं हत्थिरतनं अस्सरतनं मणिरतनं इत्थिरतनं गहपतिरतनं परिणायकरतनं। न च तेसं रतनानं सन्निहितोकासो अत्थि, खत्तियस्स पन सम्मापटिपन्नस्स पटिपत्तिबलेन तानि रतनानि उपगच्छन्ति। एवमेव खो, महाराज, अत्थि निब्बानं, नत्थि तस्स सन्निहितोकासो, सम्मापटिपन्नो योनिसो मनसिकारेन निब्बानं सच्छिकरोती’’ति।
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, atthi satta ratanāni nāma. Seyyathidaṃ, cakkaratanaṃ hatthiratanaṃ assaratanaṃ maṇiratanaṃ itthiratanaṃ gahapatiratanaṃ pariṇāyakaratanaṃ. Na ca tesaṃ ratanānaṃ sannihitokāso atthi, khattiyassa pana sammāpaṭipannassa paṭipattibalena tāni ratanāni upagacchanti. Evameva kho, mahārāja, atthi nibbānaṃ, natthi tassa sannihitokāso, sammāpaṭipanno yoniso manasikārena nibbānaṃ sacchikarotī’’ti.
‘‘भन्ते नागसेन, निब्बानस्स सन्निहितोकासो मा होतु, अत्थि पन तं ठानं, यत्थ ठितो सम्मापटिपन्नो निब्बानं सच्छिकरोती’’ति? ‘‘आम, महाराज , अत्थि तं ठानं, यत्थ ठितो सम्मापटिपन्नो निब्बानं सच्छिकरोती’’ति।
‘‘Bhante nāgasena, nibbānassa sannihitokāso mā hotu, atthi pana taṃ ṭhānaṃ, yattha ṭhito sammāpaṭipanno nibbānaṃ sacchikarotī’’ti? ‘‘Āma, mahārāja , atthi taṃ ṭhānaṃ, yattha ṭhito sammāpaṭipanno nibbānaṃ sacchikarotī’’ti.
‘‘कतमं पन, भन्ते, तं ठानं, यत्थ ठितो सम्मापटिपन्नो निब्बानं सच्छिकरोती’’ति? ‘‘सीलं, महाराज, ठानं, सीले पतिट्ठितो योनिसो मनसिकरोन्तो सक्कयवनेपि चीनविलातेपि अलसन्देपि निगुम्बेपि 1 कासिकोसलेपि कस्मीरेपि गन्धारेपि नगमुद्धनिपि ब्रह्मलोकेपि यत्थ कत्थचिपि ठितो सम्मापटिपन्नो निब्बानं सच्छिकरोति। यथा, महाराज, यो कोचि चक्खुमा पुरिसो सकयवनेपि चीनविलातेपि अलसन्देपि निगुम्बेपि कासिकोसलेपि कस्मीरेपि गन्धारेपि नगमुद्धनिपि ब्रह्मलोकेपि यत्थ कत्थचिपि ठितो आकासं पस्सति, एवमेव खो, महाराज, सीले पतिट्ठितो योनिसो मनसिकरोन्तो सकयवनेपि…पे॰… यत्थ कत्थचिपि ठितो सम्मापटिपन्नो निब्बानं सच्छिकरोति।
‘‘Katamaṃ pana, bhante, taṃ ṭhānaṃ, yattha ṭhito sammāpaṭipanno nibbānaṃ sacchikarotī’’ti? ‘‘Sīlaṃ, mahārāja, ṭhānaṃ, sīle patiṭṭhito yoniso manasikaronto sakkayavanepi cīnavilātepi alasandepi nigumbepi 2 kāsikosalepi kasmīrepi gandhārepi nagamuddhanipi brahmalokepi yattha katthacipi ṭhito sammāpaṭipanno nibbānaṃ sacchikaroti. Yathā, mahārāja, yo koci cakkhumā puriso sakayavanepi cīnavilātepi alasandepi nigumbepi kāsikosalepi kasmīrepi gandhārepi nagamuddhanipi brahmalokepi yattha katthacipi ṭhito ākāsaṃ passati, evameva kho, mahārāja, sīle patiṭṭhito yoniso manasikaronto sakayavanepi…pe… yattha katthacipi ṭhito sammāpaṭipanno nibbānaṃ sacchikaroti.
‘‘यथा वा पन, महाराज, सकयवनेपि…पे॰… यत्थ कत्थचिपि ठितस्स पुब्बदिसा अत्थि, एवमेव खो, महाराज, सीले पतिट्ठितस्स योनिसो मनसिकरोन्तस्स सक्कयवनेपि…पे॰… यत्थ कत्थचिपि ठितस्स सम्मापटिपन्नस्स अत्थि निब्बानसच्छिकिरिया’’ति। ‘‘साधु, भन्ते नागसेन, देसितं तया निब्बानं, देसिता निब्बानसच्छिकिरिया, परिक्खता सीलगुणा, दस्सिता सम्मापटिपत्ति, उस्सापितो धम्मद्धजो, सण्ठपिता धम्मनेत्ति, अवञ्झो सुप्पयुत्तानं सम्मापयोगो, एवमेतं गणिवरपवर तथा सम्पटिच्छामी’’ति।
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, sakayavanepi…pe… yattha katthacipi ṭhitassa pubbadisā atthi, evameva kho, mahārāja, sīle patiṭṭhitassa yoniso manasikarontassa sakkayavanepi…pe… yattha katthacipi ṭhitassa sammāpaṭipannassa atthi nibbānasacchikiriyā’’ti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, desitaṃ tayā nibbānaṃ, desitā nibbānasacchikiriyā, parikkhatā sīlaguṇā, dassitā sammāpaṭipatti, ussāpito dhammaddhajo, saṇṭhapitā dhammanetti, avañjho suppayuttānaṃ sammāpayogo, evametaṃ gaṇivarapavara tathā sampaṭicchāmī’’ti.
निब्बानसन्निहितपञ्हो द्वादसमो।
Nibbānasannihitapañho dvādasamo.
वेस्सन्तरवग्गो ततियो।
Vessantaravaggo tatiyo.
इमस्मिं वग्गे द्वादस पञ्हा।
Imasmiṃ vagge dvādasa pañhā.
Footnotes:
