| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / มิลินฺทปญฺหปาฬิ • Milindapañhapāḷi |
๑๒. นิพฺพานสนฺนิหิตปโญฺห
12. Nibbānasannihitapañho
๑๒. ‘‘ภเนฺต นาคเสน, อตฺถิ โส ปเทโส ปุรตฺถิมาย วา ทิสาย ทกฺขิณาย วา ทิสาย ปจฺฉิมาย วา ทิสาย อุตฺตราย วา ทิสาย อุทฺธํ วา อโธ วา ติริยํ วา, ยตฺถ นิพฺพานํ สนฺนิหิต’’นฺติ? ‘‘นตฺถิ, มหาราช, โส ปเทโส ปุรตฺถิมาย วา ทิสาย ทกฺขิณาย วา ทิสาย ปจฺฉิมาย วา ทิสาย อุตฺตราย วา ทิสาย อุทฺธํ วา อโธ วา ติริยํ วา, ยตฺถ นิพฺพานํ สนฺนิหิต’’นฺติฯ
12. ‘‘Bhante nāgasena, atthi so padeso puratthimāya vā disāya dakkhiṇāya vā disāya pacchimāya vā disāya uttarāya vā disāya uddhaṃ vā adho vā tiriyaṃ vā, yattha nibbānaṃ sannihita’’nti? ‘‘Natthi, mahārāja, so padeso puratthimāya vā disāya dakkhiṇāya vā disāya pacchimāya vā disāya uttarāya vā disāya uddhaṃ vā adho vā tiriyaṃ vā, yattha nibbānaṃ sannihita’’nti.
‘‘ยทิ, ภเนฺต นาคเสน, นตฺถิ นิพฺพานสฺส สนฺนิหิโตกาโส, เตน หิ นตฺถิ นิพฺพานํ? เยสญฺจ ตํ นิพฺพานํ สจฺฉิกตํ, เตสมฺปิ สจฺฉิกิริยา มิจฺฉา, การณํ ตตฺถ วกฺขามิ, ยถา, ภเนฺต นาคเสน, มหิยา ธญฺญุฎฺฐานํ เขตฺตํ อตฺถิ, คนฺธุฎฺฐานํ ปุปฺผํ อตฺถิ, ปุปฺผุฎฺฐานํ คุโมฺพ อตฺถิ, ผลุฎฺฐานํ รุโกฺข อตฺถิ, รตนุฎฺฐานํ อากโร อตฺถิ, ตตฺถ โย โกจิ ยํ ยํ อิจฺฉติ, โส ตตฺถ คนฺตฺวา ตํ ตํ หรติ, เอวเมว โข, ภเนฺต นาคเสน, ยทิ นิพฺพานํ อตฺถิ, ตสฺส นิพฺพานสฺส อุฎฺฐาโนกาโสปิ อิจฺฉิตโพฺพ, ยสฺมา จ โข, ภเนฺต นาคเสน, นิพฺพานสฺส อุฎฺฐาโนกาโส นตฺถิ, ตสฺมา นตฺถิ นิพฺพานนฺติ พฺรูมิ, เยสญฺจ นิพฺพานํ สจฺฉิกตํ, เตสมฺปิ สจฺฉิกิริยา มิจฺฉา’’ติฯ
‘‘Yadi, bhante nāgasena, natthi nibbānassa sannihitokāso, tena hi natthi nibbānaṃ? Yesañca taṃ nibbānaṃ sacchikataṃ, tesampi sacchikiriyā micchā, kāraṇaṃ tattha vakkhāmi, yathā, bhante nāgasena, mahiyā dhaññuṭṭhānaṃ khettaṃ atthi, gandhuṭṭhānaṃ pupphaṃ atthi, pupphuṭṭhānaṃ gumbo atthi, phaluṭṭhānaṃ rukkho atthi, ratanuṭṭhānaṃ ākaro atthi, tattha yo koci yaṃ yaṃ icchati, so tattha gantvā taṃ taṃ harati, evameva kho, bhante nāgasena, yadi nibbānaṃ atthi, tassa nibbānassa uṭṭhānokāsopi icchitabbo, yasmā ca kho, bhante nāgasena, nibbānassa uṭṭhānokāso natthi, tasmā natthi nibbānanti brūmi, yesañca nibbānaṃ sacchikataṃ, tesampi sacchikiriyā micchā’’ti.
‘‘นตฺถิ , มหาราช, นิพฺพานสฺส สนฺนิหิโตกาโส, อตฺถิ เจตํ นิพฺพานํ, สมฺมาปฎิปโนฺน โยนิโส มนสิกาเรน นิพฺพานํ สจฺฉิกโรติฯ ยถา ปน, มหาราช, อตฺถิ อคฺคิ นาม, นตฺถิ ตสฺส สนฺนิหิโตกาโส, เทฺว กฎฺฐานิ สงฺฆเฎฺฎโนฺต อคฺคิํ อธิคจฺฉติฯ เอวเมว โข, มหาราช, อตฺถิ นิพฺพานํ, นตฺถิ ตสฺส สนฺนิหิโตกาโส, สมฺมาปฎิปโนฺน โยนิโส มนสิกาเรน นิพฺพานํ สจฺฉิกโรติฯ
‘‘Natthi , mahārāja, nibbānassa sannihitokāso, atthi cetaṃ nibbānaṃ, sammāpaṭipanno yoniso manasikārena nibbānaṃ sacchikaroti. Yathā pana, mahārāja, atthi aggi nāma, natthi tassa sannihitokāso, dve kaṭṭhāni saṅghaṭṭento aggiṃ adhigacchati. Evameva kho, mahārāja, atthi nibbānaṃ, natthi tassa sannihitokāso, sammāpaṭipanno yoniso manasikārena nibbānaṃ sacchikaroti.
‘‘ยถา วา ปน, มหาราช, อตฺถิ สตฺต รตนานิ นามฯ เสยฺยถิทํ, จกฺกรตนํ หตฺถิรตนํ อสฺสรตนํ มณิรตนํ อิตฺถิรตนํ คหปติรตนํ ปริณายกรตนํฯ น จ เตสํ รตนานํ สนฺนิหิโตกาโส อตฺถิ, ขตฺติยสฺส ปน สมฺมาปฎิปนฺนสฺส ปฎิปตฺติพเลน ตานิ รตนานิ อุปคจฺฉนฺติฯ เอวเมว โข, มหาราช, อตฺถิ นิพฺพานํ, นตฺถิ ตสฺส สนฺนิหิโตกาโส, สมฺมาปฎิปโนฺน โยนิโส มนสิกาเรน นิพฺพานํ สจฺฉิกโรตี’’ติฯ
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, atthi satta ratanāni nāma. Seyyathidaṃ, cakkaratanaṃ hatthiratanaṃ assaratanaṃ maṇiratanaṃ itthiratanaṃ gahapatiratanaṃ pariṇāyakaratanaṃ. Na ca tesaṃ ratanānaṃ sannihitokāso atthi, khattiyassa pana sammāpaṭipannassa paṭipattibalena tāni ratanāni upagacchanti. Evameva kho, mahārāja, atthi nibbānaṃ, natthi tassa sannihitokāso, sammāpaṭipanno yoniso manasikārena nibbānaṃ sacchikarotī’’ti.
‘‘ภเนฺต นาคเสน, นิพฺพานสฺส สนฺนิหิโตกาโส มา โหตุ, อตฺถิ ปน ตํ ฐานํ, ยตฺถ ฐิโต สมฺมาปฎิปโนฺน นิพฺพานํ สจฺฉิกโรตี’’ติ? ‘‘อาม, มหาราช , อตฺถิ ตํ ฐานํ, ยตฺถ ฐิโต สมฺมาปฎิปโนฺน นิพฺพานํ สจฺฉิกโรตี’’ติฯ
‘‘Bhante nāgasena, nibbānassa sannihitokāso mā hotu, atthi pana taṃ ṭhānaṃ, yattha ṭhito sammāpaṭipanno nibbānaṃ sacchikarotī’’ti? ‘‘Āma, mahārāja , atthi taṃ ṭhānaṃ, yattha ṭhito sammāpaṭipanno nibbānaṃ sacchikarotī’’ti.
‘‘กตมํ ปน, ภเนฺต, ตํ ฐานํ, ยตฺถ ฐิโต สมฺมาปฎิปโนฺน นิพฺพานํ สจฺฉิกโรตี’’ติ? ‘‘สีลํ, มหาราช, ฐานํ, สีเล ปติฎฺฐิโต โยนิโส มนสิกโรโนฺต สกฺกยวเนปิ จีนวิลาเตปิ อลสเนฺทปิ นิคุเมฺพปิ 1 กาสิโกสเลปิ กสฺมีเรปิ คนฺธาเรปิ นคมุทฺธนิปิ พฺรหฺมโลเกปิ ยตฺถ กตฺถจิปิ ฐิโต สมฺมาปฎิปโนฺน นิพฺพานํ สจฺฉิกโรติฯ ยถา, มหาราช, โย โกจิ จกฺขุมา ปุริโส สกยวเนปิ จีนวิลาเตปิ อลสเนฺทปิ นิคุเมฺพปิ กาสิโกสเลปิ กสฺมีเรปิ คนฺธาเรปิ นคมุทฺธนิปิ พฺรหฺมโลเกปิ ยตฺถ กตฺถจิปิ ฐิโต อากาสํ ปสฺสติ, เอวเมว โข, มหาราช, สีเล ปติฎฺฐิโต โยนิโส มนสิกโรโนฺต สกยวเนปิ…เป.… ยตฺถ กตฺถจิปิ ฐิโต สมฺมาปฎิปโนฺน นิพฺพานํ สจฺฉิกโรติฯ
‘‘Katamaṃ pana, bhante, taṃ ṭhānaṃ, yattha ṭhito sammāpaṭipanno nibbānaṃ sacchikarotī’’ti? ‘‘Sīlaṃ, mahārāja, ṭhānaṃ, sīle patiṭṭhito yoniso manasikaronto sakkayavanepi cīnavilātepi alasandepi nigumbepi 2 kāsikosalepi kasmīrepi gandhārepi nagamuddhanipi brahmalokepi yattha katthacipi ṭhito sammāpaṭipanno nibbānaṃ sacchikaroti. Yathā, mahārāja, yo koci cakkhumā puriso sakayavanepi cīnavilātepi alasandepi nigumbepi kāsikosalepi kasmīrepi gandhārepi nagamuddhanipi brahmalokepi yattha katthacipi ṭhito ākāsaṃ passati, evameva kho, mahārāja, sīle patiṭṭhito yoniso manasikaronto sakayavanepi…pe… yattha katthacipi ṭhito sammāpaṭipanno nibbānaṃ sacchikaroti.
‘‘ยถา วา ปน, มหาราช, สกยวเนปิ…เป.… ยตฺถ กตฺถจิปิ ฐิตสฺส ปุพฺพทิสา อตฺถิ, เอวเมว โข, มหาราช, สีเล ปติฎฺฐิตสฺส โยนิโส มนสิกโรนฺตสฺส สกฺกยวเนปิ…เป.… ยตฺถ กตฺถจิปิ ฐิตสฺส สมฺมาปฎิปนฺนสฺส อตฺถิ นิพฺพานสจฺฉิกิริยา’’ติฯ ‘‘สาธุ, ภเนฺต นาคเสน, เทสิตํ ตยา นิพฺพานํ, เทสิตา นิพฺพานสจฺฉิกิริยา, ปริกฺขตา สีลคุณา, ทสฺสิตา สมฺมาปฎิปตฺติ, อุสฺสาปิโต ธมฺมทฺธโช, สณฺฐปิตา ธมฺมเนตฺติ, อวโญฺฌ สุปฺปยุตฺตานํ สมฺมาปโยโค, เอวเมตํ คณิวรปวร ตถา สมฺปฎิจฺฉามี’’ติฯ
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, sakayavanepi…pe… yattha katthacipi ṭhitassa pubbadisā atthi, evameva kho, mahārāja, sīle patiṭṭhitassa yoniso manasikarontassa sakkayavanepi…pe… yattha katthacipi ṭhitassa sammāpaṭipannassa atthi nibbānasacchikiriyā’’ti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, desitaṃ tayā nibbānaṃ, desitā nibbānasacchikiriyā, parikkhatā sīlaguṇā, dassitā sammāpaṭipatti, ussāpito dhammaddhajo, saṇṭhapitā dhammanetti, avañjho suppayuttānaṃ sammāpayogo, evametaṃ gaṇivarapavara tathā sampaṭicchāmī’’ti.
นิพฺพานสนฺนิหิตปโญฺห ทฺวาทสโมฯ
Nibbānasannihitapañho dvādasamo.
เวสฺสนฺตรวโคฺค ตติโยฯ
Vessantaravaggo tatiyo.
อิมสฺมิํ วเคฺค ทฺวาทส ปญฺหาฯ
Imasmiṃ vagge dvādasa pañhā.
Footnotes:
