| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
੯. ਨਿਬ੍ਬਾਨਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
9. Nibbānasuttavaṇṇanā
੧੭੯. ਨવਮੇ ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨਾਤਿ –
179. Navame abhidhamme vuttanayenāti –
‘‘ਕਤਮਾ ਹਾਨਭਾਗਿਨੀ ਪਞ੍ਞਾ? ਪਠਮਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸ ਲਾਭਿਂ ਕਾਮਸਹਗਤਾ ਸਞ੍ਞਾਮਨਸਿਕਾਰਾ ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤਿ ਹਾਨਭਾਗਿਨੀ ਪਞ੍ਞਾ, ਤਦਨੁਧਮ੍ਮਤਾ ਸਤਿ ਸਨ੍ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਠਿਤਿਭਾਗਿਨੀ ਪਞ੍ਞਾ। ਅવਿਤਕ੍ਕਸਹਗਤਾ ਸਞ੍ਞਾਮਨਸਿਕਾਰਾ ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤਿ વਿਸੇਸਭਾਗਿਨੀ ਪਞ੍ਞਾ। ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਸਹਗਤਾ ਸਞ੍ਞਾਮਨਸਿਕਾਰਾ ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤਿ વਿਰਾਗੂਪਸਞ੍ਹਿਤਾ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਨੀ ਪਞ੍ਞਾ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ੭੯੯) –
‘‘Katamā hānabhāginī paññā? Paṭhamassa jhānassa lābhiṃ kāmasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti hānabhāginī paññā, tadanudhammatā sati santiṭṭhati ṭhitibhāginī paññā. Avitakkasahagatā saññāmanasikārā samudācaranti visesabhāginī paññā. Nibbidāsahagatā saññāmanasikārā samudācaranti virāgūpasañhitā nibbedhabhāginī paññā’’ti (vibha. 799) –
ਆਦਿਨਾ વਿਭਙ੍ਗੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਏવਮਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Ādinā vibhaṅge vuttanayena evamattho veditabbo.
ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸ ਲਾਭਿਨ੍ਤਿ ਯ੍વਾਯਂ ਅਪ੍ਪਗੁਣਸ੍ਸ ਪਠਮਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸ ਲਾਭੀ, ਤਂ। ਕਾਮਸਹਗਤਾ ਸਞ੍ਞਾਮਨਸਿਕਾਰਾ ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤੀਤਿ ਤਤੋ વੁਟ੍ਠਿਤਂ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਕਾਮਸਹਗਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਸਞ੍ਞਾਮਨਸਿਕਾਰਾ ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤਿ ਤੁਦਨ੍ਤਿ ਚੋਦੇਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਕਾਮਾਨੁਪਕ੍ਖਨ੍ਦਾਨਂ ਸਞ੍ਞਾਮਨਸਿਕਾਰਾਨਂ વਸੇਨ ਸਾ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਪਞ੍ਞਾ ਹਾਯਤਿ ਪਰਿਹਾਯਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਹਾਨਭਾਗਿਨੀ ਪਞ੍ਞਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਤਦਨੁਧਮ੍ਮਤਾਤਿ ਤਦਨੁਰੂਪਸਭਾવਾ। ਸਤਿ ਸਨ੍ਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ ਇਦਂ ਮਿਚ੍ਛਾਸਤਿਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਸਮ੍ਮਾਸਤਿਂ। ਯਸ੍ਸ ਹਿ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਾਨੁਰੂਪਸਭਾવਾ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਂ ਸਨ੍ਤਤੋ ਪਣੀਤਤੋ ਦਿਸ੍વਾ ਅਸ੍ਸਾਦਯਮਾਨਾ ਅਭਿਨਨ੍ਦਮਾਨਾ ਨਿਕਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਨਿਕਨ੍ਤਿવਸੇਨ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਪਞ੍ਞਾ ਨੇવ ਹਾਯਤਿ ਨ વਡ੍ਢਤਿ, ਠਿਤਿਕੋਟ੍ਠਾਸਿਕਾ ਹੋਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਠਿਤਿਭਾਗਿਨੀ ਪਞ੍ਞਾ’’ਤਿ। ਅવਿਤਕ੍ਕਸਹਗਤਾਤਿ ਅવਿਤਕ੍ਕਂ ਦੁਤਿਯਜ੍ਝਾਨਂ ਸਨ੍ਤਤੋ ਪਣੀਤਤੋ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਅવਿਤਕ੍ਕਸਹਗਤਾ ਸਞ੍ਞਾਮਨਸਿਕਾਰਾ। ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤੀਤਿ ਪਗੁਣਤੋ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਤੋ વੁਟ੍ਠਿਤਂ ਦੁਤਿਯਜ੍ਝਾਨਾਧਿਗਮਤ੍ਥਾਯ ਤੁਦਨ੍ਤਿ ਚੋਦੇਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਉਪਰਿ ਦੁਤਿਯਜ੍ਝਾਨਾਨੁਪਕ੍ਖਨ੍ਦਾਨਂ ਸਞ੍ਞਾਮਨਸਿਕਾਰਾਨਂ વਸੇਨ ਸਾ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਪਞ੍ਞਾ વਿਸੇਸਭੂਤਸ੍ਸ ਦੁਤਿਯਜ੍ਝਾਨਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਪਦਟ੍ਠਾਨਤਾਯ ‘‘વਿਸੇਸਭਾਗਿਨੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ।
Tattha paṭhamassa jhānassa lābhinti yvāyaṃ appaguṇassa paṭhamassa jhānassa lābhī, taṃ. Kāmasahagatāsaññāmanasikārā samudācarantīti tato vuṭṭhitaṃ ārammaṇavasena kāmasahagatā hutvā saññāmanasikārā samudācaranti tudanti codenti. Tassa kāmānupakkhandānaṃ saññāmanasikārānaṃ vasena sā paṭhamajjhānapaññā hāyati parihāyati, tasmā ‘‘hānabhāginī paññā’’ti vuttā. Tadanudhammatāti tadanurūpasabhāvā. Sati santiṭṭhatīti idaṃ micchāsatiṃ sandhāya vuttaṃ, na sammāsatiṃ. Yassa hi paṭhamajjhānānurūpasabhāvā paṭhamajjhānaṃ santato paṇītato disvā assādayamānā abhinandamānā nikanti uppajjati, tassa nikantivasena paṭhamajjhānapaññā neva hāyati na vaḍḍhati, ṭhitikoṭṭhāsikā hoti. Tena vuttaṃ ‘‘ṭhitibhāginī paññā’’ti. Avitakkasahagatāti avitakkaṃ dutiyajjhānaṃ santato paṇītato manasikaroto ārammaṇavasena avitakkasahagatā saññāmanasikārā. Samudācarantīti paguṇato paṭhamajjhānato vuṭṭhitaṃ dutiyajjhānādhigamatthāya tudanti codenti, tassa upari dutiyajjhānānupakkhandānaṃ saññāmanasikārānaṃ vasena sā paṭhamajjhānapaññā visesabhūtassa dutiyajjhānassa uppattipadaṭṭhānatāya ‘‘visesabhāginī’’ti vuttā.
ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਸਹਗਤਾਤਿ ਤਂਯੇવ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਲਾਭਿਂ ਝਾਨਤੋ વੁਟ੍ਠਿਤਂ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਸਙ੍ਖਾਤੇਨ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣੇਨ ਸਹਗਤਾ। વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਞ੍ਹਿ ਝਾਨਙ੍ਗਭੇਦੇ વਤ੍ਤਨ੍ਤੇ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਤਿ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਨਿਬ੍ਬਿਦਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤੀਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਤ੍ਥਾਯ ਤੁਦਨ੍ਤਿ ਚੋਦੇਨ੍ਤਿ। વਿਰਾਗੂਪਸਞ੍ਹਿਤਾਤਿ વਿਰਾਗਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇਨ ਉਪਸਂਹਿਤਾ। વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਞ੍ਹਿ ਸਕ੍ਕਾ ਇਮਿਨਾ ਮਗ੍ਗੇਨ વਿਰਾਗਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤੁਨ੍ਤਿ ਪવਤ੍ਤਿਤੋ ‘‘વਿਰਾਗੂਪਸਂਹਿਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਂਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾਮਨਸਿਕਾਰਾਪਿ વਿਰਾਗੂਪਸਂਹਿਤਾ ਏવ ਨਾਮ। ਤਸ੍ਸ ਤੇਸਂ ਸਞ੍ਞਾਮਨਸਿਕਾਰਾਨਂ વਸੇਨ ਸਾ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਪਞ੍ਞਾ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਪ੍ਪਟਿવੇਧਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਤਾਯ ‘‘ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਨੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾਤਿ।
Nibbidāsahagatāti taṃyeva paṭhamajjhānalābhiṃ jhānato vuṭṭhitaṃ nibbidāsaṅkhātena vipassanāñāṇena sahagatā. Vipassanāñāṇañhi jhānaṅgabhede vattante nibbindati ukkaṇṭhati, tasmā ‘‘nibbidā’’ti vuccati. Samudācarantīti nibbānasacchikiriyatthāya tudanti codenti. Virāgūpasañhitāti virāgasaṅkhātena nibbānena upasaṃhitā. Vipassanāñāṇañhi sakkā iminā maggena virāgaṃ nibbānaṃ sacchikātunti pavattito ‘‘virāgūpasaṃhita’’nti vuccati. Taṃsampayuttasaññāmanasikārāpi virāgūpasaṃhitā eva nāma. Tassa tesaṃ saññāmanasikārānaṃ vasena sā paṭhamajjhānapaññā ariyamaggappaṭivedhassa padaṭṭhānatāya ‘‘nibbedhabhāginī’’ti vuttāti.
ਨਿਬ੍ਬਾਨਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Nibbānasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ • Aṅguttaranikāya / ੯. ਨਿਬ੍ਬਾਨਸੁਤ੍ਤਂ • 9. Nibbānasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ੯. ਨਿਬ੍ਬਾਨਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 9. Nibbānasuttavaṇṇanā
