Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya

९. निब्बेधिकसुत्तं

9. Nibbedhikasuttaṃ

६३. ‘‘निब्बेधिकपरियायं वो, भिक्खवे, धम्मपरियायं देसेस्सामि। तं सुणाथ, साधुकं मनसि करोथ; भासिस्सामी’’ति। ‘‘एवं, भन्ते’’ति खो ते भिक्खू भगवतो पच्‍चस्सोसुं। भगवा एतदवोच –

63. ‘‘Nibbedhikapariyāyaṃ vo, bhikkhave, dhammapariyāyaṃ desessāmi. Taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha; bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –

‘‘कतमो च सो, भिक्खवे, निब्बेधिकपरियायो धम्मपरियायो? कामा, भिक्खवे, वेदितब्बा, कामानं निदानसम्भवो वेदितब्बो, कामानं वेमत्तता वेदितब्बा, कामानं विपाको वेदितब्बो, कामनिरोधो ¹ वेदितब्बो, कामनिरोधगामिनी ² पटिपदा वेदितब्बा।

‘‘Katamo ca so, bhikkhave, nibbedhikapariyāyo dhammapariyāyo? Kāmā, bhikkhave, veditabbā, kāmānaṃ nidānasambhavo veditabbo, kāmānaṃ vemattatā veditabbā, kāmānaṃ vipāko veditabbo, kāmanirodho ³ veditabbo, kāmanirodhagāminī ⁴ paṭipadā veditabbā.

‘‘वेदना, भिक्खवे, वेदितब्बा, वेदनानं निदानसम्भवो वेदितब्बो, वेदनानं वेमत्तता वेदितब्बा, वेदनानं विपाको वेदितब्बो, वेदनानिरोधो वेदितब्बो, वेदनानिरोधगामिनी पटिपदा वेदितब्बा।

‘‘Vedanā, bhikkhave, veditabbā, vedanānaṃ nidānasambhavo veditabbo, vedanānaṃ vemattatā veditabbā, vedanānaṃ vipāko veditabbo, vedanānirodho veditabbo, vedanānirodhagāminī paṭipadā veditabbā.

‘‘सञ्‍ञा, भिक्खवे, वेदितब्बा, सञ्‍ञानं निदानसम्भवो वेदितब्बो, सञ्‍ञानं वेमत्तता वेदितब्बा , सञ्‍ञानं विपाको वेदितब्बो, सञ्‍ञानिरोधो वेदितब्बो, सञ्‍ञानिरोधगामिनी पटिपदा वेदितब्बा।

‘‘Saññā, bhikkhave, veditabbā, saññānaṃ nidānasambhavo veditabbo, saññānaṃ vemattatā veditabbā , saññānaṃ vipāko veditabbo, saññānirodho veditabbo, saññānirodhagāminī paṭipadā veditabbā.

‘‘आसवा, भिक्खवे, वेदितब्बा, आसवानं निदानसम्भवो वेदितब्बो, आसवानं वेमत्तता वेदितब्बा, आसवानं विपाको वेदितब्बो, आसवनिरोधो वेदितब्बो, आसवनिरोधगामिनी पटिपदा वेदितब्बा।

‘‘Āsavā, bhikkhave, veditabbā, āsavānaṃ nidānasambhavo veditabbo, āsavānaṃ vemattatā veditabbā, āsavānaṃ vipāko veditabbo, āsavanirodho veditabbo, āsavanirodhagāminī paṭipadā veditabbā.

‘‘कम्मं , भिक्खवे, वेदितब्बं, कम्मानं निदानसम्भवो वेदितब्बो, कम्मानं वेमत्तता वेदितब्बा, कम्मानं विपाको वेदितब्बो, कम्मनिरोधो वेदितब्बो, कम्मनिरोधगामिनी पटिपदा वेदितब्बा।

‘‘Kammaṃ , bhikkhave, veditabbaṃ, kammānaṃ nidānasambhavo veditabbo, kammānaṃ vemattatā veditabbā, kammānaṃ vipāko veditabbo, kammanirodho veditabbo, kammanirodhagāminī paṭipadā veditabbā.

‘‘‘कामा, भिक्खवे, वेदितब्बा, कामानं निदानसम्भवो वेदितब्बो, कामानं वेमत्तता वेदितब्बा, कामानं विपाको वेदितब्बो, कामनिरोधो वेदितब्बो, कामनिरोधगामिनी पटिपदा वेदितब्बा’ति, इति खो पनेतं वुत्तं। किञ्‍चेतं पटिच्‍च वुत्तं ⁵? पञ्‍चिमे, भिक्खवे, कामगुणा – चक्खुविञ्‍ञेय्या रूपा इट्ठा कन्ता मनापा पियरूपा कामूपसंहिता रजनीया, सोतविञ्‍ञेय्या सद्दा… घानविञ्‍ञेय्या गन्धा… जिव्हाविञ्‍ञेय्या रसा… कायविञ्‍ञेय्या फोट्ठब्बा इट्ठा कन्ता मनापा पियरूपा कामूपसंहिता रजनीया। अपि च खो, भिक्खवे, नेते कामा कामगुणा नामेते ⁶ अरियस्स विनये वुच्‍चन्ति –

‘‘‘Kāmā, bhikkhave, veditabbā, kāmānaṃ nidānasambhavo veditabbo, kāmānaṃ vemattatā veditabbā, kāmānaṃ vipāko veditabbo, kāmanirodho veditabbo, kāmanirodhagāminī paṭipadā veditabbā’ti, iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ ⁷? Pañcime, bhikkhave, kāmaguṇā – cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, sotaviññeyyā saddā… ghānaviññeyyā gandhā… jivhāviññeyyā rasā… kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā. Api ca kho, bhikkhave, nete kāmā kāmaguṇā nāmete ⁸ ariyassa vinaye vuccanti –

⁹ ‘‘सङ्कप्परागो पुरिसस्स कामो,

¹⁰ ‘‘Saṅkapparāgo purisassa kāmo,

नेते ¹¹ कामा यानि चित्रानि लोके।

Nete ¹² kāmā yāni citrāni loke;

सङ्कप्परागो पुरिसस्स कामो,

Saṅkapparāgo purisassa kāmo,

तिट्ठन्ति चित्रानि तथेव लोके।

Tiṭṭhanti citrāni tatheva loke;

अथेत्थ धीरा विनयन्ति छन्द’’न्ति॥

Athettha dhīrā vinayanti chanda’’nti.

‘‘कतमो च, भिक्खवे, कामानं निदानसम्भवो? फस्सो, भिक्खवे, कामानं निदानसम्भवो।

‘‘Katamo ca, bhikkhave, kāmānaṃ nidānasambhavo? Phasso, bhikkhave, kāmānaṃ nidānasambhavo.

‘‘कतमा च, भिक्खवे, कामानं वेमत्तता? अञ्‍ञो, भिक्खवे, कामो रूपेसु, अञ्‍ञो कामो सद्देसु, अञ्‍ञो कामो गन्धेसु, अञ्‍ञो कामो रसेसु, अञ्‍ञो कामो फोट्ठब्बेसु। अयं वुच्‍चति, भिक्खवे, कामानं वेमत्तता।

‘‘Katamā ca, bhikkhave, kāmānaṃ vemattatā? Añño, bhikkhave, kāmo rūpesu, añño kāmo saddesu, añño kāmo gandhesu, añño kāmo rasesu, añño kāmo phoṭṭhabbesu. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, kāmānaṃ vemattatā.

‘‘कतमो च, भिक्खवे, कामानं विपाको? यं खो, भिक्खवे, कामयमानो तज्‍जं तज्‍जं अत्तभावं अभिनिब्बत्तेति पुञ्‍ञभागियं वा अपुञ्‍ञभागियं वा, अयं वुच्‍चति, भिक्खवे, कामानं विपाको।

‘‘Katamo ca, bhikkhave, kāmānaṃ vipāko? Yaṃ kho, bhikkhave, kāmayamāno tajjaṃ tajjaṃ attabhāvaṃ abhinibbatteti puññabhāgiyaṃ vā apuññabhāgiyaṃ vā, ayaṃ vuccati, bhikkhave, kāmānaṃ vipāko.

‘‘कतमो च, भिक्खवे, कामनिरोधो? फस्सनिरोधो ¹³, भिक्खवे, कामनिरोधो। अयमेव अरियो अट्ठङ्गिको मग्गो कामनिरोधगामिनी पटिपदा, सेय्यथिदं – सम्मादिट्ठि, सम्मासङ्कप्पो, सम्मावाचा, सम्माकम्मन्तो , सम्माआजीवो, सम्मावायामो, सम्मासति, सम्मासमाधि।

‘‘Katamo ca, bhikkhave, kāmanirodho? Phassanirodho ¹⁴, bhikkhave, kāmanirodho. Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo kāmanirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi, sammāsaṅkappo, sammāvācā, sammākammanto , sammāājīvo, sammāvāyāmo, sammāsati, sammāsamādhi.

‘‘यतो खो ¹⁵, भिक्खवे, अरियसावको एवं कामे पजानाति, एवं कामानं निदानसम्भवं पजानाति, एवं कामानं वेमत्ततं पजानाति, एवं कामानं विपाकं पजानाति, एवं कामनिरोधं पजानाति, एवं कामनिरोधगामिनिं पटिपदं पजानाति, सो इमं निब्बेधिकं ब्रह्मचरियं पजानाति कामनिरोधं। कामा, भिक्खवे, वेदितब्बा…पे॰… कामनिरोधगामिनी ¹⁶ पटिपदा वेदितब्बाति, इति यं तं वुत्तं इदमेतं पटिच्‍च वुत्तं।

‘‘Yato kho ¹⁷, bhikkhave, ariyasāvako evaṃ kāme pajānāti, evaṃ kāmānaṃ nidānasambhavaṃ pajānāti, evaṃ kāmānaṃ vemattataṃ pajānāti, evaṃ kāmānaṃ vipākaṃ pajānāti, evaṃ kāmanirodhaṃ pajānāti, evaṃ kāmanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, so imaṃ nibbedhikaṃ brahmacariyaṃ pajānāti kāmanirodhaṃ. Kāmā, bhikkhave, veditabbā…pe… kāmanirodhagāminī ¹⁸ paṭipadā veditabbāti, iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.

‘‘वेदना, भिक्खवे, वेदितब्बा…पे॰… वेदनानिरोधगामिनी पटिपदा वेदितब्बाति, इति खो पनेतं वुत्तं। किञ्‍चेतं पटिच्‍च वुत्तं? तिस्सो इमा, भिक्खवे, वेदना – सुखा वेदना, दुक्खा वेदना, अदुक्खमसुखा वेदना।

‘‘Vedanā, bhikkhave, veditabbā…pe… vedanānirodhagāminī paṭipadā veditabbāti, iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Tisso imā, bhikkhave, vedanā – sukhā vedanā, dukkhā vedanā, adukkhamasukhā vedanā.

‘‘कतमो च, भिक्खवे, वेदनानं निदानसम्भवो? फस्सो, भिक्खवे, वेदनानं निदानसम्भवो।

‘‘Katamo ca, bhikkhave, vedanānaṃ nidānasambhavo? Phasso, bhikkhave, vedanānaṃ nidānasambhavo.

‘‘कतमा च, भिक्खवे, वेदनानं वेमत्तता? अत्थि, भिक्खवे, सामिसा सुखा वेदना, अत्थि निरामिसा सुखा वेदना, अत्थि सामिसा दुक्खा वेदना, अत्थि निरामिसा दुक्खा वेदना, अत्थि सामिसा अदुक्खमसुखा वेदना, अत्थि निरामिसा अदुक्खमसुखा वेदना। अयं वुच्‍चति, भिक्खवे, वेदनानं वेमत्तता।

‘‘Katamā ca, bhikkhave, vedanānaṃ vemattatā? Atthi, bhikkhave, sāmisā sukhā vedanā, atthi nirāmisā sukhā vedanā, atthi sāmisā dukkhā vedanā, atthi nirāmisā dukkhā vedanā, atthi sāmisā adukkhamasukhā vedanā, atthi nirāmisā adukkhamasukhā vedanā. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, vedanānaṃ vemattatā.

‘‘कतमो च, भिक्खवे, वेदनानं विपाको ? यं खो, भिक्खवे, वेदियमानो ¹⁹ तज्‍जं तज्‍जं अत्तभावं अभिनिब्बत्तेति पुञ्‍ञभागियं वा अपुञ्‍ञभागियं वा, अयं वुच्‍चति, भिक्खवे, वेदनानं विपाको।

‘‘Katamo ca, bhikkhave, vedanānaṃ vipāko ? Yaṃ kho, bhikkhave, vediyamāno ²⁰ tajjaṃ tajjaṃ attabhāvaṃ abhinibbatteti puññabhāgiyaṃ vā apuññabhāgiyaṃ vā, ayaṃ vuccati, bhikkhave, vedanānaṃ vipāko.

‘‘कतमो च, भिक्खवे, वेदनानिरोधो? फस्सनिरोधो ²¹, भिक्खवे, वेदनानिरोधो। अयमेव अरियो अट्ठङ्गिको मग्गो वेदनानिरोधगामिनी पटिपदा, सेय्यथिदं – सम्मादिट्ठि…पे॰… सम्मासमाधि।

‘‘Katamo ca, bhikkhave, vedanānirodho? Phassanirodho ²², bhikkhave, vedanānirodho. Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo vedanānirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi.

‘‘यतो खो, भिक्खवे, अरियसावको एवं वेदनं पजानाति, एवं वेदनानं निदानसम्भवं पजानाति, एवं वेदनानं वेमत्ततं पजानाति, एवं वेदनानं विपाकं पजानाति, एवं वेदनानिरोधं पजानाति, एवं वेदनानिरोधगामिनिं पटिपदं पजानाति। सो इमं निब्बेधिकं ब्रह्मचरियं पजानाति वेदनानिरोधं। वेदना, भिक्खवे, वेदितब्बा…पे॰… वेदनानिरोधगामिनी पटिपदा वेदितब्बाति, इति यं तं वुत्तं इदमेतं पटिच्‍च वुत्तं।

‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvako evaṃ vedanaṃ pajānāti, evaṃ vedanānaṃ nidānasambhavaṃ pajānāti, evaṃ vedanānaṃ vemattataṃ pajānāti, evaṃ vedanānaṃ vipākaṃ pajānāti, evaṃ vedanānirodhaṃ pajānāti, evaṃ vedanānirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti. So imaṃ nibbedhikaṃ brahmacariyaṃ pajānāti vedanānirodhaṃ. Vedanā, bhikkhave, veditabbā…pe… vedanānirodhagāminī paṭipadā veditabbāti, iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.

‘‘सञ्‍ञा, भिक्खवे, वेदितब्बा…पे॰… सञ्‍ञानिरोधगामिनी पटिपदा वेदितब्बाति, इति खो पनेतं वुत्तं। किञ्‍चेतं पटिच्‍च वुत्तं? छयिमा, भिक्खवे, सञ्‍ञा – रूपसञ्‍ञा, सद्दसञ्‍ञा, गन्धसञ्‍ञा, रससञ्‍ञा, फोट्ठब्बसञ्‍ञा, धम्मसञ्‍ञा।

‘‘Saññā, bhikkhave, veditabbā…pe… saññānirodhagāminī paṭipadā veditabbāti, iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Chayimā, bhikkhave, saññā – rūpasaññā, saddasaññā, gandhasaññā, rasasaññā, phoṭṭhabbasaññā, dhammasaññā.

‘‘कतमो च, भिक्खवे, सञ्‍ञानं निदानसम्भवो? फस्सो, भिक्खवे, सञ्‍ञानं निदानसम्भवो।

‘‘Katamo ca, bhikkhave, saññānaṃ nidānasambhavo? Phasso, bhikkhave, saññānaṃ nidānasambhavo.

‘‘कतमा च, भिक्खवे, सञ्‍ञानं वेमत्तता? अञ्‍ञा, भिक्खवे, सञ्‍ञा रूपेसु, अञ्‍ञा सञ्‍ञा सद्देसु ²³, अञ्‍ञा सञ्‍ञा गन्धेसु, अञ्‍ञा सञ्‍ञा रसेसु, अञ्‍ञा सञ्‍ञा फोट्ठब्बेसु, अञ्‍ञा सञ्‍ञा धम्मेसु । अयं वुच्‍चति, भिक्खवे, सञ्‍ञानं वेमत्तता।

‘‘Katamā ca, bhikkhave, saññānaṃ vemattatā? Aññā, bhikkhave, saññā rūpesu, aññā saññā saddesu ²⁴, aññā saññā gandhesu, aññā saññā rasesu, aññā saññā phoṭṭhabbesu, aññā saññā dhammesu . Ayaṃ vuccati, bhikkhave, saññānaṃ vemattatā.

‘‘कतमो च, भिक्खवे, सञ्‍ञानं विपाको? वोहारवेपक्‍कं ²⁵, भिक्खवे, सञ्‍ञं ²⁶ वदामि। यथा यथा नं सञ्‍जानाति तथा तथा वोहरति, एवं सञ्‍ञी अहोसिन्ति ²⁷। अयं वुच्‍चति, भिक्खवे, सञ्‍ञानं विपाको।

‘‘Katamo ca, bhikkhave, saññānaṃ vipāko? Vohāravepakkaṃ ²⁸, bhikkhave, saññaṃ ²⁹ vadāmi. Yathā yathā naṃ sañjānāti tathā tathā voharati, evaṃ saññī ahosinti ³⁰. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, saññānaṃ vipāko.

‘‘कतमो च, भिक्खवे, सञ्‍ञानिरोधो? फस्सनिरोधो, ³¹ भिक्खवे, सञ्‍ञानिरोधो। अयमेव अरियो अट्ठङ्गिको मग्गो सञ्‍ञानिरोधगामिनी पटिपदा, सेय्यथिदं – सम्मादिट्ठि…पे॰… सम्मासमाधि।

‘‘Katamo ca, bhikkhave, saññānirodho? Phassanirodho, ³² bhikkhave, saññānirodho. Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo saññānirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi.

‘‘यतो खो, भिक्खवे, अरियसावको एवं सञ्‍ञं पजानाति, एवं सञ्‍ञानं निदानसम्भवं पजानाति, एवं सञ्‍ञानं वेमत्ततं पजानाति, एवं सञ्‍ञानं विपाकं पजानाति, एवं सञ्‍ञानिरोधं पजानाति, एवं सञ्‍ञानिरोधगामिनिं पटिपदं पजानाति, सो इमं निब्बेधिकं ब्रह्मचरियं पजानाति सञ्‍ञानिरोधं। सञ्‍ञा, भिक्खवे, वेदितब्बा…पे॰… सञ्‍ञानिरोधगामिनी पटिपदा वेदितब्बाति। इति यं तं वुत्तं इदमेतं पटिच्‍च वुत्तं।

‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvako evaṃ saññaṃ pajānāti, evaṃ saññānaṃ nidānasambhavaṃ pajānāti, evaṃ saññānaṃ vemattataṃ pajānāti, evaṃ saññānaṃ vipākaṃ pajānāti, evaṃ saññānirodhaṃ pajānāti, evaṃ saññānirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, so imaṃ nibbedhikaṃ brahmacariyaṃ pajānāti saññānirodhaṃ. Saññā, bhikkhave, veditabbā…pe… saññānirodhagāminī paṭipadā veditabbāti. Iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.

‘‘आसवा, भिक्खवे, वेदितब्बा…पे॰… आसवनिरोधगामिनी ³³ पटिपदा वेदितब्बाति, इति खो पनेतं वुत्तं। किञ्‍चेतं पटिच्‍च वुत्तं? तयोमे, भिक्खवे, आसवा – कामासवो, भवासवो, अविज्‍जासवो।

‘‘Āsavā, bhikkhave, veditabbā…pe… āsavanirodhagāminī ³⁴ paṭipadā veditabbāti, iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Tayome, bhikkhave, āsavā – kāmāsavo, bhavāsavo, avijjāsavo.

‘‘कतमो च, भिक्खवे, आसवानं निदानसम्भवो? अविज्‍जा, भिक्खवे, आसवानं निदानसम्भवो।

‘‘Katamo ca, bhikkhave, āsavānaṃ nidānasambhavo? Avijjā, bhikkhave, āsavānaṃ nidānasambhavo.

‘‘कतमा च, भिक्खवे, आसवानं वेमत्तता? अत्थि, भिक्खवे, आसवा निरयगमनीया ³⁵, अत्थि आसवा तिरच्छानयोनिगमनीया, अत्थि आसवा पेत्तिविसयगमनीया, अत्थि आसवा मनुस्सलोकगमनीया, अत्थि आसवा देवलोकगमनीया। अयं वुच्‍चति, भिक्खवे, आसवानं वेमत्तता।

‘‘Katamā ca, bhikkhave, āsavānaṃ vemattatā? Atthi, bhikkhave, āsavā nirayagamanīyā ³⁶, atthi āsavā tiracchānayonigamanīyā, atthi āsavā pettivisayagamanīyā, atthi āsavā manussalokagamanīyā, atthi āsavā devalokagamanīyā. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, āsavānaṃ vemattatā.

‘‘कतमो च, भिक्खवे, आसवानं विपाको? यं खो, भिक्खवे, अविज्‍जागतो तज्‍जं तज्‍जं अत्तभावं अभिनिब्बत्तेति पुञ्‍ञभागियं वा अपुञ्‍ञभागियं वा, अयं वुच्‍चति, भिक्खवे, आसवानं विपाको।

‘‘Katamo ca, bhikkhave, āsavānaṃ vipāko? Yaṃ kho, bhikkhave, avijjāgato tajjaṃ tajjaṃ attabhāvaṃ abhinibbatteti puññabhāgiyaṃ vā apuññabhāgiyaṃ vā, ayaṃ vuccati, bhikkhave, āsavānaṃ vipāko.

‘‘कतमो च, भिक्खवे, आसवनिरोधो? अविज्‍जानिरोधो, भिक्खवे, आसवनिरोधो। अयमेव अरियो अट्ठङ्गिको मग्गो आसवनिरोधगामिनी ³⁷ पटिपदा, सेय्यथिदं – सम्मादिट्ठि…पे॰… सम्मासमाधि।

‘‘Katamo ca, bhikkhave, āsavanirodho? Avijjānirodho, bhikkhave, āsavanirodho. Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo āsavanirodhagāminī ³⁸ paṭipadā, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi.

‘‘यतो खो, भिक्खवे, अरियसावको एवं आसवे पजानाति, एवं आसवानं निदानसम्भवं पजानाति, एवं आसवानं वेमत्ततं पजानाति, एवं आसवानं विपाकं पजानाति, एवं आसवानं निरोधं पजानाति, एवं आसवानं निरोधगामिनिं पटिपदं पजानाति, सो इमं निब्बेधिकं ब्रह्मचरियं पजानाति आसवनिरोधं। आसवा , भिक्खवे, वेदितब्बा…पे॰… आसवनिरोधगामिनी ³⁹ पटिपदा वेदितब्बाति। इति यं तं वुत्तं इदमेतं पटिच्‍च वुत्तं।

‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvako evaṃ āsave pajānāti, evaṃ āsavānaṃ nidānasambhavaṃ pajānāti, evaṃ āsavānaṃ vemattataṃ pajānāti, evaṃ āsavānaṃ vipākaṃ pajānāti, evaṃ āsavānaṃ nirodhaṃ pajānāti, evaṃ āsavānaṃ nirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, so imaṃ nibbedhikaṃ brahmacariyaṃ pajānāti āsavanirodhaṃ. Āsavā , bhikkhave, veditabbā…pe… āsavanirodhagāminī ⁴⁰ paṭipadā veditabbāti. Iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.

‘‘कम्मं, भिक्खवे, वेदितब्बं…पे॰… कम्मनिरोधगामिनी ⁴¹ पटिपदा वेदितब्बाति, इति खो पनेतं वुत्तं। किञ्‍चेतं पटिच्‍च वुत्तं? ⁴² चेतनाहं, भिक्खवे, कम्मं वदामि। चेतयित्वा कम्मं करोति – कायेन वाचाय मनसा।

‘‘Kammaṃ, bhikkhave, veditabbaṃ…pe… kammanirodhagāminī ⁴³ paṭipadā veditabbāti, iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? ⁴⁴ Cetanāhaṃ, bhikkhave, kammaṃ vadāmi. Cetayitvā kammaṃ karoti – kāyena vācāya manasā.

‘‘कतमो च, भिक्खवे, कम्मानं निदानसम्भवो? फस्सो, भिक्खवे, कम्मानं निदानसम्भवो।

‘‘Katamo ca, bhikkhave, kammānaṃ nidānasambhavo? Phasso, bhikkhave, kammānaṃ nidānasambhavo.

‘‘कतमा च, भिक्खवे, कम्मानं वेमत्तता? अत्थि, भिक्खवे, कम्मं निरयवेदनीयं, अत्थि कम्मं तिरच्छानयोनिवेदनीयं, अत्थि कम्मं पेत्तिविसयवेदनीयं, अत्थि कम्मं मनुस्सलोकवेदनीयं, अत्थि कम्मं देवलोकवेदनीयं । अयं वुच्‍चति, भिक्खवे, कम्मानं वेमत्तता।

‘‘Katamā ca, bhikkhave, kammānaṃ vemattatā? Atthi, bhikkhave, kammaṃ nirayavedanīyaṃ, atthi kammaṃ tiracchānayonivedanīyaṃ, atthi kammaṃ pettivisayavedanīyaṃ, atthi kammaṃ manussalokavedanīyaṃ, atthi kammaṃ devalokavedanīyaṃ . Ayaṃ vuccati, bhikkhave, kammānaṃ vemattatā.

‘‘कतमो च, भिक्खवे, कम्मानं विपाको? तिविधाहं ⁴⁵, भिक्खवे, कम्मानं विपाकं वदामि – दिट्ठेव ⁴⁶ धम्मे, उपपज्‍जे वा ⁴⁷, अपरे वा परियाये। अयं वुच्‍चति, भिक्खवे, कम्मानं विपाको।

‘‘Katamo ca, bhikkhave, kammānaṃ vipāko? Tividhāhaṃ ⁴⁸, bhikkhave, kammānaṃ vipākaṃ vadāmi – diṭṭheva ⁴⁹ dhamme, upapajje vā ⁵⁰, apare vā pariyāye. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, kammānaṃ vipāko.

‘‘कतमो च, भिक्खवे, कम्मनिरोधो? फस्सनिरोधो, ⁵¹ भिक्खवे, कम्मनिरोधो। अयमेव अरियो अट्ठङ्गिको मग्गो कम्मनिरोधगामिनी ⁵² पटिपदा, सेय्यथिदं – सम्मादिट्ठि…पे॰… सम्मासमाधि।

‘‘Katamo ca, bhikkhave, kammanirodho? Phassanirodho, ⁵³ bhikkhave, kammanirodho. Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo kammanirodhagāminī ⁵⁴ paṭipadā, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi.

‘‘यतो खो, भिक्खवे, अरियसावको एवं कम्मं पजानाति, एवं कम्मानं निदानसम्भवं पजानाति, एवं कम्मानं वेमत्ततं पजानाति, एवं कम्मानं विपाकं पजानाति, एवं कम्मनिरोधं पजानाति, एवं कम्मनिरोधगामिनिं पटिपदं पजानाति, सो इमं निब्बेधिकं ब्रह्मचरियं पजानाति कम्मनिरोधं। कम्मं, भिक्खवे, वेदितब्बं…पे॰… कम्मनिरोधगामिनी पटिपदा वेदितब्बाति, इति यं तं वुत्तं इदमेतं पटिच्‍च वुत्तं।

‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvako evaṃ kammaṃ pajānāti, evaṃ kammānaṃ nidānasambhavaṃ pajānāti, evaṃ kammānaṃ vemattataṃ pajānāti, evaṃ kammānaṃ vipākaṃ pajānāti, evaṃ kammanirodhaṃ pajānāti, evaṃ kammanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, so imaṃ nibbedhikaṃ brahmacariyaṃ pajānāti kammanirodhaṃ. Kammaṃ, bhikkhave, veditabbaṃ…pe… kammanirodhagāminī paṭipadā veditabbāti, iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.

‘‘दुक्खं, भिक्खवे, वेदितब्बं, दुक्खस्स निदानसम्भवो वेदितब्बो, दुक्खस्स वेमत्तता वेदितब्बा, दुक्खस्स विपाको वेदितब्बो, दुक्खनिरोधो वेदितब्बो, दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा वेदितब्बाति। इति खो पनेतं वुत्तं , किञ्‍चेतं पटिच्‍च वुत्तं? जातिपि दुक्खा, जरापि दुक्खा, ब्याधिपि दुक्खो ⁵⁵, मरणम्पि दुक्खं, सोकपरिदेवदुक्खदोमनस्सुपायासापि दुक्खा, यम्पिच्छं न लभति तम्पि दुक्खं, संखित्तेन पञ्‍चुपादानक्खन्धा ⁵⁶ दुक्खा।

‘‘Dukkhaṃ, bhikkhave, veditabbaṃ, dukkhassa nidānasambhavo veditabbo, dukkhassa vemattatā veditabbā, dukkhassa vipāko veditabbo, dukkhanirodho veditabbo, dukkhanirodhagāminī paṭipadā veditabbāti. Iti kho panetaṃ vuttaṃ , kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Jātipi dukkhā, jarāpi dukkhā, byādhipi dukkho ⁵⁷, maraṇampi dukkhaṃ, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsāpi dukkhā, yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ, saṃkhittena pañcupādānakkhandhā ⁵⁸ dukkhā.

‘‘कतमो च, भिक्खवे, दुक्खस्स निदानसम्भवो? तण्हा, भिक्खवे, दुक्खस्स निदानसम्भवो ।

‘‘Katamo ca, bhikkhave, dukkhassa nidānasambhavo? Taṇhā, bhikkhave, dukkhassa nidānasambhavo .

‘‘कतमा च, भिक्खवे, दुक्खस्स वेमत्तता? अत्थि, भिक्खवे, दुक्खं अधिमत्तं, अत्थि परित्तं, अत्थि दन्धविरागि, अत्थि खिप्पविरागि। अयं वुच्‍चति, भिक्खवे, दुक्खस्स वेमत्तता।

‘‘Katamā ca, bhikkhave, dukkhassa vemattatā? Atthi, bhikkhave, dukkhaṃ adhimattaṃ, atthi parittaṃ, atthi dandhavirāgi, atthi khippavirāgi. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, dukkhassa vemattatā.

‘‘कतमो च, भिक्खवे, दुक्खस्स विपाको? इध, भिक्खवे, एकच्‍चो येन दुक्खेन अभिभूतो परियादिन्‍नचित्तो ⁵⁹ सोचति किलमति परिदेवति, उरत्ताळिं कन्दति, सम्मोहं आपज्‍जति , येन वा पन दुक्खेन अभिभूतो परियादिन्‍नचित्तो बहिद्धा परियेट्ठिं आपज्‍जति – ‘को ⁶⁰ एकपदं द्विपदं जानाति ⁶¹ इमस्स दुक्खस्स निरोधाया’ति? सम्मोहवेपक्‍कं वाहं, भिक्खवे, दुक्खं वदामि परियेट्ठिवेपक्‍कं वा। अयं वुच्‍चति, भिक्खवे, दुक्खस्स विपाको।

‘‘Katamo ca, bhikkhave, dukkhassa vipāko? Idha, bhikkhave, ekacco yena dukkhena abhibhūto pariyādinnacitto ⁶² socati kilamati paridevati, urattāḷiṃ kandati, sammohaṃ āpajjati , yena vā pana dukkhena abhibhūto pariyādinnacitto bahiddhā pariyeṭṭhiṃ āpajjati – ‘ko ⁶³ ekapadaṃ dvipadaṃ jānāti ⁶⁴ imassa dukkhassa nirodhāyā’ti? Sammohavepakkaṃ vāhaṃ, bhikkhave, dukkhaṃ vadāmi pariyeṭṭhivepakkaṃ vā. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, dukkhassa vipāko.

‘‘कतमो च, भिक्खवे, दुक्खनिरोधो? तण्हानिरोधो, ⁶⁵ भिक्खवे, दुक्खनिरोधो। अयमेव अरियो अट्ठङ्गिको मग्गो दुक्खस्स निरोधगामिनी पटिपदा, सेय्यथिदं – सम्मादिट्ठि…पे॰… सम्मासमाधि।

‘‘Katamo ca, bhikkhave, dukkhanirodho? Taṇhānirodho, ⁶⁶ bhikkhave, dukkhanirodho. Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo dukkhassa nirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi.

‘‘यतो खो, भिक्खवे, अरियसावको एवं दुक्खं पजानाति, एवं दुक्खस्स निदानसम्भवं पजानाति, एवं दुक्खस्स वेमत्ततं पजानाति, एवं दुक्खस्स विपाकं पजानाति, एवं दुक्खनिरोधं पजानाति, एवं दुक्खनिरोधगामिनिं पटिपदं पजानाति, सो इमं निब्बेधिकं ब्रह्मचरियं पजानाति दुक्खनिरोधं। दुक्खं, भिक्खवे, वेदितब्बं, दुक्खस्स निदानसम्भवो वेदितब्बो, दुक्खस्स वेमत्तता वेदितब्बा, दुक्खस्स विपाको वेदितब्बो, दुक्खनिरोधो वेदितब्बो, दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा वेदितब्बाति। इति यं तं वुत्तं इदमेतं पटिच्‍च वुत्तं।

‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvako evaṃ dukkhaṃ pajānāti, evaṃ dukkhassa nidānasambhavaṃ pajānāti, evaṃ dukkhassa vemattataṃ pajānāti, evaṃ dukkhassa vipākaṃ pajānāti, evaṃ dukkhanirodhaṃ pajānāti, evaṃ dukkhanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, so imaṃ nibbedhikaṃ brahmacariyaṃ pajānāti dukkhanirodhaṃ. Dukkhaṃ, bhikkhave, veditabbaṃ, dukkhassa nidānasambhavo veditabbo, dukkhassa vemattatā veditabbā, dukkhassa vipāko veditabbo, dukkhanirodho veditabbo, dukkhanirodhagāminī paṭipadā veditabbāti. Iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.

‘‘अयं खो सो, भिक्खवे, निब्बेधिकपरियायो धम्मपरियायो’’ति। नवमं।

‘‘Ayaṃ kho so, bhikkhave, nibbedhikapariyāyo dhammapariyāyo’’ti. Navamaṃ.

Next: १०. सीहनादसुत्तं • 10. Sīhanādasuttaṃ

Footnotes:

1. कामानं निरोधो (क॰) एवं वेदनानिरोधो-इच्‍चादीसुपि

2. कामानं निरोधगामिनी (क॰) एवं वेदनानिरोधगामिनी-इच्‍चादीसुपि

3. kāmānaṃ nirodho (ka.) evaṃ vedanānirodho-iccādīsupi

4. kāmānaṃ nirodhagāminī (ka.) evaṃ vedanānirodhagāminī-iccādīsupi

5. म॰ नि॰ १.१६६; सं॰ नि॰ ४.२६८

6. ते कामगुणा नाम नेते कामा (क॰)

7. ma. ni. 1.166; saṃ. ni. 4.268

8. te kāmaguṇā nāma nete kāmā (ka.)

9. कथा॰ ५१४

10. kathā. 514

11. न ते (स्या॰)

12. na te (syā.)

13. फस्सनिरोधा (स्या॰)

14. phassanirodhā (syā.)

15. यतो च खो (बहूसु)

16. सब्बत्थपि एवमेव दिस्सति

17. yato ca kho (bahūsu)

18. sabbatthapi evameva dissati

19. वेदयमानो (स्या॰ कं॰) अ॰ नि॰ ४.२३३

20. vedayamāno (syā. kaṃ.) a. ni. 4.233

21. फस्सनिरोधा (स्या॰ कं॰ क॰)

22. phassanirodhā (syā. kaṃ. ka.)

23. अञ्‍ञा भिक्खवे रूपेसु सञ्‍ञा अञ्‍ञा सद्देसु सञ्‍ञा (क॰) एवं सेसेसुपि

24. aññā bhikkhave rūpesu saññā aññā saddesu saññā (ka.) evaṃ sesesupi

25. वोहारवेपक्‍काहं (स्या॰ पी॰), वोहारपक्‍काहं (सी॰)

26. सञ्‍ञा (स्या॰ पी॰)

27. अहोसीति (क॰)

28. vohāravepakkāhaṃ (syā. pī.), vohārapakkāhaṃ (sī.)

29. saññā (syā. pī.)

30. ahosīti (ka.)

31. फस्सनिरोधा (स्या॰ क॰)

32. phassanirodhā (syā. ka.)

33. सब्बत्थपि एवमेव दिस्सति

34. sabbatthapi evameva dissati

35. निरयगामिनिया (सी॰ क॰)

36. nirayagāminiyā (sī. ka.)

37. सब्बत्थपि एवमेव दिस्सति

38. sabbatthapi evameva dissati

39. सब्बत्थपि एवमेव दिस्सति

40. sabbatthapi evameva dissati

41. सब्बत्थपि एवमेव दिस्सति

42. कथा॰ ५३९

43. sabbatthapi evameva dissati

44. kathā. 539

45. इमाहं (क॰)

46. दिट्ठे वा (सी॰)

47. उपपज्‍जं वा (क॰ सी॰, अ॰ नि॰ १०.२१७), उपपज्‍ज वा (?), म॰ नि॰ ३.३०३ पाळिया तदत्थवण्णनाय च संसद्देतब्बं

48. imāhaṃ (ka.)

49. diṭṭhe vā (sī.)

50. upapajjaṃ vā (ka. sī., a. ni. 10.217), upapajja vā (?), ma. ni. 3.303 pāḷiyā tadatthavaṇṇanāya ca saṃsaddetabbaṃ

51. फस्सनिरोधा (क॰ सी॰ स्या॰ क॰)

52. सब्बत्थपि एवमेव दिस्सति

53. phassanirodhā (ka. sī. syā. ka.)

54. sabbatthapi evameva dissati

55. ब्याधिपि दुक्खा (स्या॰ पी॰ क॰)

56. पञ्‍चुपादानक्खन्धापि (क॰)

57. byādhipi dukkhā (syā. pī. ka.)

58. pañcupādānakkhandhāpi (ka.)

59. परियादिण्णचित्तो (क॰)

60. सो न (क॰)

61. पजानाति (क॰)

62. pariyādiṇṇacitto (ka.)

63. so na (ka.)

64. pajānāti (ka.)

65. तण्हानिरोधा (क॰ सी॰ स्या॰ क॰)

66. taṇhānirodhā (ka. sī. syā. ka.)

Related texts:

अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ९. निब्बेधिकसुत्तवण्णना • 9. Nibbedhikasuttavaṇṇanā

टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ९. निब्बेधिकसुत्तवण्णना • 9. Nibbedhikasuttavaṇṇanā

© 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea^® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
Contact