Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya

๙. นิเพฺพธิกสุตฺตํ

9. Nibbedhikasuttaṃ

๖๓. ‘‘นิเพฺพธิกปริยายํ โว, ภิกฺขเว, ธมฺมปริยายํ เทเสสฺสามิฯ ตํ สุณาถ, สาธุกํ มนสิ กโรถ; ภาสิสฺสามี’’ติฯ ‘‘เอวํ, ภเนฺต’’ติ โข เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจโสฺสสุํฯ ภควา เอตทโวจ –

63. ‘‘Nibbedhikapariyāyaṃ vo, bhikkhave, dhammapariyāyaṃ desessāmi. Taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha; bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –

‘‘กตโม จ โส, ภิกฺขเว, นิเพฺพธิกปริยาโย ธมฺมปริยาโย? กามา, ภิกฺขเว, เวทิตพฺพา, กามานํ นิทานสมฺภโว เวทิตโพฺพ, กามานํ เวมตฺตตา เวทิตพฺพา, กามานํ วิปาโก เวทิตโพฺพ, กามนิโรโธ ¹ เวทิตโพฺพ, กามนิโรธคามินี ² ปฎิปทา เวทิตพฺพาฯ

‘‘Katamo ca so, bhikkhave, nibbedhikapariyāyo dhammapariyāyo? Kāmā, bhikkhave, veditabbā, kāmānaṃ nidānasambhavo veditabbo, kāmānaṃ vemattatā veditabbā, kāmānaṃ vipāko veditabbo, kāmanirodho ³ veditabbo, kāmanirodhagāminī ⁴ paṭipadā veditabbā.

‘‘เวทนา, ภิกฺขเว, เวทิตพฺพา, เวทนานํ นิทานสมฺภโว เวทิตโพฺพ, เวทนานํ เวมตฺตตา เวทิตพฺพา, เวทนานํ วิปาโก เวทิตโพฺพ, เวทนานิโรโธ เวทิตโพฺพ, เวทนานิโรธคามินี ปฎิปทา เวทิตพฺพาฯ

‘‘Vedanā, bhikkhave, veditabbā, vedanānaṃ nidānasambhavo veditabbo, vedanānaṃ vemattatā veditabbā, vedanānaṃ vipāko veditabbo, vedanānirodho veditabbo, vedanānirodhagāminī paṭipadā veditabbā.

‘‘สญฺญา, ภิกฺขเว, เวทิตพฺพา, สญฺญานํ นิทานสมฺภโว เวทิตโพฺพ, สญฺญานํ เวมตฺตตา เวทิตพฺพา , สญฺญานํ วิปาโก เวทิตโพฺพ, สญฺญานิโรโธ เวทิตโพฺพ, สญฺญานิโรธคามินี ปฎิปทา เวทิตพฺพาฯ

‘‘Saññā, bhikkhave, veditabbā, saññānaṃ nidānasambhavo veditabbo, saññānaṃ vemattatā veditabbā , saññānaṃ vipāko veditabbo, saññānirodho veditabbo, saññānirodhagāminī paṭipadā veditabbā.

‘‘อาสวา, ภิกฺขเว, เวทิตพฺพา, อาสวานํ นิทานสมฺภโว เวทิตโพฺพ, อาสวานํ เวมตฺตตา เวทิตพฺพา, อาสวานํ วิปาโก เวทิตโพฺพ, อาสวนิโรโธ เวทิตโพฺพ, อาสวนิโรธคามินี ปฎิปทา เวทิตพฺพาฯ

‘‘Āsavā, bhikkhave, veditabbā, āsavānaṃ nidānasambhavo veditabbo, āsavānaṃ vemattatā veditabbā, āsavānaṃ vipāko veditabbo, āsavanirodho veditabbo, āsavanirodhagāminī paṭipadā veditabbā.

‘‘กมฺมํ , ภิกฺขเว, เวทิตพฺพํ, กมฺมานํ นิทานสมฺภโว เวทิตโพฺพ, กมฺมานํ เวมตฺตตา เวทิตพฺพา, กมฺมานํ วิปาโก เวทิตโพฺพ, กมฺมนิโรโธ เวทิตโพฺพ, กมฺมนิโรธคามินี ปฎิปทา เวทิตพฺพาฯ

‘‘Kammaṃ , bhikkhave, veditabbaṃ, kammānaṃ nidānasambhavo veditabbo, kammānaṃ vemattatā veditabbā, kammānaṃ vipāko veditabbo, kammanirodho veditabbo, kammanirodhagāminī paṭipadā veditabbā.

‘‘‘กามา, ภิกฺขเว, เวทิตพฺพา, กามานํ นิทานสมฺภโว เวทิตโพฺพ, กามานํ เวมตฺตตา เวทิตพฺพา, กามานํ วิปาโก เวทิตโพฺพ, กามนิโรโธ เวทิตโพฺพ, กามนิโรธคามินี ปฎิปทา เวทิตพฺพา’ติ, อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํฯ กิเญฺจตํ ปฎิจฺจ วุตฺตํ ⁵? ปญฺจิเม, ภิกฺขเว, กามคุณา – จกฺขุวิเญฺญยฺยา รูปา อิฎฺฐา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสํหิตา รชนียา, โสตวิเญฺญยฺยา สทฺทา… ฆานวิเญฺญยฺยา คนฺธา… ชิวฺหาวิเญฺญยฺยา รสา… กายวิเญฺญยฺยา โผฎฺฐพฺพา อิฎฺฐา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสํหิตา รชนียาฯ อปิ จ โข, ภิกฺขเว, เนเต กามา กามคุณา นาเมเต ⁶ อริยสฺส วินเย วุจฺจนฺติ –

‘‘‘Kāmā, bhikkhave, veditabbā, kāmānaṃ nidānasambhavo veditabbo, kāmānaṃ vemattatā veditabbā, kāmānaṃ vipāko veditabbo, kāmanirodho veditabbo, kāmanirodhagāminī paṭipadā veditabbā’ti, iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ ⁷? Pañcime, bhikkhave, kāmaguṇā – cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, sotaviññeyyā saddā… ghānaviññeyyā gandhā… jivhāviññeyyā rasā… kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā. Api ca kho, bhikkhave, nete kāmā kāmaguṇā nāmete ⁸ ariyassa vinaye vuccanti –

⁹ ‘‘สงฺกปฺปราโค ปุริสสฺส กาโม,

¹⁰ ‘‘Saṅkapparāgo purisassa kāmo,

เนเต ¹¹ กามา ยานิ จิตฺรานิ โลเก;

Nete ¹² kāmā yāni citrāni loke;

สงฺกปฺปราโค ปุริสสฺส กาโม,

Saṅkapparāgo purisassa kāmo,

ติฎฺฐนฺติ จิตฺรานิ ตเถว โลเก;

Tiṭṭhanti citrāni tatheva loke;

อเถตฺถ ธีรา วินยนฺติ ฉนฺท’’นฺติฯ

Athettha dhīrā vinayanti chanda’’nti.

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, กามานํ นิทานสมฺภโว? ผโสฺส, ภิกฺขเว, กามานํ นิทานสมฺภโวฯ

‘‘Katamo ca, bhikkhave, kāmānaṃ nidānasambhavo? Phasso, bhikkhave, kāmānaṃ nidānasambhavo.

‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, กามานํ เวมตฺตตา? อโญฺญ, ภิกฺขเว, กาโม รูเปสุ, อโญฺญ กาโม สเทฺทสุ, อโญฺญ กาโม คเนฺธสุ, อโญฺญ กาโม รเสสุ, อโญฺญ กาโม โผฎฺฐเพฺพสุฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, กามานํ เวมตฺตตาฯ

‘‘Katamā ca, bhikkhave, kāmānaṃ vemattatā? Añño, bhikkhave, kāmo rūpesu, añño kāmo saddesu, añño kāmo gandhesu, añño kāmo rasesu, añño kāmo phoṭṭhabbesu. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, kāmānaṃ vemattatā.

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, กามานํ วิปาโก? ยํ โข, ภิกฺขเว, กามยมาโน ตชฺชํ ตชฺชํ อตฺตภาวํ อภินิพฺพเตฺตติ ปุญฺญภาคิยํ วา อปุญฺญภาคิยํ วา, อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, กามานํ วิปาโกฯ

‘‘Katamo ca, bhikkhave, kāmānaṃ vipāko? Yaṃ kho, bhikkhave, kāmayamāno tajjaṃ tajjaṃ attabhāvaṃ abhinibbatteti puññabhāgiyaṃ vā apuññabhāgiyaṃ vā, ayaṃ vuccati, bhikkhave, kāmānaṃ vipāko.

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, กามนิโรโธ? ผสฺสนิโรโธ ¹³, ภิกฺขเว, กามนิโรโธฯ อยเมว อริโย อฎฺฐงฺคิโก มโคฺค กามนิโรธคามินี ปฎิปทา, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฎฺฐิ, สมฺมาสงฺกโปฺป, สมฺมาวาจา, สมฺมากมฺมโนฺต , สมฺมาอาชีโว, สมฺมาวายาโม, สมฺมาสติ, สมฺมาสมาธิฯ

‘‘Katamo ca, bhikkhave, kāmanirodho? Phassanirodho ¹⁴, bhikkhave, kāmanirodho. Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo kāmanirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi, sammāsaṅkappo, sammāvācā, sammākammanto , sammāājīvo, sammāvāyāmo, sammāsati, sammāsamādhi.

‘‘ยโต โข ¹⁵, ภิกฺขเว, อริยสาวโก เอวํ กาเม ปชานาติ, เอวํ กามานํ นิทานสมฺภวํ ปชานาติ, เอวํ กามานํ เวมตฺตตํ ปชานาติ, เอวํ กามานํ วิปากํ ปชานาติ, เอวํ กามนิโรธํ ปชานาติ, เอวํ กามนิโรธคามินิํ ปฎิปทํ ปชานาติ, โส อิมํ นิเพฺพธิกํ พฺรหฺมจริยํ ปชานาติ กามนิโรธํฯ กามา, ภิกฺขเว, เวทิตพฺพา…เป.… กามนิโรธคามินี ¹⁶ ปฎิปทา เวทิตพฺพาติ, อิติ ยํ ตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฎิจฺจ วุตฺตํฯ

‘‘Yato kho ¹⁷, bhikkhave, ariyasāvako evaṃ kāme pajānāti, evaṃ kāmānaṃ nidānasambhavaṃ pajānāti, evaṃ kāmānaṃ vemattataṃ pajānāti, evaṃ kāmānaṃ vipākaṃ pajānāti, evaṃ kāmanirodhaṃ pajānāti, evaṃ kāmanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, so imaṃ nibbedhikaṃ brahmacariyaṃ pajānāti kāmanirodhaṃ. Kāmā, bhikkhave, veditabbā…pe… kāmanirodhagāminī ¹⁸ paṭipadā veditabbāti, iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.

‘‘เวทนา, ภิกฺขเว, เวทิตพฺพา…เป.… เวทนานิโรธคามินี ปฎิปทา เวทิตพฺพาติ, อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํฯ กิเญฺจตํ ปฎิจฺจ วุตฺตํ? ติโสฺส อิมา, ภิกฺขเว, เวทนา – สุขา เวทนา, ทุกฺขา เวทนา, อทุกฺขมสุขา เวทนาฯ

‘‘Vedanā, bhikkhave, veditabbā…pe… vedanānirodhagāminī paṭipadā veditabbāti, iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Tisso imā, bhikkhave, vedanā – sukhā vedanā, dukkhā vedanā, adukkhamasukhā vedanā.

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, เวทนานํ นิทานสมฺภโว? ผโสฺส, ภิกฺขเว, เวทนานํ นิทานสมฺภโวฯ

‘‘Katamo ca, bhikkhave, vedanānaṃ nidānasambhavo? Phasso, bhikkhave, vedanānaṃ nidānasambhavo.

‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, เวทนานํ เวมตฺตตา? อตฺถิ, ภิกฺขเว, สามิสา สุขา เวทนา, อตฺถิ นิรามิสา สุขา เวทนา, อตฺถิ สามิสา ทุกฺขา เวทนา, อตฺถิ นิรามิสา ทุกฺขา เวทนา, อตฺถิ สามิสา อทุกฺขมสุขา เวทนา, อตฺถิ นิรามิสา อทุกฺขมสุขา เวทนาฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, เวทนานํ เวมตฺตตาฯ

‘‘Katamā ca, bhikkhave, vedanānaṃ vemattatā? Atthi, bhikkhave, sāmisā sukhā vedanā, atthi nirāmisā sukhā vedanā, atthi sāmisā dukkhā vedanā, atthi nirāmisā dukkhā vedanā, atthi sāmisā adukkhamasukhā vedanā, atthi nirāmisā adukkhamasukhā vedanā. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, vedanānaṃ vemattatā.

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, เวทนานํ วิปาโก ? ยํ โข, ภิกฺขเว, เวทิยมาโน ¹⁹ ตชฺชํ ตชฺชํ อตฺตภาวํ อภินิพฺพเตฺตติ ปุญฺญภาคิยํ วา อปุญฺญภาคิยํ วา, อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, เวทนานํ วิปาโกฯ

‘‘Katamo ca, bhikkhave, vedanānaṃ vipāko ? Yaṃ kho, bhikkhave, vediyamāno ²⁰ tajjaṃ tajjaṃ attabhāvaṃ abhinibbatteti puññabhāgiyaṃ vā apuññabhāgiyaṃ vā, ayaṃ vuccati, bhikkhave, vedanānaṃ vipāko.

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, เวทนานิโรโธ? ผสฺสนิโรโธ ²¹, ภิกฺขเว, เวทนานิโรโธฯ อยเมว อริโย อฎฺฐงฺคิโก มโคฺค เวทนานิโรธคามินี ปฎิปทา, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฎฺฐิ…เป.… สมฺมาสมาธิฯ

‘‘Katamo ca, bhikkhave, vedanānirodho? Phassanirodho ²², bhikkhave, vedanānirodho. Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo vedanānirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi.

‘‘ยโต โข, ภิกฺขเว, อริยสาวโก เอวํ เวทนํ ปชานาติ, เอวํ เวทนานํ นิทานสมฺภวํ ปชานาติ, เอวํ เวทนานํ เวมตฺตตํ ปชานาติ, เอวํ เวทนานํ วิปากํ ปชานาติ, เอวํ เวทนานิโรธํ ปชานาติ, เอวํ เวทนานิโรธคามินิํ ปฎิปทํ ปชานาติฯ โส อิมํ นิเพฺพธิกํ พฺรหฺมจริยํ ปชานาติ เวทนานิโรธํฯ เวทนา, ภิกฺขเว, เวทิตพฺพา…เป.… เวทนานิโรธคามินี ปฎิปทา เวทิตพฺพาติ, อิติ ยํ ตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฎิจฺจ วุตฺตํฯ

‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvako evaṃ vedanaṃ pajānāti, evaṃ vedanānaṃ nidānasambhavaṃ pajānāti, evaṃ vedanānaṃ vemattataṃ pajānāti, evaṃ vedanānaṃ vipākaṃ pajānāti, evaṃ vedanānirodhaṃ pajānāti, evaṃ vedanānirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti. So imaṃ nibbedhikaṃ brahmacariyaṃ pajānāti vedanānirodhaṃ. Vedanā, bhikkhave, veditabbā…pe… vedanānirodhagāminī paṭipadā veditabbāti, iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.

‘‘สญฺญา, ภิกฺขเว, เวทิตพฺพา…เป.… สญฺญานิโรธคามินี ปฎิปทา เวทิตพฺพาติ, อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํฯ กิเญฺจตํ ปฎิจฺจ วุตฺตํ? ฉยิมา, ภิกฺขเว, สญฺญา – รูปสญฺญา, สทฺทสญฺญา, คนฺธสญฺญา, รสสญฺญา, โผฎฺฐพฺพสญฺญา, ธมฺมสญฺญาฯ

‘‘Saññā, bhikkhave, veditabbā…pe… saññānirodhagāminī paṭipadā veditabbāti, iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Chayimā, bhikkhave, saññā – rūpasaññā, saddasaññā, gandhasaññā, rasasaññā, phoṭṭhabbasaññā, dhammasaññā.

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, สญฺญานํ นิทานสมฺภโว? ผโสฺส, ภิกฺขเว, สญฺญานํ นิทานสมฺภโวฯ

‘‘Katamo ca, bhikkhave, saññānaṃ nidānasambhavo? Phasso, bhikkhave, saññānaṃ nidānasambhavo.

‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, สญฺญานํ เวมตฺตตา? อญฺญา, ภิกฺขเว, สญฺญา รูเปสุ, อญฺญา สญฺญา สเทฺทสุ ²³, อญฺญา สญฺญา คเนฺธสุ, อญฺญา สญฺญา รเสสุ, อญฺญา สญฺญา โผฎฺฐเพฺพสุ, อญฺญา สญฺญา ธเมฺมสุ ฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, สญฺญานํ เวมตฺตตาฯ

‘‘Katamā ca, bhikkhave, saññānaṃ vemattatā? Aññā, bhikkhave, saññā rūpesu, aññā saññā saddesu ²⁴, aññā saññā gandhesu, aññā saññā rasesu, aññā saññā phoṭṭhabbesu, aññā saññā dhammesu . Ayaṃ vuccati, bhikkhave, saññānaṃ vemattatā.

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, สญฺญานํ วิปาโก? โวหารเวปกฺกํ ²⁵, ภิกฺขเว, สญฺญํ ²⁶ วทามิฯ ยถา ยถา นํ สญฺชานาติ ตถา ตถา โวหรติ, เอวํ สญฺญี อโหสินฺติ ²⁷ฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, สญฺญานํ วิปาโกฯ

‘‘Katamo ca, bhikkhave, saññānaṃ vipāko? Vohāravepakkaṃ ²⁸, bhikkhave, saññaṃ ²⁹ vadāmi. Yathā yathā naṃ sañjānāti tathā tathā voharati, evaṃ saññī ahosinti ³⁰. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, saññānaṃ vipāko.

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, สญฺญานิโรโธ? ผสฺสนิโรโธ, ³¹ ภิกฺขเว, สญฺญานิโรโธฯ อยเมว อริโย อฎฺฐงฺคิโก มโคฺค สญฺญานิโรธคามินี ปฎิปทา, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฎฺฐิ…เป.… สมฺมาสมาธิฯ

‘‘Katamo ca, bhikkhave, saññānirodho? Phassanirodho, ³² bhikkhave, saññānirodho. Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo saññānirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi.

‘‘ยโต โข, ภิกฺขเว, อริยสาวโก เอวํ สญฺญํ ปชานาติ, เอวํ สญฺญานํ นิทานสมฺภวํ ปชานาติ, เอวํ สญฺญานํ เวมตฺตตํ ปชานาติ, เอวํ สญฺญานํ วิปากํ ปชานาติ, เอวํ สญฺญานิโรธํ ปชานาติ, เอวํ สญฺญานิโรธคามินิํ ปฎิปทํ ปชานาติ, โส อิมํ นิเพฺพธิกํ พฺรหฺมจริยํ ปชานาติ สญฺญานิโรธํฯ สญฺญา, ภิกฺขเว, เวทิตพฺพา…เป.… สญฺญานิโรธคามินี ปฎิปทา เวทิตพฺพาติฯ อิติ ยํ ตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฎิจฺจ วุตฺตํฯ

‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvako evaṃ saññaṃ pajānāti, evaṃ saññānaṃ nidānasambhavaṃ pajānāti, evaṃ saññānaṃ vemattataṃ pajānāti, evaṃ saññānaṃ vipākaṃ pajānāti, evaṃ saññānirodhaṃ pajānāti, evaṃ saññānirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, so imaṃ nibbedhikaṃ brahmacariyaṃ pajānāti saññānirodhaṃ. Saññā, bhikkhave, veditabbā…pe… saññānirodhagāminī paṭipadā veditabbāti. Iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.

‘‘อาสวา, ภิกฺขเว, เวทิตพฺพา…เป.… อาสวนิโรธคามินี ³³ ปฎิปทา เวทิตพฺพาติ, อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํฯ กิเญฺจตํ ปฎิจฺจ วุตฺตํ? ตโยเม, ภิกฺขเว, อาสวา – กามาสโว, ภวาสโว, อวิชฺชาสโวฯ

‘‘Āsavā, bhikkhave, veditabbā…pe… āsavanirodhagāminī ³⁴ paṭipadā veditabbāti, iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Tayome, bhikkhave, āsavā – kāmāsavo, bhavāsavo, avijjāsavo.

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, อาสวานํ นิทานสมฺภโว? อวิชฺชา, ภิกฺขเว, อาสวานํ นิทานสมฺภโวฯ

‘‘Katamo ca, bhikkhave, āsavānaṃ nidānasambhavo? Avijjā, bhikkhave, āsavānaṃ nidānasambhavo.

‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, อาสวานํ เวมตฺตตา? อตฺถิ, ภิกฺขเว, อาสวา นิรยคมนียา ³⁵, อตฺถิ อาสวา ติรจฺฉานโยนิคมนียา, อตฺถิ อาสวา เปตฺติวิสยคมนียา, อตฺถิ อาสวา มนุสฺสโลกคมนียา, อตฺถิ อาสวา เทวโลกคมนียาฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อาสวานํ เวมตฺตตาฯ

‘‘Katamā ca, bhikkhave, āsavānaṃ vemattatā? Atthi, bhikkhave, āsavā nirayagamanīyā ³⁶, atthi āsavā tiracchānayonigamanīyā, atthi āsavā pettivisayagamanīyā, atthi āsavā manussalokagamanīyā, atthi āsavā devalokagamanīyā. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, āsavānaṃ vemattatā.

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, อาสวานํ วิปาโก? ยํ โข, ภิกฺขเว, อวิชฺชาคโต ตชฺชํ ตชฺชํ อตฺตภาวํ อภินิพฺพเตฺตติ ปุญฺญภาคิยํ วา อปุญฺญภาคิยํ วา, อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อาสวานํ วิปาโกฯ

‘‘Katamo ca, bhikkhave, āsavānaṃ vipāko? Yaṃ kho, bhikkhave, avijjāgato tajjaṃ tajjaṃ attabhāvaṃ abhinibbatteti puññabhāgiyaṃ vā apuññabhāgiyaṃ vā, ayaṃ vuccati, bhikkhave, āsavānaṃ vipāko.

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, อาสวนิโรโธ? อวิชฺชานิโรโธ, ภิกฺขเว, อาสวนิโรโธฯ อยเมว อริโย อฎฺฐงฺคิโก มโคฺค อาสวนิโรธคามินี ³⁷ ปฎิปทา, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฎฺฐิ…เป.… สมฺมาสมาธิฯ

‘‘Katamo ca, bhikkhave, āsavanirodho? Avijjānirodho, bhikkhave, āsavanirodho. Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo āsavanirodhagāminī ³⁸ paṭipadā, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi.

‘‘ยโต โข, ภิกฺขเว, อริยสาวโก เอวํ อาสเว ปชานาติ, เอวํ อาสวานํ นิทานสมฺภวํ ปชานาติ, เอวํ อาสวานํ เวมตฺตตํ ปชานาติ, เอวํ อาสวานํ วิปากํ ปชานาติ, เอวํ อาสวานํ นิโรธํ ปชานาติ, เอวํ อาสวานํ นิโรธคามินิํ ปฎิปทํ ปชานาติ, โส อิมํ นิเพฺพธิกํ พฺรหฺมจริยํ ปชานาติ อาสวนิโรธํฯ อาสวา , ภิกฺขเว, เวทิตพฺพา…เป.… อาสวนิโรธคามินี ³⁹ ปฎิปทา เวทิตพฺพาติฯ อิติ ยํ ตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฎิจฺจ วุตฺตํฯ

‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvako evaṃ āsave pajānāti, evaṃ āsavānaṃ nidānasambhavaṃ pajānāti, evaṃ āsavānaṃ vemattataṃ pajānāti, evaṃ āsavānaṃ vipākaṃ pajānāti, evaṃ āsavānaṃ nirodhaṃ pajānāti, evaṃ āsavānaṃ nirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, so imaṃ nibbedhikaṃ brahmacariyaṃ pajānāti āsavanirodhaṃ. Āsavā , bhikkhave, veditabbā…pe… āsavanirodhagāminī ⁴⁰ paṭipadā veditabbāti. Iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.

‘‘กมฺมํ, ภิกฺขเว, เวทิตพฺพํ…เป.… กมฺมนิโรธคามินี ⁴¹ ปฎิปทา เวทิตพฺพาติ, อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํฯ กิเญฺจตํ ปฎิจฺจ วุตฺตํ? ⁴² เจตนาหํ, ภิกฺขเว, กมฺมํ วทามิฯ เจตยิตฺวา กมฺมํ กโรติ – กาเยน วาจาย มนสาฯ

‘‘Kammaṃ, bhikkhave, veditabbaṃ…pe… kammanirodhagāminī ⁴³ paṭipadā veditabbāti, iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? ⁴⁴ Cetanāhaṃ, bhikkhave, kammaṃ vadāmi. Cetayitvā kammaṃ karoti – kāyena vācāya manasā.

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, กมฺมานํ นิทานสมฺภโว? ผโสฺส, ภิกฺขเว, กมฺมานํ นิทานสมฺภโวฯ

‘‘Katamo ca, bhikkhave, kammānaṃ nidānasambhavo? Phasso, bhikkhave, kammānaṃ nidānasambhavo.

‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, กมฺมานํ เวมตฺตตา? อตฺถิ, ภิกฺขเว, กมฺมํ นิรยเวทนียํ, อตฺถิ กมฺมํ ติรจฺฉานโยนิเวทนียํ, อตฺถิ กมฺมํ เปตฺติวิสยเวทนียํ, อตฺถิ กมฺมํ มนุสฺสโลกเวทนียํ, อตฺถิ กมฺมํ เทวโลกเวทนียํ ฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, กมฺมานํ เวมตฺตตาฯ

‘‘Katamā ca, bhikkhave, kammānaṃ vemattatā? Atthi, bhikkhave, kammaṃ nirayavedanīyaṃ, atthi kammaṃ tiracchānayonivedanīyaṃ, atthi kammaṃ pettivisayavedanīyaṃ, atthi kammaṃ manussalokavedanīyaṃ, atthi kammaṃ devalokavedanīyaṃ . Ayaṃ vuccati, bhikkhave, kammānaṃ vemattatā.

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, กมฺมานํ วิปาโก? ติวิธาหํ ⁴⁵, ภิกฺขเว, กมฺมานํ วิปากํ วทามิ – ทิเฎฺฐว ⁴⁶ ธเมฺม, อุปปเชฺช วา ⁴⁷, อปเร วา ปริยาเยฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, กมฺมานํ วิปาโกฯ

‘‘Katamo ca, bhikkhave, kammānaṃ vipāko? Tividhāhaṃ ⁴⁸, bhikkhave, kammānaṃ vipākaṃ vadāmi – diṭṭheva ⁴⁹ dhamme, upapajje vā ⁵⁰, apare vā pariyāye. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, kammānaṃ vipāko.

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, กมฺมนิโรโธ? ผสฺสนิโรโธ, ⁵¹ ภิกฺขเว, กมฺมนิโรโธฯ อยเมว อริโย อฎฺฐงฺคิโก มโคฺค กมฺมนิโรธคามินี ⁵² ปฎิปทา, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฎฺฐิ…เป.… สมฺมาสมาธิฯ

‘‘Katamo ca, bhikkhave, kammanirodho? Phassanirodho, ⁵³ bhikkhave, kammanirodho. Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo kammanirodhagāminī ⁵⁴ paṭipadā, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi.

‘‘ยโต โข, ภิกฺขเว, อริยสาวโก เอวํ กมฺมํ ปชานาติ, เอวํ กมฺมานํ นิทานสมฺภวํ ปชานาติ, เอวํ กมฺมานํ เวมตฺตตํ ปชานาติ, เอวํ กมฺมานํ วิปากํ ปชานาติ, เอวํ กมฺมนิโรธํ ปชานาติ, เอวํ กมฺมนิโรธคามินิํ ปฎิปทํ ปชานาติ, โส อิมํ นิเพฺพธิกํ พฺรหฺมจริยํ ปชานาติ กมฺมนิโรธํฯ กมฺมํ, ภิกฺขเว, เวทิตพฺพํ…เป.… กมฺมนิโรธคามินี ปฎิปทา เวทิตพฺพาติ, อิติ ยํ ตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฎิจฺจ วุตฺตํฯ

‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvako evaṃ kammaṃ pajānāti, evaṃ kammānaṃ nidānasambhavaṃ pajānāti, evaṃ kammānaṃ vemattataṃ pajānāti, evaṃ kammānaṃ vipākaṃ pajānāti, evaṃ kammanirodhaṃ pajānāti, evaṃ kammanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, so imaṃ nibbedhikaṃ brahmacariyaṃ pajānāti kammanirodhaṃ. Kammaṃ, bhikkhave, veditabbaṃ…pe… kammanirodhagāminī paṭipadā veditabbāti, iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.

‘‘ทุกฺขํ, ภิกฺขเว, เวทิตพฺพํ, ทุกฺขสฺส นิทานสมฺภโว เวทิตโพฺพ, ทุกฺขสฺส เวมตฺตตา เวทิตพฺพา, ทุกฺขสฺส วิปาโก เวทิตโพฺพ, ทุกฺขนิโรโธ เวทิตโพฺพ, ทุกฺขนิโรธคามินี ปฎิปทา เวทิตพฺพาติฯ อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํ , กิเญฺจตํ ปฎิจฺจ วุตฺตํ? ชาติปิ ทุกฺขา, ชราปิ ทุกฺขา, พฺยาธิปิ ทุโกฺข ⁵⁵, มรณมฺปิ ทุกฺขํ, โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสาปิ ทุกฺขา, ยมฺปิจฺฉํ น ลภติ ตมฺปิ ทุกฺขํ, สํขิเตฺตน ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา ⁵⁶ ทุกฺขาฯ

‘‘Dukkhaṃ, bhikkhave, veditabbaṃ, dukkhassa nidānasambhavo veditabbo, dukkhassa vemattatā veditabbā, dukkhassa vipāko veditabbo, dukkhanirodho veditabbo, dukkhanirodhagāminī paṭipadā veditabbāti. Iti kho panetaṃ vuttaṃ , kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Jātipi dukkhā, jarāpi dukkhā, byādhipi dukkho ⁵⁷, maraṇampi dukkhaṃ, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsāpi dukkhā, yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ, saṃkhittena pañcupādānakkhandhā ⁵⁸ dukkhā.

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, ทุกฺขสฺส นิทานสมฺภโว? ตณฺหา, ภิกฺขเว, ทุกฺขสฺส นิทานสมฺภโว ฯ

‘‘Katamo ca, bhikkhave, dukkhassa nidānasambhavo? Taṇhā, bhikkhave, dukkhassa nidānasambhavo .

‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, ทุกฺขสฺส เวมตฺตตา? อตฺถิ, ภิกฺขเว, ทุกฺขํ อธิมตฺตํ, อตฺถิ ปริตฺตํ, อตฺถิ ทนฺธวิราคิ, อตฺถิ ขิปฺปวิราคิฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ทุกฺขสฺส เวมตฺตตาฯ

‘‘Katamā ca, bhikkhave, dukkhassa vemattatā? Atthi, bhikkhave, dukkhaṃ adhimattaṃ, atthi parittaṃ, atthi dandhavirāgi, atthi khippavirāgi. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, dukkhassa vemattatā.

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, ทุกฺขสฺส วิปาโก? อิธ, ภิกฺขเว, เอกโจฺจ เยน ทุเกฺขน อภิภูโต ปริยาทินฺนจิโตฺต ⁵⁹ โสจติ กิลมติ ปริเทวติ, อุรตฺตาฬิํ กนฺทติ, สโมฺมหํ อาปชฺชติ , เยน วา ปน ทุเกฺขน อภิภูโต ปริยาทินฺนจิโตฺต พหิทฺธา ปริเยฎฺฐิํ อาปชฺชติ – ‘โก ⁶⁰ เอกปทํ ทฺวิปทํ ชานาติ ⁶¹ อิมสฺส ทุกฺขสฺส นิโรธายา’ติ? สโมฺมหเวปกฺกํ วาหํ, ภิกฺขเว, ทุกฺขํ วทามิ ปริเยฎฺฐิเวปกฺกํ วาฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ทุกฺขสฺส วิปาโกฯ

‘‘Katamo ca, bhikkhave, dukkhassa vipāko? Idha, bhikkhave, ekacco yena dukkhena abhibhūto pariyādinnacitto ⁶² socati kilamati paridevati, urattāḷiṃ kandati, sammohaṃ āpajjati , yena vā pana dukkhena abhibhūto pariyādinnacitto bahiddhā pariyeṭṭhiṃ āpajjati – ‘ko ⁶³ ekapadaṃ dvipadaṃ jānāti ⁶⁴ imassa dukkhassa nirodhāyā’ti? Sammohavepakkaṃ vāhaṃ, bhikkhave, dukkhaṃ vadāmi pariyeṭṭhivepakkaṃ vā. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, dukkhassa vipāko.

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, ทุกฺขนิโรโธ? ตณฺหานิโรโธ, ⁶⁵ ภิกฺขเว, ทุกฺขนิโรโธฯ อยเมว อริโย อฎฺฐงฺคิโก มโคฺค ทุกฺขสฺส นิโรธคามินี ปฎิปทา, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฎฺฐิ…เป.… สมฺมาสมาธิฯ

‘‘Katamo ca, bhikkhave, dukkhanirodho? Taṇhānirodho, ⁶⁶ bhikkhave, dukkhanirodho. Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo dukkhassa nirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi.

‘‘ยโต โข, ภิกฺขเว, อริยสาวโก เอวํ ทุกฺขํ ปชานาติ, เอวํ ทุกฺขสฺส นิทานสมฺภวํ ปชานาติ, เอวํ ทุกฺขสฺส เวมตฺตตํ ปชานาติ, เอวํ ทุกฺขสฺส วิปากํ ปชานาติ, เอวํ ทุกฺขนิโรธํ ปชานาติ, เอวํ ทุกฺขนิโรธคามินิํ ปฎิปทํ ปชานาติ, โส อิมํ นิเพฺพธิกํ พฺรหฺมจริยํ ปชานาติ ทุกฺขนิโรธํฯ ทุกฺขํ, ภิกฺขเว, เวทิตพฺพํ, ทุกฺขสฺส นิทานสมฺภโว เวทิตโพฺพ, ทุกฺขสฺส เวมตฺตตา เวทิตพฺพา, ทุกฺขสฺส วิปาโก เวทิตโพฺพ, ทุกฺขนิโรโธ เวทิตโพฺพ, ทุกฺขนิโรธคามินี ปฎิปทา เวทิตพฺพาติฯ อิติ ยํ ตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฎิจฺจ วุตฺตํฯ

‘‘Yato kho, bhikkhave, ariyasāvako evaṃ dukkhaṃ pajānāti, evaṃ dukkhassa nidānasambhavaṃ pajānāti, evaṃ dukkhassa vemattataṃ pajānāti, evaṃ dukkhassa vipākaṃ pajānāti, evaṃ dukkhanirodhaṃ pajānāti, evaṃ dukkhanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ pajānāti, so imaṃ nibbedhikaṃ brahmacariyaṃ pajānāti dukkhanirodhaṃ. Dukkhaṃ, bhikkhave, veditabbaṃ, dukkhassa nidānasambhavo veditabbo, dukkhassa vemattatā veditabbā, dukkhassa vipāko veditabbo, dukkhanirodho veditabbo, dukkhanirodhagāminī paṭipadā veditabbāti. Iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.

‘‘อยํ โข โส, ภิกฺขเว, นิเพฺพธิกปริยาโย ธมฺมปริยาโย’’ติฯ นวมํฯ

‘‘Ayaṃ kho so, bhikkhave, nibbedhikapariyāyo dhammapariyāyo’’ti. Navamaṃ.

Next: ๑๐. สีหนาทสุตฺตํ • 10. Sīhanādasuttaṃ

Footnotes:

1. กามานํ นิโรโธ (ก.) เอวํ เวทนานิโรโธ-อิจฺจาทีสุปิ

2. กามานํ นิโรธคามินี (ก.) เอวํ เวทนานิโรธคามินี-อิจฺจาทีสุปิ

3. kāmānaṃ nirodho (ka.) evaṃ vedanānirodho-iccādīsupi

4. kāmānaṃ nirodhagāminī (ka.) evaṃ vedanānirodhagāminī-iccādīsupi

5. ม. นิ. ๑.๑๖๖; สํ. นิ. ๔.๒๖๘

6. เต กามคุณา นาม เนเต กามา (ก.)

7. ma. ni. 1.166; saṃ. ni. 4.268

8. te kāmaguṇā nāma nete kāmā (ka.)

9. กถา. ๕๑๔

10. kathā. 514

11. น เต (สฺยา.)

12. na te (syā.)

13. ผสฺสนิโรธา (สฺยา.)

14. phassanirodhā (syā.)

15. ยโต จ โข (พหูสุ)

16. สพฺพตฺถปิ เอวเมว ทิสฺสติ

17. yato ca kho (bahūsu)

18. sabbatthapi evameva dissati

19. เวทยมาโน (สฺยา. กํ.) อ. นิ. ๔.๒๓๓

20. vedayamāno (syā. kaṃ.) a. ni. 4.233

21. ผสฺสนิโรธา (สฺยา. กํ. ก.)

22. phassanirodhā (syā. kaṃ. ka.)

23. อญฺญา ภิกฺขเว รูเปสุ สญฺญา อญฺญา สเทฺทสุ สญฺญา (ก.) เอวํ เสเสสุปิ

24. aññā bhikkhave rūpesu saññā aññā saddesu saññā (ka.) evaṃ sesesupi

25. โวหารเวปกฺกาหํ (สฺยา. ปี.), โวหารปกฺกาหํ (สี.)

26. สญฺญา (สฺยา. ปี.)

27. อโหสีติ (ก.)

28. vohāravepakkāhaṃ (syā. pī.), vohārapakkāhaṃ (sī.)

29. saññā (syā. pī.)

30. ahosīti (ka.)

31. ผสฺสนิโรธา (สฺยา. ก.)

32. phassanirodhā (syā. ka.)

33. สพฺพตฺถปิ เอวเมว ทิสฺสติ

34. sabbatthapi evameva dissati

35. นิรยคามินิยา (สี. ก.)

36. nirayagāminiyā (sī. ka.)

37. สพฺพตฺถปิ เอวเมว ทิสฺสติ

38. sabbatthapi evameva dissati

39. สพฺพตฺถปิ เอวเมว ทิสฺสติ

40. sabbatthapi evameva dissati

41. สพฺพตฺถปิ เอวเมว ทิสฺสติ

42. กถา. ๕๓๙

43. sabbatthapi evameva dissati

44. kathā. 539

45. อิมาหํ (ก.)

46. ทิเฎฺฐ วา (สี.)

47. อุปปชฺชํ วา (ก. สี., อ. นิ. ๑๐.๒๑๗), อุปปชฺช วา (?), ม. นิ. ๓.๓๐๓ ปาฬิยา ตทตฺถวณฺณนาย จ สํสเทฺทตพฺพํ

48. imāhaṃ (ka.)

49. diṭṭhe vā (sī.)

50. upapajjaṃ vā (ka. sī., a. ni. 10.217), upapajja vā (?), ma. ni. 3.303 pāḷiyā tadatthavaṇṇanāya ca saṃsaddetabbaṃ

51. ผสฺสนิโรธา (ก. สี. สฺยา. ก.)

52. สพฺพตฺถปิ เอวเมว ทิสฺสติ

53. phassanirodhā (ka. sī. syā. ka.)

54. sabbatthapi evameva dissati

55. พฺยาธิปิ ทุกฺขา (สฺยา. ปี. ก.)

56. ปญฺจุปาทานกฺขนฺธาปิ (ก.)

57. byādhipi dukkhā (syā. pī. ka.)

58. pañcupādānakkhandhāpi (ka.)

59. ปริยาทิณฺณจิโตฺต (ก.)

60. โส น (ก.)

61. ปชานาติ (ก.)

62. pariyādiṇṇacitto (ka.)

63. so na (ka.)

64. pajānāti (ka.)

65. ตณฺหานิโรธา (ก. สี. สฺยา. ก.)

66. taṇhānirodhā (ka. sī. syā. ka.)

Related texts:

อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ๙. นิเพฺพธิกสุตฺตวณฺณนา • 9. Nibbedhikasuttavaṇṇanā

ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ๙. นิเพฺพธิกสุตฺตวณฺณนา • 9. Nibbedhikasuttavaṇṇanā

© 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea^® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
Contact