| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
๙. นิเพฺพธิกสุตฺตวณฺณนา
9. Nibbedhikasuttavaṇṇanā
๖๓. นวเม ปริหายติ อตฺตโน ผลํ ปริคฺคเหตฺวา วตฺตติ, ตสฺส วา การณภาวํ อุปคจฺฉตีติ ปริยาโยติ อิธ การณํ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘นิพฺพิชฺฌนการณ’’นฺติฯ
63. Navame parihāyati attano phalaṃ pariggahetvā vattati, tassa vā kāraṇabhāvaṃ upagacchatīti pariyāyoti idha kāraṇaṃ vuttanti āha ‘‘nibbijjhanakāraṇa’’nti.
‘‘อนุชานามิ , ภิกฺขเว, อหตานํ วตฺถานํ ทิคุณํ สงฺฆาฎิ’’นฺติ เอตฺถ หิ ปฎลโฎฺฐ คุณโฎฺฐฯ ‘‘อเจฺจนฺติ กาลา ตรยนฺติ รตฺติโย, วโยคุณา อนุปุพฺพํ ชหนฺตี’’ติ (สํ. นิ. ๑.๔) เอตฺถ ราสโฎฺฐ คุณโฎฺฐฯ ‘‘สตคุณา ทกฺขิณา ปาฎิกงฺขิตพฺพา’’ติ (ม. นิ. ๓.๓๗๙) เอตฺถ อานิสํสโฎฺฐฯ ‘‘อนฺตํ อนฺตคุณํ (ที. นิ. ๒.๓๗๗; ม. นิ. ๑.๑๑๐; ขุ. ปา. ๓.ทฺวตฺติํสากาโร), กยิรา มาลาคุเณ พหู’’ติ (ธ. ป. ๕๓) เอตฺถ พนฺธนโฎฺฐ คุณโฎฺฐฯ อิธาปิ เอโสว อธิเปฺปโตติ อาห ‘‘พนฺธนเฎฺฐน คุณา’’ติฯ กามราคสฺส สํโยชนสฺส ปจฺจยภาเวน วตฺถุกาเมสุปิ พนฺธนโฎฺฐ ราสโฎฺฐ วา คุณโฎฺฐ ทฎฺฐโพฺพฯ จกฺขุวิเญฺญยฺยาติ วา จกฺขุวิญฺญาณตํทฺวาริกวิญฺญาเณหิ ชานิตพฺพาฯ โสตวิเญฺญยฺยาติอาทีสุปิ เอเสว นโยฯ อิฎฺฐารมฺมณภูตาติ สภาเวเนว อิฎฺฐารมฺมณชาติกา, อิฎฺฐารมฺมณภาวํ วา ปตฺตาฯ กมนียาติ กาเมตพฺพาฯ มนวฑฺฒนกาติ มโนหราฯ เอเตน ปริกปฺปนโตปิ อิฎฺฐารมฺมณภาวํ สงฺคณฺหาติฯ ปิยชาติกาติ ปิยายิตพฺพสภาวาฯ กามูปสญฺหิตาติ กามราเคน อุเปจฺจ สมฺพนฺธนียา สมฺพนฺธา กาตพฺพาฯ เตนาห ‘‘อารมฺมณํ กตฺวา’’ติอาทิฯ สงฺกปฺปราโคติ วา สุภาทิวเสน สงฺกปฺปิตวุตฺถมฺหิ อุปฺปนฺนราโคฯ เอวเมตฺถ วตฺถุกามํ ปฎิกฺขิปิตฺวา กิเลสกาโม วุโตฺต ตเสฺสว วเสน เตสมฺปิ กามภาวสิทฺธิโต, กิเลสกามสฺสปิ อิฎฺฐเวทนา ทิฎฺฐาทิสมฺปโยคเภเทน ปวตฺติอาการเภเทน จ อตฺถิ วิจิตฺตกาติ ตโต วิเสเสตุํ ‘‘จิตฺรวิจิตฺรารมฺมณานี’’ติ อาห, นานปฺปการานิ รูปาทิอารมฺมณานีติ อโตฺถฯ
‘‘Anujānāmi , bhikkhave, ahatānaṃ vatthānaṃ diguṇaṃ saṅghāṭi’’nti ettha hi paṭalaṭṭho guṇaṭṭho. ‘‘Accenti kālā tarayanti rattiyo, vayoguṇā anupubbaṃ jahantī’’ti (saṃ. ni. 1.4) ettha rāsaṭṭho guṇaṭṭho. ‘‘Sataguṇā dakkhiṇā pāṭikaṅkhitabbā’’ti (ma. ni. 3.379) ettha ānisaṃsaṭṭho. ‘‘Antaṃ antaguṇaṃ (dī. ni. 2.377; ma. ni. 1.110; khu. pā. 3.dvattiṃsākāro), kayirā mālāguṇe bahū’’ti (dha. pa. 53) ettha bandhanaṭṭho guṇaṭṭho. Idhāpi esova adhippetoti āha ‘‘bandhanaṭṭhena guṇā’’ti. Kāmarāgassa saṃyojanassa paccayabhāvena vatthukāmesupi bandhanaṭṭho rāsaṭṭho vā guṇaṭṭho daṭṭhabbo. Cakkhuviññeyyāti vā cakkhuviññāṇataṃdvārikaviññāṇehi jānitabbā. Sotaviññeyyātiādīsupi eseva nayo. Iṭṭhārammaṇabhūtāti sabhāveneva iṭṭhārammaṇajātikā, iṭṭhārammaṇabhāvaṃ vā pattā. Kamanīyāti kāmetabbā. Manavaḍḍhanakāti manoharā. Etena parikappanatopi iṭṭhārammaṇabhāvaṃ saṅgaṇhāti. Piyajātikāti piyāyitabbasabhāvā. Kāmūpasañhitāti kāmarāgena upecca sambandhanīyā sambandhā kātabbā. Tenāha ‘‘ārammaṇaṃ katvā’’tiādi. Saṅkapparāgoti vā subhādivasena saṅkappitavutthamhi uppannarāgo. Evamettha vatthukāmaṃ paṭikkhipitvā kilesakāmo vutto tasseva vasena tesampi kāmabhāvasiddhito, kilesakāmassapi iṭṭhavedanā diṭṭhādisampayogabhedena pavattiākārabhedena ca atthi vicittakāti tato visesetuṃ ‘‘citravicitrārammaṇānī’’ti āha, nānappakārāni rūpādiārammaṇānīti attho.
อเถตฺถ ธีรา วินยนฺติ ฉนฺทนฺติ อถ เอเตสุ อารมฺมเณสุ ธิติสมฺปนฺนา ปณฺฑิตา ฉนฺทราคํ วินยนฺติฯ
Athettha dhīrā vinayanti chandanti atha etesu ārammaṇesu dhitisampannā paṇḍitā chandarāgaṃ vinayanti.
ตชฺชาติกนฺติ ตํสภาวํ, อตฺถโต ปน ตสฺส กามสฺส อนุรูปนฺติ วุตฺตํ โหติฯ ปุญฺญสฺส ภาโค ปุญฺญภาโค, ปุญฺญโกฎฺฐาโสฯ เตน นิพฺพโตฺต, ตตฺถ วา ภโวติ ปุญฺญภาคิโยฯ อปุญฺญภาคิโยติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ วิปาโกเยว เวปกฺกนฺติ อาห ‘‘โวหารวิปาก’’นฺติฯ
Tajjātikanti taṃsabhāvaṃ, atthato pana tassa kāmassa anurūpanti vuttaṃ hoti. Puññassa bhāgo puññabhāgo, puññakoṭṭhāso. Tena nibbatto, tattha vā bhavoti puññabhāgiyo. Apuññabhāgiyoti etthāpi eseva nayo. Vipākoyeva vepakkanti āha ‘‘vohāravipāka’’nti.
สพฺพสงฺคาหิกาติ กุสลากุสลสาธารณาฯ สํวิทหนเจตนาติ สมฺปยุตฺตธเมฺมสุ สํวิทหนลกฺขณา เจตนาฯ อุรตฺตาฬินฺติ อุรํ ตาเฬตฺวา ฯ เอกปทนฺติ เอกปทจิตํ มนฺตํฯ เตนาห ‘‘เอกปทมนฺตํ วา’’ติอาทิฯ
Sabbasaṅgāhikāti kusalākusalasādhāraṇā. Saṃvidahanacetanāti sampayuttadhammesu saṃvidahanalakkhaṇā cetanā. Urattāḷinti uraṃ tāḷetvā . Ekapadanti ekapadacitaṃ mantaṃ. Tenāha ‘‘ekapadamantaṃ vā’’tiādi.
นิเพฺพธิกสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Nibbedhikasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๙. นิเพฺพธิกสุตฺตํ • 9. Nibbedhikasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ๙. นิเพฺพธิกสุตฺตวณฺณนา • 9. Nibbedhikasuttavaṇṇanā
